Lý thuyết môn Môi trường vi mô | Đại học kinh tế Quốc dân

lOMoAR cPSD| 58591236
1. Văn hoá xã hội
Một nghiên cứu lượt tìm kiếm của người dân tại Việt Nam và khu vực Đông Nam Á trong đại dịch
Covid-19 của iPrice - đơn vị đồng hành mua sắm trực tuyến hàng đầu khu vực vừa công bố cho thấy rõ
nhu cầu tìm kiếm thông tin dịch vụ và sản phẩm chăm sóc sức khỏe tinh thần có xu hướng ngày càng
tăng mạnh. Các dữ liệu tìm kiếm của từng quốc gia Đông Nam thực hiện từ tháng 1 đến tháng 5 hàng năm (2019- 2021). Hình 1
Theo đó, tại Việt Nam, mức tìm kiếm liên quan đến dịch vụ chăm sóc sức khỏe tinh thần cũng thể
hiện mức tăng 61% so với năm 2019- thời điểm trước khi xuất hiện dịch Covid-19 (Hình 1). Mặc dù có
số lượt tìm kiếm thấp nhất trong các nước, nhưng điều này phản ánh rõ thực tế người Việt đã dành sự
quan tâm nhiều hơn đến vấn đề sức khỏe tinh thần trong đại dịch. Báo cáo chỉ rõ, trong đại dịch, người
Việt chủ yếu chăm sóc sức khỏe tinh thần bằng cách sử dụng hương thơm, ánh sáng. Sản phẩm nến lOMoAR cPSD| 58591236
thơm được quan tâm nhiều nhất, với lượt tìm kiếm tăng 481% trong 5 tháng đầu năm nay so với cùng
kỳ 2019, và tăng 142% so với năm 2020.
Người Việt Nam lựa chọn lối sống có ý thức: Ống hút và cốc có thể tái sử dụng tại các quán cà phê,
túi đựng cỡ lớn tại siêu thị, và các thương hiệu thời trang thân thiện với môi trường giờ đây đã trở thành
những hình ảnh phổ biến tại nhiều thành phố trên khắp cả nước. Theo một khảo sát người tiêu dùng
Việt Nam, 91% người trả lời cho biết họ nhận thức được và tham gia vào lối sống có ý thức. Để đối
chiếu, con số này là 86% tại Indonesia, 73% tại Thái Lan, và 75% tại Malaysia. Đáng lưu ý, 84% người
Việt Nam trả lời khảo sát cho biết họ sẵn sàng trả giá cao hơn cho các sản phẩm thể hiện lối sống có ý
thức. Điều này gợi ý về tiềm năng cao cấp hóa trên thị trường. Tận dụng điều này, doanh nghiệp có thể
sử dụng các nguyên liệu hoặc/ và bao bì thân thiện với môi trường để có thể đáp ứng tốt tiềm năng thị trường.
2. Môi trường nhân khẩu học
Trong thập kỷ tiếp theo đây, tầng lớp tiêu dùng của Việt Nam có thể được bổ sung thêm 36 triệu
người, theo định nghĩa là những người tiêu dùng tối thiểu 11 đô-la/ ngày tính theo ngang giá sức mua
(PPP) 1. Đây là một sự thay đổi lớn. Năm 2000, chưa đầy 10% dân số Việt Nam nằm trong tầng lớp tiêu
dùng, nhưng đến năm 2021 con số này đã tăng lên 40%. Đến năm 2030, con số này có thể đạt gần 75%
(Hình 2). Sức tiêu thụ mới đang nổi lên mạnh mẽ không chỉ từ những người lần đầu gia nhập tầng lớp
tiêu dùng, mà còn do thu nhập của tầng lớp tiêu dùng nói chung có xu hướng tăng vọt trong biểu đồ kim
tự tháp thu nhập. Hai tầng cao nhất của tầng lớp tiêu dùng (gồm những người chi tối thiểu 30 đô-
la/ngày) đang gia tăng với tốc độ nhanh nhất, và có thể chiếm 20% dân số Việt Nam ở năm 2030.
Đô thị hóa là một yếu tố quan trọng góp phần thúc đẩy tăng trưởng thu nhập. Dân số đô thị của Việt
Nam dự kiến tăng vọt thêm 10 triệu người trong một thập kỷ tới khi tỷ trọng dân số đô thị tăng từ 37%
năm 2020 lên 44% năm 2030 2. Tính riêng năm 2021, trong tổng dân số cả nước, dân số thành thị 36,57
triệu người, chiếm 37,1%; dân số nông thôn 61,94 triệu người, chiếm 62,9%.
Về nhóm tuổi, nhóm tuổi trên 13 chiếm tỉ trọng lớn (79,7%), nhóm tuổi trên 18 chiếm 72,8%. Nhìn
chung nhóm tuổi 16 – 64 vẫn chiếm tỉ trọng cao, tương ứng 67,4% (Hình 3).3
Về giới tính: Nam 49,1 triệu người, chiếm 49,8%; nữ 49,41 triệu người, chiếm 50,2%. Tỷ số giới
tính của dân số năm 2021 là 99,4 nam/100 nữ.
