I. Dàn ý Phân tích “Lời tiễn dặn” 1. Mở bài
Dẫn dắt và giới thiệu về truyện thơ “Tiễn dặn người yêu” và đoạn trích “Lời tiễn dặn”. 2. Thân bài.
a. Tóm tắt truyện thơ và khái quát về đoạn trích
- Tiễn dặn người yêu” truyện thơ dân tộc Thái, kể về chàng trai và cô gái
yêu nhau nhưng không đến được với nhau. Chàng trai quyết ra đi làm
giàu, hy vọng có thể lấy được người yêu nhưng cuối cùng, cô gái vẫn bị
ép gả cho nhà giàu. Trải qua rất nhiều biến cố, họ mới có thể ở bên nhau.
- Đoạn trích “Lời tiễn dặn” phần cảm động nhất của truyện thơ, nói về
cuộc chia tay giữa hai người và lời của chàng trai khi phải chứng kiến cô
gái bị nhà chồng ngược đãi.
b. Phân tích đoạn trích
 Phần 1: Tâm trạng, tình cảm của chàng trai và cô gái khi chia tay
- Tâm trạng rối bời, vừa lưu luyến, thủy chung, không nỡ rời xa lại vừa
cay đắng, buồn bã của chàng trai:
+ Lời nói đầy cảm động.
+ Suy nghĩ, cảm xúc mãnh liệt.
+ Lời thề tình yêu son sắt.
+ Đi cùng người yêu nhưng lại nghĩ “đành lòng quay lại”, “chịu quay đi”.
⇒ Đây là cảm xúc của người có tình yêu tha thiết nhưng lại đau khổ vì hoàn cảnh thực tại.
- Tâm trạng dằn vặt, đớn đau vô cùng của cô gái:
+ Cất bước theo chồng nhưng “Vừa đi vừa ngoảnh lại”.
+ Níu kéo chàng trai ở lại thêm nữa.
+ Con đường đi tới nhà chồng trở nên xa ngái, buồn thương, đầy sóng gió.
⇒ Đây là tâm trạng bế tắc, lo lắng, sợ hãi trong tâm can người con gái
khi phải bước chân vào cuộc hôn nhân không tự nguyện.
 Phần 2: Hoàn cảnh, tình cảm của chàng trai và cô gái khi gặp lại nhau
- Khi đến thăm cô gái tại nhà chồng, chàng trai bị đặt vào hoàn cảnh trớ
trêu, đau khổ: yêu nhau mà không đến được với nhau, nay lại nhìn cô bị nhà chồng hành hạ.
- Thái độ, hành động của chàng trai:
+ Chăm sóc, an ủi người yêu một cách tận tình và cảm thông, thương xót cho cô.
+ Thể hiện rõ thái độ phản kháng, mong muốn thoát khỏi tập tục gò bó để đến bên nhau.
+ Một lần nữa khẳng định sự vĩnh cửu của tình yêu chân chính, dù chết không thay đổi. c. Tổng kết - Giá trị nội dung:
+ Ca ngợi khát vọng tự do, hạnh phúc của con người.
+ Phản đối tập tục phong kiến cổ hủ.
- Giá trị nghệ thuật:
+ Điệp từ, điệp ngữ.
+ Giọng điệu tha thiết.
+ Lối nói giàu hình ảnh.
+ Sử dụng nhiều từ láy. 3. Kết bài
II. Văn mẫu Phân tích "Lời tiễn dặn"
1. Phân tích Lời tiễn dặn mẫu 1
Nói về văn học dân gian, M. Gorki nhận định: “Hãy đi sâu vào vẻ đẹp
quyến rũ của ngôn ngữ bình dân, hãy đi sâu vào những câu hài hoà cân
đối trong các bài ca, trong truyện cổ tích… Bạn sẽ thấy ở đó sự phong
phú lạ thường của các hình tượng, sự giản dị của sức mạnh làm say đắm
lòng người, vẻ đẹp tuyệt vời của những định nghĩa… Hãy đi sâu vào
sáng tác của nhân dân, nó trong lành như nước nguồn ngọt ngào, tươi
mát, róc rách từ khe núi chảy ra”. Đến với đoạn trích “Lời tiễn dặn”
trích trong truyện thơ “Tiễn dặn người yêu” của dân tộc Thái, ta sẽ thấy
rõ vẻ đẹp “giản dị”, “trong lành” mà vẫn đủ sức làm say lòng người ấy.
