Khái niệm và nội dung về nhà nước quân chủ chuyên chế?

Khái niệm và nội dung về nhà nước quân chủ chuyên chế?
1. Khái niệm nhà nước quân chủ chuyên chế:
Nhà nước quân chủ chuyển chế là là nhà nước do chính quyền trung ương yếu, các lãnh chúa địa phương
tự xây dựng quân đội, đặt ra luật lệ, đặt ra các loại thuế trong lãnh thổ của mình. Các lãnh chúa địa phương
tự cai trị vùng đất của mình và tìm mọi cách để thoát khỏi sự kiểm soát của chính quyền trung ương. Mỗi
lãnh chúa cát cứ một vùng, vì vậy, người ta gọi là nhà nước quân chủ phân quyển cát cứ. Nhà nước quân
chủ phân quyền cát cứ thuộc hình thức cấu trúc nhà nước đơn nhất.
Chế độ quân chủ là hình thức chính thể phổ biến thường thấy trong các nhà nước chủ nô, nhà nước phong
kiến và trong một phạm vi, mức độ hạn chế, cả trong nhà nước tư sản. Đặc trưng tiêu biểu của chính thể
quân chủ là quyền lực tối cao trong một nhà nước thuộc về một người là vua. Vua lên nắm quyền (lên ngôi)
thường theo nguyên tắc cha truyền con nối - “con vua thì lại làm vua". Vua được xem là con trời - thiên tử,
“thế thiên hành đạo", thay trời trị dân hoặc là người nhận sứ mệnh cai quản dân từ thượng đế và cũng vì
vậy chịu trách nhiệm trước trời, trước thượng đế, đối với dân, vua không chịu bất kì một trách nhiệm pháp lí nào.
Thường có sự phân biệt giữa nhà nước quân chủ chuyên chế với nhà nước quân chủ hạn chế. Quân chủ
chuyên chế thường tổn tại trong các nhà nước chủ nô, phong kiến, đứng đầu là một hoàng đế như Tần
Thuỷ Hoàng dù lãnh thổ Trung Quốc lúc bấy giờ đã rất bao la vẫn được chia thành quận, huyện do một
quan thư do triều đình bổ dụng, cả nước thành một đế quốc trung ương tập quyền hoặc đại đế. Quyền lực
của vua là vô hạn và điều đó được khẳng định chính thức trong cuốn điều lệnh quân sự: nhà vua là vị quốc
vương quân chủ chuyên chế, người không phải trả lời bất kì ai trên thế gian này về những việc làm của
mình, có sức mạnh và quyền lực đổi với quốc gia và lãnh thổ của mình - nhà nước được coi như một sức
mạnh toàn năng để điều khiển mọi mặt của cuộc sống nhân dân, xây dựng các đạo luật, kiểm tra việc tuân
thủ hành động cũng như tư tưởng, chỉ đạo các hoạt động kinh tế, thậm chí cả cuộc sống hàng ngày của thần dân.
2. Nội dung của chế độ quân chủ:
Thể chế về chế độ quân chủ phổ biến thời nay là chế độ quân chủ lập hiến. Theo đó, mọi quyền lực, mọi chi
phối các hoạt động trong xã hội không còn tập trung trong tay vua hay nữ hoàng. Vua hay nữ hoàng chỉ là
người lãnh đạo tinh thần mà thôi. Còn mọi quyền lực, mọi chi phối các hoạt động trong xã hội do nghị viện,
thủ tướng do người dân bầu ra lãnh đạo.
Thể chế quân chủ là một trong những hình thức chính quyền lâu đời nhất và từng có rất nhiều hình thái khác nhau cùng tồn tại.
Chế độ quân chủ là một hình thức chính thể, trong đó vua là người chủ quyền lực, tất cả quyền lực trong
nước thuộc về nhà vua. Có hình thức quân chủ tuyệt đối và quân chủ hạn chế.
3. Nhà nước quân chủ chuyên chế :
Chính thể quân chủ chuyên chế là hình thức nhà nước, trong đó người đứng đầu nhà nước được thiết lập
theo nguyên tắc kế truyền với quyền lực vô hạn. Để thực thi quyền lực tối cao, người đứng đầu nhà nước
(vua, quốc vương, hoàng đế) theo chính thể quân chủ chuyên chế thường lập ra cả một bộ máy gọi là triều
đình, gồm có nhiều bộ, mỗi bộ được giao quản lí một lĩnh vực thuộc vương quyền tuyệt đối.
