Khái niệm và nguyên nhân ra đời triết học - Triết học Mác - Lênin | Đại học Tôn Đức Thắng

ÔN TẬP TRIẾT HỌC MÁC-LÊNIN Trả lời câu hỏi
Câu 1: Khái niệm và nguyên nhân ra đời triết học
a) Khái niệm triết học:
C nhiu đnh ngha v trit hc nhưng cc đnh ngha thưng bao hm nhng ni dung
ch yu sau:
- Trit hc l mt hnh thc  thc x hi.
- Khch th khm ph ca trit hc l th gii (gm c th gii bên trong v bên ngoi
con ngưi) trong h thng chnh th ton vn vn c ca n.
- Trit hc gii thch tt c mi s vt, hin tưng, qu trnh v quan h ca th gii vi
mc đch tm ra nhng quy lut ph bin nht chi phi, quy đnh v quyt đnh s vn
đng ca th gii, ca con ngưi v ca tư duy.
- Vi tnh cch l loi hnh nhn thc đc th, đc lp vi khoa hc v khc bit vi tôn
gio, tri thc trit hc mang tnh h thng, logic v hnh tưng v th gii, bao gm
nhng nguyên tc cơ bn, nhng đc trung bn cht v nhng quan đim nn tng v mi tn ti .
- Trit hc l ht nhân ca th gii quan .
Vi s ra đi ca Trit hc Mac – Lenin, trit hc l h thng quan đim lí lun chung
nht v th gii v v tr con ngưi trong th gii đ, l khoa hc v nhng quy lut
vn đng, pht trin chung nht ca t nhiên, x hi v tư duy.
b) Nguyên nhân ra đời của triết học:
- Trit hc ra đi vo khong t th k VIII đn th k VI tr.CN ti cc trung tâm văn
minh ln ca nhân loi thi C đi (phương Đông: Ấn đ v Trung hoa, phương Tây: Hy Lp).
- Vi tnh cch l mt hnh thi  thc x hi, trit hc c ngun gc nhn thc v ngun gc x hi. •
Nguồn gc nhn thức:
+ Trưc khi trit hc xut hin, th gii quan thần thoi chi phi hot đng nhn thc ca con ngưi.
+ Tư duy ca con ngưi đ đt đn trnh đ tru tưng ha, khi qut ha, h
thng ha đ xây dng nên cc quan đim chung nht v th gii v v vai trò ca
con ngưi trong th gii đ. • Nguồn gc x hi:
+ Trit hc ra đi khi loi ngưi xut hin phân chia giai cp, lao đng tr c tch khỏi lao đng chân tay.
+ Khi x hi c s phân chia giai cp, trit hc ra đi bn thân n đ mang “tnh
đng” (nhim v ca n l lun chng v bo v li ch ca mt giai cp xc đnh). Câu 2:
a) Thế giới quan và các thành phần cơ bản cấu thành thế giới quan:
Khi nim th gii quan: L khi nim trit hc ch h thng cc tri thc, quan đim,
tnh cm, nim tin, l tưng xc đnh v th gii v v tr ca con ngưi (bao hm c c
nhân, x hi v nhân loi) trong th gii đ. Th gii quan quy đnh cc nguyên tc, thi đ, gi t 
r trong đnh hưng nhn thc v hot đng thc tin ca con ngưi.
Nhng thnh phn ch yu ca th gii quan l tri thức, nim tin v l tưng.
- Tri thc l cơ s trc tip hnh thnh th gii quan, nhưng tri thc ch gia nhp th
gii quan khi đ đưc kim nghim t nhiu trong thc tin v tr thnh nim tin.
- L tưng l trnh đ pht trin cao nht ca th gii quan.
- Th gii quan hnh thnh gm nhng yu t thuc v tt c thuc hnh thi  thc x hi: + Quan đim trit hc
+ Quan đim khoa hc, chnh tr, đo đc, thẩm mỹ
+ Quan đim tôn gio: sn phẩm ca tâm thc, mô t kin thc qua trc gic cm nhn.
+ Kin thc Khoa hc nhằm đn mc tiêu phương hưng thc tin trc tip cho con
ngưi trong t nhiên v x hi da theo quan st v d kin t thc tin, phân tch tng
hp cht chẽ v c kim nghim đi sch khch quan li vi thc tin.
+ Cc nguyên tc v tiêu chuẩn đo đc đng vai trò điu chnh nhng quan h qua
li v hnh vi ca con ngưi.
+ Nhng quan đim thẩm mỹ quy đnh nhng quan h vi môi trưng xung quanh,
vi nhng hnh thc, mc tiêu v kt qu ca hot đng.
Quan đim v nim tin trit hc tạo nên nn tảng cho th gii quan đúng đắn.
b) Triết học là hạt nhân lý luận của thế giới quan:
Ni trit hc l ht nhân l lun ca th gii quan bi:
- Thứ nht, bn thân trit hc chnh l th gii quan.
- Thứ hai, trong cc th gii quan khc như th gii quan ca cc khoa hc c th, th
gii quan ca cc dân tc, hay cc thi đi…trit hc bao gi cũng l thnh phần quan
trng, đng vai trò l nhân t ct lõi.
- Thứ ba, vi cc loi th gii quan tôn gio, th gii quan kinh nghim hay th gii
quan thông thưng,…trit hc bao gi cũng c nh hưng v chi phi, d c th không t giác.
- Thứ tư, th gii quan trit hc như th no sẽ quy đnh cc th gii quan v cc quan
nim khc như th y.
฀ TGQ DVBC l đnh cao ca TGQ do n da trên quan nim duy vt v vt cht v  
thc, trên cc nguyên l, quy lut ca bin chng.
Câu 3: Nội dung vấn đề cơ bản của triết học:
Vn đ cơ bn ca trit hc l vn đ v mi quan h gia tư duy v tn ti (hay gia 
thc v vt cht, gia con ngưi vi gii t nhiên).
