Phân tích bài Một thời đại trong thi ca của Hoài Thanh chọn lọc hay nhất
Hoài Thanh là nhà nghiên cứu văn học xuất sắc tài hoa. Một thời đại trong thi ca là tiểu luận
mở đầu cuốn "Thi nhân Việt Nam" - một công trình xuất sắc trong sự nghiệp văn chương của
Hoài Thanh. Sau đây, Luật Minh Khuê sẽ gửi tới bạn đọc những bài phân tích Một thời đại
trong thi ca chọn lọc hay nhất.
1. Phân tích bài Một thời đại trong thi ca - Mẫu 1
Hoài Thanh được đánh giá là một trong những nhà nghiên cứu phê bình văn học xuất sắc
nhất đương thời. Cuốn sách mang tên "Một thời đại trong thi ca" là tiểu luận mở đầu cho
cuốn Thi nhân Việt Nam. Đây cũng chính là một trong những tác phẩm xuất sắc nhất trong sự
nghiệp văn chương của ông và sẽ còn lưu lại mãi theo năm tháng cho các thế hệ sau.
Đoạn trích mà chúng ta đang nhắc đến nằm ở phần cuối của bài Một thời đại trong thi ca.
Luận điểm chủ đạo của cả đoạn trích này là vấn đề "tinh thần thơ mới". Đây là một luận điểm
độc đáo và kết tinh nhuần nhuyễn nhiều tinh hoa văn phê bình của Hoài Thanh. Luận điểm
được tác giả triển khai thành ba nội dung chính. Một là "để thực sự hiểu hết hồn thơ, tinh
thần thơ cho đúng đắn thì phải so sánh bài hay với bài hay". Ông nói đúng, thơ không hay thì
làm sao có tinh thần được, làm gì có cái gọi là tinh thần. Hai là "muốn rõ đặc sắc mỗi thời
phải nhìn vào đại thể", nghĩa là không nên căn cứ quá chi tiết ở bài thơ hay nhà thơ cụ thể, cá
biệt nào. Điều này để nhận ra sự khác biệt trong tinh thần chung của nền thơ ca hai thời đại.
Vì vậy, một khi so sánh những bài thơ, nhà thơ cụ thể thì chắc chắn sẽ gặp phải những trường
hợp không điển hình, ranh giới giữa mới và cũ khó có thể phân biệt được một cách dễ dàng.
Qua hai luận điểm trên, người đọc nhận thấy nhà phê bình đã bám sát trật tự từ xa đến gần,
từ ngoài vào trong, từ cái chung đến cái riêng, từ bề ngoài đến diễn biến lịch sử. Các giai đoạn
lập luận với thứ tự như vậy rất đảm bảo tính logic của tư duy. Vì vậy khả năng thuyết phục
tới người khác là rất cao. Đây là một lợi thế to lớn trong cách hành văn nghị luận.
Tinh thần thơ mới bao trọn trong một chữ "tôi". Cái tôi của nhà thơ là mới nhưng mà tất cả
con người ta ai cũng có. Tuy nhiên trong lịch sử bị hệ tư tưởng chính thống đương thời thống
trị, ép buộc nên cái bản ngã ấy không được lộ ra, phải che giấu hay loại bỏ đi. Nhà thơ phải
nói tiếng nói của cái ta - đạo lí chung của thời cuộc. Chỉ khi cái tôi này được giải phóng thì nhà
thơ mới có thể nói lên những sự thật từ sâu thẳm đáy lòng mình. Cái tôi này chính là khát
vọng lương thiện, là lời khẳng định bản ngã của nhà thơ trước cuộc đời, là sự tự ý thức về cá
tính của mình trong đời sống xã hội. Bản ngã ấy đã bị xã hội phong kiến đàn áp từ bao nhiêu
thế kỷ trước, giờ đây trong bối cảnh mới của thời kỳ hiện đại nó đã được giải phóng và bùng
nổ dữ dội. Và khi được giải phóng thì nó sẽ làm phong phú cho thi ca bằng những cảm xúc
mới mẻ và những cách tân nghệ thuật vô cùng độc đáo, lôi cuốn người đọc.
Thơ xưa là tiếng nói của chính mình, gắn liền với đoàn thể, cộng đồng, dân tộc, quốc gia. Thơ
mới là tiếng nói của cái tôi đến cái tuyệt đối, gần với cái riêng, cái cá nhân, cá thể. Thủ pháp
nghệ thuật so sánh, đối lập gắn bó chặt chẽ với một cách nhìn biện chứng, lịch sử, lên hệ :
đưa cái tôi vào trong mối quan hệ để hiểu rõ hơn bên ngoài.
Từ ngôn ngữ đến cách trình bày, Hoài Thanh đã thể hiện rõ sự tinh tế và nghệ thuật trong việc
miêu tả tình cảm của một thời ký đã qua. Bài thơ này là một trong những tác phẩm lãng mạn
và sâu sắc của văn học Việt Nam, gợi nhắc cho chúng ta về sự quý giá của những kỷ niệm và nỗi nhớ.
