Một số vấn đề pháp lý - Luật hiến pháp Việt Nam | Trường Đại học Hoa Lư

MỘT SỐ VẤN ĐỀ PHÁP LÝ VỀ NGƯỜI ĐẠI DIỆN CHO ĐƯƠNG SỰ
TRONG TỐ TỤNG DÂN SỰ (Kì 2)
Nguyễn Thị Thu Hồng – Giảng viên Khoa Luật – ĐH Duy Tân
2.Đánh giá và kiến nghị hoàn thiện pháp luật về người đại diện của đương sự
2.1. Đánh giá quy định của pháp luật về người đại diện a.Ưu điểm.
Trải qua một thời gian áp dụng các quy định của pháp luật về người đại diện
cho đương sự vào giải quyết những vụ việc trên thực tế, chúng ta đã đạt được
những thành tựu, hiệu quả rõ rệt:
- Thứ nhất, trong những năm gần đây, Tòa án đóng vai trò quan trọng trong việc
giúp đỡ và tạo điều kiện thuận lợi cho người đại diện của đương sự thực hiện tốt
những công việc của mình. Vì vậy, người đại diện có cơ hội thực hiện khá tốt các
quyền và nghĩa vụ tố tụng của họ từ quyền khởi kiện, quyền phản đối, rút đơn khởi
kiện..., tham gia phiên tòa, kháng cáo bản án, quyết định của Tòa án.
- Thứ hai, số lượng người đại diện cho đương sự tham gia vào quá trình tố tụng
dân sư ngày càng tăng và có tính chuyên nghiệp hơn. Thông thường là hình thức
đại diện theo ủy quyền với sự tham gia của Luật sư - những người tranh tụng
chuyên nghiệp, nên chất lượng của bản án, quyết định của Tòa án cũng được nâng cao.
- Thứ ba, việc thực hiện các quy định về người đại diện cho đương sự được
thực hiện khá nghiêm túc. Đồng thời, Tòa án cũng đã phối hợp, giúp đỡ góp phần
nâng cao hiệu quả trong việc thực hiện, kiểm tra, giám sát các quy định về người
đại diện của đương sự. b. Hạn chế 1
Trên thực tế, việc thực hiện các quy định của pháp luật về người đại diện cho
đương sự vẫn còn nhiều những vướng mắc trong việc xác định vai trò của người
đại diện, quyền và nghĩa vụ của người đại diện… Những hạn chế đó bộc lộ qua
những sai phạm trong việc xét xử của Tòa án. Dưới đây là những sai phạm phổ
biến của Tòa án hiện nay
- Việc xác định địa vị pháp lí của người đại diện.
Những vướng mắc trong việc xác định địa vị pháp lí của người đại diện chủ yếu
xoay quanh vấn đề xác định sai nguyên đơn, bị đơn dân sự do nhầm lẫn tư cách
pháp lí của người được đại diện và người đại diện. Nguyên nhân chủ yếu của vi
phạm này là xuất phát từ cán bộ Tòa án còn yếu về chuyên môn hoặc thiếu trách nhiệm khi làm việc.
Thứ nhất, về người đại diện cho đương sự là cá nhân. Theo quy định của pháp
luật, đối với người không có NLHVDS, tức họ cũng mất năng lực tố tụng, muốn
tham gia tố tụng dân sự buộc phải thông qua người đại diện theo pháp luật. Khi
tham gia tố tụng, thì người đại diện chỉ thay mặt đương sự để bảo vệ quyền và lợi
ích hợp pháp của họ. Cho nên, nguyên đơn hay bị đơn trong trường hợp này phải
là người được đại diện chứ không phải người đại diện. Tuy nhiên, vẫn còn sự nhầm
lẫn đáng tiếc này xảy ra trên thực tế.
Thứ hai, về người đại diện cho tổ chức. Tại khoản 7 Điều 57 BLTTDS quy
định:“đương sự là cơ quan tổ chức do người đại diện hợp pháp tham gia tố tụng”.
Tuy vậy trên thực tế, vẫn có Tòa án xác định người đại diện theo pháp luật của tổ
chức là bị đơn- nguyên đơn dân sự khi tổ chức đó tham gia tố tụng.
- Đại diện theo ủy quyền
Cũng tương tự như tư cách pháp lí của người đại diện theo pháp luật, người đại
diện theo ủy quyền cũng chỉ thay mặt đương sự thực hiện các quyền và nghĩa vụ 2
trong phạm vi ủy quyền đã được thỏa thuận với người được đại diện. Tư cách bị
đơn hay nguyên đơn dân sự trong tố tụng vẫn thuộc về người được đại diện. Tuy
nhiên vẫn có sự nhầm lẫn giữa người đại diện và người được đại diện .
Ngoài ra, còn có trường hợp giấy ủy quyền ghi không rõ ràng các nội dung ủy
quyền dẫn đến việc lạm dụng ủy quyền của người đại diện, hoặc gây khó khăn cho
Tòa án trong việc xét xử.
- Các quy định về chỉ định người đại diện.
Đây là một quy định tương đối mới nên trong TTDS và các hướng dẫn chưa cụ
thể hóa quy định dẫn đến những khó khăn trong áp dụng pháp luật.
Thứ nhất, vấn đề nhân thân đương sự không chấp nhận người đại diện được
Tòa án chỉ định và tỏ thái độ bất hợp tác, gây khó khăn cho người đại diện thực hiện nhiệm vụ.