VĐCB ca trit hc c hai mt, mỗi mt tr li cho mt câu hỏi ln:
- Mặt thứ nht: Gia  thc v vt cht th ci no c trưc, ci no c sau, ci no
quyt đnh ci no? Ni cch khc, khi truy tm nguyên nhân cui cng ca hin tưng,
s vt hay s vn đng đang cần phi gii thch th nguyên nhân vt cht hay nguyên
nhân tinh thần đng vai trò l ci quyt đnh.
- Mặt thứ hai: Con ngưi c kh năng nhn thc đưc th gii hay không? Ni cch
khc, khi khm ph s vt v hin tưng, con ngưi c dm tin rằng mnh sẽ nhn thc
đưc s vt v hin tưng hay không?
Câu 4: Chủ nghĩa duy vật và các hình thức tồn tại cơ bản
Ch ngha duy vt l quan đim coi vt cht t nhiên c trưc v quyt đnh  thc,
tinh thần con ngưi. Ni cch khc, ch ngha duy vt khng đnh rằng th gii vt cht
tn ti mt cch khch quan, đc lp vi  thc con ngưi;  thc xt cho cng ch l s
phn nh th gii vt cht khch quan vo trong đầu c con ngưi .
Trong qu trnh hnh thnh, pht trin ca lch s trit hc, ch ngha duy vt c ba
hnh thc biu hin cơ bn sau:
- Ch ngha duy vt cht phc ( thi c đại) tha nhn tnh th nht ca vt cht đng
nht vi mt hay mt s cht c th ca vt cht, đưa ra nhng kt lun m v sau con
ngưi ta thy mang nng tnh trc quan, ngây thơ, chc phc. Tuy hn ch do trnh đ
nhn thc thi đi v vt cht v cu trc vât cht, nhưng v cơ bn l đng v n ly bn
than gii t nhiên đ gii thch th gii, không vin đn Thần linh, Thưng đ hay cc lc lưng siêu nhiên.
- Ch ngha duy vt siêu hnh th k XV đn th k XVIII, nhn th gii như mt c
my khng l m mỗi b phn to nên th gii đ v cơ bn l trong trng thi bit lp v
tnh li. Tuy không phn nh đng hin thc trong ton cc nhưng ch ngha duy vt siêu
hnh đ gp phần không nhỏ vo vic đẩy li th gii quan duy tâm v tôn gio.
- Ch ngha duy vt bin chứng do C.Mac v Ph.Awngghen xây dng vo nhng năm
40 ca th k XIX, sau đ đưc V.I. Leenin pht trin. Đ khc phc đưc hn ch ca
ch ngha duy vt cht phc thi C đi, ch ngha duy vt siêu hnh v l đnh cao trong
s pht trin ca ch ngha duy vt. Ch ngha duy vt bin chng không ch phn nh
hin thc đng như chnh bn than n tn ti m còn l mt công c hu hiu gip nhng
lc lưng tin b trong x hi ci to hin thc y.
Câu 5: Chủ nghĩa duy tâm và các hình thức tồn tại cơ bản
Ch ngha duy tâm l quan đim coi  thc, tinh thần c trưc gii t nhiên, th gii
vt cht. Trong qu trnh hnh thnh, pht trin ca lch s trit hc.
Ch ngha duy tâm c hai hnh thc cơ bn sau:
- Ch ngha duy tâm khch quan: tha nhn tnh th nht ca  thc nhưng coi đ l
th tinh thần khch quan c trưc v tn ti đc lp vi con ngưi. Thc th tinh thần
khch quan ny thưng đưc gi bằng nhng ci tên khc nhau như  nim, tinh thần
tuyt đi, l tnh th gii,…
- Ch ngha duy tâm ch quan: tha nhn tnh th nht ca  thc con ngưi. Trong
khi ph nhn s tn ti khch quan ca hin thc, ch ngha duy tâm ch quan khng
đnh mi s vt, hin tưng ch l phc hp ca nhng cm gic.
Câu 6: Thuyết khả tri, bất khả tri và hoài nghi luận
- Thuyết khả tri (thuyết c th biết): Tha nhn kh năng nhn thc ca con ngưi. V
nguyên tc, con ngưi c th nhn thc đưc mi s vt, hin tưng  xung quanh mnh.
Ni cch khc, cm gic, biu tưng, quan nim v ni chung  thc m con ngưi c đưc v s vt 
v nguyên tc, l ph hp vi bn thân s vt.
- Thuyết bất khả tri (thuyết không th biết): Ph nhn kh năng nhn thc ca con
ngưi. V nguyên tc con ngưi không th hiu đưc bn cht ca đi tưng. Kt qu con ngưi m l 
o i ngưi c đưc ch l hnh thc b ngoi, hn hp v ct xn v đi
tưng do gic quan ca con ngưi mang li không bo đm  t nh chân thc.
- Thuyết hoài nghi (hoài nghi luận) xut hin t thi c đi, nghi ng kh năng nhn
thc ca con ngưi. Cho rằng con ngưi không th nhn thc đưc s vt, hin tưng
xung quanh mnh, nu c th ch l s nhn thc bên ngoi ch không nhn thc đưc bn cht.
Câu 7: Phép biện chứng và các hình thức cơ bản của phép biện chứng
a) Php biện chng
- Nhn thức đi tưng trong mi liên h ph bin vn c ca n. Đi tưng v cc thnh
phần ca đi tưng luôn trong s l thuc, nh hưng nhau, rng buc, quy đnh ln nhau.
- Nhn thức đi tưng  trạng thi luôn vn đng bin đi, nm trong khuynh hưng ph
qut l pht trin. Qu trnh vn đng ny thay đi c v lưng v c v cht ca s vt,
hin tưng. Ngun gc ca s vn đng, thay đi đ l s đu tranh ca cc mt đi lp
ca mâu thun ni ti ca bn thân s vt.
b) Các hnh thc của php biện chng
- Php bin chứng t pht  thi c đại: Thi k ny, cc nh trit hc nhn thc cc mi
liên h, s vn đng v pht trin ca th gii  dng chnh th, nng v trc quan; chưa đt 
t i trnh đ m x, phân tch v chưa đưc chng minh bằng nhng thnh tu ca
khoa hc nên php BC ca h nng tnh ngây thơ, cht phc.
