Giải Sử 10 Bài 10: Cơ sở hình thành văn minh Đông Nam Á thời kì cổ - trung đại CD

Giải Sử 10 Bài 10: Cơ sở hình thành văn minh Đông Nam Á
thời kì cổ - trung đại CD
Mở đầu trang 71 SGK Sử 10 CD
Những cánh đồng lúa uốn lượn ở Chiềng Mai (Thái Lan), Mù Cang Chải và Sa Pa
(Việt Nam), Ba-li (In-đô-nê-xi-a), Ba-na-uê (Phi-lip-pin) được bình chọn là năm
trong số mười địa danh có ruộng bậc thang đẹp nhất thế giới. Đó là những hình ảnh
quen thuộc thường thấy ở đa số các quốc gia Đông Nam Á, là đặc trưng của một
nền văn minh nông nghiệp trồng lúa nước phát triển lâu đời.
Vậy văn minh Đông Nam Á được hình thành trên những cơ sở nào? Các yếu tố văn
hóa bên ngoài như Ấn Độ, Trung Quốc có tác động như thế nào tới sự hình thành và
phát triển của văn minh Đông Nam Á thời kì cổ - trung đại? Lời giải
- Văn minh Đông Nam Á được hình thành trên những 3 cơ sở:
+ Cơ sở tự nhiên (vị trí địa lí, điều kiện tự nhiên)
+ Cơ sở xã hội (thành phần dân cư, tộc người)
+ Ảnh hưởng của văn hóa Trung Quốc, Ấn Độ.
- Việc tiếp xúc với văn hóa Ấn Độ, Trung Quốc đã thúc đẩy sự ra đời của các quốc
gia sơ kì ở Đông Nam Á, tạo nên bước chuyển biến quan trọng trong lịch sử khu vực này.
1. Cơ sở tự nhiên
Câu hỏi trang 74 SGK Sử 10 CD: Đọc thông tin và quan sát Bản đồ 10, các hình
10.2, 10.3 hãy Trình bày những nét chính về vị trí địa lí và điều kiện tự nhiên ở Đông Nam Á. Lời giải - Vị trí địa lí:
+ Nằm ở phía đông nam của châu Á.
+ Gồm hai bộ phận là Đông Nam Á lục địa và Đông Nam Á hải đảo.
+ Khu vực này được coi là “ngã tư đường” giao thông quốc tế (giữa Ấn Độ Dương
với Thái Bình Dương; giữa lục địa Á - Âu với châu Úc) - Điều kiện tự nhiên:
+ Địa hình: bao gồm hệ thống núi đồi, cao nguyên, thung lũng, đồng bằng, xen kẽ
với các đảo, quần đảo,... phần lớn các quốc gia Đông Nam Á đều tiếp giáp biển.
+ Sông ngòi: có nhiều sông lớn, như Mê Công, Sa-lu-en, I-ra-oa-đi, sông Hồng, Chao Phờ-ray-a,...
+ Khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa điển hình với đặc trưng chung là nóng ẩm, mưa nhiều
+ Nguồn tài nguyên thiên nhiên đa dạng, đặc biệt là sự phong phú của các loại
khoáng sản, lâm sản, thổ sản, cây hương liệu, gia vị…
Câu hỏi trang 74 SGK Sử 10 CD: Đọc thông tin và quan sát Bản đồ 10, các hình
10.2, 10.3 hãy Phân tích những tác động của vị trí địa lí và điều kiện tự nhiên đối
với sự hình thành văn minh Đông Nam Á. Lời giải
- Vị trí địa lí thuận lợi cho quá trình giao lưu kinh tế - văn hóa giữa Đông Nam Á
với các nền văn minh khác trên thế giới, ví dụ như: Trung Quốc, Ấn Độ…
- Sự chia cắt mạnh mẽ về địa hình đã:
+ Tạo nên những tiểu vùng văn hóa khá biệt lập
+ Hạn chế khả năng tập hợp dân cư. Do đó, ở thời kì đầu, ở Đông Nam Á thường
xuất hiện các tiểu quốc nhỏ; các nhà nước thống nhất, rộng lớn xuất hiện ít và tương đối muộn
+ Tạo nên sự đa dạng về cảnh quan tự nhiên, môi trường sinh thái, góp phần dẫn
đến sự đa dạng về văn hóa giữa các vùng miền.
- Biển cũng tạo ra đường giao thương cho các nước trong khu vực, đồng thời nối
liền Đông Nam Á với các tuyến thương mại hàng hải quốc tế.
- Các dòng sông: cung cấp nguồn nước cho đời sống sinh hoạt và sản xuất của con
người; bồi tụ nên các đồng bằng phù sa màu mỡ và là tuyến giao thông quan trọng kết nối các vùng.
- Khí hậu nóng ẩm, mưa nhiều; đồng bằng màu mỡ đã tạo điều kiện thuận lợi cho
hoạt động sản xuất nông nghiệp đồng thời chi phối rất lớn đến phong tục tập quán
như ăn, mặc, ở, đi lại, lễ hội, tín ngưỡng… 2. Cơ sở xã hội
Câu hỏi trang 75 SGK Sử 10 CD: Đọc thông tin và quan sát Sơ đồ 10, Hình 10.4
hãy: Nêu khái quát về cư dân, tộc người ở Đông Nam Á. Lời giải
- Cư dân Đông Nam Á được cho là kết quả của sự pha trộn giữa hai chủng tộc:
Môn-gô-lô-ít và Ốt-xtra-lô-ít, sinh ra tiểu chủng Môn-gô-lô-ít phương Nam.
