Phân tích đoạn trích Những đứa trẻ lớp 9
1. Dàn ý phân tích Những đứa trẻ
1. MỞ BÀI PHÂN TÍCH NHỮNG ĐỨA TRẺ
- Giới thiệu đôi nét về tác giả, tác phẩm
+ Mác-xim Go-rơ-ki là một trong những nhà văn lớn của Nga ở thế kỉ thứ XX, người đặt nền
móng cho trường phái hiện thực xã hội trong văn chương.
+ Thời thơ ấu là một trong ba tiểu thuyết tự thuật nổi tiếng của Go-rơ-ki.
- Dẫn dắt nội dung đoạn trích: "Những đứa trẻ" là một đoạn trích đặc sắc mang ý nghĩa
nhân văn, thuật lại tình bạn thân thiết nảy sinh giữa tác giả hồi còn nhỏ với mấy đứa trẻ
sống thiếu tình thương bên hàng xóm, bất chấp những cản trở trong xã hội lúc bấy giờ.
2. THÂN BÀI PHÂN TÍCH NHỮNG ĐỨA TRẺ
a) Luận điểm 1: Hoàn cảnh đáng thương của những đứa trẻ
- Cả A-li-ô-sa và ba đứa trẻ đều là những đứa trẻ mồ côi nhưng thuộc những gia đình có địa vị xã hội khác nhau:
+ Aliosa là thường dân, cậu sống cùng với ông bà nhưng thường hay bị ông đánh, niềm an ủi
duy nhất là người bà luôn yêu thương cậu.
+ Ba đứa trẻ con ông đại tá tuy sống trong gia đình quý tộc giàu có nhưng lại thiếu tình yêu
thương khi mẹ chúng mất, bố chúng đi lấy một người khác.
=> Những đứa trẻ có hoàn cảnh đáng thương với sự cảm thông dành cho nhau, tình cảm
yêu thương và lòng tốt đối với nhau đã trở thành tình bạn đẹp đẽ.
b) Luận điểm 2: Tình bạn tuổi thơ trong sáng của Aliosa và ba đứa trẻ hàng xóm
- Tình bạn nảy nở giữa Aliosa và ba đứa trẻ hàng xóm, bất chấp cách biệt về địa vị xã hội:
+ Chúng cùng nhau trò chuyện, đối thoại với những chú chim -> Sự ngây thơ trong sáng.
+ Ba đứa trẻ hàng xóm chia sẻ với Aliosa về người mẹ của chúng.
+ Aliosa lại chia sẻ với chúng về những câu chuyện cổ tích mà bà cậu bé thường hay kể cho cậu bé nghe.
=> Với tâm hồn trong sáng nhạy cảm, bốn đứa trẻ ríu rít chơi với nhau, sự đồng cảm về cảnh
ngộ đã gắn bó những tâm hồn tuổi thơ như chúng.
c) Luận điểm 3: Tình bạn trong sáng bị ngăn cấm
- Tình bạn trong sáng của bốn đứa trẻ bị ngăn cấm bởi người bố đại tá của ba đứa hàng xóm:
+ Lão đại tá già xuất hiện với bộ ria trắng, đầu đội chiếc mũ xù lông đã thô bạo “nắm lấy vai
đuổi Aliosa ra khỏi cổng.
+ Trận đòn của ông ngoại cùng sự đặt điều mách lẻo của bác Pi-ốt đã khiến Aliosa bị ngăn
cấm không được chơi với mấy đứa con của lão đại tá.
=> Chính người lớn với sự thờ ơ, không quan tâm tới cảm xúc của những đứa trẻ đã khiến
tình bạn đẹp đẽ của chúng bị ngăn cấm.
d) Luận điểm 4: Mặc dù bị ngăn cấm, tình bạn của những đứa trẻ vẫn tiếp diễn
- Mặc cho vấp phải những sự ngăn cấm từ hai bên thì tình bạn trong sáng của tuổi thơ vẫn tiếp tục:
+ Aliosa vẫn tiếp tục chơi với ba đứa bé kia và quan hệ giữa chúng nó “càng ngày càng trở nên thích thú”.
+ Chúng đã bí mật khoét ra “một lỗ hổng hình bán nguyệt”, núp dưới bụi hương mộc rậm rạp
“nói chuyện khe khẽ với nhau”, chúng nó chuyện về cuộc sống, về những con chim, về
nhiều chuyện trẻ con khác.
=> Một tình bạn trong sáng hồn nhiên mà không gì có thể phá vỡ được.