“Tiễn dặn người yêu” là một trong những truyện thơ đặc sắc nhất của
kho tàng văn học dân gian Việt Nam. Đây là câu chuyện tình yêu vượt
qua định kiến xã hội của chàng trai và cô gái. Hai nhân vật chính trong
truyện đã gắn bó với nhau từ thuở ấu thơ nhưng khi lớn lên, cha mẹ cô
gái chê chàng trai nghèo nên đã gả cô cho một người giàu có. Khi ấy,
chàng trai quyết ra đi làm giàu, hy vọng có thể chuộc lại người yêu. Cô
gái quyết tâm chờ đợi người mình yêu nhưng cuối cùng, ngày người
chồng hết hạn ở rể đã đến và cô phải về nhà chồng. Chàng trai làm ăn
giàu có, trở về quê hương nhưng đã muộn. Chàng trai và cô gái đau đớn
chia xa. Bất hạnh thay, sau khi cô gái bị gia đình chồng đuổi về thì cha
mẹ lại bán cô vào nhà quan rồi lại đem cô ra chợ bán: “một cuộn lá dong
đổi lấy người”. Người đổi được cô khi ấy lại là người yêu của cô khi
xưa. Cô gái tủi thân tủi phận nên nhan sắc phai tàn, tiều tụy. Quá buồn
bã, cô lấy chiếc đàn môi là kỉ vật tình yêu ngày xưa ra gảy. Chàng trai
lắng nghe tiếng đàn, nhận ra người yêu và quyết định lấy cô làm vợ. Anh
chia đôi tài sản cho người vợ cũ, cho về kết duyên với người yêu của cô
ngày trước. Từ đó, hai người sống hạnh phúc bên nhau. Đoạn trích “Lời
tiễn dặn” phần cảm động nhất của truyện thơ, nói về cuộc chia tay giữa
hai người và lời của chàng trai khi phải chứng kiến cô gái bị nhà chồng ngược đãi.
Anh yêu em, lẽ tiễn đưa em đến tận nhà chồng,
Nhưng chim chích trên cao lượn vòng gọi anh quay lại, anh quay lại
Chim nhạn dưới thấp bay quanh nhủ anh quay đi, anh quay đi
- “Chào chốn rừng xanh nơi thường lui tới,
Nước dập bè chìm Sóng xô bè vỡ,
Bè chìm trôi ba suối mất rồi
Mở đầu đoạn trích là ba tiếng “Anh yêu em” ngọt ngào mà tha thiết của
chàng trai. Vì yêu thương cô gái mà anh đã “tiễn đưa em đến tận nhà
chồng”, cố gắng lưu giữ những phút giây bên người mình yêu. Thế
nhưng, tâm trạng chàng trai xảy ra cuộc đấu tranh nội tâm phức tạp. Anh
ý thức được sự mâu thuẫn giữa hoàn cảnh thực tại và khát khao tình yêu
sâu nặng. Thế nên, chàng trai có sự dùng dằng, vừa muốn đi vừa muốn
ở. Lối nói giàu hình ảnh của những người dân miền núi đã diễn tả rất
sinh động trạng thái tâm lí đặc biệt này. Thiên nhiên dường như thương
xót, buồn rầu cùng chàng trai nên “Chim chích trên cao”, “Chim nhạn
dưới thấp” đều gọi anh quay về. Điệp từ “quay lại”, “quay đi” những
luyến tiếc, vấn vương trong lòng chàng trai. Chốn rừng xanh mà đôi
ta “thường lui tới” nay cũng đượm buồn. Những hình ảnh thiên nhiên
gợi lên sự cách trở như “Nước”, “Sóng” kết hợp cùng các động từ mạnh
“đập”, “chìm”, “xô”, “vỡ” diễn tả sự vụn vỡ của tình yêu đôi lứa.
Họ vốn đã quen nhau từ thuở bé nhưng chàng trai vẫn nói rằng:
Đôi ta yêu nhau chưa trọn một ngày
Chưa đầy một khắc
Của không mua lẽ đâu được giữ liền tay
Chỉ cá liền với nước
Chỉ lúa liền với ruộng
Tiễn đưa em, thôi anh quay lại, em ơi!
