Khái Niệm, Nguyên Nhân và Tình Hình Tội Phạm | Môn Tội phạm học - Trường Đại học Luật Hà Nội

lOMoAR cPSD| 58702377
VẤN ĐỀ 1: KHÁI NIỆM, ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
CỦA TỘI PHẠM HỌC I. Khái niệm 1. Khái niệm lOMoAR cPSD| 58702377
VẤN ĐỀ 2: QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN CỦA TỘI PHẠM HỌC
1. Lịch sử tội phạm học là lịch sử quá trình nhận thức về hiện tượng tội phạm và cuộc
đấu tranh với tội phạm, phòng ngừa tội phạm
2. Gắn liền với hình thành và phát triển của Nhà nước, pháp luật
3. Tội phạm và những tri thức về tội phạm xuất hiện từ khi có Nhà nước và pháp luật.
Nhận thức về tội phạm thay đổi theo thời gian (Tội ác và hình phạt - Hiện tượng xã
hội và yếu tố hoàn cảnh chứ không phải cá nhân tự sinh ra)
- Tư tưởng, lý luận TPH theo tinh thần của chủ nghĩa Mạc cuối thế kỷ 20 đầu thế kỷ 21
+ Những năm trước khi hệ thống XHCN ở Đông âu và Liên Xô tan vỡ, TPH các nước
thuộc phe xhcn chịu ảnh hưởng của TPH Xô Viết. (Đặc thủ: Tích hợp những hạt nhân
hợp lý của các trường phái TPH trước đó, chủ đạo là thuyết xung đột giai cấp xã hội,
bắt nguồn từ quan điểm của Cacmac, F. Ängghen;
+ Cấu trúc của hệ thống TPH gồm 2 bộ phận: Đại cương TPH và TPH về các tội phạm cụ thể
+ Hiện nay, LBN kế thừa và phát triển theo TPH Xô Viết. Cuốn “tội phạm học” xb năm
1997 tại Matxcova, GS.TS. Dolgovoi, chủ tịch Hội TPH LBN (P1: Khoa học TPH; P2: Tội
phạm và nghiên cứu tội phạm; p31 Môi trường và nguyên nhân tp; p4: Đấu tranh
phòng, chống tp; p5: Lý luận tph ở nước ngoài; p6: Đặc điểm tph một số loại tội phạm
cụ thể và công tác phòng ngừa; p7: Các đặc điểm tội phạm theo các khu vực. *
Châu á: Tph Nhật Bản những năm 70. Quan điểm chính sách hình sự là một
phần của Tph (tổ hợp các tri thức khoa học nghiên cứu về tội phạm, nguyên nhân và
biện pháp đấu tranh, phòng chống TP)
+ Cuốn: Tội phạm và tội phạm học ở Nhật Bản hiện đại". GS.TS Can Ueda đề cập 5 nội
dung cơ bản: Sự nghiên cứu TPH ở Nhật Bản; TPH ở Nhật Bản hiện Đại, Các nguyên
nhân TPH ở Nhật Bản hiện đại; Những hệ thống phòng ngừa tội phạm; Vấn đề lệch
chuẩn xã hội của vị thành niên. lOMoAR cPSD| 58702377
+ Phương tây và châu á (Tập trung khía cạnh xã hội của tp) Khác với Tph ở Mỹ (tập trung yếu tố sinh học)
+ Sự ảnh hưởng của tư tưởng Macxit với tph ở phương Tây và Mỹ. (dựa trên mối quan hệ nhân quả) *
Ở Việt Nam: VN, TQ, Cba, Lào và nhiều nước có xu hướng phát triển xã hội chủ
nghĩa, có sự thâm nhập mạnh của TPH phương tây, nhưng quan điểm Macxit trong
cách tiếp cận và giải quyết vấn đề tph đóng vai trò chủ đạo
+ Trước đây: bị hạn chế bởi quan điểm tph cũ cho rằng xã hội chủ nghĩa không có tội
phạm có tổ chức, đề cập đến tội phạm có tổ chức trong xã hội VN hiện đại là quan
điểm sai lầm về chính trị. Lý do: Chưa hiểu đúng về tội phạm có tổ chức. Tư duy hữu
khuynh cho rằng xã hội chủ nghĩa tạo nên những điều kiện triệt tiêu tội phạm mà không
cần dùng đến hình phạt nặng.
+ Cuối thập niên cuối thế kỷ 20, VN đã thay đổi quan điểm nhìn nhận tội phạm có tổ chức. I.
Trường phái tội phạm học cổ điển (Classical School)
1. Trường phái tội phạm học cổ điển 1.1. Hoàn cảnh ra đời
VẤN ĐỀ 3: TÌNH HÌNH TỘI PHẠM I.