- Php bin chứng duy tâm: l hc thuyt duy tâm v cc mi liên h, v cc quy lut chi
phi s vn đng v pht trin. Đnh cao ca hnh thc ny đưc th hin trong trit hc
c đin Đc, ngưi khi đầu l Canto v ngưi hon thin l Hê-ghen. Cc nh trit hc đ t 
r nh by mt cách c h t 
h ng nhng ni dung quan trng nht ca phương php bin
chng. Bin chng theo h bt đầu t tinh thần v kt thc  tinh thần. Th gii hin thc
ch l s phn nh bin chng ca  nim.
- Php bin chứng duy vt l hc thuyt khoa hc v cc mi liên h ph bin, v nhng
quy lut chung nht chi phi s vn đng, pht trin ca t nhiên, x hi v tư duy.đưc
C.Mc v Awngghen xây dng sau đ đưc V.I. Lê nin v cc nh trit hc hu th pht
trin. C.Mc v Ph.Awngghen đ gt bỏ tnh thần b, t bin ca trit hc c đin Đc, k
tha nhng ht nhân hp l trong php bin chng duy tâm.
Câu 8: Những điều kiện, tiền đề của sự ra đời triết học Mác-Lênin
a) Điều kiện kinh tế-xã hội
- Vo cui th k XVIII đn gia th k XIX, cuc cch mng công nghip xut hin v
lan rng ra cc nưc tây Âu tiên tin không nhng lm cho phương thc sn xut tư bn
ch ngha tr thnh phương thc sn xut thng tr, tnh hơn hn ca ch đ tư bn so vi
ch đ phong kin th hin rõ nt, m còn lm thay đi sâu sc cc din x hi m trưc
ht l s hnh thnh v pht trin ca giai cp vô sn.
- Đng thi vi s pht trin đ, mâu thun gia lc lưng sn xut v phương thc sn
xut ngy cng sâu sc v gay gt hơn. Mâu thun ny biu hin v mt x hi l mâu
thun gia giai cp công nhân v giai cp tư sn. Cuc đu tranh ca giai cp công nhân
chng li giai cp tư sn din ra t thp cho đn cao, đnh cao l cuc cch mng x hi.
Trong cuc đu tranh ca giai cp công nhân chng li giai cp tư sn đn mt lc no đ
đòi hỏi cần c h thng l lun khoa hc dn đưng.
฀ T nhu cầu ny m trit hc Mc-Lenin ra đi.
b) Tiền đề:
Tiền đề lý luận: K tha ton b gi tr tư tưng ca nhân loi, trc tip nht l trit
hc c đin Đc, kinh t chnh tr hc Anh, CNXH không tưng Pháp.
- Tin đ l lun trc tip dẫn đn s ra đi ca trit hc Mc-Leenin l trit hc c
đin Đức. Mc v Anghen đ k tha PBC duy tâm trong trit hc ca Hê-ghen kt hp
vi quan đim duy vt vô thần trong trit hc ca Phoi-ơ-bach đ hnh thnh nên ch
ngha duy vt bin chng v php bin chng duy vt.
- Kinh t chnh tr hc Anh m đc bit l l lun v kinh t hng ha; hc thuyt gi
tr thng dư l cơ s ca h thng kinh t tư bn ch ngha. Đ còn l vic tha nhn cc
quy lut khch quan ca đi sng kinh t x hi, đt quy lut gi tr lm cơ s cho ton
b h thng kinh t v rằng, do đ ch ngha tư bn l vnh cu.
- Vi Ch ngha x hi không tưng Php, C.Mc v Ph.Ăngghen đ k tha nhng tư
tưng nhân đo v nhng s phê phn hp l ca cc nh tư tưng đi biu đi vi nhng
hn ch ca ch ngha tư bn. Đng thi, cc ông cũng khc phc v vưt qua nhng hn
ch trong hc thuyt ca h. Đ l tnh cht không tưng trong cc hc thuyt y. T đ
cc ông xây dng nên mt l lun mi - l lun khoa hc v ch ngha x hi.
Tiền đề khoa học tự nhiên: Trong nhng thp k đầu th k XIX, khoa hc t nhiên
pht trin mnh vi nhiu pht minh quan trng, cung cp cơ s tri thc khoa hc đ tư
duy bin chng tr thnh khoa hc.
- Đnh lut bảo ton v chuyn ho năng lưng đ dn đn kt lun trit hc l s pht
trin ca vt cht l mt qu trnh vô tn ca s chuyn ho nhng hnh thc vn đng ca chng.
- Thuyt t bo xc đnh s thng nht v mt ngun gc v hnh thc gia đng vt
v thc vt; gii thch qu trnh pht trin ca chng; đt cơ s cho s pht trin ca ton
b nn sinh hc; bc bỏ quan nim siêu hnh v ngun gc v hnh thc gia thc vt vi đng vt.
- Thuyt tin ho: cơ s khoa hc v s pht sinh, pht trin đa dng v mi liên h
hu cơ gia cc loi đng, thc vt.
Câu 9: Vật chất và phương thức tồn tại của vật chất a) Vật chất
“Vt cht l mt phạm trù trit hc dùng đ chỉ thc tại khch quan, đưc đem lại cho
con ngưi trong cảm gic, đưc cảm gic chp lại, chụp lại, phản nh v tồn tại không l
thuc vo cảm gic.”
- Vt cht l phạm trù trit hc: Phn nh ci chung vô tn, vô hn, không sinh ra v
cũng không mt đi. V vy không đưc php đng nht vt cht vi mt hay mt s cht t c.
- Dùng đ chỉ thc tại khch quan: Vt cht l tt c nhng g tn ti ngoi  thc,
không ph thuc vo  thc ca con ngưi.
- Đưc đem lại cho con ngưi trong cảm gic: Vt cht phn nh ci chung nhưng s
tn ti ca n thông qua cc s vt, hin tưng c th v con ngưi c th nhn thc đưc
vt cht bằng cc gic quan ca mnh.
- Đưc cảm gic chp lại, chụp lại, phản nh: S hiu bit ca con ngưi v vt cht
ch l hnh nh v th gii vt cht; ngha l th gii vt cht phi l ci c trưc, s hiu
bit ca con ngưi l ci c sau, th gii vt cht sẽ quyt đnh ni dung s hiu bit ca con ngưi.