Trong khuôn khổ của vương triều phong kiến, ở những thời đoạn nhất định, có việc sử dụng các hình thức
tư vấn, tham mưu, chẳng hạn, dưới triều nhà Nguyễn với các ông vua nổi tiếng chuyên chế như Gia Long,
Minh Mạng đã lập ra các thiết chế gọi là “Hội đồng đình nghị" hoặc “Phiếu nghĩ". Theo Chiếu dụ năm 1802
của vua Gia Long, mỗi tháng có 4 kì quan chức trong triều họp lại để “đỉnh nghƒ. Nội dung đình nghị gồm
những công việc như bàn bạc giải quyết những việc quan trọng, khó khăn mà cơ quan chuyên trách không
dám tự mình giải quyết; xử phúc thẩm các bản án đã được xét xử tại toà án địa phương nhưng có người
kêu oan xin xét lại; bàn bạc giải quyết những đơn thưa kiện của dân chúng về tệ quan lại sách nhiễu, tham
nhũng. Từ năm 1833, để có thể trực tiếp giải quyết mọi công việt hành chính đặc biệt, vừa có tác dụng tham
mưu cho vua, vừa có tác dụng giám sát thay vua, Minh Mạng đã có chỉ dụ: “Tất cả mọi sớ tâu và bản đề
nghị thì chuyển cho quan 6 bộ và nội các phiếu nghĩ". Khi có sớ tâu từ các địa phương, quan chức chuyên
môn của bộ phải xem xét nội dung. Từ văn phòng bộ, những đề nghị về cách giải quyết công việc được nêu
trong tấu sớ của các tỉnh và văn bản chuẩn bị đó được gọi là “thiết nghĩ. “Thiết nghĩ” được đính kèm theo
tấu sớ để chuyển tới nội các trình lên vua xem xét và phê duyệt. Là người quyết định tối hậu, nếu đồng ý
vua phê chuẩn và xem đó là ý vua, nếu không đồng ý, vua huỷ bỏ.
Tại các triểu đình, để giúp vua điều hành các công việc, chức tế tướng hoặc thừa tướng thường được lập ra
với những quyền hành rộng rãi. Nhưng đó không phải là sự hạn chế quyền lực tối cao, tuyệt đối của vua, vì
nhà vua có thể bãi bỏ bất kì lúc nào các thiết chế do mình lập ra đó và mọi hành vi làm trái, vượt quá nhiệm
vụ, quyền hạn được giao đều có thể bị xử lí nghiêm khắc.
Ở nhà nước quân chủ chuyên chế, quyền lực tối cao trong nước, về mặt hình thức thuộc về một người -
vua, quốc vương, hoàng đế. Nhà vua vừa là người duy nhất đặt ra pháp luật, vừa là người có quyền bổ
nhiệm, miễn nhiệm, bãi nhiệm bất kì quan lại cao cấp nào trong bộ máy nhà nước, đồng thời, là người có
quyền tối hậu trong việc xét xử.
Người đứng đầu nhà nước quân chủ chuyên chế (vua, quốc vương, hoàng đế) thường được kế truyền theo
ba nguyên tắc: 1) Trọng nam, theo đó ưu tiên truyền ngôi cho con trai, không có con trai mới truyền ngôi cho
con gái; 2) Trọng trưởng, ưu tiên truyền ngôi cho con trai trưởng, trừ trường hợp con trai trưởng có những
khiếm khuyết về trí tuệ, tài năng hoặc đức độ; 3) Lãnh thổ bất khả phân, ngai vàng chỉ truyền cho một người
để đảm bảo lãnh thổ không bị phân chia. Chính thể quân chủ chuyên chế là hình thức chính thể phổ biến
của nhà nước chủ nô và nhà nước phong kiến. Hiện nay, chính thể quân chủ chuyên chế chỉ tồn tại ở một
số quốc gia Hồi giáo như Arập Xêut, vương quốc Quata, vương quốc Ôman.
4. Nhà nước quân chủ hạn chế :
Nhà nước quân chủ hạn chế thường thấy trong các nhà nước tư sản, ra đời trên cơ sở của sự thoả hiệp
giữa giai cấp tư sản và tầng lớp quý tộc phong kiến, khi giai cấp tư sản chưa đủ mạnh để lật đổ vương
quyền phong kiến, còn tầng lớp quý tộc quan liêu thì còn lực lượng và có khi lợi dụng tâm lí tôn trọng vương
quyền và uy tín của nhà vua để thoả hiệp, duy trì một phần những đặc quyền, đặc lợi; cũng có trường hợp
trước khí thế mạnh mẽ của các tầng lớp nhân dân đông đảo, giai cấp tư sản và tầng lớp quý tộc tìm thấy
trong sự thoả hiệp khả năng áp đảo lại lực lượng quần chúng, thống nhất với nhau duy trì chế độ quân
vương hạn chế với sự hạn chế quyền lực của vua bằng một hiến pháp, cũng vì vậy, thường được gọi là quân chủ lập hiến.
