Mối quan hệ biện chứng giữa luật quốc tế và luật quốc gia

Mối quan hệ biện chứng giữa luật quốc tế và luật quốc gia
Bản chất quá trình xây dựng các quy phạm luật quốc tế mà các quốc gia tiến hành thông qua phương thức
thoả thuận chính là quá trình đưa ý chí quốc gia vào nội dung của luật quốc tế. Ý chí này phản ánh tương
quan lực lượng và tương quan lợi ích của các quốc gia
1. Cấu trúc hệ thống luật quốc tế
Xuất phát từ góc độ lý luận chung về pháp luật, có thể xem xét sự tồn tại của luật quốc tế, bao gổm một
tổng thể các quy phạm luật quốc tế, có mối quan hệ nội tại thống nhất với nhau, được phân định thành các
ngành và các chế định cụ thể, thông qua các hình thức pháp lý do các chủ thể luât quốc tế xây dựng, theo
trình tự, thủ tục và những phương thức nhất dịnh. Sự tổn tại này gồm hai mạt của một chỉnh thể có tính
thống nhất. Một là, hê thống cấu trúc bên trong của luật quốc tế với các yếu tồ' sau:
- Các nguyên tắc như hệ thống nguyên tắc cơ bản, nguyên tắc pháp luật chung, nguyên tắc trong từng
ngành hay từng chế định độc lập của luật quốc tế.
Các quy phạm luật quốc tế được phân biệt căn cứ vào giá trị hiệu lực, nôi dung hoặc hình thức thể hiện.
Các ngành và chế định độc lập, như Luật biển quốc tế, Luật điều ước quốc tế, Luật hàng không quốc tế,
Luật ngoại giao và lãnh sự,...
Hệ thống cấu trúc bên ngoài của luật quốc tế thể hiện sự tương thích với đặc thù quá trình hình thành và
phương thức viện dẫn, áp dụng các ỉoại nguổn của chủ thể quan hệ pháp luật quốc tế mà từ phương diên
khoa học luật quốc tế, có thể phân biệt thành các nguồn có chứa đựng quy phạm luật quốc tế và những
hình thức mang tính chất hỗ trợ cho việc xây dựng, áp dụng và thực hiện có hiệu quả luật quốc tế.
Như vậy, nội dung và cấu trúc hệ thống của luật quốc tế đã phản ánh bản chất pháp Luật cửa quá trình thoả
thuận về ý chí giữa các quốc gia, trên cơ sở tương quan lực lượng và tương quan về lợi ích trong quan hệ
quốc tế, được biểu hiện dưới dạng các nguyên tắc hoặc quy phạm luật quốc tế. Sự thoả thuận giữa các chủ
thể luật quốc tế là nền tảng và xuất phát điểm cho việc hình thành quy phạm và thực hiện các quy phạm đó,
vì lợi ích của mỗi quốc gia, cũng như vì lợi ích cua cộng đổng quốc tế.
2. Mối quan hệ biện chứng giữa luật quốc tế và luật quốc gia
Mối quan hệ giữa luật quốc tế và luật quốc gia tuy là vấn đề lý luận truyền thống của luật quốc lê' nhưng vẫn
đồng thời mang tính thời sự sâu sắc đối với mỗi quốc gia trong quá trình xây dựng, hoàn thiện và phát triển
pháp luật. Trong khoa học pháp lý truyền thống đã có một số học thuyết tiêu biểu xem xét về mối quan hệ này.
- Thuyết nhất nguyên luận có xuất phát điểm từ nguyên lý của trường phái "Pháp luật tự nhiên1' về việc
quan niệm pháp luật là hệ thống thống nhất, bao gồm trong đó hai bộ phận là luật quốc tê' và luật quốc gia.
Những quy phạm cùa hai bộ phận này được xếp theo thứ bậc trên, dưới. Học thuyết này chia thành hai
trường phái là trường phái ưu tiên luật quốc tế và ưu tiên luật quốc gia.
- Thuyết nhị nguyên luận, quan niệm luật quốc tế và luật quốc gia là hai hệ thống luật khác nhau, tồn tại độc
lập và giữa chúng không có mối quan hệ qua lại.
Đây là những học thuyết thể hiện sự nhìn nhận, đánh giá về mối quan hệ giữa hai hệ thống luật còn phiến
diện. Bởi vì, sự tiếp cận khoa học và hiện đại về mối quan hệ giữa luật quốc tê' và luật quốc gia phải bằng
việc làm sáng tỏ cơ sở lý luận, đồng thời chỉ ra được tính chất của sự tác động qua lại giữa hai hệ thống luật với nhau.