3. KẾT BÀI PHÂN TÍCH NHỮNG ĐỨA TRẺ
- Khái quát giá trị nội dung và nghệ thuật của đoạn trích:
+ Nội dung: “Những đứa trẻ” đã khắc họa thành công tâm trạng của những đứa trẻ thiếu
thốn đi tình yêu thương cha mẹ và sự khao khát có yêu thương một cách rất chân thành.
+ Nghệ thuật: nghệ thuật kể chuyện giàu hình ảnh đặc sắc, phép so sánh độc đáo; đan xen
giữa chuyện đời thường và truyện cổ tích; nhân vật không có danh xưng khiến câu chuyện
mang ý nghĩa khái quát và đậm màu sắc cổ tích.
- Nêu suy nghĩ của bản thân về tình bạn giữa nhân vật “tôi” với ba đứa trẻ hàng xóm.
2. Văn mẫu Phân tích bài văn Những đứa trẻ
Phân tích bài văn Những đứa trẻ mẫu 1
Mác-xim Go-rơ-ki (1868 – 1936) là nhà văn hiện thực xuất sắc của nước Nga cuối thế kỉ XIX
đầu thế kỉ XX. Tên thật của ông là A-lếc-xây Pê-scôp, gọi thân mật là A-li-ô-sa. Ông sinh
trưởng ở thành phố Ni-giơ- ni Nô-vơ-gô-rôt (sau có thời đổi tên là thành phố Go-rơ-ki), trong
một gia đình lao động nghèo, bố làm nghề thợ mộc. Chú bé A-li-ô-sa trải qua tuổi ấu thơ
nhiều cay đắng, tủi nhục, phải tự lực kiếm sống bằng nhiều nghề khác nhau khi mới mười một tuổi.
Nhà văn sáng tác rất nhiều, gồm các thể loại truyện ngắn, tiểu thuyết, kịch... Các tác phẩm
chính: tiểu thuyết Người mẹ (1906-1907), bộ ba tiểu thuyết tự thuật Thời thơ ấu (1913-
1914), Kiếm sống (1915-1916) Những trường đại học của tôi (1923)...
Thời thơ ấu là cuốn đầu tiên trong bộ ba tiểu thuyết tự thuật. Truyện được kể ở ngôi thứ nhất
(tôi). Tác giả tự kể chuyện đời mình. Mở đầu tác phẩm là chuyện bố mất, khi A-li-ô-sa mới
ba tuổi. Chú bé về ở với ông bà ngoại vì mẹ đi lấy chồng khác. A-li-ô-sa sống những năm
tháng tuổi thơ héo hắt, sớm phải chứng kiến trong gia đình những cảnh đời nhức nhối. Ông
ngoại Va-xi-li Ca-si-rin là người khó tính, tàn nhẫn, hay đe dọa và đối xử với cháu bằng roi
vọt. Hai người cậu thì luôn chửi bới và đánh nhau vì tranh chấp gia tài. Lão đại tá góa vợ ốp-
xi-an-ni-cop hàng xóm thì hách dịch, coi khinh những người thuộc tầng lớp dưới... Nhưng A-
li-ô-sa cũng gặp những người tốt bụng. Chú được sống trong sự che chở và tình thương yêu
của bà ngoại A-cu-li-na I-va-nôp-na. Bà thường kể chuyện cổ tích cho cháu nghe, khơi dậy
trong tâm hồn trẻ thơ những tình cảm tốt đẹp. Bác thợ Xư-ga-nôc có lần đỡ đòn cho A-li-ô-
sa nên cả cánh tay bị bầm tím. Những đứa trẻ vừa tội nghiệp vừa đáng yêu con của đại tá
Ôp-xi-an-ni-côp rất mến A-li-ô-sa... Tác phẩm kết thúc bằng sự kiện mẹ cậu bé qua đời, lúc cậu mới lên mười.
Bài văn này trích ở chương IX của tác phẩm Thời thơ ấu. Nhà văn thuật lại tình bạn thân
thiết nảy sinh giữa cậu bé A-li-ô-sa với mấy đứa trẻ hàng xóm mồ côi mẹ, sống thiếu tình
thương, bất chấp những cản trở trong quan hệ giai cấp và tầng lớp xã hội lúc bấy giờ.
