Thông tin
Hỏi đáp

Những nội dung cốt lõi của Triết học Mác - Lênin | Trường Đại học Mở Thành phố Hồ Chí Minh

Những nội dung cốt lõi của Triết học Mác - Lênin | Trường Đại học Mở Thành phố Hồ Chí Minh được sưu tầm và soạn thảo dưới dạng file PDF để gửi tới các bạn sinh viên cùng tham khảo, ôn tập đầy đủ kiến thức, chuẩn bị cho các buổi học thật tốt. Mời bạn đọc đón xem!

Môn:

Triết học Mác Lênin (POLI13014) 58 tài liệu

Trường:

Đại học Mở Thành phố Hồ Chí Minh 640 tài liệu

Thông tin:

27 trang 8 tháng trước

Tác giả:

Mai Nguyệt

docx.com.vn

Bình luận

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để gửi bình luận.

Những nội dung cốt lõi của Triết học Mác - Lênin | Trường Đại học Mở Thành phố Hồ Chí Minh

37 19 lượt tải Tải xuống

(Tài li u kèm theo Kệ ế hoạ ốch s 46-KH/BTGTU, ngày 08-6- 2021

của Ban Tuyên giáo T nh y) ỉ ủ

NHỮNG NỘI DUNG C T LÕI Ố

CỦA CHỦ NGHĨA MÁC - NG H CHÍ MINH VÀ LÊNIN, TƯ TƯỞ Ồ

GIẢI PHÁP, TRÁCH NHI M BỆ ẢO V N N TỆ Ề ẢNG TƯ TƯỞ ỦA ĐẢNG C NG,

ĐẤU TRANH PHẢN BÁC CÁC QUAN ĐIỂM SAI CH TRÁI, THÙ ĐỊ

TRONG TÌNH HÌNH M I Ớ

Nhằm nâng cao nh n th c cho cán b ng viên v ng n i dung c t lõi c a ậ ứ ộ, đả ề nhữ ộ ố ủ

chủ nghĩa Mác Lênin và tư tưở - ng Hồ Chí Minh; nhận diện rõ nh ng lu u xuyên ữ ận điệ

tạc, quan điểm sai trái c a các th l ch ch ng phá n n t ng c , ủ ế ực thù đị ố ề ảng tư tưở ủa Đảng

qua đó góp phần thực hiện tốt Nghị quyết số 35-NQ/TW, ngày 22- -2018, c10 ủa

Bộ Chính tr (khóa XII) vị ề “Tăng cườ ảng tư tưởng bảo vệ nền t ng của Đảng,

đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch trong tình hình mới”.

Ban Tuyên giáo T nh y biên so n, gi i thi u nh ng nỉ ủ ạ ớ ệ ữ ội dung cơ bản

để tuyên truyền, giáo d ục như sau:

I. NH NG N I DUNG C T LÕI CỮ Ộ Ố ỦA CH Ủ NGHĨA MÁC - LÊNIN

Chủ nghĩa Mác Lênin “là hệ - thống quan điể ết” khoa họm và học thuy c của

C.Mác, phát tri n c a V.I.Lênin; là s k a và phát triPh.Ănghen và sự ể ủ ự ế thừ ển

những giá tr c a l ch s ng nhân lo c ti n c a th i; là th ị ủ ị ử tư tưở ại, trên cơ sở thự ễ ủ ời đạ ế

giới quan, phương pháp luận phổ biến của nhận thức khoa học và th c tiự ễn

cách m ; là khoa h c v s nghi p gi i phóng giai c p vô s n, gi i phóng ạng ọ ề ự ệ ả ấ ả ả

Nhân dân lao động khỏi chế độ áp b c, bóc l t và ti n t i giứ ộ ế ớ ải phóng con người.

Chủ nghĩa Mác - Lênin bao gồm ba bộ phận cấu thành là: Triết học Mác - Lênin,

Kinh t chính tr Mác - Lênin và Ch ế ị ủ nghĩa xã hội khoa h ọc.

1. Triết h c Mác - Lêninọ

Triết học Mác - Lênin là khoa học khái quát những quy luật chung nhất của tự nhiên,

xã hội và tư duy; đem lại cho con ngườ ới quan và phương pháp luận đúng đắi thế gi n,

khoa h n th c và c o thọc để nhậ ứ ải tạ ế giới. Tri t h c Mác - Lênin v i ba n i dung ế ọ ớ ộ

cơ bả nghĩa duy vận là: Chủ t biện chứng; phép biện chứng duy v t và Chậ ủ nghĩa

duy v t l ch s . ậ ị ử

1.1. Ch ủ nghĩa duy vật biện chứng

Với tr ng tâm là m i quan h a v t ch t và ý thọ ố ệ giữ ậ ấ ức, qua đó xác định

chủ nghĩa duy vật và chủ nghĩa duy tâm và vấn đề khả năng nhậ ủa con ngườn thức c i.

Chủ nghĩa duy vậ ứng xác đị ất là cái có trướt biện ch nh vật ch c, ý thức là cái có sau,

vật chất quy nh ý th c và ý th ng tr l i v t ch t, con n i nh n thết đị ứ ức tác độ ở ạ ậ ấ gườ ậ ức

được thế giớ ả ứ ại và kh năng nhận th c c i là vô hủa con ngườ n. Chủ nghĩa duy vật

biệ ốn ch c trong xã h t ch i sứng giúp chúng ta xác định đượ ội đâu là vậ ất, đâu là đờ ng

tinh th i s ng v t ch t quy i s ng tinh th n, nên mu n c o xã h i, ần, đờ ố ậ ấ ết định đờ ố ầ ố ải tạ ộ

phát triển đất nước ta đi từ cái g c c a nó tố ủ ức là đời sống v t ch ậ ất.

Trong giai đoạ nghĩa Mác thườn hiện nay, kẻ thù của chủ ng xuyên t c làạ

chủ nghĩa Mác chỉ biết đến vật chất, kinh tế mà coi nh vai trò c a ý th ng. ẹ ủ ức, tư tưở

Thật ra hoàn toàn không ph y, ch có ch t t ải như vậ ỉ ủ nghĩa duy vậ ầm thường

không bi n ch ng m i ph n ho c xem nh vai trò c a các y u t tinh th n, ý thệ ứ ớ ủ nhậ ặ ẹ ủ ế ố ầ ức

mà thôi. Khi kh nh vai trò c a v t ch i v i ý th c, chẳng đị ủ ậ ất đố ớ ứ ủ nghĩa duy vật

biệ ứn ch ng đồng th ch rõ s ng tr l i vô cùng quan tr ng c a ý thời cũng vạ ự tác độ ở ạ ọ ủ ức

đố ớ ậ ấ ữ ậ ấ ứ ải v i v t ch t. Quan hệ gi a v t ch t và ý th c không ph i là quan hệ một chiều mà

là quan h ng qua l i. Không th t tệ tác độ ạ ấy điều đó sẽ rơi vào chủ nghĩa duy vậ ầm

thường và b nh b o th trì tr trong nh n th ng. Nói t i vai trò c a ý ệ ả ủ ệ ậ ức và hành độ ớ ủ

thứ ớ ả ứ ực là nói t i vai trò c i, bủa con ngườ n thân của ý th c nó không tr c tiếp thay đổi

được gì trong hi n th c cệ ự ả. Theo Mác thì l ng v t ch t ch có th b ng ực lượ ậ ấ ỉ ể đánh đổ ằ

lực lượng vật ch cho nên mu n th c hi ng ph i s d ng l ng th c ti n. ất, ố ự ện tư tưở ả ử ụ ực lượ ự ễ

Điều đó cũng có nghĩa là con người mu n th c hi c các quy lu t khách quan thì ố ự ện đượ ậ

phải nh n th c, v n d n nh ng quy luậ ứ ậ ụng đúng đắ ữ ật đó, phải có ý chí và có phương

pháp để ức hành độ Tư tưở ết định làm cho con ngườ tổ ch ng. ng, ý thức có thể quy i

hoạt động đúng hay sai, thành công hay thấ ại trên cơ sở ững điềt b nh u ki n khách ệ

quan nh nh. Th i v t chất đị ế giớ ậ ất v i nh ng quy lu t khách quan c a nó- không ph ớ ữ ậ ủ ụ

thuộc vào ý thức c i, nên trong nh n thủa con ngườ ậ ức và ho ng thạt độ ực ti n phễ ải xuất

phát t c t khách quan, l y th c t cho m i ho ng cừ thự ế ấ ự ế khách quan làm căn cứ ọ ạt độ ủa

mình. Chính vì v u l n nh n mậy Lênin đã nhiề ầ ấ ạ ấnh r c lằng, không đượ y ý muốn ch ủ

quan c c l y tình c m xu t phát cho ủa mình làm chính sách, không đượ ấ ảm làm điể ấ

chiến lược và sách lược cách mạng. Nếu chỉ xuất phát từ ý muốn chủ quan, nếu lấy ý

chí áp đặ ảo tưởt cho thực tế, lấy ng thay cho hiện thực thì sẽ mắc bệnh chủ quan duy

ý chí.

1.2. Phép bi n ch ng duy vệ ứ ật

Phép bi n ch ng duy v t gi vai trò là m t n c bi t quan tr ng trong ệ ứ ậ ữ ộ ội dung đặ ệ ọ

thế giới quan và phương pháp luận triết học của chủ nghĩa Mác- Lênin, tạo nên tính khoa học

và cách mạng c a chủ ủ nghĩa Mác - Lênin; đồng thời nó cũng là thế giới quan và

phương pháp luậ ạt độ ạo trong các lĩnh vựn chung nhất của ho ng sáng t c nghiên cứu

khoa h ọc.

Với những nội dung cơ bản là: Nguyên lý về mối liên hệ phổ biến; Nguyên lý về

sự phát tri n; các cể ặp phạm trù: cái chung và cái riêng, bản chất và hiện tượng, tất nhiên

và ng u nhiên, nguyên nhân và k t qu , n i dung và hình th c, n th c. ẫ ế ả ộ ứ khả năng và hiệ ự

Ba quy luật g m Quy luồ ật chuyển hóa từ những sự thay đổi về lượng thành nh ng sữ ự

thay đổi về chất và ngược lại; Quy luật thống nhất và đấu tranh giữa các mặt đối lập; Quy luật

phủ định của phủ định. Và lý luận nhận thức duy vật biện chứng. Hai nguyên lý, ba quy luật,

sáu cặp phạm trù và lý luận nhận thức giúp chúng ta hình thành quan điểm toàn diện,

quan điểm lịch sử cụ thể, quan điểm về sự phát triển, giúp chúng ta thấy được con đường,

cách thức và khuynh hướng của sự phát triển trên các lĩnh vực của đời sống xã hội,

giúp chúng ta nhận ra được những mặt quyết định trong các mối quan hệ, giúp chúng ta

hiệu quả nhất.

Hai nguyên lý c a phép bi n ch ng duy v t: ủ ệ ứ ậ Một là, nguyên lý v m i liên hề ố ệ

ph bi n,ổ ế dùng để chỉ tính ph n c a các m i liên h c a các s v t, hi ng, ổ biế ủ ố ệ ủ ự ậ ện tượ

đồ ồ ự ếng thời cũng dùng để chỉ các mối liên hệ t n tại ở nhiều s vật, hi ng cện tượ ủa th

gi ph bi giới, trong đó những mối liên hệ ổ ến nh t là nh ng m i liên hấ ữ ố ệ ữa: các mặt đối

lập, lượ ẳng địng và chất, kh nh và phủ định, cái chung và cái riêng... Hai là, nguyên lý

về s phát triự ển, là dùng để chỉ quá trình v ng c a s vận độ ủ ự ật theo khuynh hướng đi

lên: t cao, t kém hoàn thi n hoàn thiừ trình độ thấp lên trình độ ừ ện đế ện hơn.

Đồ ờ ẫng th i, phát tri i quyển cũng là quá trình phát sinh và giả ết mâu thu n khách quan

vốn có của s v t; là quá trình th t gi a phự ậ ống nhấ ữ ủ định các nhân t tiêu c c và ố ự

kế thừa, nâng cao những nhân tố tích c c t s v nh thành s v t mự ừ ự ật cũ, hì ự ậ ới.

Hai nguyên lý trên giúp chúng ta hình thành quan điểm toàn diện, quan điểm

lịch sử cụ thể và quan điểm phát triển. Vận dụng quan điểm toàn diện vào trong hoạt động

thự ễc ti n giúp chúng ta kết hợp chặt chẽ giữa chính sách dàn đều và chính sách có

trọng điể ẳng địm. Trong khi kh nh tính toàn diện, phạm vi bao quát tất cả các mặt, các

lĩnh vực của quá trình đổi mới, Đảng ta cũng đồng thời coi đổi mới tư duy lý luận, tư duy

chính tr v t phá; trong khi nh n m nh s c n thi t phị ề chủ nghĩa xã hội là khâu độ ấ ạ ự ầ ế ải

đổ ọ ửi mới toàn di i mện thì đổ ới kinh tế là tr ng tâm. Vận d m lụng quan điể ịch s cụ thể

vào việc xem xét và gi i quyả ết các vấn đề do th c tiự ễn đặt ra đòi hỏi chúng ta phải chú ý

đúng mứ đã làm phát sinh vấn đề ra đờc tới hoàn cảnh lịch sử cụ thể đó, tới sự i và

phát triển của nó, tới bối cảnh hiện thực cả khách quan lẫn chủ quan. Chân lý sẽ biến thành

sai lầm nếu chúng ta đẩy nó ra khỏi giới hạn t n tồ ại của nó. Quan điểm phát triển giúp ta

hiểu đượ ện tược sự phát triển của các sự vật hi ng trong c t là quá trình bi n chthự ế ệ ứng

đầy mâu thuẫn. Vận d m này vào quá trình nh n th i chúng ta ụng quan điể ậ ức đòi hỏ

phải th y rõ tính quanh co, ph c t p c a quá trình phát tri t hiấ ứ ạ ủ ển như là mộ ện tượng

phổ biến. N u thi m khoa h y thì r t dế ếu quan điể ọc như vậ ấ ễ bi quan, dao động khi mà

ti tiế ựn trình cách mạng nói chung và s ến tri n c a t c xã hể ủ ừng lĩnh vự ội cũng như của

cá nhân nói riêng t m th i g c tr m trên là nhạ ờ ặp khó khăn, trắ ở. Như vậy, 3 quan điể ững

nguyên tắc phương pháp luận của hoạt động nhận thức và hoạt động thực tiễn của con người.

Nắm v ng nguyên t n này không nh ng là nhân tững nhữ ắc phương pháp luậ ữ ố cơ bản

để hình thành thế giới quan khoa học và nhân sinh quan cách mạng, mà còn là điều kiện

tiên quy t cho mế ọi ho ng t do sáng t o và phát tri n toàn diạt độ ự ạ ể ện con người.

Sáu c p ph m trù c a phép bi n ch ng duy v t: ặ ạ ủ ệ ứ ậ Phạm trù là nh ng khái niữ ệm

rộng nh t ph n ánh nh ng m t, nh ng thu c tính, nh ng m i liên hấ ả ữ ặ ữ ộ ữ ố ệ chung, cơ bản

nhất c a các s v t và hi ng thu c mủ ự ậ ện tượ ộ ột lĩnh vự ất địc nh nh.

Một là, cái riêng, cái t: chung và cái đơn nhấ Phép duy v t biậ ệ ứ ằn ch ng cho r ng

cái riêng, cái chung và cái đơn nhất đều tồn tại khách quan, giữa chúng có mối liên hệ

hữu cơ với nhau. Cái chung ch t n t i trong cái riêng, thông quan cái riêng mà ỉ ồ ạ

biể ự ạu hiện s tồn t i của mình. Nghĩa là không có cái chung thuần tuý tồn tại bên ngoài

cái riêng. Cái riêng ch t n t i trong mỉ ồ ạ ối liên hệ với cái chung. Nghĩa là không có

cái riêng nào t n t i tuy c l p, không có liên h v i cái chung. Cái riêng là ồ ạ ệt đối độ ậ ệ ớ

cái toàn b , phoộ ng phú hơn cái chung, cái chung là cái bộ ận, nhưng sâu sắc hơn cái ph

riêng. Cái riêng phong phú hơn cái chung vì ngoài những đặc điểm chung, cái riêng

còn có cái đơn nhất. Cái đơn nhất và cái chung có thể chuyển hoá lẫn nhau trong quá

trình phát tri n c a s vể ủ ự ật.

Hai là, nguyên nhân và k t quế ả: Nguyên nhân là ph s tác ạm trù dùng để chỉ ự

độ ẫ ữ ự ữ ự ậng l n nhau gi a các mặt trong một s vật hoặc gi a các s v t với nhau, gây ra

một bi i nh t qu là nhến đổ ất định nào đó. Kế ả ững bi i xuến đổ ất hi ng lện do tác độ ẫn

nhau gi a các mữ ặt trong một s vự ật ho c giặ ữ ự ậa các s v t với nhau gây ra.

Ba là, t t nhiên và ng u nhiên: ấ ẫ Tất nhiên (t t y u) là cái do nhấ ế ững nguyên nhân

cơ bả ết đị ững điền bên trong của kết cấu vật chất quy nh và trong nh u ki n nhệ ất định

nó phải xảy ra như thế chứ không thể khác được. Ng u nhiên là cái không do mẫ ối liên hệ

bản ch t, bên trong k t c u v t ch t, bên trong s v t quy nh mà do các nhân t ấ ế ấ ậ ấ ự ậ ết đị ố

bên ngoài, do s u h p nhi u hoàn c nh bên ngoài quy ự ngẫ ợ ề ả ết định. Do đó nó có thể

xuất hiện, có thể không xuất hiện, có thể xuất hiện như thế này hoặc xuất hiện như thế khác.

Bốn là, nội dung và hình thức: Nội dung là tổng h p t t cợ ấ ả những mặt, những

yếu t , nhố ững quá trình tạo nên sự v t. Hình th c tậ ức là phương thứ ồn t i và phát triạ ển

của sự vật, là hệ thống các mối liên hệ tương đối bền vững giữa các yếu tố của sự vật đó.

Năm là, bản chất và hiện tượng: Bản chất là tổng hợp tất cả ữ nh ng mặt, những mối

liên hệ tất nhiên, tương đối ổn định bên trong sự vật, quy định sự vận động và phát triển

của sự vật, hiện tượng là biểu hiện ra ngoài của bản chất trong những điều kiện xác định.