2. Phân tích bài Một thời đại trong thi ca - Mẫu 2
Hoài Thanh tên khai sinh là Nguyễn Đức Nguyên, xuất thân trong một gia đình nhà nho nghèo
tại tỉnh Nghệ An. Ông bắt đầu sự nghiệp viết từ những năm 30 của thế kỉ XX khi mới ngoài 20
tuổi. Với những cống hiến hết mình, ông được đánh giá là nhà nghiên cứu, phê bình văn học
xuất sắc nhất của thời đại. Tác phẩm "Một thời đại trong thi ca" của Hoài Thanh là một tác
phẩm văn học thể hiện nỗi nhớ về một thời kỳ của tác giả qua việc miêu tả chi tiết, cụ thể
những hình ảnh và tình cảm trong quá khứ.
Nội dung của cuốn sách cập nhật đến rất nhiều vấn đề như bản gốc của thơ mới, tranh luận
và so sánh giữa thơ mới - thơ cũ, vài nét về con đường phát triển thơ mới, đặc điểm về hình
thức thể loại và phát triển trước mắt của thơ mới, bản chất tinh thần của thơ mới và bên
cạnh đó là hình ảnh cái tôi hiện lên trong mỗi tác phẩm. Ở mỗi vấn đề đặt ra, tác giả lại có
những đánh giá với những khía cạnh đặc trưng và những ý kiến sắc sảo và tinh tế.
Mở đầu đoạn trích Hoài Thanh đã đưa ra luôn nhận định để xác định thơ mới. Theo tác giả
muốn hiểu được thời đại thi ca, muốn hiểu được tinh thần thơ ca phải so sánh chúng với
nhau. Cách xác định của tác giả mang tính khoa học bởi vì có thể chỉ những câu hay mới trở
thành thước đo để tính giá trị sản phẩm. Thứ hai, xét trên đại thể "tất cả tinh thần thời xưa -
hay thơ cũ - và thời nay - hay thơ mới - có thể tựu chung lại trong hai chữ tôi và ta. Ngày
trước là thời đại của chữ ta còn bây giờ là thời đại của chữ tôi.
Tinh thần thơ mới là sự nhấn mạnh của cái tôi. Để khẳng định tinh thần thơ mới tác giả đã
đưa ra những biện luận cụ thể về nội dung của chữ "tôi" trong việc phân biệt với chữ "ta".
Đặc điểm chung của thơ cũ là nghiêng về cái "ta", nghiêng về ý thức cộng đồng. Để làm rõ
nhận thức này, Hoài Thanh chuyển sang nhìn vào lối sống nói chung và nhìn trong văn học nói
riêng. Từ xưa đến nay, xã hội Việt Nam không có cá nhân, chỉ có đoàn thể lớn là quốc gia và
nhỏ thì là gia đình.
Thứ ba là nội dung và ý nghĩa của cái tôi. Bản ngã với "nghĩa tuyệt đối", được sử dụng để hiểu
chính mình, hay - thì cũng thế - với tất cả mọi người. Nghĩa là cái tôi ý thức về sự tồn tại của
mình trên đời với tư cách một cá nhân cá thể, giá trị của tôi như thế nào đều chỉ phụ thuộc
vào chính bản thân mình mà thôi. Tác giả khẳng định rằng xã hội Việt Nam xưa không có cá
nhân, chỉ có đoàn thể.
Cách dẫn dắt, lập luận của tác giả trở nên mạch lạc hơn khi đưa ra các ví dụ cụ thể, so sánh và
hơn hết là đưa chúng ta đến những câu chuyện của Cao Bá Nha, của cô Phụ trên bến Cầm
Dương có tính chất đòn bẩy mạnh mẽ để biết được nỗi buồn không nơi nương tựa của
những nhà thơ mới. Vậy đấy, nỗi buồn của thơ mới được biểu hiện như một bi kịch ẩn giấu,
diễn ra một cách ngấm ngầm. Nhưng chính trong nỗi buồn, sự cô đơn ấy lại mang tới cho
người đọc rất nhiều ý nghĩa và những phong cách thơ đặc trưng của từng người.
Bài tiểu luận ói trên có tính chất chặt chẽ, các căn cứ vô cùng khoa học, lời văn của tác giả vừa
tinh tế lại vừa sắc sảo với giọng văn của người trong cuộc cùng những chia sẻ đúng như quan
niệm của tác giả là lấy hồn tôi để hiểu hồn người. Đặc biệt những khái niệm vốn không bay
bổng, qua những trình bày, giải thích của tác giả đã được chuyển thành những hình ảnh có thể hiểu được.
Các câu văn được căn chỉnh hợp lí với giọng văn nhẹ nhàng lôi cuốn người đọc. Cách dẫn dắt
đoạn văn vô cùng hợp lí, có sự liên kết với nhau, ngôn ngữ đặc sắc, dung dị mà dễ hiểu nhưng
vẫn rất súc tích là một trong những điều mà hiếm bài phê bình nào có thể làm được. Qua đó,
ta cũng có thể nhìn thấy quan điểm trân trọng của tác giả cho sự xuất hiện ý thức cá nhân
trong thơ ca và tấm lòng của nhà thơ mới đối với toàn thể dân tộc. Người ta quan niệm rằng
phê bình là người đại diện ý thức của các xu hướng, các trường phái văn học; Hoài Thanh rất
xứng đáng là người đại diện cho hệ tư tưởng của phong trào Thơ mới.
Trên đây là những bài phân tích Một thời đại trong thi ca của Hoài Thanh chọn lọc hay nhất.
Cảm ơn quý bạn đọc đã quan tâm theo dõi. Chúc các bạn học tốt !