Mâu thuẫn là gì? Lấy ví dụ mâu thuẫn trong triết học & cuộc sống

Mâu thuẫn là gì? Lấy ví dụ mâu thuẫn trong triết học & cuộc sống
1. Mâu thuẫn là gì?
Mâu thuẫn là điều tất yếu của cuộc sống. Mỗi chủ thể là một quan niệm, một tính cách riêng nên việc xảy ra
mâu thuẫn là điều không thể tránh khỏi. Thậm chí việc xảy ra giữa hai người hay một nhóm người trong
công việc hay là những mâu thuẫn trong cuộc sống ở hoàn cảnh khác nhau thường xuyên xảy ra.
Vậy để hình dung dễ hơn, mâu thuẫn được hiểu là sự xung đột, đối lập suy nghĩ, tính cách, quan niệm. Ở
họ không tồn tại những điểm chung, dẫn đến những ảnh hưởng xấu đến các chủ thể, vấn đề trong cuộc
sống gây bất hòa tranh cãi, thậm chí xung đột nghiêm trọng nếu không thống nhất và giải quyết được.
Mâu thuẫn trong tiếng Anh là Contradiction. Mâu thuẫn là sự thống nhất và sự đấu tranh giữa các mặt đối
lập. Do đó, mỗi một mâu thuẫn cũng phải bao gồm hai mặt đối lập, hai mặt này vừa có sự thống nhất với
nhau đồng thời giữa hai mặt đó cũng có sự đấu tranh qua lại với nhau.
2. Mẫu thuẫn trong triết học là gì?
Khái niệm mâu thuẫn với tư cách là phạm trù cơ bản của phép biện chứng duy vật dùng để chỉ mối liên hệ
thống nhất, đấu tranh và chuyển hoá của các mặt đối lập trong mỗi sự vật, hiện tượng hoặc giữa các sự vật,
hiện tượng với nhau trong quá trình vận động, phát triển của chúng.
Hiểu đơn giản mâu thuẫn là cái tồn tại khách quan, vốn có của bất cứ một sự vật, hiện tượng, quá trình nào
trong tự nhiên, xã hội và tư duy. Quy luật mâu thuẫn là một trong những quy luật cơ bản trong phép biện
chứng duy vật. Quy luật mâu thuẫn còn được gọi là quy luật thống nhất và đấu tranh của các mặt đối
lập. Mặt đối lập trong phép biện chứng duy vật là sự khái quát những mặt, những thuộc tính,… phát triển
ngược chiều nhau nhưng lại cùng tồn tại trong một sự vật, hiện tượng cụ thể tạo nên sự vật, hiện tượng đó.
Đối lập là tổng thể những thuộc tính, khuynh hướng vận động trái ngược nhưng là tiền đề, là điều kiện tồn tại của nhau.
Mâu thuẫn triết học theo quan niệm siêu hình được hiểu như sau:
Là cái đối lập phản logic;
Không có sự thống nhất
Không có sự chuyển hóa biện chứng giữa các mặt đối lập.
Mâu thuẫn còn được giải thích có thể là danh từ hoặc động từ chỉ tình trạng xung đột hoặc cũng có thể hiểu
mâu thuẫn là sự đối chọi, không hòa hợp giải quyết được. Ngoài ra tùy từng hoàn cảnh khác nhau và tính
chất của sự việc mà có thể đưa ra cách hiểu khác nhau về mâu thuẫn.
3. Các tính chất chung của mâu thuẫn
Mâu thuẫn có tính khách quan và tính phổ biến vì mâu thuẫn là cái vốn có trong sự vật, hiện tượng, là bản
chất chung của mọi sự vật, hiện tượng.
Theo Ăng-ghen: “Nếu bản thân sự di động một cách máy móc đơn giản đã chứa đựng mâu thuẫn, thì tất
nhiên những hình thức vận động cao hơn của vật chất và đặc biệt là sự sống hữu cơ và sự phát triển của
sự sống hữu cơ đó lại càng phải chứa đựng mâu thuẫn…Sự sống trước hết chính là ở chỗ một sinh vật
trong mỗi lúc vừa là nó nhưng vừa là một cái khác. Như vậy, sự sống cũng là một mâu thuẫn tồn tại trong
bản thân các sự vật và quá trình, một mâu thuẫn thường xuyên nảy sinh và tự giải quyết, và khi mâu thuẫn
chấm dứt thì sự sống cũng không còn nữa và cái chết xảy đến. Cũng như chúng ta thấy rằng trong lĩnh vực
tư duy, chúng ta không thể thoát khỏi mâu thuẫn; chẳng hạn như mâu thuẫn giữa năng lực nhận thức vô tận
ở bên trong của con người với sự tồn tại thực tế của năng lực ấy trong những con người bị hạn chế bởi
hoàn cảnh bên ngoài, và bị hạn chế, trong những năng lực nhận thức, mâu thuẫn này được giải quyết trong
sự tiếp nối của các thế hệ, sự tiếp nối đó ít ra đối với chúng ta trên thực tiễn, cũng là vô tận, và được giải
quyết trong sự vận động đi lên vô tận”
Mâu thuẫn còn có có tính đa dạng, phong phú. Tính đa dạng của mâu thuẫn thể hiện khi mỗi sự vật, hiện
tượng, quá trình đều có thể bao hàm nhiều loại mâu thuẫn khác nhau, biểu hiện khác nhau trong những
điều kiện lịch sử cụ thể khác nhau; chúng giữ vị trí, vai trò khác nhau đối với sự tồn tại, vận động và phát
triển của sự vật. Đó là: mâu thuẫn bên trong và bên ngoài, mâu thuẫn cơ bản và không cơ bản…
+ Mâu thuẫn bên trong: sự tác động qua lại giữa các mặt, khuynh hướng đối lập nhau của cùng một sự vật.