Sáu là, kh n thả năng và hiệ ực: Khả năng là cái hiện chưa có, cái còn là tiền đề,

là m u ki n thích h p thì nó s t hi n trên th c t . Hi n th c là ầm móng khi có điề ệ ợ ẽ xuấ ệ ự ế ệ ự

những gì đã tồ năng và hiện tại trên thực tế. Khả n thực là hai mặt thống nhất của mọi

quá trình vận động.

Các ph m trù trên ph n ánh nh ng thu c tính b n ch t nh t, nh ng m i liên h ạ ả ữ ộ ả ấ ấ ữ ố ệ

chung t t yấ ếu và phổ biến nh t cấ ủa toàn b i t t n xã hộ thế giớ ừ ự nhiên đế ội và tư duy

con người. Các phạm trù không ph i là cái có sả ẵn ở bên ngoài hay bên trong ý thức

của con người, mà nó đượ ạt độc hình thành trong ho ng nhận thức và thực tiễn.

Mỗi ph m trù là k t qu c a quá trình nh n th c xích trung gian ạ ế ả ủ ậ ức trước đó và là mắ

của quá trình nhận thức ti p theo c ngày càng ti n g n chân lý. ế ủa con người để ế ần đế

Phạm trù đượ ằng phương pháp trừu tược hình thành b ng hóa và khái quát hóa những

thuộc tính, những m i liên hố ệ vốn có c a sủ ự v t. Các ph m trù c a phép bi n chậ ạ ủ ệ ứng

duy v t là m t h ng m , nó c b sung và làm phong phú thêm ậ ộ ệ thố ở thường xuyên đượ ổ

bằng những tri th c khoa h c và nh ng ph m trù m i. V nh ch ứ ọ ữ ạ ớ ới tư cách là hình ả ủ

quan c a th ủ ế giới khách quan, các phạm trù luôn v ng và phát triận độ ển tương ứng với

sự v ng, phát tri n c a thận độ ể ủ ế giới khách quan. Ch y chúng m i ph n ánh ỉ có như vậ ớ ả

đúng đắn thế giới khách quan và trở thành công c cụ ủa nh n th c và th c tiậ ứ ự ễn.

Quy lu t chuy n hóa t ng s i v ng thành nh ng sậ ể ừ nhữ ự thay đổ ề lượ ữ ự thay đổi

về chất và ngượ ật lược lại (quy lu ng- chất): Đây là quy luật cơ bản và phổ biến về

phương thức chung c a quá trình v ng, phát tri n trong t nhiên, xã h i và trong ủ ận độ ể ự ộ

tư duy của con ngườ ất và lượi. Ch ng là hai mặt thống nhất của mọi sự vật và hiện

tượng hay m nhiên, xã h i và trong cột quá trình nào đó trong tự ộ ả tư duy. Hai phương

diện đó đề ại khách quan, trong đó chấ ại thông qua lượng và lượu tồn t t tồn t ng là biểu

hiệ ấ ự ữn của ch t ra bên ngoài. Tuy nhiên, s phân biệt gi a ch ng trong quá trình ất và lượ

nhận th c ch i: có cái trong m i quan h này l i là chứ ỉ có ý nghĩa tương đố ố ệ ạ ất nhưng

trong mối quan hệ khác lại đóng vai trò là lượng.

Quy luật này chỉ ra rằng bất kì sự vật nào cũng là sự thống nhất giữa chất và lượng,

sự thay đổi dần dần về lượng vượ ủa đột quá giới hạn c sẽ dẫn tới sự thay đổi căn bản

về ấ ch t của sự vật thông qua bước nhảy, chất mới ra đời sẽ tác động trở lại tới sự thay đổi

của lượng. Việc nắm vững nội dung quy luật này có vai trò to lớn trong việc xem xét

giải quyết những vấn đề do công cuộc đổi mới theo định hướng xã hội chủ nghĩa hiện nay

ở nước ta đặ ện thành công quá trình đổt ra. Việc thực hi i mới trên t c cừng lĩnh vự ủa

đời sống xã hội sẽ tạo ra bước nhảy về chất ở đó, và tạo điều kiện để thực hiện thành công

quá trình đổ ủa đờ ạo ra bưới mới toàn diện tất cả các mặt c i sống xã hội nhằm t c nhảy

về chất của toàn b xã h t kì mộ ội nói chung. Như bấ ột s i vự thay đổ ề chất nào khác,

những bước nhảy trong quá trình đổi mới hiện nay cũng chỉ có thể là kết quả của quá trình

thay đổi về lượng thích h p. B t kì m t s nôn nóng, ch quan, u có ợ ấ ộ ự ủ ảo tưởng nào đề

thể dẫn tới sai l m, t n thầ ổ ất, c n tr s nghiả ở ự ệp đổi mới và phát triển đất nước.

Quy lu t th ng nhậ ố ất và đấu tranh c a các m i l p (quy luủ ặt đố ậ ật mâu thu n): ẫ

Quy lu a phép bi n ch ng. Là quy lu t vật này là “ ” củhạt nhân ệ ứ ậ ề nguồn g c, ố

động lực cơ bản, phổ biến của mọi quá trình vận động và phát triển. Theo quy luật này,

nguồn gốc và động lực cơ bản, phổ ế bi n c a mủ ọi quá trình vận động, phát triển chính là

mâu thu n khách quan v n có c a sẫ ố ủ ự v t. Khái niậ ệm mâu thuẫn dùng để chỉ mối liên hệ

thống nh u tranh và chuyất, đấ ển hóa gi a các m i l p c a mữ ặt đố ậ ủ ỗi s vự ật hi ng ện tượ

hoặc giữa các sự vật, hiện tượng với nhau. Nhân tố ạ t o thành mâu thuẫn là mặt đối lập.

Khái niệm mặt đối lập dùng để chỉ những mặt, những thu c tính, nhộ ững khuynh hướng

vận động trái ngược nhau nhưng đồ ại là điề ền đềng thời l u kiện, ti tồn t i c a nhau. ạ ủ

Quy lu t này giúp chúng ta hi u r ng mâu thu n là m t hi ng khách quan ậ ể ằ ẫ ộ ện tượ

và ph n, nó t n t t t c các s v t và hi ng, m n t n t i và ổ biế ồ ại ở ấ ả ự ậ ện tượ ở ọi giai đoạ ồ ạ

phát triển của sự vật, hiện tượng, nhưng ở các sự vật khác nhau, ở các giai đoạn phát triển

khác nhau của mộ ự ật s v t, mở ỗi lĩnh vực, mỗi yế ố ấu t c u thành mộ ự ật s v t s có nhẽ ững

mâu thu n khác nhau. Gi i quy t mâu thu phát tri i gi i quyẫ ả ế ẫn là để ển, nhưng phả ả ết

mâu thu u ki n chín mu i, không nên gi i quy t mâu thu n m t cách ẫn khi có đủ điề ệ ồ ả ế ẫ ộ

vội vàng khi chưa có điề ện, cũng không thểu ki cho việc giải quyết mâu thuẫn diễn ra

một cách tự phát, phải c g ng t u ki y số ắ ạo điề ện thúc đẩ ự chín muồi của mâu thuẫn và

điề ệu ki n gi i quy t. Phả ế ải có bi n pháp gi i quy t thích hệ ả ế ợp v i t ng mâu thu ớ ừ ẫn.

Quy lu t ph nh c a phậ ủ đị ủ ủ định: Đây là quy luậ cơ bảt về khuynh hướng n,

phổ biến c a mủ ọi v ng, phát tri n diận độ ể ễn ra trong các lĩnh vực tự nhiên, xã hội và

ngay c Quy lu t ph nh c a ph nh khái quát tính ả trong tư duy của con người. ậ ủ đị ủ ủ đị

chất chung, phổ biến c a s phát tri i là s phát tri n theo hình thủ ự ển: đó không phả ự ể ức

một con đườ ển theo hình “xoáy ốc”. Quy luậng thẳng, mà là phát tri t phủ định của

ph biủ định trong phép bi n ch ng duy v t ph n ánh m i quan hệ ứ ậ ả ố ệ ệ ứ ữn ch ng gi a cái

phủ định và cái kh nh trong quá trình phát tri n c a các s v t. Phẳng đị ể ủ ự ậ ủ định biện

chứng là điề ới ra đờu kiện cho sự phát triển, cái m i là kết quả của sự kế thừa những

nội dung tích c c t trong s v v t m i và t o nên tính chu ự ừ ự ật cũ, phát huy nó trong sự ậ ớ ạ

kỳ của s phát triự ển. Ph.Ăngghen khẳng định: “Phủ định cái phủ định là gì? Là một

quy lu t vô cùng ph n và chính vì v y mà có mậ ổ biế ậ ột tầm quan tr ng và có tác dọ ụng

vô cùng to l n v s phát tri n c a t nhiên, l ch s và cớ ề ự ể ủ ự ị ử ủa tư duy”.

Phủ định bi ng là cái mện chứ ới ra đờ cái cũ, là quá trình tựi thay thế thân phủ

đị ự ể ẫ ựnh, t thân phát tri n, là m ng dắt khâu trên con đườ n tới s ra đời của cái mới, tiến

bộ hơn so với cái bị phủ định. Ph nh bi n ch ng yêu c u ph i kủ đị ệ ứ ầ ả ế thừa có ch n lọ ọc

và c i bi n nh ng y u t tích c c c c v cho s phát tri n c a cái m i. ả ế ữ ế ố ự ủa cái cũ để phụ ụ ự ể ủ ớ

Đồ ả ừng thời ph i chống lại chủ trương kế th a máy móc và ph nh sủ đị ạch trơn. Trong

hoạt độ ạt động nhận thức và ho ng thực tiễn chúng ta ph i coi tr ng giá tr truyả ọ ị ền

thố ữ ấ ồ ừng, vì nó là nh ng giá trị vật ch t và tinh th i làm ra và bần được con ngườ ảo t n t

đời này sang đờ ảng mà trên đó các thế ếp nhau ra đời khác, nó là nền t hệ nối ti i, kế

thừ ể ựa và phát tri n. S ra đờ ới không theo con đười và phát triển của cái m ng thẳng

tắp, mà theo đường xoắn ốc. Vì v y trong công vi c chúng ta ph i bi t phát hi n cái ậ ệ ả ế ệ

mới và t u ki cái m i phát tri ng cái m i gạo điề ện để ớ ển; thông thườ ới ra đờ ặp r t nhiấ ều

khó khăn, luôn phải đấ ới cái cũ, nhưng theo quy luậ ất địu tranh v t phát triển nh nh cái

mới chân chính s chi n thẽ ế ắng.

Lý lu n nh n th c duy v t bi n ch ng: ậ ậ ứ ậ ệ ứ Phép bi n ch ng duy v t cho rệ ứ ậ ằng

nhận th c không phứ ải là hành độ ản đơn, nhấ ời, đượng gi t th c thực hiện một lần là

xong mà nó là quá trình đi từ ực quan sinh động đến tư duy trừu tượ tư duy tr ng và từ

trừu tượng đế ễn. Đó cũng là quá trình tác độn thực ti ng biện chứng giữa chủ thể và

khách th n th c chân lý khách quan. Lý lu n nh n th c bi n ch ng duy v t tể để nhậ ứ ậ ậ ứ ệ ứ ậ ập

trung vào nh ng v quan trữ ấn đề ọng nhất như:

Thực ti n và vai trò c i v i nh n thễ ủa nó đố ớ ậ ức: Thực tiễn đóng vai trò là cơ sở,

động lực, mục đích c a nhủ ận th c và là m tra tính chân lý ứ tiêu chu n c a chân lýẩ ủ kiể

của quá trình nhận th c. S y vì th c ti m xu t phát tr c ti p cứ ở dĩ như vậ ự ễn là điể ấ ự ế ủa

nhận thức; nó đề ra nhu cầu, nhiệm vụ, cách thức, khuynh hướng vận động và phát triển

của nh n th ậ ức.

Con đường biện chứng của nhận thức: Đi từ ực quan sinh động đến tư duy tr

trừu tượ tư duy trừu tượ ọi là đi từng và từ ng trở về thực tiễn, hay còn g nhận th c cứ ảm

tính đế ức lý tính tuy là 2 giai đoạn nhận thức lý tính. Nhận thức cảm tính và nhận th n

của quá trình nh n th u b t ngu n tậ ức, nhưng xét đến cùng đề ắ ồ ừ thực ti u l y s ễn, đề ấ ự

vật, hi ng trong thện tượ ế giới khách quan làm đối tượng, nội dung phản ánh. Giữa

chúng có m i liên h m t thi t v i nhau. Nh n th c c m tính là ti u ki n cố ệ ậ ế ớ ậ ứ ả ền đề, điề ệ ủa

nhận th c lý tính. Nh n th c lý tính không th c hiứ ậ ứ ể thự ện được n u thi u nh ng tri ế ế ữ

th trứ ầ ế ậ ứ ừc và tài liệu c n thi t do nh n th c c y, tảm tính đưa lại. Như vậ ực quan sinh

động đến tư duy trừu tượ tư duy trừu tượ ễn là con đường và từ ng trở về thực ti ng biện

chứ ậ ừ ấng của nh n th c tiức chân lý khách quan. Trong đó, thự ễn v a là tiền đề xu t phát,

vừa là điể ức. Nhưng kếm kết thúc của một vòng khâu, một quá trình nhận th t thúc

vòng khâu này thì l m b u c a mại là điể ắt đầ ủ ột vòng khâu khác cao hơn. Đó là quá

trình liên t c, vô t n c a s n th c chân lý khách quan. ụ ậ ủ ự nhậ ứ

Nhận th c khoa h n th c khoa h c; v chân lý; s ứ ọc và các trình độ nhậ ứ ọ ấn đề ự

thống nhất gi a lý lu n và th c ti n. Nghiên c u quá trình nh n th c cữ ậ ự ễ ứ ậ ứ ủa con người

qua quan điểm của phép biện chứng duy vật giúp ta có những bước làm cụ ể th để cải tạo

hiệ ến th ng tiực theo hướ n bộ, phát triển, các bước đó cụ thể là: Tổ chức ho ng ạt độ

thực tiễn là khâu quyết định biến lý luận thành hiện thực, việc này yêu cầu phải tập hợp

lực lượng thành khối thống nhất về tư tưởng, tổ chức và hành động; có tri thức khoa h c ọ

về đối tượng cải tạo; có kế hoạch th c hi ng b và chi ti u chự ện đồ ộ ết; phương án điề ỉnh

hoạt động; lựa chọn phương tiện và phương pháp tác động thực tiễn; triển khai thực hiện

kế hoạch; n m b t thông tin, phát hi n và gi i quy t k p th i nh ng mâu thu n nắ ắ ệ ả ế ị ờ ữ ẫ ảy

sinh trong th c ti t qu , rút kinh nghi m, khái quát lý luự ễn; đánh giá kế ả ệ ận đưa ra

chương trình hoạt động mới. Như vậy việc tổ chức thực tiễn yêu cầu không chỉ tính đến

hiệu qu kinh t mà còn ph m b o hi u qu c a nh ng mả ế ải đả ả ệ ả ủ ữ ặt khác như: Chính trị,

an ninh qu c phòng, lu t pháp, b o v ố ậ ả ệ môi trường, sức khỏe, đạo đức, văn hóa...

1.3. Ch ủ nghĩa duy vật lịch sử

Với những nội dung cơ bản là: Vai trò của s n xu t v t chả ấ ậ ất và phương thức sản

xuất; Quy lu t quan h s n xu t phù h p v c a l ng s n xu t; Biậ ệ ả ấ ợ ới trình độ ủ ực lượ ả ấ ện

chứ ạ ầ ồ ộ ứng gi hữa cơ sở tầng và ki ng tến trúc thượ ng; t n tại xã h i và ý th c xã hội;

Học thuyế ế ạt v hình thái kinh tề xã h i; vai trò c u tranh giai cộ ủa đấ ấp và cách m ng xã

hội; quan ni m v i và vai trò sáng t o l ch s c a qu n chúng nhân dân. ệ ề con ngườ ạ ị ử ủ ầ

Vai trò c a s n xu t v t ch c s n xuủ ả ấ ậ ất và phương thứ ả ất: Sản xu t v t ch t là ấ ậ ấ

quá trình con người sử dụng công c ng vào t nhiên, c i bi n các ụ lao động tác độ ự ả ế

dạng v t ch t c a gi i t nhiên nh m t o ra c a c i v t ch t tho mãn nhu c u t n tậ ấ ủ ớ ự ằ ạ ủ ả ậ ấ ả ầ ồ ại

và phát tri n cể ủa con người. Phương thứ ất dùng đểc sản xu chỉ những cách thức mà

con ngườ ụng để ững giai đoại sử d tiến hành quá trình sản xuất của xã hội ở nh n lịch

sử nhất định. Theo quan điểm của chủ nghĩa duy vật lịch sử, sản xuất vật chất giữ vai

trò là nhân t nh s sinh t n, phát tri n c i và xã h i. Là hoố quyết đị ự ồ ể ủa con ngườ ộ ạt động

nền t ng làm phát sinh, phát tri n nh ng m i quan h xã h i c i; nó chính ả ể ữ ố ệ ộ ủa con ngườ

là cơ sở của sự hình thành, bi n i và phát tri n c a xã hế đổ ể ủ ội loài người.

Quy lu t quan h s n xu t phù h p v c a l ng s n xu t: ậ ệ ả ấ ợ ới trình độ ủ ực lượ ả ấ

Lực lượng sản xuất là tổng thể các nhân tố c sđượ ử dụng trong quá trình sản xuất tạo thành

năng lực thực tiễn cải biến các đối tượng tự nhiên theo nhu cầu của con người. Quan hệ

sản xuất là quan hệ giữa người với người trong quá trình sản xuất (sản xuất và tái sản xuất

xã h i). : Quan h v s h i v u s n xu t, ộ Quan h s n xu t g m ba mệ ả ấ ồ ặt ệ ề ở ữu đố ới tư liệ ả ấ

quan h v t c và qu n lý s n xu t, q n h trong phân ph i s n ph m s n xuệ ề ổ chứ ả ả ấ ua ệ ố ả ẩ ả ất

ra. L ng s n xu t và quan h s n xu t là hai y u t n, t t y u c a quá trình ực lượ ả ấ ệ ả ấ ế ố cơ bả ấ ế ủ

sản xu ng s n xu t là n i dung v t ch t c a quá trình s n xu t, còn ất, trong đó lực lượ ả ấ ộ ậ ấ ủ ả ấ

quan h s n xuệ ả ất là “hình thức xã hội” của quá trình đó. Lực lượng s n xu t và quan h ả ấ ệ

sản xuất t n tồ ại trong tính quy định lẫn nhau, thống nhất với nhau. Đây là yêu cầu tất yếu

và ph n di n ra trong m i quá trình s n xu t hi n th c c a xã h i. M i quan h ổ biế ễ ọ ả ấ ệ ự ủ ộ ố ệ

giữa lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất tuân theo nguyên tắc khách quan là lực lượng

sản xu t quyấ ết đị tác độ ực lượnh quan hệ sản xuất và quan hệ sản xuất ng trở lại l ng

sản xuất, quan hệ sản xuất phải phụ thuộc vào thực trạng phát triển của lực lượng sản xuất

trong m n l ch s nh; b i vì, quan h s n xu t là hình thái kinh t - ỗi giai đoạ ị ử xác đị ở ệ ả ấ chỉ ế

xã h i, còn l ng s n xu t là nộ ực lượ ả ấ ội dung v t ch t, k thu t cậ ấ ỹ ậ ủa quá trình đó.

