Giải Sử 10 Bài 8: Cách mạng công nghiệp thời kì cận đại CD

Giải Sử 10 Bài 8: Cách mạng công nghiệp thời kì cận đại CD
Mở đầu trang 53 SGK Sử 10 CD
Tháp Ép-phen (Pháp) được khánh thành vào ngày 31-3-1889 sau 21 tháng xây dựng.
Tháp nặng 7000 tấn, cao 300 mét, được làm từ 18000 thanh thép nối với nhau bởi
2,5 triệu chiếc đinh tán. Tháp Ép-phen là một thành tựu tiêu biểu của Cách mạng
công nghiệp thời kì cận đại, là niềm tự hào của dân Pháp nói chung và Pa-ri nói riêng.
Cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ nhất và lần thứ hai diễn ra trong bối cảnh lịch
sử nào? Thành tựu, ý nghĩa và tác động của nó ra sao? Lời giải
a/ Cách mạng công nghiệp lần thứ nhất: - Bối cảnh
+ Tác động từ các cuộc phát kiến địa lí (thế kỉ XV - XVI) đã thúc đẩy kinh tế công -
thương nghiệp phát triển, thị trường mở rộng
+ Giai cấp tư sản lên cầm quyền sau các cuộc cách mạng tư sản
+ Nông dân mất đất, trở thành lao động tự do, để có thể nuôi sống bản thân và gia
đình, họ buộc phải tới làm thuê tại các nhà máy, công xưởng…
+ Những cải tiến, tiến bộ về kĩ thuật trong các công trường thủ công. - Thành tựu:
+ 1769, Giêm Oát phát minh ra máy hơi nước đơn hướng. Đến năm 1782, ông chế
tạo thành công chiếc máy hơi nước song hướng
+ Động cơ đốt trong ra đời.
+ Đầu thế kỉ XX, xe lửa và tàu thủy chạy bằng hơi nước ra đời.
b/ Cách mạng công nghiệp lần thứ hai: - Bối cảnh:
+ Thành tựu của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ nhất là tiền đề của cách mạng công nghiệp lần 2.
+ Các nước Âu - Mĩ hoàn thành các cuộc cách mạng tư sản
+ Chủ nghĩa tư bản chuyển từ tự do cạnh tranh sang chủ nghĩa độc quyền
+ Lực lượng sản xuất ở các nước tư bản đạt trình độ cao - Thành tựu:
+ Phát minh về điện năng và động cơ điện
+ Động cơ đốt trong và kĩ thuật luyện kim được cải tiến.
+ Công nghiệp hoá học ra đời
+ Phát minh ra máy điện tín
+ Phát minh và sản xuất ô tô, máy bay
c/ Ý nghĩa của cách mạng công nghiệp
+ Làm thay đổi diện mạo các nước tư bản; giúp năng suất lao động của con người
tăng lên gấp nhiều lần so với lao động thủ công; tạo ra một khối lượng của cải vật chất lớn
+ Cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ nhất đã thay thế lao động tay chân của con
người bằng lao động của máy móc, chuyển nền sản xuất thủ công sang cơ khí hoá.
+ Cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ hai đã chuyển nền sản xuất từ cơ khí hoá
sang điện khi hoá, làm thay đổi căn bản nên sản xuất và cơ cấu kinh tế tư bản chủ nghĩa.
+ Cách mạng công nghiệp cũng góp phần thúc đẩy những chuyển biển mạnh mẽ
trong các ngành kinh tế khác, đặc biệt là nông nghiệp và giao thông vận tải.
1. Cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ nhất
Câu hỏi trang 54 SGK Sử 10 CD: Đọc thông tin và quan sát sơ đồ 8.1, Hình 8.2
hãy: Cho biết cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ nhất diễn ra trong bối cảnh lịch sử nào? Lời giải
Bối cảnh lịch sử diễn ra Cách mạng công nghiệp lần thứ nhất
- Tác động từ các cuộc phát kiến địa lí (thế kỉ XV - XVI) đã thúc đẩy kinh tế công -
thương nghiệp phát triển, thị trường mở rộng
- Giai cấp tư sản lên cầm quyền sau các cuộc cách mạng tư sản
- Nông dân mất đất, trở thành lao động tự do, để có thể nuôi sống bản thân và gia
đình, họ buộc phải tới làm thuê tại các nhà máy, công xưởng…
- Những cải tiến, tiến bộ về kĩ thuật trong các công trường thủ công.
Câu hỏi trang 54 SGK Sử 10 CD: Đọc thông tin và quan sát sơ đồ 8.1, Hình 8.2
hãy: Giải thích tại sao cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ nhất lại diễn ra đầu tiên ở Anh? Lời giải
- Anh là nước tiến hành cách mạng công nghiệp sớm nhất nhờ những điều kiện
thuận lợi như: tiến hành cách mạng tư sản từ sớm (cuối thế kỉ XVII); kinh tế hàng
hóa phát triển, có nhiều cải tiến kĩ thuật trong sản xuất.
Câu hỏi trang 55 SGK Sử 10 CD
Đọc thông tin và quan sát các hình từ 8.3 đến 8.7 hãy cho biết cuộc Cách mạng
công nghiệp lần thứ nhất đạt được những thành tựu cơ bản nào. Thành tựu nào có
vai trò quan trọng nhất? Vì sao? Lời giải
- Thành tựu cơ bản của cách mạng công nghiệp:
+ 1769, Giêm Oát phát minh ra máy hơi nước đơn hướng. Đến năm 1782, ông chế
tạo thành công chiếc máy hơi nước song hướng
+ Động cơ đốt trong ra đời, tiêu biểu là các phát minh của: Giôn Bác-bơ (năm 1791),
Thô-mát Mít (1794), Giôn Ste-phen (1789)…
+ Đầu thế kỉ XX, xe lửa và tàu thủy chạy bằng hơi nước ra đời. Tiêu biểu là: đầu
màu xe lửa do Xti-phen-xơn chế tạo (năm 1814); tàu thủy Phơn-tơn..
- Thành tựu có vai trò quan trọng nhất là: phát minh ra động cơ hơi nước. Vì:
+ Trước khi máy hơi nước ra đời, con người đã sử dụng một số loại máy móc chạy
bằng sức nước. Tuy nhiên, hạn chế của những máy móc này là phải: xây dựng nhà
máy gần bờ sông nước chảy xiết, xa khu dân cư. Vào mùa đông, nước bị đóng băng,
nên nhà máy buộc phải ngừng hoạt động.
+ Khi máy hơi nước ra đời đã khắc phục được những nhược điểm trên. Máy hơi
nước có thể hoạt động trong mọi điều kiện thời tiết, mọi địa điểm… không những
vậy, nhờ phát minh này của Giêm Oát mà động cơ hơi nước được áp dụng rộng rãi
trong mọi ngành công nghiệp, đặc biệt là ngành giao thông vận tải (ví dụ: đầu máu
xe lửa chạy bằng hơi nước; tàu thủy chạy bằng hơi nước…)
2. Cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ hai
Câu hỏi trang 56 SGK Sử 10 CD: Đọc thông tin và quan sát Sơ đồ 8.2 hãy cho
biết cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ hai diễn ra trong bối cảnh lịch sử nào? Lời giải
- Bối cảnh diễn ra cuộc cách mạng công nghiệp lần 2:
+ Thành tựu của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ nhất là tiền đề của cách mạng công nghiệp lần 2.