Ý ngha đnh ngha vt cht:
- Cho chng ta hiu đng v vt cht;
- Gii quyt đưc vn đ cơ bn ca trit hc trên lp trưng duy vt;
- Bc bỏ sai lầm ca ch ngha duy tâm, khc phc hn ch ca ch ngha duy vt cũ v vt cht;
- Trang b th gii quan, phương php lun khoa hc m đưng cho cc ngnh khoa
hc c th pht trin.
b) Phương thc tồn tại của vật chất:
Vn đng l phương thức tồn tại ca vt cht.
“Vn đng hiu theo ngha chung nht - tức đưc hiu l mt phương thức tồn tại ca
vt cht, l thuc tnh c hu ca vt cht th bao gồm mi s thay đi v mi qu trnh
diễn ra trong vũ trụ, k từ s thay đi v tr đơn giản cho đn tư duy.”
- Vn đng l phương thức tồn tại ca vt cht: •
Vt cht ch tn ti bằng cch vn đng v ch thông qua vn đng m vt cht
biu hin s tn ti ca mnh. •
Con ngưi ch nhn thc sâu sc v s vt thông qua trng thi vn đng ca gii vt cht.
- Vn đng l thuc tnh c hu ca vt cht: Vn đng gn vi vt cht, c vt cht
th sẽ c vn đng v c vn đng th sẽ l s vn đng ca vt cht. Tc l vn đng v
vt cht không tch ri nhau.
Nguồn gc ca vn đng theo quan đim trit hc Mc-Lênin
- Vn đng ca vt cht l vn đng t thân; - Do mâu thun bên trong;
- Do s tc đng qua li gia cc yu t trong bn thân s vt hay gia cc s vt vi nhau.
Câu 10: Nguồn gốc của ý thức a) Nguồn gốc tự nhiên:
Ngun gc t nhiên chnh l b c ngưi v th gii khch quan tc đng vo b c
ngưi gây ra hin tưng phn nh. Ý thc l thuc tnh ca vt cht, nhưng không phi
ca mi dng vt cht, m l thuc tnh ca dng vt cht sng c t chc cao nht l b c ngưi.
- B c ngưi: l sn phẩm pht trin lâu di ca th gii t nhiên.
- Phn nh: l s ghi du n ca dng vt cht ny lên dng vt cht khc khi hai dng
vt cht tc đng qua li ln nhau.
Phn nh pht trin t thp đn cao:
+ Dng vt cht vô cơ: S phn nh mang tnh cht cơ, l, ha, chưa c s chn lc đnh hưng.
+ Dng vt cht hu sinh: •
Thc vt: Đ c s chn lc, đnh hưng. •
Đng vt bc thp: S phn nh th hin thông qua phn x c điu kin v phn
x không c điu kin •
Đng vt bc cao: S phn nh th hin thông qua tâm l đng vt. •
Con ngưi: S phn nh ca con ngưi l phn nh  thc, l s phn nh năng đng, sng to.
b) Nguồn gốc xã hội:
– Lao đng l hoạt đng đặc thù ca con ngưi, lm cho con ngưi khc vi tt cả cc đng vt khc.
+ Trong lao đng, con ngưi đ bit ch to ra cc công c v s dng cc công c đ
to ra ca ci vt cht.
+ Lao đng ca con ngưi l hnh đng c mc đch – tc đng vo th gii vt cht
khch quan lm bin đi th gii nhằm tho mn nhu cầu ca con ngưi.
+ Trong qu trnh lao đng, b no ngưi pht trin v ngy cng hon thin, lm cho
kh năng tư duy tru tưng ca con ngưi cng ngy cng pht trin.
– Lao đng sản xut còn l cơ s ca s hnh thnh v pht trin ngôn ng.
+ Trong lao đng, con ngưi tt yu c nhng quan h vi nhau v c nhu cầu cần trao
đi kinh nghim. T đ ny sinh s “cần thit phi ni vi nhau mt ci g đy”.V vy
ngôn ng ra đi v pht trin cng vi lao đng.
+ Ngôn ng l h thng tn hiu th hai, l ci “vỏ vt cht” ca tư duy, l phương tin
đ con ngưi giao tip trong x hi, phn nh mt cch khi qut s vt, tng kt kinh
nghiêm thc tin v trao đi chung gia cc th h. Chnh v vy, Ăngghen coi lao đng
v ngôn ng l “hai sc kch thch ch yu” bin b no ca con vt thnh b no con
ngưi, phn nh tâm l đng vt thnh phn nh  thc.
฀ Lao đng v ngôn ng l ngun gc x hi quyt đnh s hnh thnh v pht trin  thc.
฀ Trong hai ngun gc v s ra đi ca  thc th ngun gc t nhiên l điu kin cần,
ngun gc x hi l điu kin đ. Ngha l ngưi no tham gia cng nhiu cc quan h x
hi th  thc ca ngưi đ cng phong ph v đa dng.
Câu 11: Bản chất của ý thức
(1) Ý thức l hnh ảnh ch quan ca th gii khch quan: YT không phi l bn thân th
gii khch quan m ch l hnh nh ca th gii khch quan; hơn na hnh nh ny li b
chi phi bi ch quan ca con ngưi, ngha l tâm tư, tnh cm, quan nim, quan đim
khc nhau th  thc ca con ngưi l khc nhau.
(2) Ý thức l s phản nh mt cch năng đng, sng tạo th gii khch quan vo trong
đu c ca con ngưi: To ra ci mi; tiên đon, d đon tương lai; to ra nhng gi
thuyt, l thuyt khoa hc.
(3) Ý thức mang tnh lch sử x hi: Con ngưi sng trong x hi no th  thc ca con
ngưi sẽ mang bn cht ca x hi đ.
Câu 12: MQH giữa vật chất và ý thức, ý nghĩa PPL của MQH
a) Mối quan hệ
- Vt cht quyt đnh  thức:
(1) Vt cht quyt đnh nguồn gc ca  thức:
+ B no ngưi – cơ quan phn nh th gii xung quanh, s tc đng ca th gii
vt cht vo b no ngưi, to thnh ngun gc t nhiên.