Biện ch ng gi h t ng và ki ng t ng: ứ ữa cơ sở ạ ầ ến trúc thượ ầ Cơ sở hạ tầng dùng

để ữ ả ợ ế chỉ toàn bộ nh ng quan hệ s n xuất h p thàn u kinh th cơ cấ ế của xã hội. Ki n trúc

thượng t toàn b h ng k t c u các hình thái ý th c xã h i cùng vầng dùng để chỉ ộ ệ thố ế ấ ứ ộ ới

các thi t ch chính tr - xã h c hình thành trên m h t ng kinh ế ế ị ội tương ứng, đượ ột cơ sở ạ ầ

tế nhất định. Cơ sở ết đị hạ tầng quy nh kiến trúc thượ ến trúc thượng tầng, còn ki ng

tầng là sự phản ánh đố ới cơ sở ộc vào cơ sở ầng và tác đội v hạ tầng, phụ thu hạ t ng trở

lại cơ sở hạ tầng. Sự tác độ ến trúc thượ ầng đố ới cơ sởng của ki ng t i v hạ tầng có thể

thông qua nhi c vào b n ch t c a m i nhân t trong ều phương thức. Điều đó tùy thuộ ả ấ ủ ỗ ố

kiến trúc thượ ững điềng tầng, phụ thuộc vào vị trí, vai trò của nó và nh u kiện cụ thể.

Trong đó nhà nước là nhân tố có và tác động trực tiếp nhất mạnh m ẽ nhất t h ới cơ sở ạ

tầng kinh t . ế

Tồn t i xã h i và ý thạ ộ ức xã hội: Tồn t i xã h n sinh ạ ội dùng để chỉ phương diệ

hoạt v t ch u ki n v t ch t c a xã h T n t i xã h i bao g m các y u t ậ ất và các điề ệ ậ ấ ủ ội. ồ ạ ộ ồ ế ố

chính là: Phương thứ ất, điề ảnh địc sản xuất vật ch u kiện tự nhiên, hoàn c a lý, dân số

và m dân s c s n xu t v t ch t là y u t n nhật độ ố... trong đó phương thứ ả ấ ậ ấ ế ố cơ bả ất. Ý

thứ ộ ừ ồ ạc xã hội dùng để chỉ n sinh hophương diệ ạt tinh thần của xã h i, nảy sinh t t n t i

xã h i và ph n ánh t n t i xã h i trong nh n phát tri n nh n tộ ả ồ ạ ộ ững giai đoạ ể ất định. Tồ ại

xã h i quy nh ý th c xã h i; ý th c xã h i là s i v i t n t i xã h i và ộ ết đị ứ ộ ứ ộ ự phản ánh đố ớ ồ ạ ộ

phụ thu c vào t n t i xã h i; m i khi t n t i xã h i bi i (nh c sộ ồ ạ ộ ỗ ồ ạ ộ ến đổ ất là phương thứ ản

xuất) thì nh ng và lý lu n xã h i, nh m v chính tr , pháp quy n, ững tư tưở ậ ộ ững quan điể ề ị ề

triết h c... tọ ất y i theo. Song, ý th c xã hếu cũng sẽ biến đổ ứ ội cũng có tính độc lập

tương đố ội thười của nó vì: Ý thức xã h ng lạc hậu so với tồn tại xã hội; ý thức xã hội

có th c t n t i xã h i; ý th c xã h i có tính k a trong s phát tri n c a ý ể vượt trướ ồ ạ ộ ứ ộ ế thừ ự ể ủ

thứ ực xã hội; s tác động qua lại giữa các hình thái ý thức xã hội trong sự phát triển

của chúng; ý th c xã h i có kh ứ ộ ả năng tác động trở lại t n t i xã hồ ạ ội.

Qua việc thấy được vai trò quyết định của sản xuất vật chất, của lực lượng sản xuất,

của cơ sở hạ tầng, của t n t i xã h i... ng ta v n dồ ạ ộ giúp Đả ậ ụng để hoạch định đường lối,

chủ trương một cách khách quan, khoa học, phù hợp với mọi sự vận động và phát triển

trong xã h ội... để đất nước ta có được cơ đồ, tiềm lực, vị thế n nay. như hiệ

Hạt nhân c a ch t lủ ủ nghĩa duy vậ ịch sử là lý luận về hình thái kinh t - xã hế ội,

chủ nghĩa duy v t l ch s ng d ng lậ ị ử đã khô ừ ại ở việc l i nguy n l chung v mý giả ê ý ề ối

quan hệ giữa tồn tại xã hội và ý thức xã hội, mà còn đi sâu phân tích kết cấu của xã hội,

xác định vị í tr , vai trò ủ c a từng yếu tố cấu thành xã hội, đồng thời xem x t mé ối quan h ệ

biện chứng giữa các yếu tố đó hình thành học thuyết về hình thái kinh tế- xã hội. Có thể

khẳng định rằng, trong chủ nghĩa duy vật lịch sử, học thuyết hình thái kinh tế- xã hội

là m t trong nh ng n n t ng l n quan tr ng c a l n v a x h i cộ ữ ề ả ý luậ ọ ủ ý luậ ề chủ nghĩ ã ộ ủa

chủ c- Lênin. nghĩa Má

Hình thái kinh tế- xã hội là một khái niệm của chủ ĩ ngh a duy vật lịch sử "dùng để

chỉ x hội ở t n l ch s nh, v i m t ki u quan h s n xu c tr ng ừng giai đoạ ị ử nhất đị ớ ộ ể ệ ả ất đặ ư

cho x hội đó phù hợp với một trnh độ nhất định của lực lượng sản xuất và một kiến trúc

ượ  ươ ự ả ấng t ng t ng c xứng đượ ây d ng trên những quan hệ s n xu t ấy"

.Học thuyết

về ì h nh thái kinh tế- xã hội của C.Mác ra đời là một cuộc cách mạng của khoa học xã hội

nói chung và Triết học nói riêng. Khác với tất cả các lý luận duy tâm, thần bí hay siêu hình

M t s v v - Lênin trong th i hi n nay, Nxb. Chính tr c gia, 1996, tr.18. ộ ố ấn đề ề Chủ nghĩa Mác ời đạ ệ ị quố

trước đó, học thuyết đó đã ra rchỉ ằng, động lực của lịch sử không phải là một thứ tinh thần

thần bí nào, mà chính là hoạt động thực tiễn của con người, mà hoạt động đó lại xuất phát

từ c i sá ự thật hi n nhi n lể ê à trước h t con ng i c n ph n, u ng, v mế ườ ầ ải ă ố ở à ặc, ngh a l ĩ à

phải lao độ đấu tranh đểng, trước khi có thể giành quyền thống trị, trước khi có thể

hoạt độ ác đãng chính trị, tôn giáo, triết học,... C.M làm nổi bật những quan hệ xã hội

vật ch t, t c lấ ứ à những quan h s n xu t, nh c b u v quy nh ệ ả ấ ững quan hệ ơ ản, ban đầ à ết đị

đối với tất cả mọi quan hệ khác, đã cung cấp cho khoa học xã hội một tiêu chuẩn hoàn toàn

khách quan để ấy đượ th c các quy luật xã hội.

C.Mác vi t: ế “ á ủ ếTi coi sự ph t triển c a những hnh thái kinh t - x hội là một

quá trnh l ch s - t nhi cị ử ự ên”. V.I.L nin gi i th ch th m: ê ả í ê “Chỉ ó đem quy những quan

hệ x h i v o nh ng quan h sộ à ữ ệ ản xuất, và đem quy những quan hệ sản xuất vào trnh

độ ữ ượ ấ ườ ớ đượ ơ ở của nh ng lực l ng sản xu t th ng i ta m i có c một c s vững ch ắc để

quan ni m s t tri n c a nh ng h nh th i x h i l m t qu nh l ch s - t nhi n. ệ ự phá ể ủ ữ  á  ộ à ộ á tr ị ử ự ê

Và d nhiĩ ên là khng c m m nh ng th c mó ột quan điể ư thế th kh ể ó ột khoa h c x họ  ội

đượ ”c

. Sự ế ạ ự ra đời của tri t học Mác t o nên s biến đổi có ý nghĩa cách mạng trong

lịch s phát tri n tri t h c c a nhân lo i, v không chử ể ế ọ ủ ạ ấn đề ỉ nhận th c thứ ế giới mà còn

cải t o thạ ế giới: “Các nhà triế ọc đ chỉt h giải thích thế giới bằng nhiều cách khác

nhau, song vấn đề là cải tạo th ế giới”

Toàn b n trong h c thuy t Mác v hình thái kinh t - xã ộ những tư tưởng cơ bả ọ ế ề ế

hội đã trở thành cơ sở ết và phương pháp luậ ệp đổ lý thuy n khoa học của sự nghi i mới

và công nghi p hóa, hi i hóa c ta. Vi t Nam t m t n n kinh t nông nghiệ ện đạ ở nướ ệ ừ ộ ề ế ệp

quá độ nghĩa xã hộ tư bả nghĩa, ta cầ lên chủ i, bỏ qua chế độ n chủ n phải xây dựng từ

đầu l ng s n xu t và quan h s n xu h t ng và ki ng t ng. ực lượ ả ấ ệ ả ất; cơ sở ạ ầ ến trúc thượ ầ

Để ộ ộ nghĩa ậ có một hình thái kinh tế xã h i xã h i chủ , trong th i mời kì đổ ới, hội nh p

quốc t c hi n nh ng quy t sách quan tr y m nh ế, Đảng ta đã đưa ra và thự ệ ữ ế ọng như: Đẩ ạ

công nghi p hóa, i hóa g n v i phát tri n kinh t tri th c; phát tri n kinh t ệ hiện đạ ắ ớ ể ế ứ ể ế thị

trường định hướng xã hội ch ; xây d c pháp quy xã h i ch ủ nghĩa ựng nhà nướ ền ộ ủ

nghĩa ự ắ ể ẳ; xây d ng n n sền văn hóa tiên tiến, đậm đà bả c dân tộc. Chúng ta có th kh ng

đị ằ ắ ề ớ ứ ụ ộnh r ng khi công nghiệp hóa, hi i hóa gện đạ n li n v i việc ng d ng r ng rãi

nh hiữ ựng thành t u khoa học công nghệ ện đại, khi khoa học công nghệ cùng với giáo

dục- c coi là quđào tạo đượ ốc sách hàng đầ ảng, độu, là nền t ng lực của công nghiệp

hóa, hiện đại hóa và ngu n l c coồ ự n người là yếu tố quyết định mọi thắng lợi.

Tóm lại, Tri t h c Mác- Lênin v i 3 n i dung c t lõi là ch t biế ọ ớ ộ ố ủ nghĩa duy vậ ện

chứ ệ ứng; phép bi n ch ng duy v t và ch t l ch s là th i quan và ậ ủ nghĩa duy vậ ị ử ế giớ

phương pháp luận đượ ữu cơ vớc gắn kết và thống nhất h i nhau là do triết học

V.I.Lênin toàn t p, t 1, 1980, Nxb. Macxcova, tr.163. ậ ập

Các Mác và Ph.Ăngghen toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà N i, 1995, t.3, tr.12. ộ

Mác-Lênin hoàn toàn có kh n th n c i t nhiên, xã h i và ả năng nhậ ức đúng đắ ả thế giớ ự ộ

tư duy con người. Triết học Mác- Lênin đã trang bị thế quan khoa h c, nhân sinh quan ọ

cách m n khoa h ng ta xây d ng chạng và phương pháp luậ ọc để Đả ự ủ trương, đường

lối, chương trình, kế hoạch hành độ ực, thúc đẩng và biến chúng thành hiện th y sự

phát tri n c a xã h i. Nh ng bài h c quý giá c a th c ti n cách m ng Vi t Nam gể ủ ộ ữ ọ ủ ự ễ ạ ệ ần

một th kế ỷ qua với thắng l i c a Cách m ng Tháng Tám, c a 2 cu c kháng ợi vĩ đạ ủ ạ ủ ộ

chiến chống th c Mực dân Pháp và đế quố ỹ xâm lượ ủa 35 năm đổc, những thành tựu c i

mới đất nướ ứng sinh độc vừa qua là những bằng ch ng thể hiện rõ vai trò, sức mạnh

của v n d ng sáng tậ ụ ạo Tri t h c Mác - Lênin vào th c ti n Vi t Nam.ế ọ ự ễ ệ

2. Kinh t chính tr Mác-Lêninế ị

Kinh t chính tr Mác-Lênin là khoa h c nghiên c u quan h i vế ị ọ ứ ệ giữa con ngườ ới

con người trong quá trình sản xuất của cải vật chất của xã hội. Nghiên cứu phương thức

sản xuất tư bản chủ nghĩa, chỉ rõ bản chất bóc lột của quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa;

những quy lu t kinh t y u hình thành, phát tri n t i ch ậ ế chủ ế ển và đưa chủ nghĩa tư bả ớ ỗ

diệt vong. Nghiên cứu những quy luật phát triển của quan hệ sản xuất xã hội chủ nghĩa,

xây dựng một xã hội không có áp bức, bất công, vì tự do, ấm no, hạnh phúc cho mọi người.

Kinh tế chính trị học Mác- Lênin gồm 2 nội dung chủ yếu:

(1)

Lý luận về phương thức

sản xuất tư bản chủ nghĩa;

(2)

Dự báo về một số đặc điểm của nền kinh tế cộng sản chủ nghĩa.

2.1. Lý lu n v ậ ề phương thức sản xu n ch ất tư bả ủ nghĩa

Nghiên cứu quá trình sản xuất của tư bản, C.Mác đã xây dựng lý luận giá trị lao động

thật sự khoa học. Đặc biệt, với phát hiện mớ ềi v tính chất hai mặt của lao động sản xuất

hàng hóa, C.Mác đã luận giải một cách khoa học về nguồn gốc của giá trị sử dụng và

giá tr hàng hóa. C.Mác phân tích ngu n g c, b n ch t c a ti n t , lu n gi i quy luị ồ ố ả ấ ủ ề ệ ậ ả ật

lưu thông tiề ệ, xác đị ảnh hưởng đế ối lượn t nh các nhân tố n kh ng tiền cần thiết trong

lưu thông. Nghiên cứu về kinh tế hàng hóa, C.Mác chỉ ra bản chất sản xuất tư bản chủ nghĩa

là t o ra giá tr xây d ng lý lu n hàng hóa s ng, C.Mác ạ ị thặng dư. Trên cơ sở ự ậ ức lao độ

chỉ ra nguồn gốc, bản chất của giá trị thặng dư là do sức lao động của người công nhân

làm thuê sáng t o ra; lu n gi i khoa h c b n ch t bóc l t c quan h s n xuạ ậ ả ọ ả ấ ộ ủa ệ ả ất tư bản

chủ nghĩa. Để làm rõ b n ch t c quan h s n xu n ch , C.Mác còn ả ấ ủa ệ ả ất tư bả ủ nghĩa

phân tích trình độ và quy mô bóc lột của tư bản; chỉ ra các phương pháp làm tăng giá trị

thặng dư và quá trình tích lũy tư bản làm cho tư bản không ng ng l n lên. ừ ớ

Cùng v i quan niớ ệm duy v t v l ch sậ ề ị ử, Ph.Ăngghen coi học thuyết gi á trị

thặ ưng d là phát minh v i th hai c a C.Mĩ đạ ứ ủ ác: “Khng ph i ch c t m ra quy luả ỉ ó  ật

phá ể ủt tri n c a l ch s i ngị ử loà ười, M c c ng t m ra quy lu t v ng ri cá   ậ ận độ êng ủa

phươ ứ ả ấ ả ươ ứng th c s n xu t tư b n chủ nghĩa hi i vện đạ à của x hội tư sản do ph ng th c

đó đ ớ ệ ệ ặ ĩ ộ á ra. V i vi c phát hi n ra giá trị th ng dư trong l nh vực này th lập tức m t nh

sáng đ hiện ra trong khi t t c c c c ng tr nh nghi n c u tr y c a c c nh kinh ấ ả á   ê ứ ước đâ ủ á à

tế h c t s n c ng nh c a c c nhọ ư ả  ư ủ á à phê b nh x h i ch ngh a v u m m m trong   ộ ủ ĩ ẫn đề  ẫ

bóng tối”

. Cho đế tư sản nay, các học giả n vẫn không thể bác bỏ được mà còn phải

th tr thừa nhận học thuy t giế á ị thặng d c a C.Mác. H c thuy t giá trư ủ ọ ế ị ặng dư của Mác

vẫn là học thuy t kinh t quan tr ng khi nguyên c u v ế ế ọ ứ ề chủ n. Nó có m t ý nghĩa tư bả ộ

nghĩa thời đạ ụng đểi sâu sắc mà chúng ta cần biết khai thác, vận d xây dựng nền kinh

tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.

Nghiên c n, C.Mác phân tích v quá trình tuứu quá trình lưu thông của tư bả ề ần

hoàn và chu chuy n cể ủa tư bản; làm rõ tư bả định, tư bản lưu độn cố ng và chỉ ra

phương thứ ủa tư bảc chu chuyển giá trị của chúng; phân tích sự hao mòn c n cố định.

Ngoài ra, C.Mác còn nghiên c u tái s n xu n xã h i; s i gi a hai khu ứ ả ất tư bả ộ ự trao đổ ữ

vực của n n s n xu t xã h u ki n th c hi n s n ph m trong tái s n xuề ả ấ ội và các điề ệ ự ệ ả ẩ ả ất

giản đơn và tái sả ộng tư bả ội. Đây là cơ sởn xuất mở r n xã h khoa học cho nhận thức

về tính cân đối trong phát triển kinh tế và các quy luật của tái sản xuất mở rộng trên

phạm vi toàn xã h i trong n n kinh tộ ề ế thị trường.