Ông bà ngoại của A-li-ô-sa là hàng xóm với đại tá Ôp-xi-an-ni-cốp. Hai nhà thuộc hai thành
phần xã hội khác nhau. Một bên là dân thường, một bên là quan chức giàu sang. Vì thế, viên
đại tá không cho mấy đứa con của mình chơi với A-li-ô-sa. Do A-li-ô-sa góp sức cứu đứa
con nhỏ của ông ta bị rơi xuống giếng nên ba đứa trẻ yêu thích A-li-ô-sa và rủ cậu sang vườn chơi.
A-li-ô-sa đã mất bố, mẹ lại đi lấy chồng khác. Cậu thường bị ông ngoại đánh đòn. Chỉ có bà
ngoại là người hiền hậu, hết lòng yêu thương, che chở cho cậu. Qua trò chuyện, A-li-ô-sa
biết mấy đứa bạn mới quen kia tuy sống trong cảnh giàu sang nhưng cũng chẳng sung
sướng gì. Mẹ chết, chúng phải sống với dì ghẻ và cũng thường xuyên bị cấm đoán, bị đánh đòn...
Do hoàn cảnh giống nhau là đều thiếu tình thương nên A-li-ô-sa nhanh chóng kết thân với
mấy đứa trẻ kia. Tình bạn trong sáng để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng A-li-ô-sa, khiến mấy
chục năm sau, khi đã trở thành nhà văn M.Gor-ki, ông vẫn còn nhớ như in và kể lại hết sức xúc động.
Trước khi làm quen, mỗi lần nhìn sang hàng xóm, A-li-ô-sa chỉ thấy: Ba đứa cùng mặc áo
cánh và quần dài màu xám, cùng đội mũ như nhau.
Chúng có khuôn mặt tròn, mắt xám và giống nhau đến nỗi tôi chỉ có thể phân biệt được chúng theo tầm vóc.
Tuy bị ngăn cấm vì không cùng đẳng cấp nhưng bọn trẻ vẫn lén gặp nhau để chuyện trò tâm
sự. Chúng giống nhau ở chỗ đứa nào cũng bị đối xử hà khắc và không có niềm Vui tuổi thơ.
Khi mấy đứa trẻ kể cho A-li-ô-sa biết mẹ chúng đã chết, chúng phải sống với dì ghẻ, cậu bé
thấy cả ba đứa có vẻ nghĩ ngợi, gương mặt sầm lại... Chúng ngồi sát vào nhau, giống như
những chú gà con. Sự so sánh chính xác khiến ta liên tưởng đến cảnh lũ gà con sợ hãi co
cụm vào nhau khi nhìn thấy bóng diều hâu.
Mấy đứa trẻ hàng xóm vừa nhắc đến chuyện dì ghẻ mà chúng gọi là mẹ khác, A-li-ô-sa liên
tưởng ngay đến nhân vật mụ dì ghẻ độc ác trong các chuyện cổ tích. Cậu chỉ biết an ủi các
bạn: Mẹ thật của các cậu thế nào cũng sẽ về, rồi các cậu xem! Thằng lớn có vẻ nghi
ngờ: Chết rồi cơ mà, về làm sao được... A-li-ô-sa như chìm trong thế giới cổ tích. Cậu nói
với các bạn như nói với chính mình: Không được ư? Trời ơi, biết bao nhiêu lần những người
chết, thậm chí đã bị xả ra từng mảnh, mà chỉ cần vẩy cho ít nước phép là sống lại; có biết
bao nhiêu người chết mà không phải là chết thật, vì phép của bọn phù thủy.
Khi đại tá Ôp-xi-an-ni-cốp bất chợt xuất hiện và vặn hỏi mấy đứa con rằng: Đứa nào gọi nó
sang? A-li-ô-sa thấy cả mấy đứa trẻ lặng lẽ bước ra khỏi chiếc xe và đi vào nhà. Cảnh ấy
khiến cậu bé nghĩ đến những con ngỗng ngoan ngoãn hình ảnh so sánh vừa miêu tả chính
xác dáng dấp bên ngoài tội nghiệp của ba đứa trẻ và phần nào thế hiện thế giới nội tâm của
chúng. Chúng bị cha áp chế, sợ hãi lẳng lặng theo nhau vào nhà, chẳng dám hé răng. A-li-ô-
sa thông cảm với cuộc sống hoàn toàn thiếu tình thương của các bạn nhỏ.
Chú bé cảm thấy mình may mắn hơn chúng vì còn có người bà nhân hậu. Bà thường kể
chuyện cổ tích cho chú nghe và chú kể lại cho các bạn, chỗ nào quên thì chạy về hỏi bà. Khi
đứa con lớn của viên đại tá trầm ngâm bảo: Có lẽ tất cả các bà đều rất tốt, bà tớ ngày trước
cũng rất tốt... thì A-li-ô-sa nhận xét: Nó thường nói một cách buồn bã: ngày trước, trước kia,
đã có thời... dường như nó đã sống trên trái đất này mội trăm năm, chứ không phải mười một năm.