Cách nói “chưa trọn”, “chưa đầy” cho thấy thái độ tiếc nuối vô bờ của
chàng trai. Đối với những người yêu nhau, ở bên nhau bao lâu cũng là
không đủ. Chỉ khi cưới nhau về, tình yêu mới thực sự trọn vẹn. Thế nên,
trong giờ phút chia tay, chàng trai mới cảm thấy quãng thời gian bên
nhau là quá ngắn ngủi, không đầy một ngày, một khắc. Chàng trai thấu
rõ luật lệ khắc nghiệt của xã hội: “Của không mua lẽ đau được giữ liền
tay”. Anh còn nghèo khó, không đủ tiền để cưới cô ngay nên đành chấp
nhận nhìn cô gả cho người khác chứ không thể mãi giữ cô bên mình.
Khoảng cách về địa vị, tiền bạc đã tách rời tình yêu của họ. Tuy nhiên,
ngay trong giờ phút ấy, chàng trai vẫn ngầm khẳng định sức sống của
tình cảm. Điệp cấu trúc “Chỉ…liền…với” kết hợp cùng các hình ảnh
thiên nhiên có mối quan hệ chặt chẽ như “cá” - “nước”, “lúa” -
“ruộng” đã cho thấy sự gắn bó khăng khít của những người yêu nhau.
Trong sự đau lòng, chàng trai thốt lên: Tiễn đưa em, thôi anh quay lại, em ơi!
Đáp lại lời của chàng trai, cô gái cũng tha thiết:
“Đừng vội anh, đừng vội,
Sao Khun Lú trên trời còn đợi
Áng mây kia vương vấn còn chờ
Đôi ta xa nhau dằng dặc nỗi niềm tưởng nhớ
Mưa sắp rơi ào đồng cỏ
Đừng bỏ em trơ trọi giữa rừng
Đừng bỏ em giữa dòng sóng thác trào dâng!”
Câu “Đừng vội anh, đừng vội” là lời níu kéo tình yêu đầy xót xa. Cô gái
lấy tích truyện “Chàng Lú - Nàng Ủa” để khẳng định tình yêu. Đến ngôi
sao xa cách nhau mà vẫn còn đợi, áng mây trôi hờ hững trên trời còn chờ
thì ta hãy cứ chờ nhau. Thiên nhiên cũng khóc thương cho mối tình ấy
nên “Mưa sắp rơi ào đồng cỏ”. Điệp cấu trúc “Đừng bỏ em” được đặt ở
đầu câu khiến lời thơ vang lên tựa tiếng khẩn cầu đầy tội nghiệp của
người con gái không muốn rời xa người mình yêu. Rừng sâu trơ trọi hay
dòng thác trào dâng không chỉ là không gian trong hiện thực mà còn
không gian tâm lí. Cô gái biết chắc rằng mai đây khi trở thành vợ của
người mà cô không yêu, cuộc đời cô sẽ là những tháng ngày tăm tối.
Trước những lời tâm tình của người yêu, chàng trai đã thể hiện tình yêu sắt son chung thủy:
“Thác trào dâng, ngang dòng củi vướng
Gặp nhau đây thoắt bỗng chia lìa
Đôi ta yêu nhau đợi tới tháng Năm lau nở
Đợi mùa nước đỏ cá về
Đợi chim tăng ló hót gọi hè
Không lấy được nhau mùa hạ, ta lấy nhau mùa đông
Không lấy được nhau thời trẻ, ta lấy nhau khi goá bụa về già”
Đôi ta sẽ mai yêu nhau và chờ đợi không quản thời gian. Tình yêu ta nối
dài từ “tháng Năm lau nở” đến “mùa nước đỏ cá về” rồi mùa hè “chim
tăng ló hót”. Sự đối lập giữa các cột mốc thời gian “mùa hạ” - “mùa
đông”, “thời trẻ” - “góa bụa về già” cùng điệp cấu trúc “Không lấy
được nhau…. ta lấy nhau…” đã khẳng định sự quyết tâm đến cùng, sẽ
tìm mọi cách để được ở bên người anh yêu. Chỉ bằng các hình ảnh thiên
nhiên giản dị, gần gũi và biện pháp điệp cấu trúc như láy đi láy lại phần
điệp khúc của bản tình ca, tác giả dân gian đã diễn tả một tình yêu cháy
bỏng, tha thiết và cao cả vô cùng.