Nghiên c toàn b quá trình s n xu n ch , C.Mác ra các hình ứu ộ ả ất tư bả ủ nghĩa chỉ

thái c trong quá trình v ng c n. chuy n hóa c a giá trụ thể ận độ ủa tư bả Đó là sự ể ủ ị thặng

dư và tỷ ặng dư thành lợ ận độ suất giá trị th i nhuận và tỷ suất lợi nhuận; sự v ng

chuyển hóa c a quy lu t giá tr thành giá c s n xu t và quy lu t giá tr ủ ậ ị ả ả ấ ậ ị thặng dư thành

quy lu t l i nhu n bình quân. Phân tích khoa h c s phân ph i giá trậ ợ ậ ọ ự ố ị thặng dư cho

các nhà tư bản kinh doanh trong các lĩnh vực khác nhau dưới hình thức lợi nhuận

công nghi p, lệ ợi nhuận thương nghiệ ức cho vay và đị tư bảp, lợi t a tô n chủ nghĩa.

Như vậ đã y, lý luận kinh tế chính trị Mác- Lênin vạch rõ bản chất của chủ

nghĩa tư bản, đó là quan hệ ủa tư bản đố ới lao độ bóc lột c i v ng làm thuê b ng hình ằ

th thứ ộc bóc l t giá trị ặng dư. Đồ ời, C.Mác đã vạ ận độ ủa tư ng th ch rõ quá trình v ng c

bản chủ nghĩa, đó là quá trình phát sinh, phát triển và t t y u di t vong c a nó. C.Mác ấ ế ệ ủ

khẳng định: phương thứ ất tư bả nghĩa khng phải là phương thức sản xu n chủ c tồn

tại vĩnh viễ ột giai đoạn, mà nó chỉ là m n lịch sử đặc bi t và t t y c thay th ệ ấ ếu đượ ế

bằng một xã h i mộ ới cao hơn, tốt đẹp hơn, đó là chủ nghĩa cộ ng sản.

2.2. D báo v mự ề ột số m c a nđặc điể ủ ền kinh t c ng s n ch ế ộ ả ủ nghĩa

C.Mác đã quá độ nghĩa tư bả nghĩa chỉ ra nguyên lý về thời kỳ từ chủ n lên chủ

xã hội; đồ ự ự ỳ ự ủng thời, C.Mác d báo về s phân k trong s phát triển c a hình thái kinh

tế c ng s n ộ ả chủ nghĩa và đặc điể ủa các giai đoạ ển đó. C.Mác dựm c n phát tri báo về

vấn đề ối trong giai đoạn đầ phân ph u của xã hội c ng s n ộ ả chủ nghĩa, đó là “làm theo

năng lực, hưởng theo lao động”. Khi chuy cao c a xã h i c ng s n, ển sang giai đoạn ủ ộ ộ ả

Mác ch rõ: ỉ cùng v i s phát tri n c a xã h xã h i chớ ự ể ủ ội ộ ủ nghĩa ấ, sức sản xu t xã hội

đượ ảc phát tri thì tển, trnh độ văn hóa được nâng cao… ất yếu ph i chuyển sang

Các Mác và Ph.Ăngghen toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà N i, 1995, t.19, tr.500 ộ

nguyên t c phân ph i m ng theo nhu cắ ố ới là “làm theo năng lực, hưở u”. Đó là lúc xã

hội có th s n xu t ra s n ph m tiêu dùng d n mể ả ấ ả ẩ ồi dào đế ứ ầc không c n dùng phân phối

lợi ích v t ch ậ ất để kích thích lao động.

2.3. ng c ng hi n vô cùng to l n trong vi c b o vV.I.Lênin đã có nhữ ố ế ớ ệ ả ệ và

phát tri n kinh t chính tr h c mác-ể ế ị ọ xít

Trên cơ sở nghĩa tư bả , V.I.Lênin đã bổ thực tiễn phát triển củ ủa ch n sung và

phát tri n v do c nh tranh, lý lu n v tái s n xu n xã h i. ể ề chủ nghĩa tư bản tự ạ ậ ề ả ất tư bả ộ

Đặ ậ ả ộ ớc biệt, trong lý lu n tái s n xu n xã hất tư bả i, khi tính t i ảnh hưởng của tiến bộ

khoa h c- k t làm cho c u t o h n không ngọ ỹ thuậ ấ ạ ữu cơ của tư bả ừng tăng lên trong quá

trình tái s n xu t mả ấ ở r n ra quy lu n sộng, V.I.Lênin đã phát hiệ ật ưu tiên phát triể ản

xuất tư liệu s n xu t- quy lu t kinh t quan tr ng c a n n kinh t ả ấ ậ ế ọ ủ ề ế hiện đại.

Cuối th k u th k XX, khi ch phát tế ỷ XIX đầ ế ỷ ủ nghĩa tư bản riển sang giai đoạn

m n.ới, V.I.Lênin đã sáng tạ nghĩa tư bản độo ra lý luận khoa học về chủ c quyề

V.I.Lênin cho r ng, n c quy n là s chuy n bi n tằ chủ nghĩa tư bả độ ề ự ể ế ừ chủ nghĩa tư bản

tự do c nh tranh, là n c thang phát tri n cao cạ ấ ể ủa chủ nghĩa tư bản và chỉ rõ 5 đặc điểm

kinh t c ế ủa chủ nghĩa tư bả ền, đó là: n độc quy

(1)

Sự tích t s n xu t và các t ụ ả ấ ổ chức độc

quyền;

(2) 3) 4)

Tư bả ọn đầ tư bản tài chính và b u sỏ n tài chính;

(

Xuất kh n; ẩu tư bả

(

Sự

phân chia th i v kinh t c quyế giớ ề ế giữa các liên minh tư bản độ ền;

(5)

Sự phân chia th ế

gi giới v lãnh thề ổ ữa các cườ ốc đế ững đặc điểng qu quốc. Nh m này v ch rõ b n chạ ả ất

của chủ n nghĩa tư bả trong giai đoạn mới.

Đồ ờng th i, V.I.Lênin ch ra b n ch t, nguyên nhân hình thành và hình th c biỉ ả ấ ứ ểu

hiện của ch c qủ nghĩa tư bản độ uyền nhà nướ ới xu hước, cùng v ng vận c a nó.động ủ

Chủ nghĩa tư bản độ ền nhà nước quy c, là s k t h p hay dung h p s c mự ế ợ ợ ứ ạnh

của các tổ chức độ ền tư nhân vớ ủa nhà nước tư sảc quy i sức mạnh c n thành một cơ

chế thống nh n bất, trong đó nhà nước tư sả ị phụ thuộc vào các tổ chức độc quyền và

can thiệp vào quá trình kinh tế nhằm bảo vệ lợi ích của các tổ chức độc quyền và cứu nguy

cho ch n. M t trong nh ng hình th c bi u hi n quan tr ng c a chủ nghĩa tư bả ộ ữ ứ ể ệ ọ ủ ủ nghĩa

tư bản độ ền nhà nướ ủa nhà nước tư sảc quy c là sự tham gia c n vào quá trình kinh tế.

Hệ thống điề ủa nhà nước tư sảu tiết kinh tế c n là tổng thể những th và thiể chế ết ch ế

kinh tế của nhà nước tư sản. Nó bao gồm bộ máy quản lý gắn với hệ thống chính sách,

công c có kh u ti t s v ng c a toàn b n n kinh t c dân, toàn b ụ ả năng điề ế ự ận độ ủ ộ ề ế quố ộ

quá trình tái sản xuất xã hội theo hướng có lợi cho tư sản độc quyền. Các công cụ ủ ch yếu

nhà nước tư sản dùng để điều tiết nền kinh tế và thực hiện các chính sách kinh tế là:

ngân sách, thu , h ng ti n t tín d ng, các doanh nghiế ệ thố ề ệ ụ ệp nhà nước...

Nhữ ểng bi u hiện mới của chủ nghĩa tư bản độ ền và độ ền nhà nước quy c quy c:

Việc xu t kh n là s m r ng quan h s n xu n ch c ngoài, ấ ẩu tư bả ự ở ộ ệ ả ất tư bả ủ nghĩa ra nướ

là công c y ng s ng tr , bóc l t, nô d ch c n tài chính ụ chủ ếu để bành trướ ự thố ị ộ ị ủa tư bả

trên ph m vi toàn th i. Ch phân chia th ng th i không ch có các t ạ ế giớ ủ thể ị trườ ế giớ ỉ ổ

chức độ ạnh đó còn có các nhà nước tư sảc quyền quốc gia mà bên c n phát triển và

đang phát triển. Kết quả của việc phân chia kinh tế thế giới hình thành các liên minh

và các kh i liên k t khu vố ế ực.

Học thuy ra sết đã chỉ ự chuy n bi n tể ế ừ chủ nghĩa tư bản tự do cạnh tranh sang

chủ nghĩa tư bản độ ền và độ ền nhà nước quy c quy c; vai trò và giới hạn lịch sử của

chủ nghĩa tư bả ững đặc trưng kinh tến. Từ sự phân tích nh chính trị của chủ nghĩa tư

bản độ ền, V.I.Lênin đã rút ra nhữc quy ng kết luận về vị trí lịch sử của chủ nghĩa tư

bản tron n phát tri n m i cg giai đoạ ể ớ ủa nó: giai đoạn đế quốc chủ nghĩa. Đó là giai

đoạn cu i cùng cố ủ ộ ủa chủ nghĩa tư bản, đêm trước cách mạng xã h i ch nghĩa. Điều đó

có nghĩa là, chủ nghĩa đế ất đị nghĩa xã hội, nhưng quốc nh nh sẽ bị thay thế bởi chủ

quá trình thay thế đó là một quá trình đấu tranh quyết liệt, quanh co khúc khuỷu,

có cao trào và có thoái trào ch không ph i là mứ ả ột quá trình trơn tru, thẳng tắp.

Tóm lại, Kinh t chính tr - Lênin là khoa h c r t quan tr i sế ị Mác ọ ấ ọng trong đờ ống

xã h i, ngoài vi ra b n ch t bóc l t c a ch n, nó giúp chúng ta thộ ệc chỉ ả ấ ộ ủ ủ nghĩa tư bả ấy

được bản chất của các hi ng và quá trình kinh t , n c các quy lu t kinh t ện tượ ế ắm đượ ậ ế

chi ph i s v ng và phát tri n kinh t ; phát tri n lý lu n kinh t và v n d ng lý ố ự ận độ ể ế ể ậ ế ậ ụ

luận đó vào thự ế, hành độc t ng theo quy lu t, tránh b nh ch u, duy ý ậ ệ ủ quan, giáo điề

chí. Kinh t chính tr cung cế ị ấp các lu n c khoa h cho s hình thành ậ ứ ọc làm cơ sở ự

đường lối, chi c phát triến lượ ể ện kinh tế xã h i và các chính sách, biộ n pháp kinh tế c ụ

thể phù hợp với các yêu c u c a các quy lu u ki n c cầ ủ ật khách quan và điề ệ ụ thể ủa đất

nước ở ờ t ng thừ i kì nh nh. Là công cất đị ụ cần thiết không chỉ cho các nhà quản lý vĩ

mô mà còn r t c n cho qu n lý s n xu t kinh doanh doanh nghi p c a m i t ng lấ ầ ả ả ấ ở ệ ủ ọ ầ ớp

dân cư, ở là phương tiệ tất cả các thành phần kinh tế. Kinh tế chính trị n giúp ta hiểu rõ

tính đúng đắ trương, đườn, khoa học, sáng tạo về chủ ng lối, chính sách kinh tế cụ thể

của Đảng và Nhà nước ta qua các th i kì phát triờ ển đất nước.

3. Ch ủ nghĩa xã hội khoa học

Nội dung cơ bả nghĩa xã hộn của chủ i khoa học là nghiên cứu: Sứ mệnh lịch sử

của giai nhân c p công nhân và cách m ng xã h i ch ng v chính tr -ấ ạ ộ ủ nghĩa; Nhữ ấn đề ị

xã h i có tính quy lu t trong ti n trình cách m ng xã h i chộ ậ ế ạ ộ ủ nghĩa; Chủ nghĩa xã hộ i

hiệ ựn th c và tri n vể ọng.

3.1. H c thuyọ ết v ề chủ nghĩa xã hội

Theo ch - Lênin, ch i là m t xã h v t ch t- ủ nghĩa Mác ủ nghĩa xã hộ ộ ội có cơ sở ậ ấ

kỹ thuật là n i công nghi p; xóa bền đạ ệ ỏ chế độ ậ tư hữu tư bả nghĩa, thiến chủ t l p chế

độ ữ ấ ứ ỷ công h u về u stư liệ ản xu t; t c cách tạo ra đượ ổ ch c ng và klao độ luật lao động

mới; thực hi n nguyên t c phân ph n nhệ ắ ối theo lao động, coi đó là nguyên tắc căn bả ất;

nhà nước mang bản chất giai cấp công nhân, có tính nhân dân r ng rãi, có tính dân tộ ộc

sâu s c; th c hi n s i kh i ách áp b c, bóc l t; th c hi n bình ắ ự ệ ự giải phóng con ngườ ỏ ứ ộ ự ệ

đẳ ộng xã h i, tạo điề ện cho con ngườu ki i phát tri n toàn diể ện.

Trên cơ sở quy luật sự phát triển của những hình thái kinh tế- xã hội là một quá

trì ịnh l ch s - t nhi n, tính t t yử ự ê ấ ếu thay thế chủ nghĩa tư bản bằng ch ủ nghĩa xã hội, sự

ra đờ nghĩa xã hộ nghĩa tư bả ếu như nhau.i của chủ i và sự diệt vong của chủ n là tất y

Nhữ ựng d báo về đặc trưng cơ bản, về cách thức, khả năng thự nghĩa xã hộc hiện chủ i

là quá trình c a k t qu phát tri n tích h p nh u ki n c và c n thi t v kinh ủ ế ả ể ợ ững điề ệ ụ thể ầ ế ề

tế, chính trị và văn hoá- xã hội khác nhau chín muồi khách quan, chứ không phải theo

ý mu n ch quan các qu c gia, dân tố ủ ở ố ộc.

3.2. S m nh l ch s c a giai cứ ệ ị ử ủ ấp công nhân

T gừ cơ sở của chủ nghĩa duy vật lịch sử, cho thấy, nguồn ốc sâu xa c a sủ ự phát

triển x h i l sã ộ à ự đấu tranh gi a c c m i l p n m ngay trong l ng c a x h i, trữ á ặt đố ậ ằ ò ủ ã ộ ước

hết l s u tranh gi a l c l ng s n xu t mà ự đấ ữ ự ượ ả ấ ới v i quan hớ ệ ả s n xu t cấ ũ đã ỗ ờ l i th i,

đang kì ấp đốm hãm sự phát triển của nó. Trong xã hội có giai c i kháng thì sự đấu

tranh gi a l c l ng s n xu t m i v i quan h s n xu t c c th n th nh cuữ ự ượ ả ấ ớ ớ ệ ả ấ ũ đượ ể hiệ à ộc

đấ ữ ệu tranh gi a giai c i diấp đạ n cho l c l ng s n xu t mự ượ ả ấ ới và giai c i di n cho ấp đạ ệ

quan h s n xu t c . Cu u tranh gi a c c giai c i kh ng s dệ ả ấ ũ ộc đấ ữ á ấp đố á ẽ ẫn đến cách

mạng x h i, tã ộ ức l d n b c nh y v t v t trong s t tri n c a x hà ẫn đế ướ ả ọ ề chấ ự phá ể ủ ã ội.

Trong xã h y m t l ng xã h m nh n vai trò ội tư bản, C.Mác đã tìm thấ ộ ực lượ ội đả ậ

và s mứ ệnh của mình, đi tiên phong trong cuộc đấu tranh giải phóng giai c p, giấ ải

phóng xã h i và gi i phóng t i kh i áp b c, bóc l t và sội loài ngườ ả ừng con ngườ ỏ ứ ộ ự nô

dịch của ch ủ nghĩa tư bản, tiến tới xã h i c ng sộ ộ ản văn minh.

Tuyên ngôn c ng C ng s i cho giai c c v a v bủa Đả ộ ản đã đem lạ ấp đó ý thứ ề đị ị ản

thân mình và yêu c u mình, ý th c v u ki i phóng mình. Trong Tuyên ầ ứ ề điề ện để giả

ngôn c ng C ng s nh th nào là giai c p vô s n: ủa Đả ộ ản, đã làm rõ tiêu chí xác đị ế ấ ả đó là

những người lao động trực tiếp hay gián tiếp và vận hành các công cụ sản xuất có

tính ch t công nghi t c các giai c p hiấ ệp. Mác và Ăngghen cho rằng: “Tấ ả ấ ện đang đối

lập v i giai c n thì chớ ấp tư sả ỉ có giai cấp vô s n là giai c p th c s cách m ng. Tả ấ ự ự ạ ất

cả các giai c u suy tàn và tiêu vong cùng v i s phát tri n c i công ấp khác đề ớ ự ể ủa đạ

nghiệp, còn giai cấ ảp vô s n là sả n ph m c a b n thân n i công nghiẩ ủ ả ền đạ ệp”

Sở dĩ giai cấp công nhân có vai trò, sứ mệnh lịch s cử ấy là vì nó là con đẻ ủa

nền s n xu t hi i- ả ấ ện đạ đại diện cho tính xã h i hóa c a l ng s n xuộ ủ ực lượ ả ất và cũng đại

biể ả ấ ả ấ ệu cho quan hệ s n xu t mới, phù hợp với l ng sực lượ n xu t, t i diức là đạ n cho

phương thứ ợp trào lưu tiếc sản xuất tiên tiến, phù h n hoá của lịch sử. Chỉ có giai cấp

công nhân m i có tính cách m ng tri vì nó không có l i ích riêng v i chớ ạ ệt để ợ ớ ế độ tư

hữu, nó tìm th y l i ích chân chính c a mình khi ph u cho l i ích toàn xã hấ ợ ủ ấn đấ ợ ội.

