Soạn văn 7: Hình ảnh hoa sen trong bài ca dao “Trong đầm gì đẹp bằng sen” Chuẩn bị đọc
Câu 1. Em hãy sưu tầm và giới thiệu với các bạn một số bài ca dao về hình ảnh hoa sen.
Một số bài ca dao về hình ảnh hoa sen:
Cổ tay em trắng như ngà
Con mắt em liếc như là dao cau
Miệng cười như thể hoa ngâu,
Cái nón đội đầu như thể hoa sen. *
Thân chị như cánh hoa sen,
Chúng em như bèo bọt chẳng chen được vào.
Lạy trời cho cả mưa rào,
Cho sấm, cho chớp, cho bão to gió lớn,
Cho sen chìm xuống, bèo trèo lên trên!
Câu 2. Em hãy thực hiện một sản phẩm sáng tạo (bức tranh, đoạn văn..) để chia
sẻ cảm nhận của em về bài ca dao:
Trong đầm gì đẹp bằng sen
Lá xanh, bông trắng lại chen nhị vàng
Nhị vàng, bông trắng, lá xanh
Gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn.
Bài ca dao trên đã đem đến cho người đọc nhiều cảm nhận. Trước hết, bài ca
dao mang ý nghĩa tả thực vẻ đẹp của hoa sen. Mở đầu là câu hỏi tu từ “Trong
đầm gì đẹp bằng sen” như một lời khẳng định rằng dù có nhiều loài hoa rực rỡ,
nhưng không có bất cứ loài hoa nào có thể sánh được với hoa sen. Tiếp theo, vẻ
đẹp của hoa sen được khắc họa qua “lá xanh, bông trắng, nhị vàng”. Cách sử
dụng điệp ngữ “nhị vàng”, “bông trắng” và “lá xanh” gợi ra hình ảnh những
cánh hoa sen xếp thành từng tầng từng lớp. Môi trường sống của hoa sen là ở
đầm lầy, có nhiều bùn. Mà đặc tính của bùn là có mùi hôi tanh, rất khó chịu.
Nhưng dù vậy, hoa sen vẫn có mùi thơm ngát dịu dàng. Từ hình ảnh hoa sen để
đề cao phẩm chất tốt đẹp của những con người không chịu ảnh hưởng của môi trường xung quanh.
Trải nghiệm cùng văn bản
Câu 1. Em hãy chỉ ra những từ ngữ, câu văn thể hiện ý kiến, lí lẽ, bằng chứng
trong đoạn bàn luận về câu ca dao thứ hai.
- Ý kiến: Tác giả dân gian miêu tả vẻ đẹp của từng bộ phận cụ thể trong cây sen.
- Lí lẽ: Lá xanh, bông trắng lại chen nhị vàng. - Dẫn chứng:
 Từ “lá xanh” qua “bông trắng” đến “nhị vàng” tức là quan sát từ ngoài
vào trong rất tự nhiên, hợp lí.
 Từ “lại” được dùng rất đắt…
 Từ “chen” nói lên sự…
Câu 2. Em biết gì về hình ảnh hoa sen trong những bài ca dao khác?
Hình ảnh hoa sen thường nói về vẻ đẹp của con người Việt Nam.
Suy ngẫm và phản hồi
Câu 1. Em hãy xác định mối quan hệ giữa các ý kiến lớn, ý kiến nhỏ của văn
bản dựa vào sơ đồ sau:
- Ý kiến lớn 1: Vẻ đẹp hoa sen được miêu tả một cách khéo léo, tài tình.
 Ý kiến nhỏ 1: Khẳng định vẻ đẹp của hoa sen
 Ý kiến nhỏ 2: Miêu tả vẻ đẹp cụ thể từng bộ phận
 Ý kiến nhỏ 3: Nhấn mạnh lại vẻ đẹp của từng bộ phận, chuyển ý
- Ý kiến lớn 2: Bài học về ảnh hưởng của môi trường đến nhân cách con người.
Câu 2. Chỉ ra các lí lẽ, bằng chứng được sử dụng để làm sáng tỏ cho các ý kiến.
- Lí lẽ 1: “Trong đầm gì đẹp bằng sen”; Bằng chứng: “Vì tác giả bài ca dao đã
khéo léo trình bày sự khẳng định… trở thành tương đối và có tính thuyết phục”
- Lí lẽ 2: “Lá xanh, bông trắng lại chen nhị vàng”; Bằng chứng: “Từ “lá
xanh”… bông hoa sen mới nở”.