Thứ hai, việc khởi kiện trong vụ án li hôn, theo quy định của pháp luật hôn
nhân hiện hành thì phải do đương sự hoặc người đại diện theo pháp luật của đương
sự thực hiện. Tuy nhiên pháp luật vẫn còn bỏ sót trường hợp nếu cả vợ hoặc chồng
đều mất NLHVDS đồng thời cả bố mẹ của họ cũng mất năng lực tố tụng thì giải quyết như thế nào?
- Về việc thực hiện quyền và nghĩa vụ của người đại diện cho đương sự.
Trên thực tế, việc thực hiện quyền và nghĩa vụ của người đại diện vẫn gặp
nhiều khó khăn do một số nguyên nhân sau:
Thứ nhất, do thủ tục hành chính còn rườm rà, thói quan liêu, cửa quyền, yêu
sách về giấy tờ thủ tục còn tồn tại không ít ở một số địa phương, gây khó khăn cho
người đại diện thực hiện nhiệm vụ của mình. 3
Thứ hai, quyền tiếp cận với chứng cứ của vụ việc của đại diện còn hạn chế.
Tuy được quy định tại điểm d khoản 2 Điều 58 BLTTDS 2005 và khoản 7 Điều 70
BLTTDS 2015 nhưng trên thực tế, quyền này vẫn còn mang tính hình thức.
Thứ ba, quyền yêu cầu thay đổi người tiến hành tố tụng, người tham gia tố
tụng, quyền tranh luận ở phiên tòa còn mang tính hình thức, Tòa án chỉ nghe như
thủ tục, không quan tâm.
Thứ tư, về phía người đại diện còn chưa nhận thức đúng vai trò của mình, thực
hiện không hết nghĩa vụ hoặc sai phạm trong thực hiện nghĩa vụ như: không có
mặt đúng giờ, vắng mặt, không tuân thủ nội dung phiên tòa, tranh tụng kiểu mắng chửi bên kia…
Chính vì vậy mà gần đây, vấn đề “văn hóa pháp đình”được bàn luận khá
mạnh mẽ, nhằm khác phục những hạn chế nói trên.
2.2. Kiến nghị hoàn hiện
Trên cơ sở phân tích ở trên chúng em xin đưa ra một số những kiến nghị nhằm
hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả hoạt động đại diện cho đương sự trong TTDS như sau:
- Xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật TTDS.
Nêu ra việc sửa đổi Điều 76 BLTTDS 2004 là vấn để nhà làm luật cần xem xét
hiện nay. Trong đó cần xác định rõ thẩm quyền chỉ định người đại diện cho đương
sự: do ai thực hiện việc chỉ định, tiêu chuẩn, điều kiện của người được chỉ định,
cách giải quyết khi có tranh chấp, phản đối người đại diện được Tòa án cử. Đồng
thời cũng cần bổ sung thêm các trường hợp Tòa phải cử người đại diện cho đương
sự. Như trường hợp đương sự vắng mặt, không có tin tức hoặc mất NLHVDS mà
không có người đại diện theo pháp luật (kể cả trường hợp có người đại diện theo
pháp luật mà người này thuộc trường hợp không được đại diện). Cần sửa đổi bổ
sung về quyền và nghĩa vụ của người đại diện một cách thực tế hơn, tránh những 4
quy định mang tính hình thức, không thực hiện được. đồng thời cũng có cơ chế
nâng cao tinh thần trách nhiệm của người đại diện trong việc thực hiện quyền và
nghĩa vụ của mình, tránh trường hợp làm việc thờơ, đối phó, không hết mình mà
điển hình nhất là ở đại diện Tòa án chỉ định.
Tuy nhiên theo Điều 88 BLTTDS 2015 vẫn chưa quy định rõ ràng các tiêu
chuẩn đối với người đại diện được chỉ định.
- Cần có sự phân biệt giữa người đại diện và người được đại diện trong TTDS
Theo quy định tại khoản 1 Điều 74 Bộ luật Tố tụng dân sự (BLTTDS) thì người
đại diện theo pháp luật trong tố tụng dân sự thực hiện các quyền, nghĩa vụ tố tụng
dân sự của đương sự mà mình đại diện và theo quy định tại các khoản 4, 5 Điều 57
BLTTDS thì nếu đương sự là người chưa đủ 15 tuổi hoặc người mất năng lực hành
vi dân sự thì việc bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho những người này tại Tòa án
do người đại diện hợp pháp của họ thực hiện. Vì vậy, người đại diện theo pháp luật
có toàn quyền khởi kiện để bảo vệ quyền lợi cho người được đại diện, kể cả về
quan hệ nhân thân. Trong trường hợp này, trong bản án phải ghi rõ người được đại
diện là nguyên đơn, còn người đã thực hiện hành vi khởi kiện vì lợi ích của nguyên
đơn thì phải ghi họ là người đại diện cho nguyên đơn, chứ không phải như một số
bản án đã ghi người đại diện là nguyên đơn. 5
Như vậy, sự tham gia của người đại diện của đương sự trong Tố tụng dân sự có
ý nghĩa rất lớn đối với việc bảo về quyền, lợi ích hợp pháp của đương sự cũng như
làm rõ sự thật của vụ việc dân sự. Đồng thời, các quy định về vấn đề đại diện cho
đương sự còn tồn tại nhiều khó khăn, vướng mắc nhất định khi áp dụng trên thực
tiễn. Để giải quyết vấn đề này, cần phải có sự chung aty từ các cá nhân, tổ chức
cũng như các cơ quan có thẩm quyền, nhằm bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng của
các chủ thể cũng như bảo vệ tính khách quan, khoa học của pháp luật. Trong quá
trình làm bài còn rất nhiều thiếu sót, mong các bạn và cô giáo đóng góp ý kiến đề
bài làm được hoàn chỉnh hơn. 6