Mối quan hệ giữa tòa án hình sự quốc tế - Luật quốc tế | Học viện Ngoại giao Việt Nam

23:34 2/8/24
Mối quan hệ giữa tòa án hình sự quốc tế (ICC) và các quốc gia không thành viên
Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Luật học, Tập 29, Số 3 (2013) 39-44
Mi quan h gia tòa án hình s quc t (ICC)
và các quc gia không thành viên Nguyn Th Xuân Sn*
Khoa Lut, i hc Quc gia Hà Ni, 144 Xuân Thy, Cu Giy, Hà Ni, Vit Nam
Nhn ngày 01 tháng 7 nm 2013
Chnh sa ngày 30 tháng 7 nm 2013; Chp nhn ng ngày 28 tháng 8 nm 2013
Tóm tt: Tòa án Hình s quc t (ICC) ưc hình thành trên c s Quy ch Rôm - mt trong
nhng iu ưc quc t a phưng có s tham gia rng rãi nht ca các quc gia trong cng ng
quc t. Theo Quy ch Rôm, ICC không ch ràng buc và có mi liên h vi các quc gia thành
viên, mà trong nhng trưng hp nht nh, còn có mi liên h và ràng buc i vi c các quc
gia không thành viên ca Quy ch Rôm. Chính vì vy vic nghiên cu mi quan h gia ICC vi
các quc gia không thành viên s góp phn thúc y các quc gia này trong tin trình xem xét, gia
nhp Quy ch Rôm,  các quc gia thay vì b ng chu s ràng buc v thm quyn ca ICC, s
ch ng thc hin thm quyn và hp tác vi ICC.
T khóa: Tòa án Hình s quc t; Quy ch Rôm; iu ưc a phưng; Các quc gia thành viên;
Các quc gia không thành viên; Gia nhp, thm quyn. Ngày 17/07/1998, 120 qu c  gia ã  b 
Georgia, Guinea, Cng hòa Triu Tiên,
phiu thông qua Quy ch Rôm v Tòa án Hình
Honduras, Nigeria, Palestine và Cng hòa Mali.
s quc t (International Criminal Court- Tòa án ã
 tin hành xét x 16 v! trong 8 v! vic2. ICC),*và 04 nm sau ó,  vào ngày 01/07/2002, Bn án u tiên c a
 Tòa án ưc tuyên gn â  y
Quy ch Rôm có hiu lc khi có 60  qu c  gia
v v! vic t i Cng hòa Dân ch Congo3.
phê chun. Hin nay, trên t ng  s 139 qu c  gia
ICC là Tòa án hình s qu c  t thưng trc,
ký Quy ch Rome, ã có 122 qu c  gia phê
c lp và có thm quyn b sung cho quyn tài
chun1. Sau hn 10 nm ho t ng, ICC ã tin
phán ca tòa án các quc gia. ICC có thm
hành iu tra 08 v! vic t i: Dafur  Sudan;
quyn iu tra và xét x các cá nhân chu trách Cng hòa dân ch  Congo; Uganda; C ng  hòa _______
Trung Phi; Kenya; B bin Ngà, Lybia và Mali. 2 Dafur  Sudan: 5 v Vn phòng Công t
 ca Tòa án c"ng ang phân
Cng hòa dân ch Công Gô: 5 v (1 v ã xét x xong)
tích 9 v! vic t i: Afghanistan, Colombia, Uganda: 1 Cng hòa Trung Phi: 1 _______ Kenya: 2 B bin Ngà:1 * T.: 84-947222206 Lybia:1 Email: xuxuson@gmail.com Mali: 1
1 Trong ó khu vc Châu Phi có 34 quc gia, Châu M
3 Vào ngày 10/07/2012, Tòa s thm I ca ICC ã tuyên
Latin và Caribbe có 27 quc gia, ông Âu có 18 quc gia,
pht Thomas Lubanga Dyilo 14 nm tù vì ã tuyn m tr
Châu Á – Thái Bình Dưng có 18 quc gia, Tây Âu và các
em dưi 15 tui và cho tham gia vào các trn chin ti khu
khu vc khác có 25 quc gia.