1 Thành viên của tầng lớp tiêu dùng được định nghĩa là có đủ thu nhập để trả cho các nhu cầu thiết yếu như thực phẩm, nhà
ở, và quần áo, cũng như các loại hàng hóa dịch vụ tùy theo ý thích khác. Định nghĩa này thống nhất một cách khái quát với
các định nghĩa về tầng lớp trung lưu của các tác giả khác. Xem Homi Kharas, Sự mở rộng chưa từng có của tầng lớp trung
lưu toàn cầu: Cập nhật (The unprecedented expansion of the global middle class: An update), Nghiên cứu của Global
Economy & Development số 100, Brookings Institution, tháng 12/2017, brookings.edu.
2 Dự báo dân số của Ban các Vấn đề Kinh tế Xã hội Liên Hợp Quốc. 3 Wearesocial. lOMoAR cPSD| 58591236 Hình 2 Hình 3 lOMoAR cPSD| 58591236 3. Kinh tế
Sau những xáo trộn, nền kinh tế đã có dấu hiệu hồi phục. Tăng trưởng kinh tế 2021 2,58%, dù đó là
mức thấp nhất từ hơn 10 năm qua, nhưng vẫn là dấu hiệu tích cực khi nhiều nền kinh tế đã tăng trưởng
âm trong đại dịch. Nhận định về kinh tế Việt Nam năm 2022, kinh tế trưởng của Ngân hàng Thế giới
(WB) tại Việt Nam Jacques Morisset cho rằng: Kinh tế Việt Nam năm 2022 sẽ có gam màu tươi sáng.
Bên cạnh đó, sức tiêu thụ đã có sự phân bố rộng hơn trong thập kỷ vừa qua. Mặc dù sức tiêu thụ chủ
yếu vẫn nằm tại hai trung tâm kinh tế tài chính lớn của cả nước là Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh,
song các thành phố khác cũng đang phát triển trở thành các động lực kinh tế. Năm 2020, Hà Nội và
Thành phố Hồ Chí Minh chiếm 37% tổng số hộ gia đình Việt Nam có thu nhập cao hơn 22.000 đô-
la/năm tính theo ngang giá sức mua năm 2011, nhưng tỷ trọng này có thể giảm còn 31% vào năm 2030
(Hình 4). Bên cạnh đó, tăng trưởng số lượng hộ gia đình thuộc tầng lớp trung lưu tại các thành phố nhỏ
(thậm chí cả ở nông thôn) đang diễn ra với tốc độ nhanh hơn so với tại Hà Nội và Thành phố Hồ Chí
Minh – với tốc độ tăng trưởng kép hàng năm khoảng 8% so với 5%4. Hình 4
Bên cạnh những điểm sáng và tích cực nêu trên, vẫn còn tồn tại những khó khăn và thách thức. Theo
báo cáo của Tổng cục Thống kê công bố 29/12/2021, ước tính thu nhập bình quân 1 người 1 tháng năm
2021 theo giá hiện hành đạt khoảng 4,2 triệu đồng, giảm 73.000 đồng so với năm 2020.
4 Viện toàn cầu McKinsey. lOMoAR cPSD| 58591236
Khảo sát mới nhất của YouGov - công ty nghiên cứu và phân tích dữ liệu quốc tế, cũng cho thấy đại
dịch đã làm thay đổi bức tranh tài chính cá nhân tại Việt Nam. Năm nay, người tiêu dùng thận trọng
hơn về thói quen tiêu dùng ngắn hạn cũng như các kế hoạch tài chính dài hạn của họ. Gần một nửa hộ
gia đình đã bị giảm thu nhập vào năm 2021. Hơn một phần tư nói rằng thu nhập của họ giảm nhẹ từ
1020%. Trong khi đó, 20% chứng kiến mức giảm lớn, giảm ít nhất 20% so với mức lương trước đây.
Trong bối cảnh đó, 28% người tiêu dùng Việt Nam tăng mức tiết kiệm và giảm chi tiêu cho các khoản
tiêu dùng không thiết yếu trong thời gian xảy ra đại dịch. Xu hướng này của người tiêu dùng Việt đi
đầu trong khu vực châu Á, cao hơn chỉ số của Hong Kong (Trung Quốc) và bỏ xa Singapore. Những
thay đổi do đại dịch đã khiến người tiêu dùng phải đánh giá lại thói quen chi tiêu hiện tại và kế hoạch
tài chính dài hạn của mình. Hơn 53% người tiêu dùng Việt cắt giảm các khoản không thiết yếu trong 6
tháng qua. Trong khi đó, 80% dự định tiếp tục cắt giảm trong tương lai. Hình 5
4. Môi trường công nghệ
Theo Wearesocial, có 68,72 triệu người dùng Internet tại Việt Nam vào tháng 1/2021. Số lượng
người dùng Internet tăng 551 nghìn (+ 0,8%) trong giai đoạn 2020-2021 và tỷ lệ sử dụng Internet ở Việt
Nam đạt 70.3% vào tháng 1/2021.