Không chỉ lời nói mà còn hình dáng, ánh mắt của mấy người bạn nhỏ đọng lại trong trái tim,
khiến cho nhà văn sau bao nhiêu năm cũng chẳng thể nào quên:
Tôi còn nhớ nó có đôi bàn tay nhỏ nhắn, những ngón tay thon thon và người mảnh dẻ, yếu
ớt, cặp mắt rất sáng, nhưng dịu dàng như ánh sáng của những ngọn nến trong nhà thờ. Hai
em nó cũng rất dễ thương, tôi tin yêu lắm, tôi luôn muốn làm cho chúng vui thích, nhưng tôi
ưa thằng lớn hơn cả...
Qua đoạn trích, chúng ta thấy A-li-ô-sa tuy còn nhỏ nhưng đã biết thương người, biết an ủi,
san sẻ nỗi bất hạnh của các bạn gần như cùng cảnh ngộ. Rõ ràng, sự phân biệt giai cấp,
giàu nghèo trong xã hội không thể nào ngăn cản được tình bạn trong sáng của tuổi thơ. Tình
bạn ấy là của cải tinh thần vô giá trong cuộc sống tinh thần của mỗi con người.
Phân tích bài văn Những đứa trẻ mẫu 2
Chắc hẳn mỗi chúng ta đều có những kỉ niệm về tuổi thơ của mình. Đó có thể là những ngày
tháng đầy ắp niềm vui, tiếng cười nhưng cũng có thể đó là một tuổi thơ đong đầy nước mắt.
Nhưng cho dù là kỉ niệm vui hay buồn thì mỗi khi nhớ lại, nó gợi cho chúng ta rất nhiều cảm
xúc. Và nhà văn Mác-xim Go-rơ-ki đã tái hiện thời thơ ấu của mình trong đoạn trích “Những đứa trẻ”.
Mác-xim Go-rơ-ki (1868 - 1936) có tên thật là A-lếch-xây Pê-scốp. Theo tiếng Nga, bút danh
này có nghĩa là “cay đắng”, qua đó bạn đọc thế giới có thể hình dung được những khó khăn,
bất hạnh, khổ cực mà ông phải trải qua trong cuộc đời. Đoạn trích “Những đứa trẻ” thuộc
chương IX của cuốn tiểu thuyết tự thuật “Thời thơ ấu” được sáng tác năm 1913 - 1914.
Nội dung đoạn trích này kể về việc A-li-ô-sa không thấy ba anh em con của đại tá Ốp-xi-an-
ni-cốp ra sân chơi sau một tuần xảy ra sự kiện thằng em nhỏ nhảy vào gàu rơi xuống giếng.
Chúng bị cấm không được chơi với A-li-ô-sa nhưng sau đó “chúng xuất hiện và ồn ào hơn
trước”. Dù bị cấm đoán nhưng những đứa trẻ vẫn tiếp tục tình bạn với nhau. Chúng gặp
nhau bằng nhiều cách và kể cho nhau nghe những câu chuyện cổ tích của bà hay câu
chuyện về những con chim.
Những đứa trẻ ấy đều là những đứa trẻ sống thiếu tình thương từ gia đình. Cậu bé A-li-ô-sa
sống với ông bà ngoại do bố cậu đã mất còn mẹ thì đi lấy chồng khác. Bà ngoại cậu hết mực
thương yêu, chăm sóc cháu nhưng ông ngoại lại là một người nóng tính, dữ tợn. A-li-ô-sa
không nhận được tình thương của bố mẹ và cả ông ngoại của mình. Còn những đứa trẻ con
nhà đại tá Ốp-xi-an-ni-cốp sống với bố và mẹ mới vì mẹ đẻ của chúng đã mất nên đại tá lấy vợ khác.
Ông ấy đã đánh và cấm không cho chúng chơi với A-li-ô-sa. Hành động cấm đoán ấy có lẽ
xuất phát từ sự đối ngược nhau về hoàn cảnh sống. Ba đứa trẻ sống trong một gia đình quan
chức có kinh tế khá giả, sung túc còn A-li-ô-sa sống trong một gia đình thường dân, kinh tế sa sút.