Những vấn đề chung
1. Khái niệm tình hình tội phạm (THTP) 1.1. Định nghĩa
 Loại định nghĩa thứ nhất:
“THTP là hiện tượng xã hôi, pháp lý tiêu cực, được thay đổi về mặt lịch sử, mang
tỉnh giai cấp, bao gồm tổng thể thống nhất (hệ thống) các tội phạm thực hiện trong
một xã hội (quốc gia) nhất định và khoảng thời gian nhất định". (Viện nghiên cứu Nhà
nước và pháp luật, Tội phạm học, luật hình sự và luật tố tụng hình sự Việt Nam, Nxb.
Chính trị quốc gia, Hà Nội 1994, tr14). lOMoAR cPSD| 58702377
 Loại định nghĩa thứ hai:
“THTP là thực trạng và diễn biến của tội phạm đã xảy ra trong đơn vị không gian
và đơn vị thời gian nhất định". (Giáo trình tội phạm học của trường DHLHN, tr100, Nxb.
Công an nhân dân năm 2012).
Trong hai loại định nghĩa nêu trên thì chúng tôi đồng tình với loại định nghĩa thứ hai bởi vì những lý do sau: •
Thứ nhất, loại định nghĩa thứ nhất là loại định nghĩa thể hiện sự không rõ ràng
giữa tội phạm với tỉnh hình tội phạm cho nên những đặc điểm của tội phạm như tính
trái pháp luật, tính giai cấp, tỉnh lịch sử...được xem như là những đặc điểm của THTP.
Còn loại định nghĩa thứ hai là loại định nghĩa có sự phân biệt rõ giữa tội phạm và tình hình tội phạm. •
Thứ hai, xét về mặt ngôn ngữ thì "tình hình” được hiểu là “Trạng thái, xu thế
phát triển của sự vật, hiện tượng với tất cả những sự kiện diễn ra, biến đổi ở trong đó".
(Nguyễn Như Ý, Đại từ điển tiếng Việt, Nxb. Văn hóa-Thông tin, 1999, tr. 1649).
Như vậy, có thể hiểu THTP là trạng thái, xu thế vận động của tội phạm. Và khi nói đến
THTP bao giờ cũng phải gắn với không gian và thời gian nhất định. •
Thứ ba, xét về nội dung nghiên cứu THTP là nghiên cứu tội phạm về mức độ,
tính chất và xu hướng vận động tức là nghiên cứu trạng thái của tội phạm và nghiên
cứu xu hướng vận động của tội phạm và cách gọi phổ biến hiện nay là thực trạng và
diễn biến của tội pham.
1.2. Các đặc điểm của THTP  Về phạm vi:
 Phạm vi đối tượng:
- Phạm vi tất cả các tội phạm;
- Phạm vi nhóm tội phạm như nhóm tội xâm phạm sở hữu, tội phạm ma túy;
- Phạm vì tội phạm cụ thể như tội giết người, tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản, tội đánh bạc; lOMoAR cPSD| 58702377
- Phạm vi chủ thể như tội phạm do người chưa thành niên thực hiện, tội phạm do nữ giới thực hiện;
- Phạm vi nạn nhân của tội phạm như tội phạm mà nạn nhân là trẻ em...
 Phạm vi không gian có thể là: - Phạm vi toàn cầu; - Phạm vi khu vực; - Phạm vi toàn quốc;
- Phạm vi địa phương như thành phố Hà Nội, tỉnh Thái Bình, tỉnh Thanh Hóa...
 Phạm vi thời gian: tối thiểu thường là 5 năm vì đó là khoảng thời gian cần thiết để
kết quả nghiên cứu có đủ cơ sở giúp đánh giá được THTP cũng như giải thích được
nguyên nhân của tội phạm.  Về nội dung:
THTP luôn gắn với các đặc điểm về mức độ, đặc điểm về tính chất và đặc điểm
về xu hướng vận động.
- Đặc điểm về mức độ + Đặc điểm về tính chất  hợp thành đặc điểm về thực trạng của tội phạm.
- Đặc điểm về xu hướng vận động: được gọi là đặc điểm về diễn biến của tội phạm.
 Tính phụ thuộc pháp lý và tính vận động:
- THTP có tính phụ thuộc pháp lý : bởi vì hiện tượng tội phạm đã xảy ra trên thực tế
tạo nên bức tranh TΗΤΡ được phản ánh trong luật hình sự. Khi quy định của luật
hình sự thay đổi theo hướng mở rộng hay thu hẹp phạm vì bị coi là tội phạm thì tội
phạm cũng có sự thay đổi theo.