+ Các nước Âu - Mĩ hoàn thành các cuộc cách mạng tư sản
+ Chủ nghĩa tư bản chuyển từ tự do cạnh tranh sang chủ nghĩa độc quyền
+ Lực lượng sản xuất ở các nước tư bản đạt trình độ cao
Câu hỏi trang 58 SGK Sử 10 CD: Đọc thông tin và quan sát các hình từ 8.8 đến
8.11 hãy cho biết cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ hai nào đã đạt được những thành tựu cơ bản nào. Lời giải
Thành tựu cơ bản của cách mạng công nghiệp lần 2:
- Thành tựu trong lĩnh vực công nghiệp:
+ Phát minh về điện của các nhà bác học như Ghê-oóc Xi-môn Ôm (1789 - 1854)
người Đức, Mai-cơn Pha-ra-đây (1791 - 1867) người Anh, Giêm Pre-xcốt Giun
(1818 - 1889) người Anh, E.K.Len-xơ (1804 - 1865) người Nga,...
+ Năm 1879, Thô-mát E-đi-xơn phát minh ra bóng đèn điện
+ Năm 1891, kĩ sư người Nga là Đô-rô-vôn-xki đã chế tạo thành công máy phát
điện và động cơ điện xoay chiều.
+ Động cơ đốt trong và kĩ thuật luyện kim được cải tiến.
+ Công nghiệp hoá học ra đời
- Thành tựu trong lĩnh vực thông tin liên lạc: phát minh ra máy điện tín
- Thành tựu trong lĩnh vực giao thông vận tải:
+ Phát minh và sản xuất ô tô, máy bay
+ Dầu đi-e-zen trở thành nguồn nhiên liệu mới cho giao thông vận tải.
3. Ý nghĩa, tác động của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ nhất và lần thứ hai
Câu hỏi trang 59 SGK Sử 10 CD: Đọc thông tin hãy nêu ý nghĩa của cuộc Cách
mạng công nghiệp lần thứ nhất và lần thứ hai đối với sự phát triển kinh tế. Lời giải
- Ý nghĩa của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ nhất và lần thứ hai:
+ Làm thay đổi diện mạo các nước tư bản; giúp năng suất lao động của con người
tăng lên gấp nhiều lần so với lao động thủ công; tạo ra một khối lượng của cải vật chất lớn
+ Cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ nhất đã thay thế lao động tay chân của con
người bằng lao động của máy móc, chuyển nền sản xuất thủ công sang cơ khí hoá.
+ Cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ hai đã chuyển nền sản xuất từ cơ khí hoá
sang điện khi hoá, làm thay đổi căn bản nên sản xuất và cơ cấu kinh tế tư bản chủ nghĩa.
+ Cách mạng công nghiệp cũng góp phần thúc đẩy những chuyển biển mạnh mẽ
trong các ngành kinh tế khác, đặc biệt là nông nghiệp và giao thông vận tải.
Câu hỏi trang 60 SGK Sử 10 CD: Đọc thông tin và quan sát Sơ đồ 8.3 các hình
8.12, 8.13 hãy phân tích tác động của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ nhất và
lần thứ hai đối với xã hội, văn hóa. Lời giải
- Tác động đối với xã hội
+ Hai giai cấp cơ bản của xã hội tư bản là: tư sản và vô sản hình thành.
+ Sự bóc lột của giai cấp tư sản đối với giai cấp vô sản làm xuất hiện mâu thuẫn chủ
yếu trong xã hội tư bản. Đó chính là nguyên nhân sâu xa dần đến cuộc đấu tranh của
giai cấp vô sản chống lại giai cấp tư sản.
+ Làm xuất hiện nhiều trung tâm công nghiệp mới và thành thị đông dân, điển hình
là các thành phố Luân Đôn, Pa-ri, Béc-lin, Niu Y-ooc,...