vc Ituri, thuc Cng hòa Dân ch Công gô. 39 about:blank 1/6 23:34 2/8/24
Mối quan hệ giữa tòa án hình sự quốc tế (ICC) và các quốc gia không thành viên 40
N.T.X. Sơn / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Luật học, Tập 29, Số 3 (2013) 39-44
nhim v các ti ác nghiêm tr#ng nht như t i  Rôm. C ng "
theo iu 86 ca Quy ch Rôm, v dit ch ng,  ti ch ng  l i loài ngưi, t i  chin
nguyên t'c ch nhng nưc thành viên ca Quy tranh và t i  xâm lưc.
ch Rôm mi có ngh)a v! hp tác vi Tòa án
Ging như các t chc qu c  t khác, ICC
trong quá trình Tòa án thc hin các ho t ng 
ưc hình thành trên c s m t  iu ưc quc
iu tra, truy t và xét x các ti ph m thuc
t - Quy ch Rôm nên thm quyn ca Tòa án thm quyn c a  Tòa.
th hin rõ ràng s tha hip, $ng thun ca
Tuy nhiên, mt trong nhng iu rt &c
các quc gia. S tha thun này không ch ưc bit c a
 Quy ch Rôm là Tòa án có th xác lp
biu hin trong giai o n hình thành ICC, xác
và thc hin thm quyn c a  mình i  vi c nh 
n i dung, gii h n ca thm quyn, mà
công dân ca nhng nưc không là thành viên
còn ưc th hin trong c quá trình thc hin
ca Quy ch Rôm. Nói cách khác, m t  m&t Tòa
thm quyn ó, m bo tính chính á  ng và
án có th thc hin các ho t ng  iu tra, truy
hiu qu ho t ng ca Tòa. iu này làm cho t và x i  vi công dân c a  nhng nưc
ICC khác vi các thit ch xét x hình s quc
không là thành viên ca Quy ch Rôm. M&t
t trưc ây, ưc thành lp và thc hin thm
khác, nhng nưc này trong nhng trưng hp
quyn không da trên s th a  thun, chp thun
&c bit c"ng có ngh)a ! v pháp lý  ph i  h p tác trc tip t% các qu c
 gia có liên quan4. Các Tòa
vi Tòa án trong quá trình Tòa án thc hin
án này, ưc thành lp ho&c ch trên c s s thm quyn c a  mình.
tha thun gia các qu c
 gia th'ng trn, ho&c Vic nghiên cu m i  quan h, thm quyn
trên c s quyt nh n phưng c a  H i  ng $ ràng bu c  ca Tòa án i  vi các qu c  gia
Bo an ca Liên hp quc, nh(m xét x các t i 
không thành viên có ý ngh)a rt quan tr ng # ph m là công dân ca m t  s qu c  gia mà không nhng i
 vi s vn hành c a  Tòa án không có s th a  thun trc tip c a  nhng
mà còn i vi nhng nưc không phi là thành quc gia ó.
viên ca Quy ch Rôm, trong ó  có c nhng Tòa án Hình s qu c  t vi thm quyn nưc a
 ng xem xét vic gia nhp như Vit
hình thành trên c s mt iu ưc qu c  t
Nam.  thc hin ưc nhim v! này, ngoài không nhng ã
 giúp cho Tòa án h n ch ưc
phn m u và kt lun, bài vit ưc chia làm
nhng ch trích, tranh lun v tính hp pháp
hai phn. Phn u  cp n vic xác lp
liên quan n thm quyn, vn  mà các tòa án thm quyn ca ICC i
 vi công dân ca các
hình s quc t trưc ây ã phi  i  m&t, mà
quc gia không là thành viên ca Quy ch Rôm.
còn là biu hin rõ ràng ca vic tôn tr ng # ch 
Phn th hai  cp n ngh)a v ! hp tác ca
quyn quc gia. V nguyên t'c, tính cht thm
các quc gia không thành viên trong quá trình
quyn này ch cho phép ICC thc hin thm
thc hin thm quyn ca Tòa án.