+ Lao đng v ngôn ng trong hot đng thc tin cng vi ngun gc t nhiên
quyt đnh s hnh thnh,tn ti v pht trin ca  thc.
฀ C b c ngưi, TG khch quan, lao đng v ngôn ng đu thuc v th gii vt cht.
(2) Vt cht quyt đnh ni dung v bản cht ca  thức: V  thc l hnh nh ch
quan ca th gii khch quan nên bn thân th gii khch quan như th no th  thc sẽ
như th y hay cơ s ca vt cht, điu kin vt cht, nhân t, hon cnh, vt cht như th
no th  thc sẽ như th y.
(3) Vt cht quyt đnh s vn đng, pht trin ca  thức: Khi cơ s vt cht, điu
kin vt cht, hon cnh vt cht thay đi th  thc ca con ngưi cũng sẽ c s thay đi theo.
- Ý thức c tnh đc lp tương đi v tc đng tr lại vt cht:
(1) S tc đng ca  thức đi vi vt cht phải thông qua hoạt đng thc tiễn ca con ngưi.
(2) Vai trò ca  thức th hin  chỗ n chỉ đạo hoạt đng thc tiễn ca con ngưi.
(3) S tc đng tr lại ca  thức đi vi vt cht diễn ra theo hai hưng:
+ Tích cc: Khi tri thc ca con ngưi l tri thc khoa hc,  ch, ngh lc, quyt
tâm ca con ngưi cao, tnh cm trong sng. + Tiêu cc: Ngưc li
(4) X hi cng pht trin, vai trò ca  thức ngy cng ln, nht l trong thi đại
ngy nay (nn kinh t tri thức).
b) Ý nghĩa phương pháp luận
- V vt cht quyt đnh  thức nên trong hoạt đng nhn thức v thc tiễn phải xut
pht từ tnh hnh thc t khch quan:
(1) Khi đ ra mc tiêu, mc đch cho mnh con ngưi không đưc thuần ty xut pht
t  mun ch quan m phi xut pht t điu kin vt cht, hon cnh vt cht.
(2) Khi nhn xt, đnh gi s vic, hin tưng, tnh hnh phi nhn xt, phn nh đng
như n tn ti, không đưc xuyên tc, bp mo s vt, s vic.
- V  thức c th tc đng tr lại vt cht thông qua hoạt đng ca con ngưi nên
trong nhn thức v hoạt đng thc tiễn phải bit pht huy tnh năng đng ch quan, tức
l pht huy vai trò sng tạo ca  thức, nhân t con ngưi; mun vy con ngưi phải tôn
trng tri thức khoa hc, lm ch tri thức khoa hc v đem tri thức khoa hc vn dụng vo
thc tiễn cuc sng.
Câu 13: Biện chứng, biện chứng khách quan và biện chứng chủ quan
Biện chng l quan đim, phương php “xem xt nhng s vt v nhng phn nh ca
chng trong tư tưng trong mi quan h qua li ln nhau ca chng, trong s rng buc,
s vn đng, s pht sinh v tiêu vong ca chng. Phương php tư duy ny cho php
không ch nhn thy s vt c bit m còn thy c mi liên hê qua li gia chng.
Bin chng đưc chia thnh bin chng khch quan v bin chng ch quan.
- Biện chng khách quan l khi nim dng đ ch bin chng ca bn thân th gii
tn ti khch quan, đc lp vi  thc ca con ngưi
- Biện chng chủ quan l khi nim dng đ ch bin chng ca s thng nht gia
logic (bin chng), php bin chng v l lun nhn thc, l tư duy bin chng v bin
chng ca chnh qu trnh phn nh hin thc khch quan vo b c con ngưi. Bi vy,
bin chng ch quan mt mt phn nh th giưi khch quan, mt khc phn nh nhng
quy lut ca tư duy bin chng.
Câu 14: Nguyên lý về mối liên hệ phổ biến a) Khái niệm:
- Mối liên hệ l phm tr trit hc dng đ ch cc mi rng buc tương hỗ, quy đnh v
nh hưng ln nhau gia cc yu t, b phn trong mt đi tưng hoc gia cc đi tưng vi nhau.
Mối liên hệ phổ biến l khi nim dng đ ch tnh ph bin ca cc mi liên h ca s
vt, hin tưng trong th gii..
b) Tính chất của các mối liên hệ
- Tính khách quan: Mi liên h l ci vn c ca s vt, hin tưng, không ph thuc vo
 mun ch quan ca con ngưi; con ngưi ch nhn thc s vt thông qua cc mi liên h vn c ca n.
- Tnh ph bin: Mi liên h din ra  tt c cc mt, cc qu trnh, cc s vt, hin tưng
trong t nhiên, x hi v tư duy.
- Tnh đa dạng phong phú: Mi s vt, hin tưng đu c nhng mi liên h c th v
chng c th chuyn ha cho nhau;  nhng điu kin khc nhau th mi liên h c tnh
cht v vai trò khc nhau. Da vo tnh đa dng phong ph, mi liên h đưc chia ra lm nhiu loi:
+ Mi liên h bên trong, mi liên h bên ngoi
+ Mi liên h ch yu, mi liên h th yu
+ Mi liên h cơ bn, mi liên h không cơ bn
+ Mi liên h trc tip, mi liên h gin tip c) Ý nghĩa PPL
- Quan đim ton din:
+ Nhn thc s vt trong mi liên h gia cc yu t, cc mt ca chnh s vt v
trong s tc đng gia s vt đ vi s vt khc.
+ Bit phân bit tng loi mi liên h, xem xt c trng tâm trng đim, lm ni bt
ci cơ bn nht ca s vt, hin tưng.
+ Trnh phin din, siêu hnh v chit trung, ngy bin.
- Quan đim lch sử cụ th: Khi xem xt mt s vt, hin tưng no đ phi đt n trong
không gian, thi gian v trong mi liên h ca n.