Các Mác và Ph.Ăngghen toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà N i, 1995, t.4, tr.610. ộ

Muốn th c hi c vai trò và s m nh c a mình, giai c p vô s n ph i liên ự ện đượ ứ ệ ủ ấ ả ả

minh v i giai c p nông dân, ph i thành l ng c c l p v i t t c các ớ ấ ả ập ra đả ủa mình, độ ậ ớ ấ ả

đảng khác, đủ ức lãnh đạ s o cu i c a giai c p công nhân và quộc đấu tranh vĩ đạ ủ ấ ần

chúng lao động. Đảng đó phải là đội tiên phong của giai cấp tiên phong, tiên phong cả

về nhận th c- ứ tư tưởng- lý lu n- chính tr và cậ ị ả trong hành động- trong ho ng thạt độ ực

tiễn. Đảng đó phả ủ, thười tổ chức và hoạt dộng theo nguyên tắc tập trung dân ch ng

xuyên kiểm điểm, tự phê bình và quan h mệ ật thi t v i qu n chúng...ế ớ ầ

Phát hi n ra s m nh l ch s c a giai c i l i thích khoa ệ ứ ệ ị ử ủ ấp công nhân, đem lạ ời giả

học và cách m ng c a giai c p công nhân, tr ng c t lõi lý lu n chính trạ ủ ấ ở thành tư tưở ố ậ ị,

tạo chuyển bi n nh y vế ả ọ ủt c ng xã h i chủa tư tưở ộ nghĩa, từ không tưở ng trở thành

khoa h c c a chọ ủ ủ nghĩa Mác. V.I. Lênin đánh giá: “Điểm ch y u trong h c thuyủ ế ọ ết

của Mác là ở chỗ nó làm sáng rõ vai trò l ch sị ử thế giới c a giai c p vô sủ ấ ản là người

xây d ng xã h i xã h i ch ự ộ ộ ủ nghĩa”

3.3. S m nh l ch s c a giai cứ ệ ị ử ủ ấp công nhân Vi t Nam hi n nay ệ ệ

Hiện nay, giai c p công nhân Vi t Nam là m t l ng xã h i to lấ ệ ộ ực lượ ộ ớn, đang

phát tri n bao g m nhể ồ ững người lao động chân tay và trí óc, làm công hưởng lương

trong các loại hình sản xuất kinh doanh và dịch vụ công nghiệp, hoặc sản xuất, kinh doanh

và d ch v có tính ch t công nghi x i vai trò là lị ụ ấ ệp. Để ứng đáng vớ ực lượng đi đầu

trong s nghi p công nghi p hóa, hi ng t i kinh t tri th c, h i nh p và ự ệ ệ ện đại hóa hướ ớ ế ứ ộ ậ

gắn v i b o v ng sinh thái, c n phớ ả ệ môi trườ ầ ải “Xây dự ện đạng giai cấp công nhân hi i,

nâng cao bản lĩnh chính trị, trnh độ học vấn, chuyên môn, kỹ năng nghề nghiệp, tác phong

công nghi

ệp, kỷ luật lao động thích ứng với cuộc cách mạng công nghiệp ln thứ tư”

Hiện nay, nội dung kinh tế hàng đầu của sự nghiệp đẩy mạnh toàn diện công cuộc đổi mới,

được Đạ ội XIII xác địi h nh là: “Đổi m i m nh m ng, c u lớ ạ ẽ m hnh tăng trưở ơ cấ ại

nền kinh tế, nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả và sức cạnh tranh của nền kinh tế;

tiế ạ ề ếp t y mục đẩ nh công nghiệp hóa, hi i hóa trên nện đạ n tảng của ti n bộ khoa học,

công ngh i m i sáng t

ệ và đổ ớ ạo”

. S l n m nh c a giai c u kiự ớ ạ ủ ấp công nhân là điề ện

tiên quy m b o s thành công c a công cu i m i, công nghi p hóa, hiết đả ả ự ủ ộc đổ ớ ệ ện đại

hóa đất nước. Xây dựng và phát triển giai c p công nhân là trách nhi m c a toàn b ấ ệ ủ ộ

hệ thống chính tr a toàn xã h i và s n lị, củ ộ ự ỗ ực vươn lên của mỗi người công nhân.

Chủ nghĩa Mác- Lênin là một hệ thống lý lu n khoa h c- n ch ng, hiậ ọ biệ ứ ện đại

về những quy lu t phát tri n c a t nhiên và xã hậ ể ủ ự ội. Giá tr c a chị ủ ủ nghĩa Mác- Lênin

ở tính chuẩ ện xác, toàn di n, hệ thố ệ ứng và bi n ch ng. C.Mác, Ph.Ăngghen và

V.I.Lênin đã tổ ết, đúc rút từng k sự phân tích toàn bộ lịch sử nhân loại và thực tiễn xã

V.I.Lênin toàn t p, t p 23, 1980, Nxb. Macxcova, tr.1. ậ ậ

Đảng cộng sản Vi i h i biệt Nam, Văn kiện Đạ ội đạ ểu toàn quốc lần thứ XIII, Nxb CTQG Sự thật, 2021, t p 1, tr.166 ậ

Đảng cộng sản Vi i h i biệt Nam, Văn kiện Đạ ội đạ ểu toàn quốc lần thứ XIII, Nxb CTQG Sự thật, 2021, t p 1, tr.120 ậ

hội, kế thừa một cách có hệ thống, ch n l c nh ng giá tr ng và thành t u khoa ọ ọ ữ ị tư tưở ự

học, các ông đã chỉ ận độ ại và con đườ ếu đi ra quy luật v ng của lịch sử nhân lo ng tất y

tới ch ng s n- m t hình thái kinh t - xã h i phát triủ nghĩa cộ ả ộ ế ộ ển cao hơn, triệt để hơn

các hình thái kinh t - xã h - Lênin là ng ng ế ội trước đó. Chủ nghĩa Mác ọn đuốc soi đườ

cho phong trào c ng s n và công nhân trên th i. H ng khoa h c và cách ộ ả ế giớ ệ tư tưở ọ

mạng này s còn tiẽ ếp tục được vận dụng, phát triển và có sức sống trong thực tiễn

cách mạng cũng như trong thự đất nước tiễn phát triển c. Việc bổ sung, phát triển,

hoàn thi n thêm u t t y u, ng n n c a ch - Lênin ệ là điề ấ ế nhữ ội dung cơ bả ủ ủ nghĩa Mác

trong điề ẫn đú ẫn đang có sứ ều ngườu kiện ngày nay v ng, v c hấp dẫn, chinh phục nhi i

trên th i b i tính cách m ng, khoa h c và tính tri c a nó.ế giớ ở ạ ọ ệt để ủ

II. NH NG N I DUNG C T LÕI C NG H CHÍ MINHỮ Ộ Ố ỦA TƯ TƯỞ Ồ

Tư tưởng Hồ Chí Minh là m t h m toàn di n và sâu s c vộ ệ thống quan điể ệ ắ ề

những v n c a cách m ng Vi t Nam, là k t qu s v n d ng sáng t o và ấn đề cơ bả ủ ạ ệ ế ả ự ậ ụ ạ

phát tri n ch - u ki n c c c ta, k a và phát ể ủ nghĩa Mác Lênin vào điề ệ ụ thể ủa nướ ế thừ

triển các giá tr truyị ền th ng t p c a dân t c, ti a nhân ố ốt đẹ ủ ộ ếp thu tinh hoa văn hóa củ

loại nh m gi i phóng dân t c, gi i phóng giai c p, giằ ả ộ ả ấ ải phóng con người.

Cần tập trung nghiên cứu, quán triệt n n c ng H Chí ội dung cơ bả ủa tư tưở ồ

Minh trong các nhóm vấn đề:

(1)

Về con đường của cách mạng Việt Nam;

(2)

Về xây

dựng chủ nghĩa x hội ở Việt Nam; t dân t xây

(3)

Về nhân dân, đại đoàn kế ộc;

(4)

Về

dựng văn hóa và con ngườ ựng nhà nưới Việt Nam;

(5)

Về phát huy dân chủ, xây d c

pháp quy n c a dân, do dân, vì dân; xây d ng; ề ủ

(6)

Về ựng Đả

(7)

Về đạo đức.

1. V ng cề con đườ ủa cách m ng Vi t Namạ ệ

Bằng ho ng thạt độ ực ti n, H nh quyễn và tư duy lý luậ ồ Chí Minh đã khẳng đị ết

tâm “thà hy sinh tấ ất đị ất nướ ất địt cả, chứ nh nh không chịu m c, nh nh không chịu

làm nô lệ” và “khng có g quý hơn độc lập, tự do”.

Người kh nh v dân tẳng đị ấn đề ộc và v giai cấn đề ấp có mối quan h t ch ệ chặ ẽ

lẫn nhau. Giải phóng dân t c là v trên h c l p dân tộ ấn đề ết. Độ ậ ộc mà chưa giành được

thì v giai c i quy c. Gi i phóng dân t c t o tiấn đề ấp cũng không giả ết đượ ả ộ ạ ền đề để giải

phóng giai c p. Cách mấ ạ ảng gi i phóng dân tộ ục ở các nướ ộc địc thu a và ph thuộc

muốn th ng l ng cách m n. Cách m i phóng dân ắ ợi phải đi theo con đườ ạng vô sả ạng giả

tộc trong th i m i ph ng C ng s o. L ng c a cách mời đạ ớ ải do Đả ộ ản lãnh đạ ực lượ ủ ạng

giả ứ ự ệ ầi phóng dân tộc là s c mạnh của toàn dân tộc. Cách mạng là s nghi p của qu n

chúng b áp b ng l c cách m c a công nhân và nông dân, ị ức, trong đó vai trò độ ự ạng là ủ

lực lượng nòng c t trong khố ối đại đoàn kết toàn dân tộc.

Độ ậ ộ ắ ớ ảc l p dân t c g n liền v i chủ nghĩa xã hội, ph n ánh tính tri cách mệt để ạng

của tư tưởng Hồ Chí Minh. Tư tưởng đó đặ ấn đềt v giải phóng con ng i, h nh phúc ườ ạ

của con người ở mục tiêu cao nhất của s ự nghiệp cách mạng. Độc lập dân tộc là mục tiêu

Bấm Tải xuống để xem toàn bộ.

| 1/27

| | Tải xuống

Preview text:

(Tài liệu kèm theo Kế hoạch số 46-KH/BTGTU, ngày 08-6-202 1
của Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy)
NHỮNG NỘI DUNG CỐT LÕI
CỦA CHỦ NGHĨA MÁC - LÊNIN, TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VÀ
GIẢI PHÁP, TRÁCH NHIỆM BẢO VỆ NỀN TẢNG TƯ TƯỞNG CỦA ĐẢNG,
ĐẤU TRANH PHẢN BÁC CÁC QUAN ĐIỂM SAI TRÁI, THÙ ĐỊCH
TRONG TÌNH HÌNH MỚI
Nhằm nâng cao nhận thức cho cán bộ, đảng viên về những nội dung cốt lõi của
chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh; nhận diện rõ những luận điệu xuyên
tạc, quan điểm sai trái của các thế lực thù địch chống phá nền tảng tư tưởng của Đản , g
qua đó góp phần thực hiện tốt Nghị quyết số 35-NQ/TW, ngày 22-1 - 0 2018, của
Bộ Chính trị (khóa XII) về “Tăng cường bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng,
đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch trong tình hình mới”.
Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy biên soạn, giới thiệu những nội dung cơ bản
để tuyên truyền, giáo dục như sau:
I. NHỮNG NỘI DUNG CỐT LÕI CỦA CHỦ NGHĨA MÁC - LÊNIN
Chủ nghĩa Mác - Lênin “là hệ thống quan điểm và học thuyết” khoa học của
C.Mác, Ph.Ănghen và sự phát triển của V.I.Lênin; là sự kế thừa và phát triển
những giá trị của lịch sử tư tưởng nhân loại, trên cơ sở thực tiễn của thời đại; là thế
giới quan, phương pháp luận phổ biến của nhận thức khoa học và thực tiễn
cách mạng; là khoa học về sự nghiệp giải phóng giai cấp vô sản, giải phóng
Nhân dân lao động khỏi chế độ áp bức, bóc lột và tiến tới giải phóng con người.
Chủ nghĩa Mác - Lênin bao gồm ba bộ phận cấu thành là: Triết học Mác - Lênin,
Kinh tế chính trị Mác - Lênin và Chủ nghĩa xã hội khoa học.
1. Triết học Mác - Lênin
Triết học Mác - Lênin là khoa học khái quát những quy luật chung nhất của tự nhiên,
xã hội và tư duy; đem lại cho con người thế giới quan và phương pháp luận đúng đắn,
khoa học để nhận thức và cải tạo thế giới. Triết học Mác - Lênin với ba nội dung
cơ bản là: Chủ nghĩa duy vật biện chứng; phép biện chứng duy vật và Chủ nghĩa duy vật lịch sử.
1.1. Chủ nghĩa duy vật biện chứng
Với trọng tâm là mối quan hệ giữa vật chất và ý thức, qua đó xác định
chủ nghĩa duy vật và chủ nghĩa duy tâm và vấn đề khả năng nhận thức của con người.
Chủ nghĩa duy vật biện chứng xác định vật chất là cái có trước, ý thức là cái có sau,
vật chất quyết định ý thức và ý thức tác động trở lại vật chất, con người nhận thức 1
được thế giới và khả năng nhận thức của con người là vô hạn. Chủ nghĩa duy vật
biện chứng giúp chúng ta xác định được trong xã hội đâu là vật chất, đâu là đời sống
tinh thần, đời sống vật chất quyết định đời sống tinh thần, nên muốn cải tạo xã hội,
phát triển đất nước ta đi từ cái gốc của nó tức là đời sống vật chất.
Trong giai đoạn hiện nay, kẻ thù của chủ nghĩa Mác thường xuyên tạc là
chủ nghĩa Mác chỉ biết đến vật chất, kinh tế mà coi nhẹ vai trò của ý thức, tư tưởng.
Thật ra hoàn toàn không phải như vậy, chỉ có chủ nghĩa duy vật tầm thường
không biện chứng mới phủ nhận hoặc xem nhẹ vai trò của các yếu tố tinh thần, ý thức
mà thôi. Khi khẳng định vai trò của vật chất đối với ý thức, chủ nghĩa duy vật
biện chứng đồng thời cũng vạch rõ sự tác động trở lại vô cùng quan trọng của ý thức
đối với vật chất. Quan hệ giữa vật chất và ý thức không phải là quan hệ một chiều mà
là quan hệ tác động qua lại. Không thấy điều đó sẽ rơi vào chủ nghĩa duy vật tầm
thường và bệnh bảo thủ trì trệ trong nhận thức và hành động. Nói tới vai trò của ý
thức là nói tới vai trò của con người, bản thân của ý thức nó không trực tiếp thay đổi
được gì trong hiện thực cả. Theo Mác thì lực lượng vật chất chỉ có thể đánh đổ bằng
lực lượng vật chất, cho nên muốn thực hiện tư tưởng phải sử dụng lực lượng thực tiễn.
Điều đó cũng có nghĩa là con người muốn thực hiện được các quy luật khách quan thì
phải nhận thức, vận dụng đúng đắn những quy luật đó, phải có ý chí và có phương pháp để tổ c ứ
h c hành động. Tư tưởng, ý thức có thể quyết định làm cho con người
hoạt động đúng hay sai, thành công hay thất bại trên cơ sở những điều kiện khách
quan nhất định. Thế giới vật chất với những quy luật khách quan của nó- không phụ
thuộc vào ý thức của con người, nên trong nhận thức và hoạt động thực tiễn phải xuất
phát từ thực tế khách quan, lấy thực tế khách quan làm căn cứ cho mọi hoạt động của
mình. Chính vì vậy Lênin đã nhiều lần nhấn mạnh rằng, không được lấy ý muốn chủ
quan của mình làm chính sách, không được lấy tình cảm làm điểm xuất phát cho
chiến lược và sách lược cách mạng. Nếu chỉ xuất phát từ ý muốn chủ quan, nếu lấy ý
chí áp đặt cho thực tế, lấy ảo tưởng thay cho hiện thực thì sẽ mắc bệnh chủ quan duy ý chí.
1.2. Phép biện chứng duy vật
Phép biện chứng duy vật giữ vai trò là một nội dung đặc biệt quan trọng trong
thế giới quan và phương pháp luận triết học của chủ nghĩa Mác- Lênin, tạo nên tính khoa học
và cách mạng của chủ nghĩa Mác - Lênin; đồng thời nó cũng là thế giới quan và
phương pháp luận chung nhất của hoạt động sáng tạo trong các lĩnh vực nghiên cứu khoa học.
Với những nội dung cơ bản là: Nguyên lý về mối liên hệ phổ biến; Nguyên lý về
sự phát triển; các cặp phạm trù: cái chung và cái riêng, bản chất và hiện tượng, tất nhiên
và ngẫu nhiên, nguyên nhân và kết quả, nội dung và hình thức, khả năng và hiện thực. 2
Ba quy luật gồm Quy luật chuyển hóa từ những sự thay đổi về lượng thành những sự
thay đổi về chất và ngược lại; Quy luật thống nhất và đấu tranh giữa các mặt đối lập; Quy luật
phủ định của phủ định. Và lý luận nhận thức duy vật biện chứng. Hai nguyên lý, ba quy luật,
sáu cặp phạm trù và lý luận nhận thức giúp chúng ta hình thành quan điểm toàn diện,
quan điểm lịch sử cụ thể, quan điểm về sự phát triển, giúp chúng ta thấy được con đường,
cách thức và khuynh hướng của sự phát triển trên các lĩnh vực của đời sống xã hội,
giúp chúng ta nhận ra được những mặt quyết định trong các mối quan hệ, giúp chúng ta hiệu quả nhất.
Hai nguyên lý của phép biện chứng duy vật: Một là, nguyên lý về mối liên hệ
phổ biến, dùng để chỉ tính phổ biến của các mối liên hệ của các sự vật, hiện tượng,
đồng thời cũng dùng để chỉ các mối liên hệ tồn tại ở nhiều sự vật, hiện tượng của thế
giới, trong đó những mối liên hệ phổ biến nhất là những mối liên hệ giữa: các mặt đối
lập, lượng và chất, khẳng định và phủ định, cái chung và cái riêng... Hai là, nguyên lý
về sự phát triển, là dùng để chỉ quá trình vận động của sự vật theo khuynh hướng đi
lên: từ trình độ thấp lên trình độ cao, từ kém hoàn thiện đến hoàn thiện hơn.
Đồng thời, phát triển cũng là quá trình phát sinh và giải quyết mâu thuẫn khách quan
vốn có của sự vật; là quá trình thống nhất giữa phủ định các nhân tố tiêu cực và
kế thừa, nâng cao những nhân tố tích cực từ sự vật cũ, hình thành sự vật mới.
Hai nguyên lý trên giúp chúng ta hình thành quan điểm toàn diện, quan điểm
lịch sử cụ thể và quan điểm phát triển. Vận dụng quan điểm toàn diện vào trong hoạt động
thực tiễn giúp chúng ta kết hợp chặt chẽ giữa chính sách dàn đều và chính sách có
trọng điểm. Trong khi khẳng định tính toàn diện, phạm vi bao quát tất cả các mặt, các
lĩnh vực của quá trình đổi mới, Đảng ta cũng đồng thời coi đổi mới tư duy lý luận, tư duy
chính trị về chủ nghĩa xã hội là khâu đột phá; trong khi nhấn mạnh sự cần thiết phải
đổi mới toàn diện thì đổi mới kinh tế là trọng tâm. Vận dụng quan điểm lịch sử cụ thể
vào việc xem xét và giải quyết các vấn đề do thực tiễn đặt ra đòi hỏi chúng ta phải chú ý
đúng mức tới hoàn cảnh lịch sử cụ thể đã làm phát sinh vấn đề đó, tới sự ra đời và
phát triển của nó, tới bối cảnh hiện thực cả khách quan lẫn chủ quan. Chân lý sẽ biến thành
sai lầm nếu chúng ta đẩy nó ra khỏi giới hạn tồn tại của nó. Quan điểm phát triển giúp ta
hiểu được sự phát triển của các sự vật hiện tượng trong thực tế là quá trình biện chứng
đầy mâu thuẫn. Vận dụng quan điểm này vào quá trình nhận thức đòi hỏi chúng ta
phải thấy rõ tính quanh co, phức tạp của quá trình phát triển như là một hiện tượng
phổ biến. Nếu thiếu quan điểm khoa học như vậy thì rất dễ b iquan, dao động khi mà
tiến trình cách mạng nói chung và sự tiến triển của từng lĩnh vực xã hội cũng như của
cá nhân nói riêng tạm thời gặp khó khăn, trắc trở. Như vậy, 3 quan điểm trên là những
nguyên tắc phương pháp luận của hoạt động nhận thức và hoạt động thực tiễn của con người.
Nắm vững những nguyên tắc phương pháp luận này không những là nhân tố cơ bản 3
để hình thành thế giới quan khoa học và nhân sinh quan cách mạng, mà còn là điều kiện
tiên quyết cho mọi hoạt động tự do sáng tạo và phát triển toàn diện con người.
Sáu cặp phạm trù của phép biện chứng duy vật: Phạm trù là những khái niệm
rộng nhất phản ánh những mặt, những thuộc tính, những mối liên hệ chung, cơ bản
nhất của các sự vật và hiện tượng thuộc một lĩnh vực nhất định.
Một là, cái riêng, cái chung và cái đơn nhất: Phép duy vật biện chứng cho rằng
cái riêng, cái chung và cái đơn nhất đều tồn tại khách quan, giữa chúng có mối liên hệ
hữu cơ với nhau. Cái chung chỉ tồn tại trong cái riêng, thông quan cái riêng mà
biểu hiện sự tồn tại của mình. Nghĩa là không có cái chung thuần tuý tồn tại bên ngoài
cái riêng. Cái riêng chỉ tồn tại trong mối liên hệ với cái chung. Nghĩa là không có
cái riêng nào tồn tại tuyệt đối độc lập, không có liên hệ với cái chung. Cái riêng là
cái toàn bộ, phong phú hơn cái chung, cái chung là cái bộ phận, nhưng sâu sắc hơn cái
riêng. Cái riêng phong phú hơn cái chung vì ngoài những đặc điểm chung, cái riêng
còn có cái đơn nhất. Cái đơn nhất và cái chung có thể chuyển hoá lẫn nhau trong quá
trình phát triển của sự vật.
Hai là, nguyên nhân và kết quả: Nguyên nhân là phạm trù dùng để chỉ sự tác
động lẫn nhau giữa các mặt trong một sự vật hoặc giữa các sự vật với nhau, gây ra
một biến đổi nhất định nào đó. Kết quả là những biến đổi xuất hiện do tác động lẫn
nhau giữa các mặt trong một sự vật hoặc giữa các sự vật với nhau gây ra.
Ba là, tất nhiên và ngẫu nhiên: Tất nhiên (tất yếu) là cái do những nguyên nhân
cơ bản bên trong của kết cấu vật chất quyết định và trong những điều kiện nhất định
nó phải xảy ra như thế chứ không thể khác được. Ngẫu nhiên là cái không do mối liên hệ
bản chất, bên trong kết cấu vật chất, bên trong sự vật quyết định mà do các nhân tố
bên ngoài, do sự ngẫu hợp nhiều hoàn cảnh bên ngoài quyết định. Do đó nó có thể
xuất hiện, có thể không xuất hiện, có thể xuất hiện như thế này hoặc xuất hiện như thế khác.
Bốn là, nội dung và hình thức: Nội dung là tổng hợp tất cả những mặt, những
yếu tố, những quá trình tạo nên sự vật. Hình thức là phương thức tồn tại và phát triển
của sự vật, là hệ thống các mối liên hệ tương đối bền vững giữa các yếu tố của sự vật đó.
Năm là, bản chất và hiện tượng: Bản chất là tổng hợp tất cả n ữ h ng mặt, những mối
liên hệ tất nhiên, tương đối ổn định bên trong sự vật, quy định sự vận động và phát triển
của sự vật, hiện tượng là biểu hiện ra ngoài của bản chất trong những điều kiện xác định.
Sáu là, khả năng và hiện thực: Khả năng là cái hiện chưa có, cái còn là tiền đề,
là mầm móng khi có điều kiện thích hợp thì nó sẽ xuất hiện trên thực tế. Hiện thực là
những gì đã tồn tại trên thực tế. Khả năng và hiện thực là hai mặt thống nhất của mọi quá trình vận động.
Các phạm trù trên phản ánh những thuộc tính bản chất nhất, những mối liên hệ
chung tất yếu và phổ biến nhất của toàn bộ thế giới từ tự nhiên đến xã hội và tư duy
con người. Các phạm trù không phải là cái có sẵn ở bên ngoài hay bên trong ý thức 4
của con người, mà nó được hình thành trong hoạt động nhận thức và thực tiễn.
Mỗi phạm trù là kết quả của quá trình nhận thức trước đó và là mắc xích trung gian
của quá trình nhận thức tiếp theo của con người để ngày càng tiến gần đến chân lý.
Phạm trù được hình thành bằng phương pháp trừu tượng hóa và khái quát hóa những
thuộc tính, những mối liên hệ vốn có của sự vật. Các phạm trù của phép biện chứng
duy vật là một hệ thống mở, nó thường xuyên được bổ sung và làm phong phú thêm
bằng những tri thức khoa học và những phạm trù mới. Với tư cách là hình ảnh chủ
quan của thế giới khách quan, các phạm trù luôn vận động và phát triển tương ứng với
sự vận động, phát triển của thế giới khách quan. Chỉ có như vậy chúng mới phản ánh
đúng đắn thế giới khách quan và trở thành công cụ của nhận thức và thực tiễn.
Quy luật chuyển hóa từ những sự thay đổi về lượng thành những sự thay đổi
về chất và ngược lại (quy luật lượng- chất): Đây là quy luật cơ bản và phổ biến về
phương thức chung của quá trình vận động, phát triển trong tự nhiên, xã hội và trong
tư duy của con người. Chất và lượng là hai mặt thống nhất của mọi sự vật và hiện
tượng hay một quá trình nào đó trong tự nhiên, xã hội và trong cả tư duy. Hai phương
diện đó đều tồn tại khách quan, trong đó chất tồn tại thông qua lượng và lượng là biểu
hiện của chất ra bên ngoài. Tuy nhiên, sự phân biệt giữa chất và lượng trong quá trình
nhận thức chỉ có ý nghĩa tương đối: có cái trong mối quan hệ này lại là chất nhưng
trong mối quan hệ khác lại đóng vai trò là lượng.
Quy luật này chỉ ra rằng bất kì sự vật nào cũng là sự thống nhất giữa chất và lượng,
sự thay đổi dần dần về lượng vượt quá giới hạn của độ sẽ dẫn tới sự thay đổi căn bản về c ấ
h t của sự vật thông qua bước nhảy, chất mới ra đời sẽ tác động trở lại tới sự thay đổi
của lượng. Việc nắm vững nội dung quy luật này có vai trò to lớn trong việc xem xét
giải quyết những vấn đề do công cuộc đổi mới theo định hướng xã hội chủ nghĩ a hiện nay
ở nước ta đặt ra. Việc thực hiện thành công quá trình đổi mới trên từng lĩnh vực của
đời sống xã hội sẽ tạo ra bước nhảy về chất ở đó, và tạo điều kiện để thực hiện thành công
quá trình đổi mới toàn diện tất cả các mặt của đời sống xã hội nhằm tạo ra bước nhảy
về chất của toàn bộ xã hội nói chung. Như bất kì một sự thay đổi về chất nào khác,
những bước nhảy trong quá trình đổi mới hiện nay cũng chỉ có thể là kết quả của quá trình
thay đổi về lượng thích hợp. Bất kì một sự nôn nóng, chủ quan, ảo tưởng nào đều có
thể dẫn tới sai lầm, tổn thất, cản trở sự nghiệp đổi mới và phát triển đất nước.
Quy luật thống nhất và đấu tranh của các mặt đối lập (quy luật mâu thuẫn):
Quy luật này là “hạt nhân” của phép biện chứng. Là quy luật về nguồn gốc,
động lực cơ bản, phổ biến của mọi quá trình vận động và phát triển. Theo quy luật này,
nguồn gốc và động lực cơ bản, phổ b ế
i n của mọi quá trình vận động, phát triển chính là
mâu thuẫn khách quan vốn có của sự vật. Khái niệm mâu thuẫn dùng để chỉ mối liên hệ
thống nhất, đấu tranh và chuyển hóa giữa các mặt đối lập của mỗi sự vật hiện tượng
hoặc giữa các sự vật, hiện tượng với nhau. Nhân tố tạo thành mâu thuẫn là mặt đối lập. 5
Khái niệm mặt đối lập dùng để chỉ những mặt, những thuộc tính, những khuynh hướng
vận động trái ngược nhau nhưng đồng thời lại là điều kiện, tiền đề tồn tại của nhau.
Quy luật này giúp chúng ta hiểu rằng mâu thuẫn là một hiện tượng khách quan
và phổ biến, nó tồn tại ở tất cả các sự vật và hiện tượng, ở mọi giai đoạn tồn tại và
phát triển của sự vật, hiện tượng, nhưng ở các sự vật khác nhau, ở các giai đoạn phát triển
khác nhau của một sự vật, ở mỗi lĩnh vực, mỗi yếu tố cấu thành một sự vật sẽ có những
mâu thuẫn khác nhau. Giải quyết mâu thuẫn là để phát triển, nhưng phải giải quyết
mâu thuẫn khi có đủ điều kiện chín muồi, không nên giải quyết mâu thuẫn một cách
vội vàng khi chưa có điều kiện, cũng không thể cho việc giải quyết mâu thuẫn diễn ra
một cách tự phát, phải cố gắng tạo điều kiện thúc đẩy sự chín muồi của mâu thuẫn và
điều kiện giải quyết. Phải có biện pháp giải quyết thích hợp với từng mâu thuẫn.
Quy luật phủ định của phủ định: Đây là quy luật về khuynh hướng cơ bản,
phổ biến của mọi vận động, phát triển diễn ra trong các lĩnh vực tự nhiên, xã hội và
ngay cả trong tư duy của con người. Quy luật phủ định của phủ định khái quát tính
chất chung, phổ biến của sự phát triển: đó không phải là sự phát triển theo hình thức
một con đường thẳng, mà là phát triển theo hình “xoáy ốc”. Quy luật phủ định của
phủ định trong phép biện chứng duy vật phản ánh mối quan hệ biện chứng giữa cái
phủ định và cái khẳng định trong quá trình phát triển của các sự vật. Phủ định biện
chứng là điều kiện cho sự phát triển, cái mới ra đời là kết quả của sự kế thừa những
nội dung tích cực từ trong sự vật cũ, phát huy nó trong sự vật mới và tạo nên tính chu
kỳ của sự phát triển. Ph.Ăngghen khẳng định: “Phủ định cái phủ định là gì? Là một
quy luật vô cùng phổ biến và chính vì vậy mà có một tầm quan trọng và có tác dụng
vô cùng to lớn về sự phát triển của tự nhiên, lịch sử và của tư duy”.
Phủ định biện chứng là cái mới ra đời thay thế cái cũ, là quá trình tự thân phủ
định, tự thân phát triển, là mắt khâu trên con đường dẫn tới sự ra đời của cái mới, tiến
bộ hơn so với cái bị phủ định. Phủ định biện chứng yêu cầu phải kế thừa có chọn lọc
và cải biến những yếu tố tích cực của cái cũ để phục vụ cho sự phát triển của cái mới.
Đồng thời phải chống lại chủ trương kế thừa máy móc và phủ định sạch trơn. Trong
hoạt động nhận thức và hoạt động thực tiễn chúng ta phải coi trọng giá trị truyền