- Tác động đối với văn hóa:
+ Thúc đẩy giao lưu, kết nối văn hóa toàn cầu
+ Rút ngắn khoảng cách không gian, thời gian
+ Nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của con người
+ Hình thành lối sống, tác phong công nghiệp
Luyện tập và vận dụng trang 60 SGK Sử 10 CD
Luyện tập 1 trang 60 SGK Sử 10 CD: Lập bảng thể hiện những thành tựu tiêu
biểu của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ nhất và lần thứ hai. Lời giải * Bảng 1:
Thành tựu cách mạng công nghiệp lần thứ nhất (cuối thế kỉ XVIII - đầu thế kỉ XIX) Thời gian Tên phát minh Năm 1769
Giêm Oát phát minh ra máy hơi nước đơn hướng Năm 1782
Giêm Oát phát minh ra máy hơi nước song hướng Cuối thế kỉ
Động cơ đốt trong ra đời, tiêu biểu là các phát minh của: XVIII
Giôn Bác-bơ; Thô-mát Mít; Giôn Ste-phen… Đầu thế kỉ XX
Xe lửa và tàu thủy chạy bằng hơi nước ra đời. Tiêu biểu là:
đầu màu xe lửa do Xti-phen-xơn chế tạo; tàu thủy Phơn-tơn.. * Bảng 2:
Thành tựu cách mạng công nghiệp lần thứ hai (giữa thế kỉ XIX - đầu thế kỉ XX) Lĩnh vực
Tên phát minh tiêu biểu
Phát minh về điện của các nhà bác học như Ghê-oóc Xi-môn
Ôm, Mai-cơn Pha-ra-đây, Giêm Pre-xcốt Giun, E.K.Len-xơ…
Năm 1879, Thô-mát E-đi-xơn phát minh ra bóng đèn điện Công nghiệp
Năm 1891, kĩ sư người Nga là Đô-rô-vôn-xki đã chế tạo
thành công máy phát điện và động cơ điện xoay chiều.
Động cơ đốt trong và kĩ thuật luyện kim được cải tiến.
Công nghiệp hoá học ra đời Thông tin liên
Phát minh ra máy điện tín lạc Giao thông vận
Phát minh và sản xuất ô tô, máy bay tải
Dầu đi-e-zen là nguồn nhiên liệu mới cho giao thông vận tải.
Luyện tập 2 trang 60 SGK Sử 10 CD: Thành tựu nào của cuộc Cách mạng công
nghiệp lần thứ nhất và lần thứ hai có ý nghĩa nhất? Vì sao? Lời giải
- Trong cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ nhất, thành tựu có vai trò quan trọng
nhất là: động cơ hơi nước. Vì:
+ Trước khi máy hơi nước ra đời, con người đã sử dụng một số loại máy móc chạy
bằng sức nước. Tuy nhiên, hạn chế của những máy móc này là phải: xây dựng nhà
máy gần bờ sông nước chảy xiết, xa khu dân cư. Vào mùa đông, nước bị đóng băng,
nên nhà máy buộc phải ngừng hoạt động.
+ Khi máy hơi nước ra đời đã khắc phục được những nhược điểm trên. Máy hơi
nước có thể hoạt động trong mọi điều kiện thời tiết, mọi địa điểm… không những
vậy, nhờ phát minh này của Giêm Oát mà động cơ hơi nước được áp dụng rộng rãi
trong mọi ngành công nghiệp, đặc biệt là ngành giao thông vận tải (ví dụ: đầu máu
xe lửa chạy bằng hơi nước; tàu thủy chạy bằng hơi nước…)
- Trong cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ hai, thành tựu có vai trò quan trọng
nhất là: điện năng và các loại động cơ điện. Vì:
+ Điện năng là một nguồng năng lượng mới được phát minh ra và có khả năng ứng
dụng rộng rãi trong nhiều ngành, nhiều lĩnh vực. Cho tới hiện nay (đầu thế kỉ XXI),
điện vẫn là một trong những nguồn năng lượng thiết yếu trong cuộc sống sinh hoạt
và sản xuất của con người.
+ Với việc phát minh ra điện và các động cơ điện, nền sản xuất của con người đã có
sự chuyển biến từ cơ giới hóa sang điện khí hóa.