Tuy có sự cách biệt về địa vị xã hội nhưng chúng đều giống nhau ở hoàn cảnh sống thiếu
tình thương của cha mẹ. Chính điều ấy đã khiến những đứa trẻ gắn bó thân thiết với nhau
bằng sự hồn nhiên, vô tư của tuổi thơ. Tình bạn trong trắng giữa chúng được bắt nguồn từ
sự mất mát, thiếu thốn đời sống tình cảm từ những người sinh ra chúng.
Tình bạn chân chính sẽ không vì bất cứ lí do gì mà tan vỡ. Dù bị cấm đoán nhưng chúng vẫn
tìm mọi cách để duy trì tình bạn. Phải là một tình bạn thắm thiết thì chúng mới vượt qua rào
cản, sự ngăn cấm để tiếp tục chơi với nhau như vậy. Chúng trèo lên cái xe trượt tuyết cũ ở
dưới mái hiên nhà kho để “ngắm nghía” và trò chuyện cùng nhau. Đó cũng là nơi ba đứa trẻ
nhà đại tá Ốp-xi-an-ni-cốp tâm sự về cuộc sống của mình, về người mẹ đẻ đã mất, về người
mẹ mới mà trong các câu chuyện cổ tích thường gọi là dì ghẻ.
Với suy nghĩ của một cậu bé, A-li-ô-sa tin rằng mẹ của ba đứa trẻ kia sẽ trở về, sẽ sống lại
nhờ nước phép. Cậu kể cho những đứa trẻ về các câu chuyện cổ tích của bà ngoại khiến
chúng lặng yên, chăm chú nghe. Bỗng “một ông già với bộ ria trắng, mình vận chiếc áo dài
lùng thùng màu nâu nhạt như của thầy tu, đầu đội chiếc mũ xù lông” đến và dọa A-li-ô-sa:
“Cấm không được đến nhà tao”. Đó là đại tá Ốp-xi-an-ni-cốp. Ông nắm chặt vai cậu bé A-li-
ô-sa khiến cậu “sợ đến phát khóc” nhưng chưa kịp khóc òa lên thì cậu “đã ở ngoài đường rồi”.
Ngỡ tưởng bọn trẻ vì sự dọa nạt của người lớn mà trở nên cách biệt nhưng chúng vẫn chơi
với nhau và cảm thấy rất vui thích. A-li-ô-sa đã “khoét một lỗ hổng hình bán nguyệt” ở hàng
rào để nói chuyện với lũ trẻ. Chúng “ngồi xổm hoặc quỳ xuống nói chuyện khe khẽ với nhau”
và một trong ba đứa trẻ kia phải đứng canh để đề phòng sự xuất hiện của người bố. Câu
chuyện của những đứa trẻ xoay quanh cuộc sống buồn tẻ của chúng, chuyện về những con
chim đang sống như thế nào và “nhiều chuyện trẻ con khác”.
A-li-ô-sa kể cho chúng nghe những truyện cổ tích của bà, khi nào quên cậu lại chạy về hỏi
bà kiến ba đứa trẻ rất thích thú. Chúng “ngồi sát vào nhau, giống như những chú gà con”.
Thằng anh lớn thì mỉm cười, thằng bé nhất thì “mím chặt môi và phồng má lên, còn thằng
kia thì chống khuỷu tay lên đầu gối, tay kia quàng lên vai em nó ấn em nó cúi xuống” để
tránh sự bắt gặp của người bố. Khoảng cách và sự phân hóa giàu nghèo không thể ngăn
cách tình bạn keo sơn, sâu sắc của những đứa trẻ. Chúng gắn bó với nhau bằng những gì
hồn nhiên, trong sáng nhất. Tình bạn chân thành ấy không có sự hà khắc nào chia rẽ được.
Không chỉ làm nổi bật tình bạn của những đứa trẻ, đoạn trích này còn khắc họa hình ảnh
người bà ngoại hiền từ của A-li-ô-sa. Những truyện cổ tích bà kể là nền tảng vững chắc để
Go-rơ-ki có được sự nghiệp văn học đồ sộ, trở thành nhà văn nổi tiếng được nhiều thế hệ
bạn đọc thế giới biết đến. Tuy không được nhà văn miêu tả chi tiết nhưng chúng ta có thể
cảm nhận được bà là một người nhân hậu và rất yêu thương cháu.