Những tháng ngày của cô gái khi ở nhà chồng là chuỗi ngày đau thương và bất hạnh:
Người xui con trai xuống đòn
Chồng lòng rộng không nỡ
Dạ bao dong còn thương
Con không đánh, bố bỏ cơm, không dậy
Chồng em liền trợn mắt ra tay
Số phận người phụ nữ trong xã hội ấy thật đáng thương. Người bố chồng
xúi con trai đánh vợ. Chồng cô gái không nỡ lòng đánh cô nhưng nếu
chồng cô không đánh, bố chồng liền bỏ cơm không ăn. Cuộc sống đau
khổ của cô gái ở nhà chồng còn được chàng trai nhắc đến trong phần
khác của truyện thơ. Quá khứ êm đềm, hạnh phúc của cô được thay bằng
hiện tại xót xa, nhục nhã:
Thuở xa kia em ở nhà em,
Cá mương cuối dòng còn chê tanh,
Mà bây giờ em phải mớm con em bằng nhện,
Khi chưa lấy được, người vồ vập,
Khi chưa đón về, người xun xoe;
Lấy được rồi, người nhử
- Dâu ơi, xuống sàn ăn cám!
Theo phong tục của người Thái, nếu đôi nam nữ yêu nhau mà không lấy
được nhau, họ sẽ thành anh em bè bạn và có thể tới thăm hỏi nhau và
chia sẻ những niềm vui nỗi buồn. Khi tới thăm nhà cô gái, chứng kiến
tình cảnh ấy, chàng trai vô cùng đau xót. Anh hết mực cảm thông, chăm
sóc cô bằng những lời nói, cử chỉ, hành động, ân cần:
Dậy đi em, dậy đi em ơi!
Dậy rũ áo kẻo bọ
Dậy phủi áo kẻo lấm!
Đầu bù anh chải cho,
Tóc rối đưa anh búi hộ!”
Anh chặt tre về đốt gióng đầu
Chặt tre dày, anh hun gióng giữa
Lam ống thuốc này em uống khỏi đau
Tơ rối đôi ta cùng gỡ
Tơ vò ta vuốt lại quay guồng
Quay lại guồng gỗ tốt cán thuôn
Về với người ta thương thuở cũ
Điệp từ “Dậy” kết hợp với cách gọi “em ơi” khiến lời thơ trở thành
tiếng gọi ân cần, trìu mến. Những chi tiết “Đầu bù anh chải cho”, “Tóc
rối đưa anh búi hộ!”
“Anh chặt tre về đốt gióng đầu” thể hiện sự quan tâm, lo lắng của anh
đối với người mình yêu. Chàng trai như đang chịu đựng chung một nỗi
đau với cô gái Nếu lời tiễn dặn ở phần đầu nổi bật với điệp
khúc “anh” và “em” đợi chờ tha thiết thì ở đây, lời của chàng trai lại trở
nên ấm áp với chữ “ta”: “đôi ta cùng gỡ”, “ta vuốt lại”, “Về với người
ta thương”. Họ cố gắng thay đổi thực tại, chống lại tập tục cổ hủ để
được ở bên nhau. Những cụm từ “vuốt lại”, “quay lại”, “thưở cũ” gợi
nhắc chàng trai và cô gái về quá khứ ngọt ngào, yên bình nay chỉ còn là
ước ao. Sự kết hợp hoài hòa giữa yếu tố tự sự và trữ tình khiến đoạn thơ đong đầy cảm xúc.
Để tiếp thêm cho cô gái sức sống và niềm hi vọng, chàng trai lại nhắc về
tình cảm chung thủy, trước sau như một của mình. Dường như, anh
muốn cô nhớ rằng dẫu cuộc sống cơ cực và đớn đau ra sao thì người cô
yêu vẫn luôn ở bên và đồng hành cùng cô:
Chết ba năm hình còn treo đó
Chết thành sông, vực nước uống mát lòng
Chết thành đất, mọc dây trầu xanh thắm
Chết thành bèo, ta trôi nổi ao chung
Chết thành muôi, ta múc xuống cùng bát
Chết thành hồn, chung một mái, song song
Hỡi gốc dưa yêu mọc ngoài cồn cát
Nước ngập gốc đáng lụi, đừng lụi
Nước ngập rễ đánh bềnh, đừng bềnh
Sáu lần cấu trúc “Chết thành…” được điệp lại cũng là sáu lần chàng trai
khẳng định sự gắn bó trong tình yêu. Cái chết vốn được coi là giới hạn
của đời người. Nay tình yêu của anh và em còn vượt qua cả ranh giới đó.