Vận dụng 1 trang 60 SGK Sử 10 CD: Nêu và phân tích một thành tựu của cuộc
Cách mạng công nghiệp lần thứ nhất và lần thứ hai tác động đến cuộc sống của bản thân em. Lời giải
* Cách mạng công nghiệp lần thứ nhất:
- Thành tựu: đầu máy xe lửa chạy bằng hơi nước
- Tác động đến cuộc sống của em: Em có dịp tham quan bảo tàng Hà Nội (đường
Phạm Hùng, phường Mễ Trì, quận Nam Từ Liêm, Hà Nội) và đã được chiêm
ngưỡng chiếc đầu máy xe lửa chạy bằng hơi nước mang số hiệu 141-179. Chiếc đẩu
máy xe lửa này được các kĩ sư Xí nghiệp đầu máy xe lửa Gia Lâm thiết kết vào năm
1964 - 1970, theo kiểu dáng công nghệ của thương hiệu đầu máy Mikado (Pháp).
Đầu máy có một nồi hơi mang thể thể tích khoảng 4m3, phía sau là toa nhiên liệu có
khả năng chứa 10 tấn than và 16m3 nước, đủ để kéo 20 toa khách lưu thông trên đoạn đường dài 50km.
* Cách mạng công nghiệp lần thứ hai:
- Thành tựu: năng lượng điện
- Tác động đến cuộc sống của em: điện là một trong những nguồn năng lượng thiết
yếu, rất quan trọng đối với cuộc sống sinh hoạt và học tập của bản thân em. Vì, hầu
hết các loại máy móc, thiết bị trong gia đình hay ở trường học… của em đều sử
dụng nặng lượng điện. Ví dụ như: máy tính, Tivi, tủ lạnh, điều hòa, máy chiếu, máy in…
Vận dụng 2 trang 60 SGK Sử 10 CD: Hãy làm sáng tỏ nhận định của Cờ-lau
Xva-bơ: “Cách mạng công nghiệp lần thứ nhất sử dụng năng lượng nước và hơi
nước để cơ giới hóa sản xuất. Cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ hai diễn ra nhờ
ứng dụng điện năng để sản xuất hàng loạt.” Lời giải
* Nhận định của Cờ-lau Xva-bơ là chính xác. * Chứng minh:
- Trước khi cách mạng công nghiệp lần thứ nhất diễn ra, con người chủ yếu lao
động dựa vào sức mạnh của cơ bắp (lao động thủ công); hoặc sử dụng một số loại
máy móc chạy bằng năng lượng gió (cối xay gió…) và nước. Tuy vậy, do còn nhiều
hạn chế, nên năng suất lao động của con người chưa cao; khối lượng sản phẩm sản
xuất ra chưa nhiều và các loại nặng lượng gió, nước ở thời điểm này vẫn chưa thể
tạo ra sự chuyển biến căn bản trong đời sống sản xuất.
- Cuối thế kỉ XVIII, Giêm Oát phát minh ra máy hơi nước có thể hoạt động trong
mọi điều kiện thời tiết, mọi địa điểm… sau đó, máy hơi nước nhanh chóng được
ứng dụng trong nhiều ngành, nhiều lĩnh vực khác nhau, như: sản xuất công nghiệp,
giao thông vận tải… Lúc này, các loại máy móc đã thay thế sức lao động chân tay
của con người, giúp nền sản xuất có sự chuyển biến mạnh mẽ từ: sản xuất thủ công sang cơ khí hóa
- Từ nửa sau thế kỉ XIX, phát minh của các nhà khoa học như: Ghê-oóc Xi-môn Ôm,
Mai-cơn Pha-ra-đây, Giêm Pre-xcốt Giun, E.K.Len… đã mở ra khả năng ứng dụng
một nguồn năng lượng mới – đó là năng lượng điện. Rất nhanh sau đó, điện năng đã
được ứng rộng rãi trong nhiều ngành, nhiều lĩnh vực, đưa nền của con người từ cơ
giới hóa chuyển sang điện khí hóa.