Câu nói của thằng lớn nhà đại tá Ốp-xi-an-ni-cốp nói cũng là lời khẳng định của tác giả: “Có
lẽ tất cả các bà đều rất tốt”. Bà luôn là người yêu thương, gần gũi, chăm sóc các cháu một
cách chu đáo nhất. Chính bà cũng là người đưa cháu đến với thế giới cổ tích, những câu
chuyện thấm đượm tính nhân văn và tình người cao đẹp. Câu nói của thằng lớn khiến A-li-ô-
sa thấy “dường như nó đã sống trên trái đất này một trăm năm chứ không phải mười một năm”.
Đoạn trích này nằm trong cuốn tiểu thuyết tự thuật được kể theo ngôi thứ nhất, người kể
chuyện xưng “tôi” khiến câu chuyện trở nên chân thật và vô cùng hấp dẫn. Những gì xảy ra
trong tác phẩm cũng là những gì mà tác giả Go-rơ-ki trải qua vì đặc trưng của thể loại này là
nhà văn tự kể chuyện về cuộc đời của mình.
“Những đứa trẻ” có sự kết hợp của các yếu tố tự sự, miêu tả, biểu cảm, nghị luận và các yếu
tố li kì tạo được hứng thú nơi bạn đọc. Sự đan xen giữa những câu chuyện đời thường và
những câu chuyện cổ tích về người mẹ, người bà đã tạo nên một không gian truyện đầy chất
thơ và thấm đẫm tình người.
Bằng lối kể chuyện giàu hình ảnh, nhà văn đã tái hiện lại sinh động tình bạn thân thiết thời
thơ ấu của ông với những đứa trẻ nhà hàng xóm vượt qua những khoảng cách xã hội, sự
ngăn cấm của gia đình để gắn bó với nhau. Mác-xim Go-rơ-ki đã mang đến cho bạn đọc
những trang văn tuyệt vời. Qua đó, chúng ta có thể hiểu thêm phần nào về cuộc đời, bản
thân con người của nhà văn.
Phân tích bài văn Những đứa trẻ mẫu 3
Bộ ba tự truyện của Gorki (Thời thơ ấu, Kiếm sống, Những trường đại học của tôi) là những
trang văn có chỗ thấm đầy lệ, có nơi có những tiếng thở dài, cũng có nụ cười tiếng hát, có
những dặm đường đầy thử thách của một chú bé, một chàng trai có những tấm lòng tràn
đầy nhân hậu mênh mông.
Đọc chương 9 tập "Thời thơ ấu", dõi theo hành trình của cậu bé Pê-scốp, lòng chúng ta xôn
xao rung động trước vẻ đẹp một tâm hồn thơ bé. Tình bạn, tình yêu bà của bé A-li ô-sa Pê-
scốp nhiều rung động, chứa chan.
Pê-scốp đã sớm nếm trải nhiều cay đắng, bất hạnh. Lên mười tuổi thì cả cha lẫn mẹ đều lần
lượt qua đời. Ông ngoại dữ đòn. Chỉ có bà ngoại dịu hiền, yêu thương đứa cháu côi cút hết
mực. Những chuyện cổ tích bà kể, những bài thánh ca bài hát như hương hoa ngào ngạt
ướp vào tâm hồn tuổi thơ A-li-ô-sa. Cháu chỉ còn biết tìm đến thế giới loài chim, cháu bẫy
chim, nuôi chim để nghe chim hót. Khao khát tình thương và tình bạn.
Nhà nghèo, ít được đến trường nên A-li-ô-sa ngồi vắt vẻo trên cành cây nhìn sang một cái
sân rộng, có lúc phải nhìn qua khe hở hàng rào nhìn ba anh em nhà láng giềng chơi. Khuôn
mặt tròn, mắt xám với màu áo xanh cùng những trò chơi lạ của ba anh em đã làm chú ta rất
thích. Chúng chơi rất thú vị, vui vẻ và không bao giờ cãi nhau. A-li-ô-sa thích cách ăn vận,
thích thái độ săn sóc của chúng đối với nhau ...
Mỗi khi đứa em nhỏ. một thằng bé "ngộ nghĩnh và lanh lợi" bị ngã thì hai thằng anh lại cười
vui, rồi xúm vào đỡ em dậy, hoặc lấy khăn tay, lấy lá cây ngưu bàng lau các ngón tay và quần
cho em. Tiếng nói của đứa anh thứ hai, nói một cách hiền hậu "Em lóng ngóng quá" làm
cho Aliôsa chú ý. Cả 3 anh em đều khỏe mạnh, rất nhanh nhẹn, chan hòa yêu thương,
không bao giờ cãi nhau hoặc gian lận cả! Aliôsa đã ngắm nhìn say mê, tưởng như chú đang
cùng chơi vui vẻ với chúng.