thống, vì nó là những giá trị vật chất và tinh thần được con người làm ra và bảo tồn từ
đời này sang đời khác, nó là nền tảng mà trên đó các thế hệ nối tiếp nhau ra đời, kế
thừa và phát triển. Sự ra đời và phát triển của cái mới không theo con đường thẳng
tắp, mà theo đường xoắn ốc. Vì vậy trong công việc chúng ta phải biết phát hiện cái
mới và tạo điều kiện để cái mới phát triển; thông thường cái mới ra đời gặp rất nhiều
khó khăn, luôn phải đấu tranh với cái cũ, nhưng theo quy luật phát triển nhất định cái
mới chân chính sẽ chiến thắng.
Lý luận nhận thức duy vật biện chứng: Phép biện chứng duy vật cho rằng
nhận thức không phải là hành động giản đơn, nhất thời, được thực hiện một lần là 6
xong mà nó là quá trình đi từ trực quan sinh động đến tư duy trừu tượng và từ tư duy
trừu tượng đến thực tiễn. Đó cũng là quá trình tác động biện chứng giữa chủ thể và
khách thể để nhận thức chân lý khách quan. Lý luận nhận thức biện chứng duy vật tập
trung vào những vấn đề quan trọng nhất như:
Thực tiễn và vai trò của nó đối với nhận thức: Thực tiễn đóng vai trò là cơ sở,
động lực, mục đích của nhận thức và là tiêu chuẩn của chân lý kiểm tra tính chân lý
của quá trình nhận thức. Sở dĩ như vậy vì thực tiễn là điểm xuất phát trực tiếp của
nhận thức; nó đề ra nhu cầu, nhiệm vụ, cách thức, khuynh hướng vận động và phát triển của nhận thức.
Con đường biện chứng của nhận thức: Đi từ trực quan sinh động đến tư duy
trừu tượng và từ tư duy trừu tượng trở về thực tiễn, hay còn gọi là đi từ nhận thức cảm
tính đến nhận thức lý tính. Nhận thức cảm tính và nhận thức lý tính tuy là 2 giai đoạn
của quá trình nhận thức, nhưng xét đến cùng đều bắt nguồn từ thực tiễn, đều lấy sự
vật, hiện tượng trong thế giới khách quan làm đối tượng, nội dung phản ánh. Giữa
chúng có mối liên hệ mật thiết với nhau. Nhận thức cảm tính là tiền đề, điều kiện của
nhận thức lý tính. Nhận thức lý tính không thể thực hiện được nếu thiếu những tri
thức và tài liệu cần thiết do nhận thức cảm tính đưa lại. Như vậy, từ trực quan sinh
động đến tư duy trừu tượng và từ tư duy trừu tượng trở về thực tiễn là con đường biện
chứng của nhận thức chân lý khách quan. Trong đó, thực tiễn vừa là tiền đề xuất phát,
vừa là điểm kết thúc của một vòng khâu, một quá trình nhận thức. Nhưng kết thúc
vòng khâu này thì lại là điểm bắt đầu của một vòng khâu khác cao hơn. Đó là quá
trình liên tục, vô tận của sự nhận thức chân lý khách quan.
Nhận thức khoa học và các trình độ nhận thức khoa học; vấn đề chân lý; sự
thống nhất giữa lý luận và thực tiễn. Nghiên cứu quá trình nhận thức của con người
qua quan điểm của phép biện chứng duy vật giúp ta có những bước làm cụ t ể h để cải tạo
hiện thực theo hướng tiến bộ, phát triển, các bước đó cụ thể là: Tổ chức hoạt động
thực tiễn là khâu quyết định biến lý luận thành hiện thực, việc này yêu cầu phải tập hợp
lực lượng thành khối thống nhất về tư tưởng, tổ chức và hành động; có tri thức khoa học
về đối tượng cải tạo; có kế hoạch thực hiện đồng bộ và chi tiết; phương án điều chỉnh
hoạt động; lựa chọn phương tiện và phương pháp tác động thực tiễn; triển khai thực hiện
kế hoạch; nắm bắt thông tin, phát hiện và giải quyết kịp thời những mâu thuẫn nảy
sinh trong thực tiễn; đánh giá kết quả, rút kinh nghiệm, khái quát lý luận đưa ra
chương trình hoạt động mới. Như vậy việc tổ chức thực tiễn yêu cầu không chỉ tính đến
hiệu quả kinh tế mà còn phải đảm bảo hiệu quả của những mặt khác như: Chính trị,
an ninh quốc phòng, luật pháp, bảo vệ môi trường, sức khỏe, đạo đức, văn hóa... 7
1.3. Chủ nghĩa duy vật lịch sử
Với những nội dung cơ bản là: Vai trò của sản xuất vật chất và phương thức sản
xuất; Quy luật quan hệ sản xuất phù hợp với trình độ của lực lượng sản xuất; Biện
chứng giữa cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng; tồn tại xã hội và ý thức xã hội;
Học thuyết về hình thái kinh tế xã hội; vai trò của đấu tranh giai cấp và cách mạng xã
hội; quan niệm về con người và vai trò sáng tạo lịch sử của quần chúng nhân dân.
Vai trò của sản xuất vật chất và phương thức sản xuất: Sản xuất vật chất là
quá trình con người sử dụng công cụ lao động tác động vào tự nhiên, cải biến các
dạng vật chất của giới tự nhiên nhằm tạo ra của cải vật chất thoả mãn nhu cầu tồn tại
và phát triển của con người. Phương thức sản xuất dùng để chỉ những cách thức mà
con người sử dụng để tiến hành quá trình sản xuất của xã hội ở những giai đoạn lịch
sử nhất định. Theo quan điểm của chủ nghĩa duy vật lịch sử, sản xuất vật chất giữ vai
trò là nhân tố quyết định sự sinh tồn, phát triển của con người và xã hội. Là hoạt động
nền tảng làm phát sinh, phát triển những mối quan hệ xã hội của con người; nó chính
là cơ sở của sự hình thành, biến đổi và phát triển của xã hội loài người.
Quy luật quan hệ sản xuất phù hợp với trình độ của lực lượng sản xuất:
Lực lượng sản xuất là tổng thể các nhân tố được sử dụng trong quá trình sản xuất tạo thành
năng lực thực tiễn cải biến các đối tượng tự nhiên theo nhu cầu của con người. Quan hệ
sản xuất là quan hệ giữa người với người trong quá trình sản xuất (sản xuất và tái sản xuất
xã hội). Quan hệ sản xuất gồm ba mặt: Quan hệ về sở hữu đối với tư liệu sản xuất,
quan hệ về tổ chức và quản lý sản xuất, quan hệ trong phân phối sản phẩm sản xuất
ra. Lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất là hai yếu tố cơ bản, tất yếu của quá trình
sản xuất, trong đó lực lượng sản xuất là nội dung vật chất của quá trình sản xuất, còn
quan hệ sản xuất là “hình thức xã hội” của quá trình đó. Lực lượng sản xuất và quan hệ
sản xuất tồn tại trong tính quy định lẫn nhau, thống nhất với nhau. Đây là yêu cầu tất yếu
và phổ biến diễn ra trong mọi quá trình sản xuất hiện thực của xã hội. Mối quan hệ
giữa lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất tuân theo nguyên tắc khách quan là lực lượng
sản xuất quyết định quan hệ sản xuất và quan hệ sản xuất tác động trở lại lực lượng
sản xuất, quan hệ sản xuất phải phụ thuộc vào thực trạng phát triển của lực lượng sản xuất
trong mỗi giai đoạn lịch sử xác định; bởi vì, quan hệ sản xuất chỉ là hình thái kinh tế-
xã hội, còn lực lượng sản xuất là nội dung vật chất, kỹ thuật của quá trình đó.
Biện chứng giữa cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng: Cơ sở hạ tầng dùng để chỉ toàn bộ n ữ
h ng quan hệ sản xuất hợp thành cơ cấu kinh tế của xã hội. Kiến trúc
thượng tầng dùng để chỉ toàn bộ hệ thống kết cấu các hình thái ý thức xã hội cùng với
các thiết chế chính trị- xã hội tương ứng, được hình thành trên một cơ sở hạ tầng kinh
tế nhất định. Cơ sở hạ tầng quyết định kiến trúc thượng tầng, còn kiến trúc thượng
tầng là sự phản ánh đối với cơ sở hạ tầng, phụ thuộc vào cơ sở hạ tầng và tác động trở
lại cơ sở hạ tầng. Sự tác động của kiến trúc thượng tầng đối với cơ sở hạ tầng có thể 8
thông qua nhiều phương thức. Điều đó tùy thuộc vào bản chất của mỗi nhân tố trong
kiến trúc thượng tầng, phụ thuộc vào vị trí, vai trò của nó và những điều kiện cụ thể.
Trong đó nhà nước là nhân tố có tác động trực tiếp nhất và mạnh mẽ nhất tới cơ sở hạ tầng kinh tế.
Tồn tại xã hội và ý thức xã hội: Tồn tại xã hội dùng để chỉ phương diện sinh
hoạt vật chất và các điều kiện vật chất của xã hội. Tồn tại xã hội bao gồm các yếu tố
chính là: Phương thức sản xuất vật chất, điều kiện tự nhiên, hoàn cảnh địa lý, dân số
và mật độ dân số... trong đó phương thức sản xuất vật chất là yếu tố cơ bản nhất. Ý
thức xã hội dùng để chỉ phương diện sinh hoạt tinh thần của xã hội, nảy sinh từ tồn tại
xã hội và phản ánh tồn tại xã hội trong những giai đoạn phát triển nhất định. Tồn tại
xã hội quyết định ý thức xã hội; ý thức xã hội là sự phản ánh đối với tồn tại xã hội và
phụ thuộc vào tồn tại xã hội; mỗi khi tồn tại xã hội biến đổi (nhất là phương thức sản
xuất) thì những tư tưởng và lý luận xã hội, những quan điểm về chính trị, pháp quyền,
triết học... tất yếu cũng sẽ biến đổi theo. Song, ý thức xã hội cũng có tính độc lập
tương đối của nó vì: Ý thức xã hội thường lạc hậu so với tồn tại xã hội; ý thức xã hội
có thể vượt trước tồn tại xã hội; ý thức xã hội có tính kế thừa trong sự phát triển của ý
thức xã hội; sự tác động qua lại giữa các hình thái ý thức xã hội trong sự phát triển
của chúng; ý thức xã hội có khả năng tác động trở lại tồn tại xã hội.
Qua việc thấy được vai trò quyết định của sản xuất vật chất, của lực lượng sản xuất,
của cơ sở hạ tầng, của tồn tại xã hội.. giúp Đảng ta vận dụng để hoạch định đường lối,
chủ trương một cách khách quan, khoa học, phù hợp với mọi sự vận động và phát triển
trong xã hội... để đất nước ta có được cơ đồ, tiềm lực, vị thế như hiện nay.
Hạt nhân của chủ nghĩa duy vật lịch sử là lý luận về hình thái kinh tế- xã hội,
chủ nghĩa duy vật lịch sử đã không dừng lại ở việc lý giải nguyên lý chung về mối
quan hệ giữa tồn tại xã hội và ý thức xã hội, mà còn đi sâu phân tích kết cấu của xã hội, xác định vị t í
r , vai trò của từng yếu tố cấu thành xã hội, đồng thời xem xét mối quan hệ
biện chứng giữa các yếu tố đó hình thành học thuyết về hình thái kinh tế- xã hội. Có thể
khẳng định rằng, trong chủ nghĩa duy vật lịch sử, học thuyết hình thái kinh tế- xã hội
là một trong những nền tảng lý luận quan trọng của lý luận về chủ nghĩa xã hội của chủ nghĩa Mác- Lênin.
Hình thái kinh tế- xã hội là một khái niệm của chủ ng ĩ
h a duy vật lịch sử "dùng để
chỉ x hội ở từng giai đoạn lịch sử nhất định, với một kiểu quan hệ sản xuất đặc trưng
cho x hội đó phù hợp với một trnh độ nhất định của lực lượng sản xuất và một kiến trúc
thượng tng tương ứng được xây dựng trên những quan hệ sản xuất ấy"1.Học thuyết
về hình thái kinh tế- xã hội của C.Mác ra đời là một cuộc cách mạng của khoa học xã hội
nói chung và Triết học nói riêng. Khác với tất cả các lý luận duy tâm, thần bí hay siêu hình
1 Một số vấn đề về Chủ nghĩa Mác- Lênin trong thời đại hiện nay, Nxb. Chính trị quốc gia, 1996, tr.18. 9
trước đó, học thuyết đó đã chỉ ra rằng, động lực của lịch sử không phải là một thứ tinh thần
thần bí nào, mà chính là hoạt động thực tiễn của con người, mà hoạt động đó lại xuất phát
từ cái sự thật hiển nhiên là trước hết con người cần phải ăn, uống, ở và mặc, nghĩa là
phải lao động, trước khi có thể đấu tranh để giành quyền thống trị, trước khi có thể
hoạt động chính trị, tôn giáo, triết học,... C.Mác đã làm nổi bật những quan hệ xã hội
vật chất, tức là những quan hệ sản xuất, những quan hệ cơ bản, ban đầu và quyết định
đối với tất cả mọi quan hệ khác, đã cung cấp cho khoa học xã hội một tiêu chuẩn hoàn toàn
khách quan để thấy được các quy luật xã hội.
C.Mác viết: “Ti coi sự p á
h t triển của những hnh thái kinh tế- x hội là một
quá trnh lịch sử- tự nhiên”. V.I.Lênin giải thích thêm: “Chỉ có đem quy những quan
hệ x hội vào những quan hệ sản xuất, và đem quy những quan hệ sản xuất vào trnh
độ của những lực lượng sản xuất th n ư
g ời ta mới có được một cơ sở vững chắc để
quan niệm sự phát triển của những hnh thái x hội là một quá trnh lịch sử- tự nhiên.
Và dĩ nhiên là khng có một quan điểm như thế th khng thể có một khoa học x hội
được”2. Sự ra đời của triết học Mác tạo nên sự biến đổi có ý nghĩa cách mạng trong
lịch sử phát triển triết học của nhân loại, vấn đề không chỉ nhận thức thế giới mà còn
cải tạo thế giới: “Các nhà triết học đ chỉ giải thích thế giới bằng nhiều cách khác
nhau, song vấn đề là cải tạo thế giới”3.
Toàn bộ những tư tưởng cơ bản trong học thuyết Mác về hình thái kinh tế- xã
hội đã trở thành cơ sở lý thuyết và phương pháp luận khoa học của sự nghiệp đổi mới
và công nghiệp hóa, hiện đại hóa ở nước ta. Việt Nam từ một nền kinh tế nông nghiệp
quá độ lên chủ nghĩa xã hội, bỏ qua chế độ tư bản chủ nghĩa, ta cần phải xây dựng từ
đầu lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất; cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng.
Để có một hình thái kinh tế xã hội xã hội chủ nghĩa, trong thời kì đổi mới, hội nhập
quốc tế, Đảng ta đã đưa ra và thực hiện những quyết sách quan trọng như: Đẩy mạnh
công nghiệp hóa, hiện đại hóa gắn với phát triển kinh tế tri thức; phát triển kinh tế thị
trường định hướng xã hội chủ nghĩa; xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ
nghĩa; xây dựng nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc. Chúng ta có thể khẳng
định rằng khi công nghiệp hóa, hiện đại hóa gắn liền với việc ứng dụng rộng rãi
những thành tựu khoa học công nghệ hiện đại, khi khoa học công nghệ cùng với giáo
dục- đào tạo được coi là quốc sách hàng đầu, là nền tảng, động lực của công nghiệp
hóa, hiện đại hóa và nguồn lực con người là yếu tố quyết định mọi thắng lợi.
Tóm lại, Triết học Mác- Lênin với 3 nội dung cốt lõi là chủ nghĩa duy vật biện
chứng; phép biện chứng duy vật và chủ nghĩa duy vật lịch sử là thế giới quan và
phương pháp luận được gắn kết và thống nhất hữu cơ với nhau là do triết học
2 V.I.Lênin toàn tập, tập 1, 1980, Nxb. Macxcova, tr.163.
3 Các Mác và Ph.Ăngghen toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t.3, tr.12. 10
Mác-Lênin hoàn toàn có khả năng nhận thức đúng đắn cả thế giới tự nhiên, xã hội và
tư duy con người. Triết học Mác- Lênin đã trang bị thế quan khoa học, nhân sinh quan
cách mạng và phương pháp luận khoa học để Đảng ta xây dựng chủ trương, đường
lối, chương trình, kế hoạch hành động và biến chúng thành hiện thực, thúc đẩy sự
phát triển của xã hội. Những bài học quý giá của thực tiễn cách mạng Việt Nam gần
một thế kỷ qua với thắng lợi vĩ đại của Cách mạng Tháng Tám, của 2 cuộc kháng
chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ xâm lược, những thành tựu của 35 năm đổi
mới đất nước vừa qua là những bằng chứng sinh động thể hiện rõ vai trò, sức mạnh
của vận dụng sáng tạo Triết học Mác - Lênin vào thực tiễn Việt Nam.
2. Kinh tế chính trị Mác-Lênin
Kinh tế chính trị Mác-Lênin là khoa học nghiên cứu quan hệ giữa con người với
con người trong quá trình sản xuất của cải vật chất của xã hội. Nghiên cứu phương thức
sản xuất tư bản chủ nghĩa, chỉ rõ bản chất bóc lột của quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa;
những quy luật kinh tế chủ yếu hình thành, phát triển và đưa chủ nghĩa tư bản tới chỗ
diệt vong. Nghiên cứu những quy luật phát triển của quan hệ sản xuất xã hội chủ nghĩa,
xây dựng một xã hội không có áp bức, bất công, vì tự do, ấm no, hạnh phúc cho mọi người.
Kinh tế chính trị học Mác- Lênin gồm 2 nội dung chủ yếu: (1)Lý luận về phương thức
sản xuất tư bản chủ nghĩa; (2)Dự báo về một số đặc điểm của nền kinh tế cộng sản chủ nghĩa.
2.1. Lý luận về phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa
Nghiên cứu quá trình sản xuất của tư bản, C.Mác đã xây dựng lý luận giá trị lao động
thật sự khoa học. Đặc biệt, với phát hiện mới về tính chất hai mặt của lao động sản xuất
hàng hóa, C.Mác đã luận giải một cách khoa học về nguồn gốc của giá trị sử dụng và
giá trị hàng hóa. C.Mác phân tích nguồn gốc, bản chất của tiền tệ, luận giải quy luật
lưu thông tiền tệ, xác định các nhân tố ảnh hưởng đến khối lượng tiền cần thiết trong
lưu thông. Nghiên cứu về kinh tế hàng hóa, C.Mác chỉ ra bản chất sản xuất tư bản chủ nghĩa
là tạo ra giá trị thặng dư. Trên cơ sở xây dựng lý luận hàng hóa sức lao động, C.Mác
chỉ ra nguồn gốc, bản chất của giá trị thặng dư là do sức lao động của người công nhân
làm thuê sáng tạo ra; luận giải khoa học bản chất bóc lột của quan hệ sản xuất tư bản
chủ nghĩa. Để làm rõ bản chất của quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa, C.Mác còn
phân tích trình độ và quy mô bóc lột của tư bản; chỉ ra các phương pháp làm tăng giá trị
thặng dư và quá trình tích lũy tư bản làm cho tư bản không ngừng lớn lên.
Cùng với quan niệm duy vật về lịch sử, Ph.Ăngghen coi học thuyết giá trị
thặng dư là phát minh vĩ đại thứ hai của C.Mác: “Khng phải chỉ có tm ra quy luật
phát triển của lịch sử loài người, Mác cng tm ra quy luật vận động riên g của
phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa hiện đại và của x hội tư sản do phương thức
đó đ ra. Với việc phát hiện ra giá trị thặng dư trong lĩnh vực này th lập tức một ánh
sáng đ hiện ra trong khi tất cả các cng trnh nghiên cứu trước đây của các nhà kinh 11
tế học tư sản cng như của các nhà phê bnh x hội chủ nghĩa vẫn đều m mẫm trong
bóng tối”4. Cho đến nay, các học giả tư sản vẫn không thể bác bỏ được mà còn phải
thừa nhận học thuyết giá trị thặng dư của C.Mác. Học thuyết giá trị thặng dư của Mác
vẫn là học thuyết kinh tế quan trọng khi nguyên cứu về chủ nghĩa tư bản. Nó có một ý
nghĩa thời đại sâu sắc mà chúng ta cần biết khai thác, vận dụng để xây dựng nền kinh
tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.
Nghiên cứu quá trình lưu thông của tư bản, C.Mác phân tích về quá trình tuần
hoàn và chu chuyển của tư bản; làm rõ tư bản cố định, tư bản lưu động và chỉ ra
phương thức chu chuyển giá trị của chúng; phân tích sự hao mòn của tư bản cố định.
Ngoài ra, C.Mác còn nghiên cứu tái sản xuất tư bản xã hội; sự trao đổi giữa hai khu
vực của nền sản xuất xã hội và các điều kiện thực hiện sản phẩm trong tái sản xuất
giản đơn và tái sản xuất mở rộng tư bản xã hội. Đây là cơ sở khoa học cho nhận thức