quyn mt cách ràng buc trong m i  quan h
vi các nưc ã ký kt và phê chun Quy ch
Rôm. C! th, theo iu 12 ca Quy ch, Tòa án
1. Thm quyn ca ICC vi công dân ca
có thm quyn xét x ưng nhiên vi công
các quc gia không thành viên
dân ca các quc gia là thành viên ca Quy ch
Theo quy nh ca Quy ch Rôm, thm _______ quyn ca ICC i  vi công dân c a  các qu c 
4 ó là trưng hp ca Tòa án Nurember, Tòa án Tokyo ra
i sau i chin Th gii Th hai, cng như các Tòa Nam
tư c và Rwanda ra i sau thi k Chin tranh lnh about:blank 2/6 23:34 2/8/24
Mối quan hệ giữa tòa án hình sự quốc tế (ICC) và các quốc gia không thành viên
N.T.X. Sơn / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Luật học, Tập 29, Số 3 (2013) 40-45 41
gia không thành viên ưc xác lp trong ba các quyn và ngh)a v! i
 vi quc gia không trưng hp sau â  y: thành viên – qu c
 gia có công dân ph m t i 
Trng hp th nht, Tòa án có th thc hin mang qu c
 tch, mà nó ch phát sinh ràng bu c 
thm quyn i vi công dân ca quc gia không i 
v i quc gia thành viên có lãnh th  là ni
thành viên ca Quy ch Rôm khi quc gia ó  có
ti ph m din ra. Chính vì vy, vic thc hin
tha thun v vic chp nhn thm quyn ca Tòa
thm quyn ca Tòa án trong nhng trưng hp vi các t i
 ph m c! th [1; iu 12].
này thưng rt khó khn do khó có s hp tác
Trong trưng hp này, thm quyn ưc và ng $
thun t% phía quc gia không thành
viên, vì thông thưng, nhng i  tưng b Tòa
xác lp trên c s s th a
 thun rõ ràng ca các
quc gia không thành viên vi Tòa án. Chính s truy t
 là nhng ngưi ang gi các chc v! tr#ng yu t i các qu c  gia ó.
tha thun này ã t o iu kin thun li cho
ICC thc hin thm quyn ca mình, vì có s
Trên thc t,  ph m vi quan h gia các ràng bu c
 v m&t pháp lý gia các qu c  gia
quc gia, nguyên t'c thm quyn theo lãnh th 
không thành viên và ICC, thông qua ó  , các
ã ưc quy nh trong pháp lut hình s ca
quc gia không thành viên s tích cc h * tr hu ht các qu c
 gia trên th gii và các qu c 
ICC trong quá trình Tòa án thc hin thm gia v+n áp d ng ! nguyên t'c này như m t  trong
quyn ca mình. Do vy, vic Tòa án thc hin
nhưng nguyên t'c c bn  xác nh thm
thm quyn i vi các qu c  gia không thành
quyn xét x hình s c a
 các tòa án trong nưc.
viên nhưng có s tha thun v vic chp nhn , ph m vi các t
 chc quc t khu vc,
thm quyn ca ICC c"ng tưng t như vic
nguyên t'c thm quyn theo lãnh th c  ng " ưc
Tòa án thc hin thm quyn i  vi các quc
 cp nhiu trong các iu ưc quc t, t o c
gia thành viên ca Quy ch Rôm. s cho các tòa án qu c
 gia và tòa án quc t
Trng hp th hai, s có hai tình hung
thc hin thm quyn. Trong Hip nh Khung
xy ra: Mt là, ICC có th có thm quyn  i  ca H i
 $ng Châu Âu quy nh v vic cho
vi công dân ca các quc gia không thành viên phép bt k - thành viên nào c a  Châu Âu u khi các công dân ó  thc hin t i  ph m trên ưc thc hin t 
h m quyn xét x hình s i lãnh th các qu c
 gia thành viên; Hai là, ICC vi các ho t ng  kh ng  b din ra trên lãnh có th có thm quyn i  vi công dân c a  các th c a
 các thành viên Châu Âu khác. i
quc gia không thành viên khi các công dân ó  tưng  các qu c
 gia thc hin thm quyn
thc hin ti ph m trên lãnh th c a  m t  quc
ưc xác nh không ch gii h n i  v i các
gia không thành viên nhưng chp nhn thm
công dân ca Châu Âu mà còn m r ng  ti các quyn ca Tòa án.