- THTP có tính vân động : bởi vì tội phạm luôn vân động theo quy luật dưới sự tác
động của các hiện tượng, quá trình xã hội khác như sự tăng trưởng hay suy thoái
của nền kinh tế, sự gia tăng dân số, sự di dân.  Tính tương đối:
THTP tồn tại khách quan và có thể nhận thức được nhưng chúng ta chỉ có thể
nhận thức được gần đúng vì những lý do khách quan và chủ quan. Tội phạm rõ và tội
phạm ẩn mà chúng ta nhận thức được đều chỉ có tính tương đối. lOMoAR cPSD| 58702377
2. Phân loại THTP
2.1. Theo tiêu chí phạm vi đối tượng có thể có:
- THTP của tất cả tội phạm;
- THTP của nhóm tội phạm cụ thể;
- THTP của tội phạm cụ thể;
- THTP trong lĩnh vực cụ thể; - THTP do NCTN thực hiện;
- THTP do nữ giới thực hiện;
- THTP của các tội mà nạn nhân là trẻ em...
2.2. Theo tiêu chí phạm vi không gian có thể có: - THTP toàn cầu
- THTP khu vực (quốc tế) - THTP của một quốc gia
- THTP của một vùng miền
- THTP của một địa phương
3. Ý nghĩa và phương pháp nghiên cứu 3.1. Ý nghĩa
Kết quả nghiên cứu cho chúng ta bức tranh "toàn cảnh" thể hiện tội phạm đã
xảy ra bao gồm các đặc điểm về lượng, các đặc điểm về tính chất và diễn biến của tình trạng này.
Đề giải thích, tỉm ra nguyên nhân của tội phạm và để dự báo tội phạm trong thời
gian tới và qua đó tạo cơ sở cho việc đưa ra các biện pháp phòng ngừa tội phạm.
3.2. Phương pháp nghiên cứu
Quá trình nghiên cứu THTP gồm 2 bước:
- Thu thập dữ liệu thực tiễn phản ánh nội dung về mức độ và nội dung về tính chất
của thực trạng và diễn biển của tội phạm trong đơn vị không gian và đơn vị thời gian nhất định. lOMoAR cPSD| 58702377
- Xử lí các dữ liệu đã thu thập được để kiểm chứng giả thuyết mô tả THTP và đi đến
kết luận về thực trạng, diễn biến của tội phạm được nghiên cứu.
Một số phương pháp thống kê cụ thể được sử dụng trong quá trình nghiên cứu THTP: - Số tuyệt đối: Stp
- Chỉ số tội phạm: H= Stp /Sds x 100 000 II.
Thực trạng của tội phạm
1. Định nghĩa
“Thực trạng của tội phạm là tình trạng thực tế của tội phạm đã xảy ra trong đơn
vị không gian và thời gian nhất định xét về mức độ và về tính chất"
Đặc điểm về mức độ được phản ánh qua số lượng tội phạm cùng với số lượng
người phạm tội. Đặc điểm về tính chất được phản ánh qua các cơ cấu của tội phạm
cũng như người phạm tội.
2. Thực trạng của tội phạm về xét mức độ 2.1. THẢO LUẬN (04/04/2025)
1. Trình bày quan điểm của nhóm về nội dung sau:
a. Tội phạm học là cầu nối giữa khoa học pháp lý và khoa học xã hội
b. Đối tượng nghiên cứu quan trọng nhất của tội phạm học là phòng ngừa tội phạm
c. Tội phạm học có mối quan hệ mật thiết nhất với khoa học pháp lý
d. Tội phạm học là khoa học thực nghiệm vì vậy sử dụng phương pháp thực nghiệm là chủ yếu
VẤN ĐỀ 4: NGUYÊN NHÂN CỦA TỘI PHẠM lOMoAR cPSD| 58702377
1. Trình bày khái niệm nguyên của tội phạm. Hiện nay tội phạm học ở nước ta có quan
điểm nguyên nhân điều kiện của tội phạm cụ thể/hành vi phạm tội/nguyên nhân
của tội phạm, tán thành quan điểm nào tại sao?
2. Phân tích cơ chế của hành vi phạm tội
3. Phân loại nguyên nhân của tội phạm. Cách phân loại nào được sử dụng phổ biến hiện nay
4. Trình bày nguyên nhân từ môi trường sống (MT gia đình, trường học, nơi cư trú
sinh sống/làm việc, vĩ mô), vai trò của chúng trong cơ chế hành vi phạm tội.
5. Nạn nhân của tội phạm và vai trò của nạn nhân trong cơ chế hành vi phạm tội