Câu 15: Nguyên lý về sự phát triển a) Khái niệm:
- Phát trin l phm tr trit hc dng đ ch qu trnh vn đng ca s vt theo hưng đi
lên, t thp đn cao, t đơn gin đn phc tp, t km hon thin đn hon thin hơn ca s vt.
b) Tính chất của phát trin:
- Tính khách quan: Phát trin l ci vn c ca s vt, hin tưng. Ngun gc ca s pht
trin nằm trong bn thân ca s vt, hin tưng; do mâu thun ca s vt, hin tưng quy đnh.
- Tnh ph bin: Th hin  cc qu trnh pht trin din ra trong mi lnh vc t nhiên,
xã hi v tư duy; trong tt c mi s vt, hin tưng v trong mi qu trnh, mi giai đon
ca s vt, hin tưng đ.
- Tnh đa dạng, phong phú: Qu trnh pht trin ca s vt, hin tưng không hon ton
ging nhau,  nhng không gian v thi gian khc nhau; chu s tc đng ca nhiu yu
t v điu kin lch s c th. c) Ý nghĩa PPL:
- Quan đim pht trin:
+ Khi xem xt s vt, hin tưng phi luôn đt n trong khuynh hưng vn đng, bin
đi, chuyn ha nhằm pht hin ra xu hưng bin đi.
+ Nhn thc s vt, hin tưng trong tnh bin chng đ thy đưc tnh quanh co,
phc tp ca s pht trin.
+ Bit pht hin v ng h ci mi; chng bo th, tr tr đnh kin.
+ Bit k tha cc yu t tch cc t đi tưng cũ v pht trin sng to chng trong điu kin mi.
- Quan đim lch sử cụ th: Khi xem xt s vt, hin tưng no đ phi đt n trong
không gian, thi gian v trong qu trnh pht trin ca n.
Câu 16: Quy luật chuyển hóa từ sự thay đổi về lượng đến sự thay đổi về chất
a) Khái niệm:
- Chất l phm tr trit hc dng đ ch nhng thuc tnh khch quan vn c ca s vt,
hin tưng, l s thng nht hu cơ ca nhng thuc tnh lm cho s vt, hin tưng l
n ch không phi l ci khc.
Cht ca s vt không nhng đưc quy đnh bi cht ca nhng yu t to thnh m
còn bi phương thc liên kt gia cc yu t to thnh.
- Lượng l phm tr trit hc dng đ ch tnh quy đnh khch quan vn c ca s vt v
mt s lưng, quy mô, trnh đ, nhp đ…ca cc qu trnh vn đng v pht trin ca s
vt, hin tưng. Chưa phân bit đưc n vi ci khc.
Lưng đưc quy đnh bằng cc khi nim tru tưng
b) Mối quan hệ biện chng:
(1) Tnh thng nht gia lưng v cht: Bt k s vt no cũng l s thng nht gia
lưng v cht, cht no lưng y, lưng no cht y, không c lưng v cht tn ti tch ri nhau.
(2) S chuyn ha v lưng dẫn đn s thay đi v cht:
- Lưng l yu t thưng xuyên bin đi, c th tăng hoc gim
- Khi lưng bin đi trong gii hn “đ” th cht chưa bin đi
- Lưng bin đi ti “đim nt” sẽ gây nên s bin đi v cht thông qua “bưc nhy”,
cht cũ mt đi cht mi ra đi thay th.
+ Đ: l khong gii hn m  đ s thay đi v lưng chưa lm thay đi căn bn v cht.
+ Đim nút: Đim  đ s thay đi v lưng đ đ đ lm thay đi v cht.
+ Bưc nhảy: Bưc  đ cht cũ mt đi, cht mi ra đi thay th. N kt thc mt
giai đon pht trin ca s vt nhưng đng thi l đim khi đầu cho mt giai đon mi.
Bưc nhy đưc phân loi theo nhp điu (bưc nhy đt bin, bưc nhy dần dần) v
quy mô (bưc nhy cc b, bưc nhy ton din)
(3) Nhng thay đi v cht dẫn đn nhng thay đi v lưng: Cht mi sẽ tc đng tr li
s thay đi ca lưng mi v quy mô, trnh đ, tc đ,... c) Ý nghĩa PPL:
(1) Trong cuc sng mun c s thay đi v cht phải bit tch lũy v lưng, pht huy tc
đng ca cht mi đi vi lưng mi.
(2) Chng lại quan đim ch quan, nng vi
- Chưa c s tch lũy v lưng đ thc hin bưc nhy v cht;
- Coi thưng s tch lũy v lưng, ch nhn mnh bưc nhy v cht.
Chng tư tưng bo th tr tr:
- Không dm thc hin bưc nhy v cht khi đ c đ s tch lũy v lưng.
(3) Phải nhn thức đưc phương thức liên kt gia cc yu t tạo thnh s vt, hin
tưng đ la chn phương php phù hp.
(4) Phải vn dụng linh hoạt cc hnh thức bưc nhảy.
Câu 17: Quy luật thống nhất và đấu tranh các mặt đối lập a) Khái niệm:
- Mặt đối lập: l nhng mt, nhng yu t,..c khuynh hưng, tnh cht ngưc chiu
nhau trong cng mt s vt hin tưng.
C hai mt đi lp sẽ to thnh mt mâu thun
- Mâu thuẫn biện chng: l mâu thun bao hm s thng nht, đu tranh, chuyn ha
ln nhau gia cc mt đi lp.
Phân loại: Căn cứ vo:
+ Vai trò của mâu thuẫn: ch yu v thứ yu
+ Quan hệ giữa các mặt đối lập: bên trong và bên ngoài
+ Tính chất của lợi ích quan hệ giai cấp: đi khng v không đi khng
b) Quá trnh vận động của mâu thuẫn:
(1) Trong mỗi mâu thuẫn cc mặt đi lp vừa thng nht vừa đu tranh vi nhau.
- Thng nht: Hai mt đi lp liên h gn b vi nhau, nương ta ln nhau, l tin đ tn ti cho nhau.
- Đu tranh: S tc đng qua li theo xu hưng bi tr, ph đnh ln nhau.
(2) Đu tranh l tuyt đi, thng nht l tương đi.
- Đu tranh gn vi s vn đng tuyt đi.