Chú phải leo lên cành cây, lúc thì "huýt sáo gọi chúng", lúc thì "hét lên hoặc cười thật to để
3 anh em nhà nọ nhìn thấy ..., chúng thì thầm bàn bạc gì với nhau, chúng nói khẽ với nhau
điều gì, ... nên đã làm cho Aliôsa "ngượng quá bèn tụt xuống đất". Có một cái gì ngăn cách
hai thế giới tâm hồn tuổi thơ, hay là hàng rào, hay là ..., điều đó làm cho Aliôsa cảm thấy tủi
và "cô đơn" nhiều lắm!
Go-rơ-ki đã kể lại một cách tỉ mỉ kỉ niệm xa xưa ấy, đã làm cho mỗi chúng ta cảm động nhớ
lại những chuyện vui buồn thời bé thơ, nhớ lại những kỉ niệm ấm áp về tình bạn dưới mái
trường Tiểu học ngày nào... Một cơ hội đã đến để 3 anh em nhà kia mời Aliôsa cùng sang
chơi. Một lần chơi trò ú tim, đứa em út non nớt ngây thơ và khờ dại đã ngồi vào gầu và rơi xuống giếng.
Aliôsa chợt nhìn thấy, nhảy phắt xuống sân và kêu to: "Ngã xuống giếng rồi!". Chú đã đến kịp
thời để cùng hai đứa anh kéo thằng em út lên, thoát hiểm. Thằng bé ướt sũng, bàn tay rớm
máu, "mặt tái xanh nhưng vẫn mỉm cười". Chúng bàn nhau cách nói dối "em ngã vào vũng nước".
Trước lúc đưa em vào nhà, thằng anh lớn đã "gật đầu" và "chìa tay" cho Aliôsa và nói: "Cậu
chạy đến nhanh lắm!". Sự việc diễn ra quá nhanh, đến nỗi Aliôsa lúc nhìn lại cành cây mà từ
đó, chú nhảy xuống cứu bạn "vẫn còn rung rung và một chiếc lá vàng rụng xuống". Có thể
nói, sự nhanh nhẹn và tấm lòng của Aliôsa trong việc ứng cứu đứa bé là một "chiến công",
một thử thách cho tình bạn của chú với anh em nhà nọ một tuần sau đó.
Hàng rào ngăn cách vô hình đã bị lũ trẻ phá tung. Và chỉ mấy ngày sau, ba anh em lại kéo
nhau ra sân chơi, thằng anh lớn nhìn thấy Aliôsa trên cây đã thân mật gọi: "Xuống đây chơi
với chúng tớ". Đó là tiếng gọi của bạn bè. Là niềm thương yêu tin cậy. Là phần thưởng, là
giây phút hạnh phúc nhất đối với Aliôsa mà chú mong đợi bấy nay.
Vốn tâm hồn trong sáng, nhạy cảm, bốn đứa bé như bốn con chim non ríu rít chơi với nhau.
Aliôsa hỏi chúng nó có bị đánh không. Chúng trao đổi với nhau về chuyện bắt chim nuôi
chim, về chim Bạch yến... Chúng nói với nhau về mẹ và dì ghé. Cả bốn đứa bé đều cùng
cảnh ngộ "mồ côi mẹ", sự đồng cảm về cảnh ngộ đã gắn bó tâm hồn tuổi thơ.
Aliôsa kể cho chúng nghe "Chuyện mụ dì ghẻ phù thủy" ... Bốn đứa bé "ngồi sát vào nhau
như những chú gà con". Đây là những khoảnh khắc thần tiên của chúng. Thằng bé nhất thì
"mím chặt môi và phồng má lên". Một đứa thì "chống khuỷu tay lên đầu gối... " và quàng lên
vai em nó. Chúng im lặng lắng nghe cổ tích.
Ở đời, xưa và nay, tình bạn luôn luôn được thử thách qua cảnh giàu nghèo, sang hèn, lúc
thành đạt, v.v ... Ở người lớn và trẻ em có tình bạn thủy chung, có thứ tình bạn "nắng sớm,
chiều mưa", v.v ... Bốn đứa trẻ này đang chơi thân với nhau, bỗng người lớn đã xông vào
"phá đám". Lão đại tá già xuất hiện với bộ ria trắng, đầu đội chiếc mù xù lông đã thô bạo
"nắm lấy vai" và đuổi Aliôsa ra khỏi cổng với lời đe dọa: "Cấm không được đến chỗ tao!".