+ Mâu thuẫn bên ngoài là mâu thuẫn diễn ra trong mối quan hệ giữa sự vật đó với các sự vật khác.
=> Mâu thuẫn bên trong và mâu thuẫn bên ngoài mang tính sự tương đối và tuỳ thuộc vào phạm vi xem xét.
Bời cùng một mâu thuẫn, xét trong mối quan hệ này nó là mâu thuẫn bên ngoài nhưng trong mối quan hệ
khác lại là mâu thuẫn bên trong.
+ Mâu thuẫn cơ bản là bản chất của sự vật, sự phát triển trong tất cả các giai đoạn của sự vật, đồng thời
tồn tại trong cả quá trình tồn tại của sự vật.
+ Mâu thuẫn không cơ bản chỉ đặc trưng cho một phương diện nào đó của sự vật, không quy định bản chất của sự vật.
Trong các lĩnh vực khác nhau cũng tồn tại những mâu thuẫn với những tính chất khác nhau tạo nên tính đa
dạng, phong phú trong sự biểu hiện của mâu thuẫn.
4. Lấy ví dụ về mâu thuẫn trong triết học và trong cuộc sống
4.1. Mâu thuẫn trong triết học
- Mâu thuẫn giữa điện tích dương và điện tích âm
- Mâu thuẫn giữ giữa lực hút và lực đẩy trong vật lý
- Mâu thuẫn giữa đồng hóa và dị hóa trong sinh vật
- Mâu thuẫn giữa giai cấp bị bóc lột và giai cấp bóc lột trong đời sống kinh tế…Như trong quá trình kháng
chiến chống Pháp, nhân dân ta có sự mâu thuẫn gay gắt với thực dân Pháp, khi mâu thuẫn lên đến đỉnh
điểm, động lực đứng lên đấu tranh bùng phát, nhân dân ta quả quyết đứng lên giải quyết tranh chấp và kết
quả cuối cùng là nhà nước Việt Nam độc lập, tự do dân chủ ra đời.
- Mâu thuẫn về quan niệm lối sống giữa yếu tố tâm linh và vô thần; giữa những người chấp hành pháp luật và tội phạm.
- Trong lĩnh vực nông nghiệp, người nông dân sẽ có thể lợi dụng những mặt đối lập trong di truyền và biến
dị, gây ra đột biến, tạo nên giống loài mới cho năng suất cao hơn.
- Trong quá trình xây dựng nền kinh tế tri thức, những khó khăn trở ngại là điều không tránh khỏi. Bênh
cạnh những cá nhân vẫn luôn luôn phấn đấu vươn lên thì vẫn còn những cá nhân lười biếng, đi lùi lại sự
tiến bộ của xã hội, phụ thuộc và trông chờ vào người khác. Từ đó dẫn đến sự mẫu thuẫn giữa con người.
- Trong quá trình nhận thức, lý do các tư tưởng con người ngày càng phát triển bởi luôn có sự đấu tranh
giữa nhận thức đúng và nhận thức sai, giữa nhận thức kém sâu sắc và nhận thức sâu sắc hơn.
4.2. Mâu thuẫn trong cuộc sống
- Mâu thuẫn giữa cá nhân với cá nhân trong công việc cùng thực hiện nhưng mỗi cách có một cách
làm, phương án và cách giải quyết khác nhau . Họ không cùng lý tưởng, quan điểm nên những tranh cãi
xảy ra và nảy sinh ra những mâu thuẫn về cách giải quyết công việc với nhau.
- Mẫu thuẫn về quan hệ tài sản đẫn đến tranh chấp, hệ quả là anh em tan đàn xẻ nghé, bạn bè chia lìa,...
- Khi bàn luận về một vấn đề, nếu xuất hiện quan điểm khác nhau giữa các nhóm, dẫn đến bất đồng, mâu thuẫn giữa các nhóm.
- Mâu thuẫn giữa cá nhân và nhóm xảy ra khi có sự khác biệt về những lợi ích hay quan điểm không phù
hợp như: Trong một tập thể, hầu hết mọi người đều thống nhất chung một quan điểm duy chỉ có một vài cá nhân có quan điểm khác.
- Mâu thuẫn trong hôn nhân giữa vợ về chồng về quan điểm sống, cách sống; dẫn đến sự xung đột không
thể thống nhấp, hòa giải được, đỉnh điểm là ly hôn.