ho t ng khng b ưc thc hin trong lãnh
th Châu Âu bi công dân ca các qu c  gia Trong c hai tình hu ng  này, i tưng
thuc thm quyn xét x c a  ICC u là công
ngoài Châu Âu. Thm chí, trong Công ưc
Châu Âu v chuyn giao quy trình t  t!ng v dân ca các qu c
 gia không thành viên và c s
nhng vn  hình s nm 1972 và Hip nh
 ICC thc hin thm quyn ca mình là da gia các qu c  gia ca C ng   ng $ Châu Âu v
theo nguyên t'c xác nh thm quyn theo lãnh chuyn giao quy trình t  t ng ! các v! vic hình th i vi qu c
 gia thành viên ca Quy ch
Rôm. Như vy, vic xác lp thm quyn c a  s nm 1990, ã  cho phép các qu c  gia chuyn quá trình t  t!ng hình s ã
 ưc b't u  m t 
ICC trong trưng hp này không làm phát sinh quc gia sang qu c
 gia thành viên khác mà about:blank 3/6 23:34 2/8/24
Mối quan hệ giữa tòa án hình sự quốc tế (ICC) và các quốc gia không thành viên 42
N.T.X. Sơn / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Luật học, Tập 29, Số 3 (2013) 39-44 không cn có s ng $ thun c a  quc gia mà Trong thc tin ho t ng c  a  mình, HBA ngưi b bu c  t i  mang quc tch.
ã không ch s d!ng các bin pháp ưc 
, ph m vi các thit ch tài phán  qu c t và
cp rõ ràng trong Hin chưng như: các bin
khu vc, có rt nhiu ví d ! cho thy các tòa án pháp à
 m phán, ngo i giao, các bin pháp kinh
này ã thc hin thm quyn i vi các công
t n các bin pháp cu i  cùng là s d ng ! v" dân ca các qu c
 gia không phi là thành viên
lc  m bo hòa bình, an ninh trên toàn th
ca iu ưc có liên quan, trên nguyên t'c thm
gii, mà HBA còn thit lp các thit ch tài
quyn lãnh th. Ví d! in hình cho trưng hp
phán có thm quyn xét x hình s quc t như
này là vic thc hin thm quyn ca Tòa án
Tòa án Nam tư c" và Rwanda. Nhng thc tin
&c bit Sierra Leone. Tòa án &c bit nà ư y c
này ca HBA là tin l  Quy ch Rôm trao
hình thành trên c s iu ưc qu c  t ưc ký
cho HBA quyn thông báo các v ! vic làm c
kt gia LHQ và Sierra Leone  truy t  nhng
s cho ICC thc hin thm quyn ca mình.
ngưi ã thc hin các t i  ph m qu c  t nghiêm Quyn thông báo v
! vic ca HBA cho Tòa
tr#ng t i Sierra Leone. Tòa án &c bit ã  truy
án không ch &t ra i  vi các tình hu ng  din
t các i tưng không phi là công dân ca ra trong lãnh th
 ca các quc gia thành viên
Sierra Leone, in hình là vic truy t  Tng
ca Quy ch Rôm, mà còn m r ng  i  vi c thng ca qu c
 gia láng ging Liberia [2]. các qu c
 gia không là thành viên ca Quy ch.
Các Tòa án công lý Châu Âu và Tòa án Công
Trong nhng trưng hp này, ch  quyn
lý Caribê c"ng ưc các quc gia thành viên th a 
quc gia ã b &t xu ng 
v trí th yu so vi
thun trao cho thm quyn gii quyt các v ! vic
nhu cu gìn gi hòa bình và an ninh quc t
liên quan n công dân ca các quc gia không là
thông qua vic tr%ng ph t nhng hành vi t i 
thành viên ca các khu vc này [3].
ph m nghiêm tr#ng nht, xâm h i n li ích ca c c ng  ng $
quc t. Do vy, c quc gia
Trng hp th ba, ICC s thc hin thm thành viên và các qu c  gia không thành viên
quyn i vi công dân c a  quc gia không
ca Quy ch Rôm u có kh nng phi chp thành viên c a  Quy ch Rôm khi v ! vic do
HBA chuyn n Tòa án.Hi ng $ Bo an
nhn thm quyn ca Tòa án trong nhng tình
hung do HBA chuy  n n Tòa.