Rồi trận đòn của ông ngoại. Sự đặt điều mách lẻo, sự để ý "theo dõi" của bác Piốt. Ông
ngoại đã nghiêm cấm cháu không được chơi với mấy đứa con lão đại tá, v.v ... nhưng tuổi
thơ và tình bạn trong sáng của tuổi thơ, ai có thể ngăn cấm và li gián được? Vì thế Aliôsa vẫn
tiếp tục chơi với 3 đứa bé kia và quan hệ giữa chúng nó "càng ngày càng trở nên thích thú".
Chẳng có "ải quan", "bức tường thành" nào ngăn cách được bốn đứa trẻ!
Mọi định kiến giai cấp, mọi sự ngăn cấm và đòn roi đối với chúng nó chẳng có nghĩa lý gì.
Giữa bức tường và hàng rào nhà ông đại tá, có một cây du, một cây bồ đề và một bụi hương
mộc rậm rạp, "một lỗ hổng hình bán nguyệt" đã được bí mật khoét ra. Chính tại đây ba đứa
con trai đại tá, một đứa đứng canh, hai đứa "ngồi xổm hoặc quỳ nói chuyện khe khẽ với nhau".
Chúng nói về cuộc sống buồn, về những con chim, nhiều chuyện trẻ con khác, ... Chúng
nghe Aliôsa kể chuyện cổ tích. Có một chi tiết rất thú vị là mỗi lần kể chuyện, nửa chừng
quên mất chỗ nào, Aliôsa lại chạy về hỏi bà ... Chúng vẫn chơi vui, vẫn tâm tình, vẫn chan
hòa trong niềm thơ ấu cổ tích. Một tình bạn trong sáng, hồn nhiên.
Ba anh em con nhà đại tá mồ côi mẹ, chịu cảnh dì ghẻ, chúng lại không còn bà. Còn Aliôsa,
tuy thỉnh thoảng vẫn bị ông ngoại đánh đòn, nhưng em còn có bà ngoại. Bà là dòng sữa cổ
tích ngọt ngào nuôi dưỡng tâm hồn em. Bà là chỗ dựa tinh thần bảo vệ che chở cháu khi bị
người lớn đặt điều. Ta hãy nghe và trả lời dứt khoát bác Piốt:
"Ôi chà, bác Piốt, tự bác đặt điều ra thì có, nó không chửi bác như vậy đâu!. Mỗi lần Aliôsa
quên một tình tiết nào đó trong cổ tích, chạy về hỏi bà, em đã làm cho bà "rất hài lòng". Chú
đã tự hào kể bao nhiêu chuyện tốt đẹp vé bà ngoại mình, đã làm cho 3 anh em nhà đại tá
xúc động. Cả 3 anh em đều buồn và thằng anh lớn đã thở dài nói: "Có lẽ tất cả các bà đều
rất tốt, bà mình trước đây cũng rất tốt".
Đó là một câu nói giản dị của một em bé đã trải qua nhiều bất hạnh. Những bạn nhỏ nào đó
đã từng được nghe bà ru, bà kể chuyện cổ tích, từng được bà ôm ấp gãi lưng cho ? Những
bạn nhỏ nào đó trong cơn mơ từng thấy bà hiền hậu đang cầm "quả thị Tấm Cám" trên tay ?
Và những ai đó khi cất tiếng chào đời chưa một lần nào được nhìn thấy mái tóc bà, nụ cười
hiền hậu của bà sẽ xúc động biết bao khi nghe một đứa bé "thở dài" nói trong ngao ngán "bà
mình trước cũng rất tốt".
Có thể nói tình bạn và tình yêu thương bà là những tình cảm đậm đà, trong sáng, thiêng
liêng của tuổi thơ. Đọc những dòng tự thuật trên đây, ta thấy chất thơ dào dạt trên trang văn
của Go-rơ-ki – Ta biết yêu bà, yêu bạn. Ta lớn lên và được sống tin cậy trong tình yêu thương
mênh mông. Thiếu tình thương, tuổi thơ buồn lắm vì phải trải qua những tháng ngày u ám cô đơn,
Từ khi có bạn, được chơi trong tình bạn, những em bé mồ côi như có ánh nắng đem lại sự
ấm áp cho tâm hồn. Go-rơ-ki đã nói rất cảm động điều đó. Tính chân thực, hồn nhiên và
truyền cảm tạo nên vẻ đẹp văn chương đích thực của "Thời thơ ấu".