Khái niệm và kết cấu của hình thái kinh tế - xã hội môn Triết học Mác - Lênin | Trường đại học Mở Hà Nội

lOMoAR cPSD| 48302938 Nhóm 10: Chủ đề 10
• Khái niệm và kết cấu của hình thái kinh tế - xã hội:
• Khái niệm: Hình thái kinh tế - xã hội là khái niệm chỉ
một xã hội ở giai đoạn phát triển nhất định, với các đặc
điểm riêng về cơ sở hạ tầng kinh tế và kiến trúc thượng
tầng. Theo chủ nghĩa Mác, mỗi hình thái kinh tế - xã hội
được xác định bởi một phương thức sản xuất nhất định,
và từ phương thức sản xuất này, các quan hệ kinh tế,
chính trị và tư tưởng xã hội được hình thành.
• Kết cấu của hình thái kinh tế - xã hội:
o Lực lượng sản xuất: Bao gồm công cụ, phương tiện
sản xuất, và người lao động với kỹ năng và trình độ
khoa học - kỹ thuật. Đây là yếu tố cơ bản nhất quyết
định sự phát triển của xã hội, tạo ra của cải vật chất và
nền tảng của đời sống xã hội. o Quan hệ sản xuất: Các
quan hệ giữa con người trong quá trình sản xuất, gồm
các quan hệ về sở hữu tư liệu sản xuất, phân phối sản
phẩm, và quản lý sản xuất. Quan hệ sản xuất đóng vai
trò trung tâm trong hình thái kinh tế - xã hội, vì nó phản
ánh quyền sở hữu và kiểm soát tư liệu sản xuất. o Kiến
trúc thượng tầng: Các thiết chế chính trị (như nhà
nước, pháp luật) và hệ tư tưởng (tư tưởng chính trị, tôn
giáo, đạo đức, nghệ thuật). Kiến trúc thượng tầng được
xây dựng trên cơ sở của hạ tầng kinh tế và có nhiệm vụ
duy trì, bảo vệ, điều chỉnh các quan hệ xã hội.
• Quá trình lịch sử tự nhiên của sự thay thế các hình
thái kinh tế - xã hội:
• Sự phát triển theo quy luật khách quan: Theo Mác - lOMoAR cPSD| 48302938
Lênin, các hình thái kinh tế - xã hội phát triển qua các giai
đoạn lịch sử tự nhiên từ thấp đến cao, lần lượt trải qua các
hình thái công xã nguyên thủy, chiếm hữu nô lệ, phong
kiến, tư bản chủ nghĩa, và xã hội chủ nghĩa.
• Động lực thúc đẩy sự thay thế: Sự thay thế này diễn ra
khi lực lượng sản xuất phát triển đến mức mâu thuẫn với
quan hệ sản xuất hiện hành, tạo ra khủng hoảng và dẫn
đến cuộc cách mạng xã hội. Lực lượng sản xuất mới đòi
hỏi những quan hệ sản xuất phù hợp hơn, và hình thái
kinh tế - xã hội mới xuất hiện để đáp ứng nhu cầu này.
• Đấu tranh giai cấp: Đấu tranh giai cấp là động lực trực
tiếp thúc đẩy quá trình thay thế các hình thái kinh tế - xã
hội trong những xã hội có giai cấp. Cuộc đấu tranh này
dẫn đến cách mạng xã hội, từ đó hình thành một hình thái
kinh tế - xã hội mới cao hơn, phù hợp với sự phát triển
của lực lượng sản xuất.
• Giá trị khoa học bền vững và ý nghĩa cách mạng:
• Giá trị khoa học: Quan điểm của Mác - Lênin về hình
thái kinh tế - xã hội là cơ sở khoa học để hiểu rõ các quy
luật khách quan chi phối sự phát triển của xã hội loài
người, nhất là mối quan hệ biện chứng giữa cơ sở hạ tầng
và kiến trúc thượng tầng. Học thuyết này cho thấy
phương thức sản xuất giữ vai trò quyết định đối với các
mặt của đời sống xã hội, là nền tảng để phân tích sự vận
động, biến đổi của xã hội.
• Ý nghĩa cách mạng: Lý luận hình thái kinh tế - xã hội
của chủ nghĩa Mác - Lênin trang bị cho giai cấp công
nhân và các lực lượng tiến bộ công cụ lý luận để nhận
thức về sự bóc lột trong quan hệ sản xuất tư bản chủ lOMoAR cPSD| 48302938
nghĩa, đồng thời cổ vũ cho cuộc đấu tranh cách mạng
nhằm xây dựng xã hội mới công bằng, không có giai cấp
đối kháng, bảo đảm sự phát triển tự do và toàn diện của con người.