Cơ sở lý luận của mối quan hệ giữa luật quốc tê' và luật quốc gia được hình thành từ sự thống nhất hai
chức năng đối nội và đối ngoại trong hoạt đông của nhà nước; từ một số chức năng chung của hai hệ thống
luật trong quá trình điều chỉnh các quan hệ pháp luật mà quốc gia là chủ thể; từ việc tham gia vào các quan
hệ pháp luật có tính chất khác nhau của nhà nước nhằm phục vụ cho lợi ích quốc gia, dân tộc, đồng thời vì
lợi ích chung của cộng đồng quốc tế. Do đó, không thể có sự tách biệt giữa hai hệ thống luật mà trái lại, trên
thực tế đã tất yếu hình thành giữa chúng mối quan hê biện chứng
3. Luật quốc gia có ảnh hưởng mang tính quyết định đến sự hình
thành và phát triền của luật quốc tế
Bản chất quá trình xây dựng các quy phạm luật quốc tế mà các quốc gia tiến hành thông qua phương thức
thoả thuận chính là quá trình đưa ý chí quốc gia vào nội dung của luật quốc tế. Ý chí này phản ánh tương
quan lực lượng và tương quan lợi ích của các quốc gia, vì vây, lợi ích quốc gia trở thành điều kiện cơ bản
cho nhu cầu hợp tác, phát triển luật quốc tế. Ngoài ra, trong lịch sử hình thành và phát triển luật quốc tế,
nhiều quy phạm của Luật nhân đạo quốc tế, Luật ngoại giao, lãnh sự hay nhiều nguyên tắc của luật quốc tế
có nguồn gốc xuất phát từ quan điểm, quan niệm của luật quốc gia.
4. Luật quốc tế có tác dộng tích cực nhầm phát triển và hoàn thiện luật quốc gia
Tính chất tác động cửa luật quốc tố đối với luât quốc gia được đánh giá bàng thực tiễn thực thi nghĩa vụ
thành viên điều ước quốc tế, tổ chức quốc tế của quốc gia, thể hiện ở những hoạt động cụ thể, ví dụ, nghĩa
vụ sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện các quy định của ỉuật quốc gia phù hợp với những cam kết quốc tế của
chính quốc gia đó, Bên cạnh đó, luật quốc tế còn tác động đến luật quốc gia thông qua vai trò của hê thống
này đối với đời sống pháp lý tại mỗi quốc gia, phản ánh tương quan giữa hai hệ thống khi điều chỉnh những
vấn đề thuộc lợi ích phát triển và hợp tác quốc tế của quốc gia,
Hiện nay, việc vận dụng lý luận khoa học pháp lý hiện đại về mối quan hệ giữa luật quốc tế và luật quốc gia
vào thực tiễn pháp lý của mỗi quốc gia không có sự đồng nhất về cách tiếp cận,
Ở Việt Nam, vấn đề giải quyết mối quan hộ giữa luật quốc tê' và pháp luật quốc gia thông qua việc giải
quyết mối quan hệ giữa điều ước quốc tế hiện đang có hiệu lực với Việt Nam và pháp luật Việt Nam cũng
đang là vấn đề thời sự. Trong bối cảnh của công cuộc cải cách, mở cửa tại Việt Nam, điều ước quốc tế trở
thành công cụ pháp lý chủ yếu, điều chỉnh hiệu quả quan hệ hợp tác quốc tê' toàn diện của Việt Nam với
các quốc gia và các tổ chức quốc tế. Từ năm 1990 trở lại đây, sô' lượng các điều ước quốc té' mà Việt Nam
ký kết hoặc gia nhập ngày một nhiều, làm tâng lên đáng kể các cam kết quốc tê' và các nghĩa vụ thành viên
điểu ước quốc tê' đối với Việt Nam, Việc thực hiện các quyền và nghĩa vụ pháp lý quốc tế ghi nhận trong
điều ước quốc tê' hiện nay đòi hỏi sự hiện diện một khung pháp luật quốc gia về điều ước quốc tê' phù hợp,
để tạo cơ sở cũng như các đảm bảo thực tế cho việc thực thi các thoả thuận quốc tế cửa Việt Nam.