- Lí lẽ 3: “Nhị vàng, bông trắng, lá xanh”. Bằng chứng: “Bài ca dao đã có sự
chuyển vần và thay đổi trật tự… vẫn chảy thông, chạy mạnh”
- Lí lẽ 4: “Gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn”; Bằng chứng: “Và thế là “sen”
hóa thành người… giữ vững nhân cách thanh cao, trong sạch”
Câu 3. Văn bản được viết ra nhằm mục đích gì? Xác định nội dung chính của văn bản.
 Mục đích: Bàn luận vẻ đẹp của hoa sen trong bài ca dao “Trong đầm…”
 Nội dung chính: Khẳng định giá trị của bài ca dao với ý nghĩa nhân văn cao đẹp.
Câu 4. Theo em, có thể thay đổi trật tự các ý kiến lớn, ý kiến nhỏ được không?
Cách sắp xếp trật tự các ý kiến như vậy có tác dụng gì trong việc thực hiện mục đích của văn bản?
 Ý kiến: Không thay đổi.
 Cách sắp xếp trật tự ý kiến đã hợp lí, làm rõ vấn đề cần bàn luận.
Câu 5. Những dấu hiệu nào giúp em nhận ra văn bản trên là văn bản nghị luận
phân tích một tác phẩm văn học?
 Văn bản có luận điểm chính, lí lẽ và dẫn chứng thuyết phục.
 Các từ ngữ như: Trước hết, Bên cạnh đó…
Câu 6. Văn bản đã giúp em hiểu thêm điều gì về bài ca dao Trong đầm gì đẹp
bằng sen? Hãy viết đoạn văn (khoảng 150 đến 200 chữ) trình bày suy nghĩ của mình. Gợi ý: Mẫu 1
Bài viết “Hình ảnh hoa sen trong bài ca dao “Trong đầm gì đẹp bằng sen” của
tác giả Hoàng Tiến Tựu đã giúp người đọc hiểu rõ hơn về bài ca dao này. Trước
hết, tác giả cho rằng, bài ca dao đã miêu tả vẻ đẹp của hoa sen đầy khéo léo, tài
tình. Các lí lẽ, dẫn chứng được nhà văn dẫn ra, được phân tích rất rõ ràng, chi
tiết. Bài ca dao mở đầu bằng lời khẳng định trong đầm chẳng có gì đẹp bằng sen.
Từng bộ phận lá xanh, bông trắng, nhị vàng - cách quan sát từ ngoài vào trong
rất hợp lí. Không chỉ vậy, tác giả còn làm rõ được ý nghĩa sâu sắc mà bài ca dao
muốn gửi gắm. Hoa sen sống trong môi trường bùn lầy hôi tanh, nhưng lại
chẳng vướng mùi bùn mà vẫn ngát hương thơm. Cũng giống như con người
sống trong môi trường xấu xa, vẫn giữ được phẩm chất trong sạch. Qua đó, bài
ca dao gửi gắm bài học cho con người phải giữ gìn phẩm chất. Tóm lại, bài viết
trên tuy ngắn gọn nhưng đã giúp người đọc hiểu rõ hơn về bài ca dao. Mẫu 2
Văn bản “Hình ảnh hoa sen trong bài ca dao “Trong đầm gì đẹp bằng sen” đã
giúp người đọc hiểu hơn về vẻ đẹp của bài ca dao trên. Trước hết, tác giả đã
khẳng định vẻ đẹp của hoa sen được miêu tả một cách khéo léo và tinh tế.
Những lí lẽ và dẫn chứng cụ thể được đưa ra đã làm sáng tỏ nhận định trên. Vẻ
đẹp của hoa sen qua từng bộ phận: lá xanh, bông trắng, nhị vàng. Tiếp đến, tác
giả còn cho thấy ý nghĩa sâu xa mà bài ca dao gửi gắm. Đó là bài học về ảnh
hưởng của môi trường đến nhân cách con người. Hoa sen sống gần bùn lầy
nhưng vẫn tỏa hương thơm ngát. Con người sống trong môi trường xấu, nhưng
vẫn giữ được nhân cách cao đẹp. Có thể thấy văn bản trên đã khẳng định được
giá trị của bài ca dao “Trong đầm gì đẹp bằng sen” với ý nghĩa nhân văn cao đẹp.