- Thng nht gn vi s đứng im tương đi.
(3) Mâu thuẫn gia mặt đi lp l nguyên nhân, giải quyt mâu thuẫn l đng lc ca s
vn đng, pht trin.
Đu tranh gia các mt đi lp din ra t t 
h p đn cao, mâu thun tr nên sâu sc ฀
gii quyt mâu thun ฀ bưc chuyn ha đưc thc hin, s vt cũ mt đi, s vt mi ra
đi thay th. Trong bn thân s vt mi li c nhng mt đi lp mi, mâu thun
mi,....C như th lm cho s vt luôn vn đng, pht trin. c) Ý nghĩa PPL:
(1) Mun c s pht trin phi tm ra mâu thun, tp trung gii quyt mâu thun, không
đưc n trnh, xoa du.
(2) Gii quyt mâu thun phi ty thuc vo loi mâu thun, lc lưng, phương tin,…đ gii quyt.
Câu 18: Quy luật phủ định của phủ định a) Khái niệm:
- Phủ định l s thay th s vt, hin tưng, trng thi ny bằng s vt, hin tưng, trng thi khc.
- Phủ định siêu hình l ph đnh lm s vt vn đng tht li, đi xung, tan r, không
to điu kin, tin đ cho s pht trin.
- Phủ định biện chứng l ph đnh gng lin vi s vn đng đi lên, pht trin, to
tin đ cho s pht trin.
b) Tính chất của phủ định biện chng:
(1) Tnh khch quan, ph bin, đa dạng phong phú:
- Khch quan: Ngun gc ca ph đnh nằm trong bn thân ca s vt, hin tưng do
mâu thun ca s vt, hin tưng quy đnh.
- Ph bin: C c trong t nhiên, x hi v tư duy.
- Đa dng, phong ph: S vt hin tưng khc nhau th ph đnh l khc nhau.
(2) Tnh k thừa bin chứng:
- S vt ra đi sau gi li nhng yu t tin b, tch cc ca s vt trưc đ lm tin
đ, điu kin cho s pht trin.
(3) L s ph đnh vô tn, không c ln ph đnh cui cùng.
(4) Gắn vi điu kin cụ th.
c) Nội dung cơ bản của quy luật:
Tnh chu kỳ ca s pht trin:
- Chu kì l s pht trin t mt đim xut pht, tri qua nhiu lần ph đinh, s vt li
quay tr li đim xut pht nhưng trên cơ s cao hơn.
- S lần ph đnh đi vi mỗi chu k ca s vt hin tưng l khc nhau, nhưng khi
qut li th c 2 lần ph đnh tri ngưc nhau:
+ Lần 1: Lm cho SVHT mi đi lp vi SVHT cũ.
+ Lần 2: Lm cho SVHT mi đi lp vi ci đi lp. SV dưng như quay tr v ci
ban đầu nhưng trên cơ s cao hơn.
Khuynh hưng ca s pht trin: Theo hnh xoắn c đi lên:
- Cái sau lp li ci trưc nhưng  cơ s cao hơn.
- Th hin tnh cht ca s pht trin: k tha, lp li v tin lên.
Đặc trưng ca ci mi: - Yu.
- Có xu th phát trin ฀ đt đn trnh đ nht đnh ฀ đưc khng đnh ฀ tr thành xu
th b ph đnh ฀ b ph đnh ฀ ci mi khc ra đi. C như th, qu trnh pht trin đan
xen gia ph đnh – khng đnh - … vô cng tn.
d) Ý nghĩa PPL:
- Ci mi tt yu xut hin v chin thắng ฀ Phi c thi đ ng h ci mi, ci tin b.
- S pht trin luôn c tnh k thừa ฀ Không ph đnh sch trơn, cũng không k tha tt c.
- S pht trin luôn quanh co phức tạp ฀ Không qu lc quan khi đưc khng đnh, cũng
không qu bi quan khi b ph đnh.
Câu 19: Thực tiễn và các hình thức cơ bản của thực tiễn
a) Khái niệm:
Thực tiễn l ton b hot đng vt cht - cm tnh, mang tnh lch s - x hi ca con
ngưi, nhằm ci to t nhiên v x hi.
b) Các dạng hoạt động thực tiễn cơ bản:
(1) Hoạt đng sản xut vt cht:
- L hot đng m  đ, con ngưi s dng cc công c LĐ tc đng vo gii TN đ
to ca ci vt cht.
- L hot đng đầu tiên v căn bn nht gip con ngưi hon thin c v bn tnh sinh hc ln x hi.
(2) Hoạt đng chnh tr x hi:
- L hot đng nhằm bin đi cc quan h xh m đnh cao nht l bin đi cc hnh
thi kinh t - x hi.
(3) Hoạt đng thc nghim khoa hc:
- L hot đng m con ngưi to ra ging hoc gần ging vi t nhiên, x hi đ
chng minh cho nhng kt lun nghiên cu khoa hc.
Mỗi hnh thc cơ bn ca thc tin c mt chc năng quan trng khc nhau không th
thay th cho nhau, song chng c mi quan h cht chẽ, tc đng qua li ln nhau. Trong
mi quan h đ, hoạt động sản xuất vật chất c vai trò quan trọng nhất, đng vai trò
quyt đnh đi vi hot đng thc tin khc.
Câu 20: Vai trò của thực tiễn đối với nhận thức:
(1) Thực tiễn là cơ sở, động lực của nhận thc:
- Thc tin cung cp nhng ti liu, vt liu cho nhn thc ca con ngưi, rèn luyn
cc gic quan ca con ngưi ngy cng tinh t hơn, hon thin hơn.
- Thc tin l cơ s đ sng to ra công c, phương tin l tăng kh năng nhn thc ca con ngưi.
- Thc tin luôn đ ra nhu cầu, nhim v v phương hưng pht trin ca nhn thc.
(2) Thực tiễn là mục đích của nhận thc:
- Nhn thc ca con ngưi l nhằm phc v, soi đưng, dn dt, ch đo thc tin.
- Tri thc ch c  ngha khi n đưc p dng vo đi sng thc tin mt cch trc tip
hoc gin tip đ phc v con ngưi.