- Từ tiểu chủng Môn-gô-lô-ít phương Nam này lại chia thành 2 nhánh (còn gọi là 2
loại hình nhân chủng), gồm: nhánh Nam Á và nhánh Anh-đô-nê-diêng
- Từ mỗi loại hình nhân chủng trên lại có sự cộng huyết, hòa huyết với nhau, hình
thành nên nhiều tộc người khác nhau.
=> Do đó, thành phân dân cư và tộc người ở Đông Nam Á rất phong phú.
Câu hỏi trang 75 SGK Sử 10 CD: Đọc thông tin và quan sát Sơ đồ 10, Hình 10.4
hãy: Cho biết những nét chính về tổ chức xã hội ở Đông Nam Á Lời giải
Nét chính về tổ chức xã hội ở Đông Nam Á.
- Tổ chức xã hội cơ bản của cư dân Đông Nam Á là làng (với tên gọi khác nhau ở mỗi vùng, miền).
- Làng có vai trò tạo dựng nên các cộng đồng cư dân có quan hệ gần gũi với nhau,
cùng đoàn kết để chinh phục thiên nhiên và chống ngoại xâm.
=> Chính sự phát triển của các cộng đồng cư dân này đã chuẩn bị cho sự ra đời của văn minh Đông Nam Á.
3. Ảnh hưởng của văn hoá Ấn Độ, Trung Hoa
Câu hỏi trang 76 SGK Sử 10 CD: Đọc thông tin và quan sát các hình từ 10.5 đến
10.7, hãy nêu và phân tích những ảnh hưởng của văn hóa Ấn Độ và Trung Quốc đối
với văn minh Đông Nam Á. Lời giải
- Ảnh hưởng của văn hóa Ấn Độ đến văn minh Đông Nam Á
+ Hin-đu giáo, Phật giáo từ Ấn Độ để lại dấu ấn sâu đậm trong cách thức tổ chức bố
máy nhà nước và đời sống tinh thần của nhiều quốc gia Đông Nam Á
+ Chữ viết của Ấn Độ có mặt ở hầu hết các quốc gia Đông Nam Á. Trên cơ sở hệ
thống chữ viết của người Ấn Độ, cư dân Đông Nam Á đã sáng tạo ra những chữ viết
của riêng dân tộc mình, như: chữ Chăm cổ; chữ Khơ-me cổ; chữ Mã Lai cổ…
+ Các tác phẩm văn học của Ấn Độ, đặc biệt là bộ sử thi Ramayana có ảnh hưởng
sâu rộng của các nước Đông Nam Á. Cư dân Đông Nam Á đã sáng tạo ra những tác
phẩm văn học của mình dựa trên nguyên tác là sử thi Ramayana, ví dụ như: Riêm
Kê (Campuchia), Ra-ma Kiên (Thái Lan)…
- Ảnh hưởng của văn hóa Trung Quốc đến văn minh Đông Nam Á
+ Nho giáo, Đạo giáo và nhiều học thuyết tư tưởng khác của Trung Quốc được
truyền bá vào Đông Nam Á
+ Ảnh hưởng của văn hoá Trung Quốc còn được thể hiện trên nhiều lĩnh vực của
đời sống xã hội, như: ngôn ngữ, văn học, ẩm thực, trang phục, kiến trúc,…
Luyện tập và vận dụng trang 76 SGK Sử 10 CD
Luyện tập 1 trang 76 SGK Sử 10 CD: Văn minh Đông Nam Á được hình thành trên những cơ sở nào? Lời giải
- Văn minh Đông Nam Á được hình thành trên những 3 cơ sở:
+ Cơ sở tự nhiên (vị trí địa lí, điều kiện tự nhiên)
+ Cơ sở xã hội (thành phần dân cư, tộc người)
+ Ảnh hưởng của văn hóa Trung Quốc, Ấn Độ.
Luyện tập 2 trang 76 SGK Sử 10 CD: Hãy lựa chọn và phân tích một trong các
yếu tố của văn hóa Ấn Độ hoặc Trung Quốc có ảnh hưởng đến văn minh Đông Nam Á. Lời giải
* Phân tích ảnh hưởng của chữ viết Ấn Độ đến văn minh Đông Nam Á:
- Chữ viết của Ấn Độ có mặt ở hầu hết các quốc gia Đông Nam Á.
- Trên cơ sở hệ thống chữ viết của người Ấn Độ, cư dân Đông Nam Á đã sáng tạo ra
những chữ viết của riêng dân tộc mình, như:
+ Người Chăm học tập chữ Phạn của Ấn Độ để sáng tạo ra chữ Chăm cổ.
+ Cư dân Khơ-me học tập chữ Phạn của Ấn Độ để sáng tạo ra chữ Khơ-me cổ
+ Người Môn sáng tạo ra chữ Môn cổ trên cơ sở của chữ Pa-li.
+ Người Mã Lai sáng tạo ra chữ Mã Lai cổ trên cơ sở của chữ Phạn.
Vận dụng trang 76 SGK Sử 10 CD: Sưu tầm tranh ảnh và tư liệu về một số thành
tựu văn minh Đông Nam Á tiêu biểu chịu ảnh hưởng của văn hóa Ấn Độ, Trung
Quốc còn tồn tại đến ngày nay. Lời giải - HS tự sưu tầm