thc hin quyn này trên c s iu 13, im b
ca Quy ch Rôm [1; iu 13]: “…Tòa án có Cho n nay, trong 8 v vi ! c mà Tòa th l ! ý,
th thc hin th m  quyn i
 vi các t i  ph m  có 2 v
! vic ưc HBA chuyn n Tòa và
c quy nh trong Quy ch 
n u v vic do u 
x y ra t i các quc gia không là thành viên
HBA thông báo cho Trng Công t theo
ca tòa, là Darfur - Sudan và Lybia. Trên c s
thm quyn quy nh ti Chơng VII Hin Ngh quyt ca H i  ng $ Bn an chuyn các v!
chơng LHQ”.
vic n Tòa, Tòa ã tin hành th ! lý và các
Quy nh trên xut phát t% quan im coi
ho t ng iu tra, truy t, xét x ã  ưc thc
hin và  t ưc nhng kt qu bưc u.
HBA là c quan quyn lc cao nht ca LHQ,
có vai trò gìn gi hòa bình và an ninh qu c  t.
Như vy, vi trưng hp th nht, s th a 
Vai trò ca HBA ưc quy nh trong
thun v vic chp thun c a  các qu c  gia
Chưng VII, Hin chưng ca LHQ - m t  iu
không thành viên là iu kin b't bu c  cho
ưc quc t ưc hình thành trên c s s $ng
phép Tòa án thc hin thm quyn c a  mình. thun c a
 các quc gia là thành viên c a  LHQ.
Vi hai trưng hp sau, s th a  thun ca qu c  about:blank 4/6 23:34 2/8/24
Mối quan hệ giữa tòa án hình sự quốc tế (ICC) và các quốc gia không thành viên
N.T.X. Sơn / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Luật học, Tập 29, Số 3 (2013) 40-45 43
gia không thành viên không phi là iu kin thành viên s tuân th c
 ác quy nh t i Phn IX v
cn thit  tòa án thc hin thm quyn ca
hp tác và tr giúp pháp lý ca Quy ch Rôm. mình i
 vi công dân ca các quc gia ó. 
Trưng hp th hai, ngh)a v ! hp tác ca các qu c
 gia không thành viên vi Tòa hình thành trên c s m t
 dàn xp t m thi hay m t 
2. Ngha v hp tác gia các quc gia không tha thun gia qu c  gia ó v  i Tòa. Trên c s
thành viên ca Quy ch Rôm vi ICC
tha thun này, Tòa án có th yêu cu các quc
gia ó thc hin các ho t ng  hp tác và tr
Theo Công ưc Viên v Lut iu ưc
giúp tư pháp theo các quy nh t i Phn IX c a  quc t5, các qu c
 gia không phi là thành viên Quy ch Rôm6. ca m t
 iu ưc s không chu ràng bu c  bi các ngh)a v
! phát sinh t% iu ưc ó.  Do vy,
Trong hai trưng hp u tiên này, s th a 
v nguyên t'c ngh)a v! hp tác vi ICC ch thun c a  các qu c
 gia không thành viên chính
dành cho các quc gia là thành viên c a  Quy
là c s  xác lp ngh)a v ! hp tác gia các ch Rôm. Ngh)a v
! này ã ưc quy nh c! quc gia này vi ICC.
th t i iu 86 - Quy ch Rôm, các quc gia
Trưng hp th ba, ngh)a v ! hp tác vi
thành viên có ngh)a v! hp tác toàn din vi
ICC ca các quc gia không thành viên &t ra
ICC trong vic truy t, xét x các ti ph m
khi v! vic do HBA chuyn n Tòa. Trong
thuc thm quyn ca Tòa án. Mi quan h hp
trưng hp này, bn thân Quy ch Rôm không
tác hai bên này ã th hin s cân b(ng gia li làm phát sinh bt k - ngh)a v ! hp tác nào c a 
ích các quc gia và ho t ng c  a ICC [4]. Quy ch vi các qu c
 gia không thành viên, mà
Tuy nhiên, bên c nh ngh)a v ! hp tác vi xut phát t% ngh)a v ! hp tác c a  m t  quc gia ICC ca các qu c  gia thành viên, ngh)a v ! này
thành viên ca Liên hp qu c  vi quyt nh
c"ng ưc &t ra vi các quc gia không thành ca H i
 $ng Bo an, theo quy nh t i Chưng
viên trong ba trưng hp, th nht, các qu c  gia
VII - Hin chưng Liên hp qu c  .