Số người dùng mạng xã hội ở Việt Nam vào tháng 1/2021 đạt 72 triệu, tương đương 73,7% tổng dân
số. Số lượng người dùng mạng xã hội ở Việt Nam tăng 7 triệu (+ 11%) từ 2020 đến 2021.5 5 Wearesocial. lOMoAR cPSD| 58591236 Hình 6
Cuối năm 2020, theo các chuyên gia đánh giá, Việt Nam là một trong những thị trường thương mại
điện tử phát triển nhanh nhất khu vực Đông Nam Á, chỉ xếp sau Indonesia. Việt Nam cũng là một trong
hai nước (cùng Indonesia) có tăng trưởng mạnh về lượng truy cập website thương mại điện tử trong khu vực.
Ở Việt Nam, theo Sách trắng Thương mại điện tử 2021, doanh thu thương mại điện điện tử B2C
cũng liên tục tăng mạnh trong 5 năm qua. Cụ thể, nếu như năm 2016, con số này mới chỉ đạt 5 tỷ USD
thì đến năm 2019, mức doanh thu đã tăng gấp đôi, đạt hơn 10 tỷ USD và năm 2020 là 11,8 tỷ USD, với
mức tăng trưởng 18% so với năm trước. Đặc biệt, báo cáo kinh tế internet khu vực Đông Nam Á của
Google dự báo, thương mại điện tử Việt Nam sẽ đạt khoảng 29 tỷ USD vào năm 2025 với mức tăng
trưởng 34% so với năm 2020.
Bên cạnh đó, tỷ lệ người mua sắm trực tuyến mới, trong tổng số người mua sắm trực tuyến tại Việt
Nam cũng chiếm tỷ lệ cao nhất (khoảng 41%) khu vực, vào năm 2020. So sánh với tỷ lệ này trung bình
ở Đông Nam Á khoảng 36%, Indonesia và Phillipines cùng 37%, Malaysia là 36%, Singgapore và Thái Lan cùng 30%.
Mua sắm online và các sàn thương mại điện tử đang mang đến cho người tiêu dùng khả năng tiếp
cận 24/7 này. Có đến 64% người tiêu dùng Việt Nam cho biết, họ vẫn tiếp tục mua sắm online kể cả khi
Covid-19 không còn nữa (theo NielsenIQ Việt Nam).
Bên cạnh đó, giỏ hàng thương mại điện tử cũng có sự chuyển dịch rõ nét sang các mặt hàng thiết yếu.
Lĩnh vực chăm sóc nhà cửa tăng 12% so với năm 2020 (Hình 7) lOMoAR cPSD| 58591236 Hình 7
Tỷ lệ người dùng thanh toán qua di động tại Việt Nam ước đạt 29,1%, chỉ sau Trung Quốc và Hàn
Quốc, nhưng tổng giá trị giao dịch của mỗi người dùng ở mức thấp (Hình 8). Hình 8 lOMoAR cPSD| 58591236
5. Môi trường chính trị
Chính phủ công bố tiêu chuẩn chất lượng nến thơm nhằm đảm bảo tính pháp lý sản xuất kinh doanh
lưu hành hàng hóa; Cơ sở sản xuất; phân phối sản phẩm tuân thủ quy định pháp lý; Sản phẩm lưu hành
hợp pháp; tạo uy tín; nâng cao thương hiệu; Tạo thị trường tiêu thụ ổn định; mở rộng thị trường; phát
triển sản phẩm; Lợi thế cạnh tranh với sản phẩm chưa công bố; tăng hiệu suất kinh doanh; Giảm thiểu
sự kiểm tra của đơn vị quản lý.
Bên cạnh đó, Nghị quyết 128/NQ-CP (Nghị quyết 128) của Chính phủ về quy định tạm thời thích
ứng an toàn, linh hoạt, kiểm soát hiệu quả dịch Covid giúp cho hoạt động sản xuất, kinh doanh có sự
phục hồi mạnh mẽ. Nghị quyết 128 cho phép chuyển từ chiến lược "Zero Covid-19" sang "Thích ứng
an toàn, linh hoạt, kiểm soát hiệu quả dịch Covid-19" đã tạo tiền đề để các địa phương mở cửa trở lại.
Điểm tích cực nhất của Nghị quyết 128 là trong mọi tình huống, diễn biến của dịch Covid- 19 đều có
thể tổ chức sản xuất được, chỉ cần doanh nghiệp đáp ứng được các yêu cầu an toàn phòng dịch.