(3) Thực tiễn là tiêu chuẩn đ kim tra chân lý:
- Tri thc l kt qu ca qu trnh nhn thc, tri thc đ c th phn nh đng hoc
không đng hin thc nên phi đưc kim tra trong thc tin.
- Chân l l tri thc ca con ngưi, ph hp vi hin thc khch quan v đưc thc tin kim nghim.
- Thông qua thc tin, con ngưi sẽ bit đưc tri thc no đng, tri thc no sai.
- Thc tin l tiêu chuẩn ca chân l, va c tnh tuyt đi, va c tnh tương đi.
+ Tuyt đi v thc tin l tiêu chuẩn khch quan duy nht đ kim tra, khng đnh chân lý.
+ Tương đi v thc tin luôn vn đng, bin đi, pht trin nên không th xc nhn
hay bc bỏ hon ton mt điu g đ. Ý nghĩa PPL:
- Phi luôn luôn qun trit quan đim thc tin.
- Thc hin nguyên tc thng nht gia l lun v thc tin (gn hc đi đôi vi hnh).
Câu 21: Nội dung sản xuất vật chất và phương thức sản xuất vật chất a) Sản xuất vật chất:
- Sản xut vt cht: L qu trnh m trong đ, con ngưi s dng công c lao đng tc
đng trc tip hoc gin tip vo t nhiên, ci bin cc dng vt cht ca gii t nhiên đ
to ra ca ci x hi nhằm tho mn nhu cầu tn ti v pht trin ca con ngưi.
- Vai trò ca SXVC: L cơ s tn ti v pht trin ca loi ngưi.
+ Trc tip to ra tư liu sinh hot ca con ngưi.
+ Tin đ ca mi hot đng lch s ca con ngưi.
+ L điu kin ch yu đ sng to ra con ngưi x hi.
b) Phương thc sản xuất vật chất:
- Khi nim: L cch thc con ngưi thc hin qu trnh sn xut vt cht trong mỗi giai
đon nht đnh ca x hi loi ngưi.
- Kt cu: S thng nht gia lc lưng sn xut vi mt trnh đ nht đnh vi quan h sn xut tương ng.
+ Lc lưng sản xut: L s kt hp gia ngưi lao đng v tư liu sn xut, to ra
sc sn xut v nhân lc thc tin lm bin đi cc đi tưng vt cht ca gii t nhiên
theo nhu cầu nht đnh ca con ngưi v x hi.
Lc lưng sản xut bao gồm: •
Ngưi lao đng: l ngưi tham gia vo qu trnh sn xut; c yêu cầu v sc kho,
gii hn v tui tc; c tri thc, kinh nghim v kỹ năng lao đng. Ngưi lao đng
l ch th sng to, đng thi l ch th tiêu dng mi ca ci vt cht x hi. Đây
l ngun cơ bn, vô tn v đc bit ca sn xut . •
Đi tưng lao đng: l vt nhn tc đng ca công c lao đng: •
C sẵn trong t nhiên: đt, nưc,… •
Đ qua ch bin (do con ngưi to ra): vi, la,… •
Công c lao đng: l vt gi vai trò trung gian truyn sc ca ngưi lao đng vo
trong qu trnh sn xut. •
Phương tin lao đng: l vt hỗ tr con ngưi v mt chuyên ch v bo qun.
+ Quan h sản xut: L tng hp cc quan h v kinh t - vt cht gia ngưi vi
ngưi trong qu trnh sn xut vt cht.
Quan h sản xut bao gồm: •
Quan h s hu tư liu sn xut; •
Quan h t chc, qun l sn xut; •
Quan h v phân phi sn phẩm.
Cc mt ca quan h sn xut c mi quan h tc đng qua li ln nhau, trong đó
quan h s hu tư liu sn xut gi vai trò quyt đnh.
Quan h sn xut hnh thnh mt cch khch quan, l quan h đầu tiên, cơ bn ch
yu, quyt đnh mi quan h x hi.
Câu 22: Quy luật QHSX phù hợp với trình độ phát triển của LLSX
- LLSX: L mi quan h gia ngưi lao đng vi tư liu sn xut trong qu trnh sn xut.
- QHSX: L quan h gia con ngưi vi con ngưi trong qu trnh sn xut.
Lc lưng sx v quan h sx l hai mt ca mt phương thc sx, tc đng BC. Trong
đ, lc lưng sx quyt đnh quan h sx, quan h sx tc đng tr li đi vi lc lưng sx.
(1) Lực lượng sx quyết định nội dung, tính chất và sự ra đời của quan hệ sx mới:
- Trnh đ lc lưng sx như th no th quan h sx như th y.
- Trnh đ lc lưng sx thay đi th quan h sx cũng thay đi theo.
- Trnh đ lc lưng cũ mt đi, trnh đ lc lưng mi ra đi th quan h sx cũ mt đi,
quan h sx mi ra đi đ đm bo s ph hp.
(2) Sự tác động trở lại của quan hệ sx đối với lực lượng sx: Theo 2 hưng: thúc đẩy hoặc km hm.
- Quan h sx ph hp vi trnh đ pht trin ca lc lưng sx th sẽ thc đẩy cho lc lưng pht trin.
- Quan h sx không ph hp vi trnh đ pht trin ca lc lưng sx th sẽ km hm, thm
ch ph vỡ s pht trin ca lc lưng sx. Phù hợp:
+ S kt hp đng đn gia cc yu t cu thnh lc lưng sx v quan h sx.
+ S kt hp đng đng gia lc lưng sx v quan h sx.
+ To ĐK cho ngưi LĐ sng to trong sx v hưng th nhng thnh qu VC v tinh thần ca LĐ. Không phù hợp:
+ Khi quan h sx đi sau trnh đ pht trin ca lc lưng sx.
+ Khi quan h sx vưt trưc trnh đ pht trin ca lc lưng sx.
Sự phù hợp của quan hệ sx với lực lượng sx chỉ mang tính tương đối v:
- Lc lưng sx l yu t đng, thưng xuyên pht trin.
- Quan h sx l yu t tnh, tương đi n đnh.