về tính cân đối trong phát triển kinh tế và các quy luật của tái sản xuất mở rộng trên
phạm vi toàn xã hội trong nền kinh tế thị trường.
Nghiên cứu toàn bộ quá trình sản xuất tư bản chủ nghĩa, C.Mác chỉ ra các hình
thái cụ thể trong quá trình vận động của tư bản. Đó là sự chuyển hóa của giá trị thặng
dư và tỷ suất giá trị thặng dư thành lợi nhuận và tỷ suất lợi nhuận; sự vận động
chuyển hóa của quy luật giá trị thành giá cả sản xuất và quy luật giá trị thặng dư thành
quy luật lợi nhuận bình quân. Phân tích khoa học sự phân phối giá trị thặng dư cho
các nhà tư bản kinh doanh trong các lĩnh vực khác nhau dưới hình thức lợi nhuận
công nghiệp, lợi nhuận thương nghiệp, lợi tức cho vay và địa tô tư bản chủ nghĩa.
Như vậy, lý luận kinh tế chính trị Mác- Lênin đã vạch rõ bản chất của chủ
nghĩa tư bản, đó là quan hệ bóc lột của tư bản đối với lao động làm thuê bằng hình
thức bóc lột giá trị thặng dư. Đồng thời, C.Mác đã vạch rõ quá trình vận động của tư
bản chủ nghĩa, đó là quá trình phát sinh, phát triển và tất yếu diệt vong của nó. C.Mác
khẳng định: phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa khng phải là phương thức tồn
tại vĩnh viễn, mà nó chỉ là một giai đoạn lịch sử đặc biệt và tất yếu được thay thế
bằng một xã hội mới cao hơn, tốt đẹp hơn, đó là chủ nghĩa cộng sản.
2.2. Dự báo về một số đặc điểm của nền kinh tế cộng sản chủ nghĩa
C.Mác đã chỉ ra nguyên lý về thời kỳ quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa
xã hội; đồng thời, C.Mác dự báo về sự phân kỳ trong sự phát triển của hình thái kinh
tế cộng sản chủ nghĩa và đặc điểm của các giai đoạn phát triển đó. C.Mác dự báo về
vấn đề phân phối trong giai đoạn đầu của xã hội cộng sản chủ nghĩa, đó là “làm theo
năng lực, hưởng theo lao động”. Khi chuyển sang giai đoạn cao của xã hội cộng sản,
Mác chỉ rõ: cùng với sự phát triển của xã hội xã hội chủ nghĩa, sức sản xuất xã hội
được phát triển, trnh độ văn hóa được nâng cao… thì tất yếu phải chuyển sang
4 Các Mác và Ph.Ăngghen toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t.19, tr.500 12
nguyên tắc phân phối mới là “làm theo năng lực, hưởng theo nhu cu”. Đó là lúc xã
hội có thể sản xuất ra sản phẩm tiêu dùng dồi dào đến mức không cần dùng phân phối
lợi ích vật chất để kích thích lao động.
2.3. V.I.Lênin đã có những cống hiến vô cùng to lớn trong việc bảo vệ và
phát triển kinh tế chính trị học mác-xít
Trên cơ sở thực tiễn phát triển của c ủ
h nghĩa tư bản, V.I.Lênin đã bổ sung và
phát triển về chủ nghĩa tư bản tự do cạnh tranh, lý luận về tái sản xuất tư bản xã hội.
Đặc biệt, trong lý luận tái sản xuất tư bản xã hội, khi tính tới ảnh hưởng của tiến bộ
khoa học- kỹ thuật làm cho cấu tạo hữu cơ của tư bản không ngừng tăng lên trong quá
trình tái sản xuất mở rộng, V.I.Lênin đã phát hiện ra quy luật ưu tiên phát triển sản
xuất tư liệu sản xuất- quy luật kinh tế quan trọng của nền kinh tế hiện đại.
Cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX, khi chủ nghĩa tư bản phát triển sang giai đoạn
mới, V.I.Lênin đã sáng tạo ra lý luận khoa học về chủ nghĩa tư bản độc quyền.
V.I.Lênin cho rằng, chủ nghĩa tư bản độc quyền là sự chuyển biến từ chủ nghĩa tư bản
tự do cạnh tranh, là nấc thang phát triển cao của chủ nghĩa tư bản và chỉ rõ 5 đặc điểm
kinh tế của chủ nghĩa tư bản độc quyền, đó là: (1)Sự tích tụ sản xuất và các tổ chức độc
quyền; (2)Tư bản tài chính và bọn đầu sỏ tư bản tài chính; (3)Xuất khẩu tư bản; (4)Sự
phân chia thế giới về kinh tế giữa các liên minh tư bản độc quyền; (5)Sự phân chia thế
giới về lãnh thổ giữa các cường quốc đế quốc. Những đặc điểm này vạch rõ bản chất
của chủ nghĩa tư bản trong giai đoạn mới.
Đồng thời, V.I.Lênin chỉ ra bản chất, nguyên nhân hình thành và hình thức biểu
hiện của chủ nghĩa tư bản độc quyền nhà nước, cùng với xu hướng vận động của nó.
Chủ nghĩa tư bản độc quyền nhà nước, là sự kết hợp hay dung hợp sức mạnh
của các tổ chức độc quyền tư nhân với sức mạnh của nhà nước tư sản thành một cơ
chế thống nhất, trong đó nhà nước tư sản bị phụ thuộc vào các tổ chức độc quyền và
can thiệp vào quá trình kinh tế nhằm bảo vệ lợi ích của các tổ chức độc quyền và cứu nguy
cho chủ nghĩa tư bản. Một trong những hình thức biểu hiện quan trọng của chủ nghĩa
tư bản độc quyền nhà nước là sự tham gia của nhà nước tư sản vào quá trình kinh tế.
Hệ thống điều tiết kinh tế của nhà nước tư sản là tổng thể những thể chế và thiết chế
kinh tế của nhà nước tư sản. Nó bao gồm bộ máy quản lý gắn với hệ thống chính sách,
công cụ có khả năng điều tiết sự vận động của toàn bộ nền kinh tế quốc dân, toàn bộ
quá trình tái sản xuất xã hội theo hướng có lợi cho tư sản độc quyền. Các công cụ c ủ h yếu
nhà nước tư sản dùng để điều tiết nền kinh tế và thực hiện các chính sách kinh tế là:
ngân sách, thuế, hệ thống tiền tệ tín dụng, các doanh nghiệp nhà nước...
Những biểu hiện mới của chủ nghĩa tư bản độc quyền và độc quyền nhà nước:
Việc xuất khẩu tư bản là sự mở rộng quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa ra nước ngoài,
là công cụ chủ yếu để bành trướng sự thống trị, bóc lột, nô dịch của tư bản tài chính 13
trên phạm vi toàn thế giới. Chủ thể phân chia thị trường thế giới không chỉ có các tổ
chức độc quyền quốc gia mà bên cạnh đó còn có các nhà nước tư sản phát triển và
đang phát triển. Kết quả của việc phân chia kinh tế thế giới hình thành các liên minh
và các khối liên kết khu vực.
Học thuyết đã chỉ ra sự chuyển biến từ chủ nghĩa tư bản tự do cạnh tranh sang
chủ nghĩa tư bản độc quyền và độc quyền nhà nước; vai trò và giới hạn lịch sử của
chủ nghĩa tư bản. Từ sự phân tích những đặc trưng kinh tế chính trị của chủ nghĩa tư
bản độc quyền, V.I.Lênin đã rút ra những kết luận về vị trí lịch sử của chủ nghĩa tư
bản trong giai đoạn phát triển mới của nó: giai đoạn đế quốc chủ nghĩa. Đó là giai
đoạn cuối cùng của chủ nghĩa tư bản, đêm trước cách mạng xã hội chủ nghĩa. Điều đó
có nghĩa là, chủ nghĩa đế quốc nhất định sẽ bị thay thế bởi chủ nghĩa xã hội, nhưng
quá trình thay thế đó là một quá trình đấu tranh quyết liệt, quanh co khúc khuỷu,
có cao trào và có thoái trào chứ không phải là một quá trình trơn tru, thẳng tắp.
Tóm lại, Kinh tế chính trị Mác- Lênin là khoa học rất quan trọng trong đời sống
xã hội, ngoài việc chỉ ra bản chất bóc lột của chủ nghĩa tư bản, nó giúp chúng ta thấy
được bản chất của các hiện tượng và quá trình kinh tế, nắm được các quy luật kinh tế
chi phối sự vận động và phát triển kinh tế; phát triển lý luận kinh tế và vận dụng lý
luận đó vào thực tế, hành động theo quy luật, tránh bệnh chủ quan, giáo điều, duy ý
chí. Kinh tế chính trị cung cấp các luận cứ khoa học làm cơ sở cho sự hình thành
đường lối, chiến lược phát triển kinh tế xã hội và các chính sách, biện pháp kinh tế cụ
thể phù hợp với các yêu cầu của các quy luật khách quan và điều kiện cụ thể của đất
nước ở từng thời kì nhất định. Là công cụ cần thiết không chỉ cho các nhà quản lý vĩ
mô mà còn rất cần cho quản lý sản xuất kinh doanh ở doanh nghiệp của mọi tầng lớp
dân cư, ở tất cả các thành phần kinh tế. Kinh tế chính trị là phương tiện giúp ta hiểu rõ
tính đúng đắn, khoa học, sáng tạo về chủ trương, đường lối, chính sách kinh tế cụ thể
của Đảng và Nhà nước ta qua các thời kì phát triển đất nước.
3. Chủ nghĩa xã hội khoa học
Nội dung cơ bản của chủ nghĩa xã hội khoa học là nghiên cứu: Sứ mệnh lịch sử
của giai nhân cấp công nhân và cách mạng xã hội chủ nghĩa; Những vấn đề chính trị-
xã hội có tính quy luật trong tiến trình cách mạng xã hội chủ nghĩa; Chủ nghĩa xã hội
hiện thực và triển vọng.
3.1. Học thuyết về chủ nghĩa xã hội
Theo chủ nghĩa Mác - Lênin, chủ nghĩa xã hội là một xã hội có cơ sở vật chất-
kỹ thuật là nền đại công nghiệp; xóa bỏ chế độ tư hữu tư bản chủ nghĩa, thiết lập chế
độ công hữu về tư liệu sản xuất; tạo ra được cách tổ c ứ
h c lao động và kỷ luật lao động
mới; thực hiện nguyên tắc phân phối theo lao động, coi đó là nguyên tắc căn bản nhất;
nhà nước mang bản chất giai cấp công nhân, có tính nhân dân rộng rãi, có tính dân tộc 14
sâu sắc; thực hiện sự giải phóng con người khỏi ách áp bức, bóc lột; thực hiện bình
đẳng xã hội, tạo điều kiện cho con người phát triển toàn diện.
Trên cơ sở quy luật sự phát triển của những hình thái kinh tế- xã hội là một quá
trình lịch sử- tự nhiên, tính tất yếu thay thế chủ nghĩa tư bản bằng chủ nghĩa xã hội, sự
ra đời của chủ nghĩa xã hội và sự diệt vong của chủ nghĩa tư bản là tất yếu như nhau.
Những dự báo về đặc trưng cơ bản, về cách thức, khả năng thực hiện chủ nghĩa xã hội
là quá trình của kết quả phát triển tích hợp những điều kiện cụ thể và cần thiết về kinh
tế, chính trị và văn hoá- xã hội khác nhau chín muồi khách quan, chứ không phải theo
ý muốn chủ quan ở các quốc gia, dân tộc.
3.2. Sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân
Từ cơ sở của chủ nghĩa duy vật lịch sử, cho thấy, nguồn gốc sâu xa của sự phát
triển xã hội là sự đấu tranh giữa các mặt đối lập nằm ngay trong lòng của xã hội, trước
hết là sự đấu tranh giữa lực lượng sản xuất mới với quan hệ sản xuất cũ đã lỗi thời,
đang kìm hãm sự phát triển của nó. Trong xã hội có giai cấp đối kháng thì sự đấu
tranh giữa lực lượng sản xuất mới với quan hệ sản xuất cũ được thể hiện thành cuộc
đấu tranh giữa giai cấp đại diện cho lực lượng sản xuất mới và giai cấp đại diện cho
quan hệ sản xuất cũ. Cuộc đấu tranh giữa các giai cấp đối kháng sẽ dẫn đến cách
mạng xã hội, tức là dẫn đến bước nhảy vọt về chất trong sự phát triển của xã hội.
Trong xã hội tư bản, C.Mác đã tìm thấy một lực lượng xã hội đảm nhận vai trò
và sứ mệnh của mình, đi tiên phong trong cuộc đấu tranh giải phóng giai cấp, giải
phóng xã hội loài người và giải phóng từng con người khỏi áp bức, bóc lột và sự nô
dịch của chủ nghĩa tư bản, tiến tới xã hội cộng sản văn minh.
Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản đã đem lại cho giai cấp đó ý thức về địa vị bản
thân mình và yêu cầu mình, ý thức về điều kiện để giải phóng mình. Trong Tuyên
ngôn của Đảng Cộng sản, đã làm rõ tiêu chí xác định thế nào là giai cấp vô sản: đó là
những người lao động trực tiếp hay gián tiếp và vận hành các công cụ sản xuất có
tính chất công nghiệp. Mác và Ăngghen cho rằng: “Tất cả các giai cấp hiện đang đối
lập với giai cấp tư sản thì chỉ có giai cấp vô sản là giai cấp thực sự cách mạng. Tất
cả các giai cấp khác đều suy tàn và tiêu vong cùng với sự phát triển của đại công
nghiệp, còn giai cấp vô sản là sản phẩm của bản thân nền đại công nghiệp”5.
Sở dĩ giai cấp công nhân có vai trò, sứ mệnh lịch sử ấy là vì nó là con đẻ của
nền sản xuất hiện đại- đại diện cho tính xã hội hóa của lực lượng sản xuất và cũng đại
biểu cho quan hệ sản xuất mới, phù hợp với lực lượng sản xuất, tức là đại diện cho
phương thức sản xuất tiên tiến, phù hợp trào lưu tiến hoá của lịch sử. Chỉ có giai cấp
công nhân mới có tính cách mạng triệt để vì nó không có lợi ích riêng với chế độ tư
hữu, nó tìm thấy lợi ích chân chính của mình khi phấn đấu cho lợi ích toàn xã hội.
5 Các Mác và Ph.Ăngghen toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t.4, tr.610. 15
Muốn thực hiện được vai trò và sứ mệnh của mình, giai cấp vô sản phải liên
minh với giai cấp nông dân, phải thành lập ra đảng của mình, độc lập với tất cả các
đảng khác, đủ sức lãnh đạo cuộc đấu tranh vĩ đại của giai cấp công nhân và quần
chúng lao động. Đảng đó phải là đội tiên phong của giai cấp tiên phong, tiên phong cả
về nhận thức- tư tưởng- lý luận- chính trị và cả trong hành động- trong hoạt động thực
tiễn. Đảng đó phải tổ chức và hoạt dộng theo nguyên tắc tập trung dân chủ, thường
xuyên kiểm điểm, tự phê bình và quan hệ mật thiết với quần chúng...
Phát hiện ra sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân, đem lại lời giải thích khoa
học và cách mạng của giai cấp công nhân, trở thành tư tưởng cốt lõi lý luận chính trị,
tạo chuyển biến nhảy vọt của tư tưởng xã hội chủ nghĩa, từ không tưởng trở thành
khoa học của chủ nghĩa Mác. V.I. Lênin đánh giá: “Điểm chủ yếu trong học thuyết
của Mác là ở chỗ nó làm sáng rõ vai trò lịch sử thế giới của giai cấp vô sản là người
xây dựng xã hội xã hội chủ nghĩa”6.
3.3. Sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân Việt Nam hiện nay
Hiện nay, giai cấp công nhân Việt Nam là một lực lượng xã hội to lớn, đang
phát triển bao gồm những người lao động chân tay và trí óc, làm công hưởng lương
trong các loại hình sản xuất kinh doanh và dịch vụ công nghiệp, hoặc sản xuất, kinh doanh
và dịch vụ có tính chất công nghiệp. Để xứng đáng với vai trò là lực lượng đi đầu
trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa hướng tới kinh tế tri thức, hội nhập và
gắn với bảo vệ môi trường sinh thái, cần phải “Xây dựng giai cấp công nhân hiện đại,
nâng cao bản lĩnh chính trị, trnh độ học vấn, chuyên môn, kỹ năng nghề nghiệp, tác phong
công nghiệp, kỷ luật lao động thích ứng với cuộc cách mạng công nghiệp ln thứ tư”7.
Hiện nay, nội dung kinh tế hàng đầu của sự nghiệp đẩy mạnh toàn diện công cuộc đổi mới,
được Đại hội XIII xác định là: “Đổi mới mạnh mẽ m hnh tăng trưởng, cơ cấu lại
nền kinh tế, nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả và sức cạnh tranh của nền kinh tế;
tiếp tục đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa trên nền tảng của tiến bộ khoa học,
công nghệ và đổi mới sáng tạo”8. Sự lớn mạnh của giai cấp công nhân là điều kiện
tiên quyết đảm bảo sự thành công của công cuộc đổi mới, công nghiệp hóa, hiện đại
hóa đất nước. Xây dựng và phát triển giai cấp công nhân là trách nhiệm của toàn bộ
hệ thống chính trị, của toàn xã hội và sự nỗ lực vươn lên của mỗi người công nhân.
Chủ nghĩa Mác- Lênin là một hệ thống lý luận khoa học- biện chứng, hiện đại
về những quy luật phát triển của tự nhiên và xã hội. Giá trị của chủ nghĩa Mác- Lênin
ở tính chuẩn xác, toàn diện, hệ thống và biện chứng. C.Mác, Ph.Ăngghen và
V.I.Lênin đã tổng kết, đúc rút từ sự phân tích toàn bộ lịch sử nhân loại và thực tiễn xã
6 V.I.Lênin toàn tập, tập 23, 1980, Nxb. Macxcova, tr.1.
7 Đảng cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Nxb CTQG Sự thật, 2021, tập 1, tr.166
8 Đảng cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Nxb CTQG Sự thật, 2021, tập 1, tr.120 16
hội, kế thừa một cách có hệ thống, chọn lọc những giá trị tư tưởng và thành tựu khoa
học, các ông đã chỉ ra quy luật vận động của lịch sử nhân loại và con đường tất yếu đi
tới chủ nghĩa cộng sản- một hình thái kinh tế- xã hội phát triển cao hơn, triệt để hơn
các hình thái kinh tế- xã hội trước đó. Chủ nghĩa Mác- Lênin là ngọn đuốc soi đường
cho phong trào cộng sản và công nhân trên thế giới. Hệ tư tưởng khoa học và cách
mạng này sẽ còn tiếp tục được vận dụng, phát triển và có sức sống trong thực tiễn
cách mạng cũng như trong thực tiễn phát triển đất nước. Việc bổ sung, phát triển,
hoàn thiện thêm là điều tất yếu, những nội dung cơ bản của chủ nghĩa Mác- Lênin
trong điều kiện ngày nay vẫn đúng, vẫn đang có sức hấp dẫn, chinh phục nhiều người
trên thế giới bởi tính cách mạng, khoa học và tính triệt để của nó.
II. NHỮNG NỘI DUNG CỐT LÕI CỦA TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH
Tư tưởng Hồ Chí Minh là một hệ thống quan điểm toàn diện và sâu sắc về
những vấn đề cơ bản của cách mạng Việt Nam, là kết quả sự vận dụng sáng tạo và
phát triển chủ nghĩa Mác- Lênin vào điều kiện cụ thể của nước ta, kế thừa và phát
triển các giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc, tiếp thu tinh hoa văn hóa của nhân
loại nhằm giải phóng dân tộc, giải phóng giai cấp, giải phóng con người.
Cần tập trung nghiên cứu, quán triệt nội dung cơ bản của tư tưởng Hồ Chí
Minh trong các nhóm vấn đề: (1)Về con đường của cách mạng Việt Nam; (2)Về xây
dựng chủ nghĩa x hội ở Việt Nam; (3)Về nhân dân, đại đoàn kết dân tộc; (4)Về xây
dựng văn hóa và con người Việt Nam; (5)Về phát huy dân chủ, xây dựng nhà nước
pháp quyền của dân, do dân, vì dân; (6)Về xây dựng Đảng; (7)Về đạo đức.
1. Về con đường của cách mạng Việt Nam
Bằng hoạt động thực tiễn và tư duy lý luận, Hồ Chí Minh đã khẳng định quyết
tâm “thà hy sinh tất cả, chứ nhất định không chịu mất nước, nhất định không chịu
làm nô lệ” và “khng có g quý hơn độc lập, tự do”.
Người khẳng định vấn đề dân tộc và vấn đề giai cấp có mối quan hệ chặt chẽ
lẫn nhau. Giải phóng dân tộc là vấn đề trên hết. Độc lập dân tộc mà chưa giành được
thì vấn đề giai cấp cũng không giải quyết được. Giải phóng dân tộc tạo tiền đề để giải
phóng giai cấp. Cách mạng giải phóng dân tộc ở các nước thuộc địa và phụ thuộc
muốn thắng lợi phải đi theo con đường cách mạng vô sản. Cách mạng giải phóng dân
tộc trong thời đại mới phải do Đảng Cộng sản lãnh đạo. Lực lượng của cách mạng
giải phóng dân tộc là sức mạnh của toàn dân tộc. Cách mạng là sự nghiệp của quần
chúng bị áp bức, trong đó vai trò động lực cách mạng là của công nhân và nông dân,
lực lượng nòng cốt trong khối đại đoàn kết toàn dân tộc.
Độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội, phản ánh tính triệt để cách mạng
của tư tưởng Hồ Chí Minh. Tư tưởng đó đặt vấn đề giải phóng con người, hạnh phúc
của con người ở mục tiêu cao nhất của sự nghiệp cách mạng. Độc lập dân tộc là mục tiêu 17