Hầu hết các quốc gia Quân chủ hiện nay đều theo chế độ Quân chủ lập hiến hay Quân chủ đại nghị, Quân
chủ Cộng hòa. Vua (hay Nữ hoàng) là nguyên thủ quốc gia nhưng chỉ mang tính tượng trưng hơn là thực
quyền. Còn hoạt động lập pháp do nghị viện nắm giữ, hoạt động hành pháp do thủ tướng nắm giữ, và hoạt
động tư pháp do tòa án đảm nhiệm (Tam quyền phân lập). Các quốc gia Vương quốc Khối thịnh vượng
chung không có vua hay nữ hoàng riêng, mà xem Vua Anh hay là Nữ hoàng Anh như quốc vương chung
của họ và ở mỗi quốc gia này đều có 1 Toàn quyền thay mặt cho vương quyền từ Anh Quốc.
Tại các công quốc như Luxembourg, Monaco, Andorra, Liechtenstein, người đứng đầu là Đại công tước hay
là Hoàng thân, Vương công. Tại Mã Lai Á và Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất còn tồn tại hình thức các tiểu vương.
5. Chế độ quân chủ chuyên chế trong thế giới hiện nay:
Cách mạng tư sản bùng nổ thực chất là cuộc đấu tranh giữa hai giai cấp phong kiến và tư sản, là cột mốc
đánh dấu sự chuyển biến từ thời kỳ phong kiến sang thời kỳ tư bản chủ nghĩa ở châu Âu lục địa. Một quy
luật lịch sử tồn tại sau cuộc cách mạng này chính là: khi nào và ở đâu mà giai cấp tư sản hoàn toàn lớn
mạnh, đủ sức để lật đổ vương triều khi tiến hành cuộc cách mạng thì ở đó, giai cấp phong kiến hoàn toàn bị
xóa bỏ. Nhưng ngược lại, khi nào và ở đâu mà giai cấp tư sản làm cuộc cách mạng trong tình trạng không
hoàn toàn đủ mạnh để lật đổ vương triều thi ở đó sẽ có sự thỏa hiệp giữa nhà vua với giai cấp tư sản, họ
chấp nhận chia sẻ quyền lực với vua và kể từ đó, ở những quốc gia này, chính thể quân chủ tuyệt đối
chuyển biến thành chính thể quân chủ lập hiến.
Trong chính thể này, mọi quyền lực chi phối các hoạt động trong xã hội không còn tập trung vào tay vua hay
nữ hoàng như trong thời kỳ phong kiến mà nhà vua hay nữ hoàng chỉ là người lãnh đạo về mặt tinh thần.
Còn mọi quyền lực chi phối các hoạt động trong xã hội được trao lại cho nghị viện, thủ tướng, những người
do nhân dân bầu ra. Hay nói cách khác, sự tồn tại của giới quý tộc trong xã hội hiện đại ngày nay được ví
những những chiếc bình hoa cổ điển còn tồn tại và đại diện cho lịch sử dân tộc. Ở nhiều nơi trên thế giới,
chế độ quân chủ vẫn tiếp tục gây chú ý và ghi dấu ấn trong lịch sử đương đại của nhân loại, điển hình nhất
có thể kể đến là Vương quốc Anh, Nhật Bản, Thái Lan, Bỉ,... Trào lưu này không còn là di sản lỗi thời cổ xưa
nữa mà đang âm thầm tiến hóa và thấm sâu vào đời sống hiện đại.
Thực tế, chế độ quân chủ vẫn đang phát huy vai trò cần thiết, kể cả trong thời đại công nghiệp hóa, hiện đại
hóa như hiện nay. Bằng chứng là, số lượng các vương triều không giảm đi mà lại tăng. Theo thống kê, hiện
trên thế giới có khoảng 44 quốc gia còn tồn tại hình thức nhà nước quân chủ với 25 vị vua và nữ hoàng, đặc
biệt trong đó, Nữ hoàng Anh đồng thời là vua của 15 quốc gia quân chủ độc lập khác.