không thành viên công nhn trên c s Ad hoc
Trong c ba trưng hp trên, nu khi các qu c 
quyn tài phán ca ICC; th hai, các qu c  gia
gia không thc hin ngh)a v!  h p tác ca mình,
không thành viên ký tha thun hp tác vi Tòa
Tòa án có th tìm hiu và ưa v! vic ra Hi $ng và th ba, các qu c
 gia không thành viên có
quc gia thành viên ho&c H i  $ng Bo an trong
ngh)a v! hp tác vi Tòa trong trưng hp m t 
trưng hp HBA ưa v! vic ra Tòa án. tình hu ng do H 
BA - LHQ chuyn n Tòa.
Trưng hp th nht, ngh)a v ! hp tác ca  
các quc gia không thành viên xut phát trên c 3. K t lu n
s s chp thun Ad hoc c a  các qu c  gia v
Như vy, thm quyn và ngh)a v ! hp tác
thm quyn ca ICC. Trong trưng  h p này,
ngh)a v! hp tác ca các quc gia không thành
vi ICC không ch ràng bu c  các qu c  gia
viên c"ng tưng t như ngh)a v ! hp tác ca thành viên mà ràng bu c  c nhng quc gia
các quc gia thành viên ca Quy ch Rôm. Do
không thành viên trong mt s  trưng hp nht
vy, ngh)a v! hp tác ca các qu c  gia không nh. Các 
qu c gia không thành viên không ch _______ chu s ràng buc i  vi ngh)a v và ! vic thc
5 Công ưc Viên nm 1969 v Lut iu ưc quc t, iu _______
chnh hot ng ký kt iu ưc quc t gia các quc gia.
6 im a, Khon 5, iu 87, Quy ch Rôm. about:blank 5/6 23:34 2/8/24
Mối quan hệ giữa tòa án hình sự quốc tế (ICC) và các quốc gia không thành viên 44
N.T.X. Sơn / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Luật học, Tập 29, Số 3 (2013) 39-44
hin thm quyn ca ICC, các qu c  gia ó  còn
quan vi tư cách là quc gia thành viên c a 
phi chu các trách nhim pháp lý phát sinh Quy ch Rôm. trong mt s t
 rưng hp không thc hin nhng
ngh)a v! này. ây chính là nhng im quan Tài liu tham kh o  tr#ng cho các qu c
 gia chưa là thành viên ca Quy ch Rôm, trong ó  có Vit Nam xem xét
[1] Quy ch Rôm v Tòa án Hình s quc t.
vic gia nhp Quy ch Rôm,  thay vì vic
[2] Ngh quyt s 1315 ca Hi $ng Bo an v Tòa
thc hin thm quyn và ngh)a v ! th! ng  vi
án &c bit Sierra Leone.
ICC, các quc gia này s thc hin m t  cách
[3] Hip nh thit lp Tòa án Công lý Vùng Caribê nm 2001.
ch ng và kèm theo các quyn li có liên
[4] Nguyn Bá Sn, Tòa án Hình s quc t - Góc
nhìn Vit Nam, Nxb. Thanh niên, 2007.
The Relations between the International Criminal Court (ICC) and the Non-member Countries Nguyn Th Xuân Sn
VNU School of Law, 144 Xuân Thy, Cu Giy, Hanoi, Vietnam
Abstract: The International Criminal Court (ICC) was formed on the basis of Rome Statute - one
of the multilateral treaties with the broadest participation of countries in the international community.
Under the Rome Statute, ICC is not only bound and has the member states, but in certain cases, there
are also the links and relations for all non-members of the Rome Statute. Therefore, the study of the
relationship between the ICC with non-member countries will contribute to the promoting these
countries in the process of consideration for accession to the Rome Statute, so that these countries
instead of being negatively the bound to the ICC's jurisdiction, will proactively exercise the powers and cooperate with the ICC.
Keywords: ICC; Rome Statute; Multilateral treaty; Members states; Non-member states; Accession, jurisdiction. about:blank 6/6