Trong các văn bản pháp luật hiện hành tại Việt Nam đều thể hiện quan điểm của nhà nước Việt Nam trong
việc tuân nghiêm chỉnh tuân thủ và tôn trọng các nghĩa vụ cũng như các cam kết quốc tế mà Việt Nam đã
chính thức ràng buộc, trên cơ sở của nguyên tắc bình đẳng, có đi có lại, hợp tác phát triển,
Mặc dù hiện tại, pháp luật Việt Nam về điều ước quốc tế chưa xác định rõ ràng vị trí của điều ước quốc tế
trong hệ thống pháp luật quốc gia, nhưng trong các vãn bản pháp luật, hiệu lực thi hành của điều ước quốc
tê' mà Việt Nam hiên ỉà thành viên vẫn được bảo đảm bởi việc thừa nhận ưu thê của điều ước quốc tế trong
tương quan với pháp luật Việt Nam,
Trong nhiều quan hệ điều ước quốc tế thuộc những lĩnh vực hợp tác chuyên môn, như lĩnh vực về quyền
con người, việc sử lý nhàm hài hoà hoá các quy phạm của điều ước với quy phạm của luật Việt Nam được
tiến hành bàng hoạt động lập pháp của Quốc hội và các cơ quan có thẩm quyền.
Tính chất tác đông của luật quốc tế đối với luật quốc gia được đánh giá bằng thực tiễn thực thi nghĩa vụ
thành viên điều ước quốc tế, tổ chức quốc tế của quốc gia, thể hiện ở những hoạt động cụ thể, ví dụ, nghĩa
vụ sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện các quy định của luật quốc gia phù hợp với những cam kết quốc tế của
chính quốc gia đó. Bên cạnh đó, luật quốc tế còn tác động đến luật quốc gia thông qua vai trò của hệ thống
này đối với đời sống pháp lý tại mỗi quốc gia, phản ánh tương quan giữa hai hệ thống khi điều chỉnh những
vấn đề thuộc lợi ích phát triển và hợp tác quốc tế của quốc gia.
Hiện nay, việc vận dụng lý luận khoa học pháp lý hiện đại về mối quan hệ giữa luật quốc tế và luật quốc gia
vào thực tiễn pháp lý của mỗi quốc gia không có sự đồng nhất về cách tiếp cận.
5. Mối quan hệ giữa luật quốc tế và luật quốc gia ở Việt Nam hiện nay
Ở Việt Nam, vấn đề giải quyết mối quan hệ giữa luật quốc tế và pháp luật quốc gia thông qua việc giải quyết
mổi quan hệ giữa điều ước quốc tế hiện đang có hiệu lực với Việt Nam và pháp luật Việt Nam cũng đang là
vấn đề thời sự. Trong bối cảnh của công cuộc cải cách, mở cửa tại Việt Nam, điều ước quốc tế trở thành
công cụ pháp lý chủ yếu, điều chỉnh hiệu quả quan hệ hợp tác quốc tế toàn diện của Việt Nam với các quốc
gia và các tổ chức quốc tế. Từ năm 1990 trở lại đây, số lượng các điều ước quốc tế mà Việt Nam ký kết
hoặc gia nhập ngày một nhiều, làm tăng lên đáng kể các cam kết quốc tế và các nghĩa vụ thành viên điều
ước quốc tế đối với Việt Nam. Việc thực hiện các quyền và nghĩa vụ pháp lý quốc tế ghi nhận trong điều
ước quốc tế hiện nay đòi hỏi sự hiện diện một khung pháp luật quốc gia về điều ước quốc tế phù hợp, để
tạo cơ sở cũng như các đảm bảo thực tế cho việc thực thi các thoả thuận quốc tế của Việt Nam.
Trong các văn bản pháp luật hiện hành tại Việt Nam đều thể hiện quan điểm của nhà nước Việt Nam trong
việc nghiêm chỉnh tuân thủ và tôn trọng các nghĩa vụ cũng như các cam kết quốc tế mà Việt Nam đã chính
thức ràng buộc, trên cơ sở của nguyên tắc bình đẳng, có đi có lại, hợp tác phát triển.
Mặc dù hiện tại, pháp luật Việt Nam về điều ước quốc tế chưa xác định rõ ràng vị trí của điều ước quốc tế
trong hệ thống pháp luật quốc gia, nhưng trong các văn bản pháp luật, hiệu lực thi hành của điều ước quốc
tế mà Việt Nam hiện là thành viên vẫn được bảo đảm bởi việc thừa nhận ưu thế của điều ước quốc tế trong
tương quan với pháp luật Việt Nam.
Trong nhiều quan hệ điều ước quốc tế thuộc những lĩnh vực hợp tác chuyên môn, như lĩnh vực về quyền
con người, việc sử lý nhàm hài hoà hoá các quy phạm của điều ước với quy phạm của luật Việt Nam được
tiến hành bàng hoạt động lập pháp của Quốc hội và các cơ quan có thẩm quyền.