Ta yêu nhau khi trẻ, ta yêu nhau đến già và ta yêu nhau cả khi không còn
nữa. Thủ pháp liệt kê các hình ảnh như sông, đất, bèo, muôi, hồn càng
nhấn mạnh khát vọng tình yêu bỏng cháy. Dù có tồn tại dưới bản thể
nào, anh và em vẫn sẽ tìm được nhau. Nhắc đến cái chết không phải là
một biểu hiện của sự tuyệt vọng hay bi lụy mà là cách chứng minh sức
sống dai dẳng, bền bỉ của tình yêu. Tình yêu của đôi trai gái hóa thành
dòng nước mát, thành dây trầu xanh thẳm, nâng đỡ con người qua những
nổi trôi, phiêu bạt. Quyết tâm đoàn tụ được nhắc đi nhắc lại bằng những
câu thơ chung một cấu trúc cùng một loạt các hình ảnh có tính chất
tượng trưng. Đây là một trong những đặc điểm nổi bật trong ca dao của
đồng bào dân tộc thiểu số miền Bắc nước ta.
Đôi ta yêu nhau, tình Lú - Ủa mặn mồng
Lời đã trao thương không lạc mất
Như bán trâu ngoài chợ
Như thu lúa muôn bông
Lòng ta thương nhau trăm lớp nghìn trùng
Bền chắc như vàng, như đá
Yêu nhau, yêu trọn đời gỗ cứng
Yêu nhau, yêu trọn kiếp đến già
Ta yêu nhau tàn đời gió, không rung không chuyển
Người xiểm xui không ngoảnh, không nghe
Hình ảnh chàng Lú, nàng Ủa lại xuất hiện nhưng là lời của chàng trai tạo
nên sự hô ứng, đồng vọng giữa lời của hai người yêu nhau. Đối với
chàng trai, một lời nói ra đáng giá hơn cả ngàn vàng nên “không lạc
mất”. Lối so sánh “Như bán trâu ngoài chợ/ Như thu lúa muôn
bông” rất giàu hìnhh ảnh, tự nhiên, diễn tả được tình cảm sâu đậm của
chàng trai và cô gái. Lời thơ vừa trữ tình lại vừa trang trọng. Các từ chỉ
số lượng “trăm”, “nghìn” cho thấy sự lớn lao của tình yêu đôi lứa. Nếu ở
đoạn đầu, chàng trai thẳng thắn bày tỏ: “Anh yêu em” thì đến đây đã đổi
thành “Lòng ta thương nhau”. Một chữ “thương” đơn giản nhưng lại
cao hơn chữ “yêu” rất nhiều bao hàm cả sự thấu hiểu, sẻ chia, sẵn sàng
đồng cam cộng khổ. Mối tình đến từ hai phía ấy được so sánh với những
vật chất rất khó phá hủy: “Bền chắc như vàng, như đá”. Điệp khúc “Yêu
nhau, yêu trọn đời”, “Yêu nhau, yêu trọn kiếp” trở thành lời thề nguyền
vĩnh cửu cho tình yêu thủy chung. Cách nói “không rung không
chuyển”, “không ngoảnh không nghe” cho thấy quyết tâm cao độ bảo vệ
tình yêu của chàng trai.
Như vậy, truyện thơ đậm chất trữ tình kết hợp hài hòa với yếu tố tự sự,
sử dụng lối nói giàu hình ảnh, cách so sánh ví von đặc sắc cùng phép
điệp từ, điệp cấu trúc,..Đoạn trích “Lời tiễn dặn” trích trong truyện thơ
“Tiễn dặn người yêu” của dân tộc Thái đã ca ngợi tình yêu trong sáng,
thủy chung cùng khao khát tự do, hạnh phúc vượt qua rào cản từ luật lệ
xã hội hà khắc của con người.
Sự tài hoa, trí tuệ của tác giả dân gian đã dệt nên câu chuyện tình yêu
đẹp vượt thời gian. Giữa muôn ngàn cách thổ lộ tình cảm trên thế gian
này, ta xin mượn lời của những chàng trai, cô gái Thái để cất tiếng “Yêu”:
“Không lấy được nhau mùa hạ, ta lấy nhau mùa đông
Không lấy được nhau thời trẻ, ta lấy nhau khi goá bụa về già”
2. Phân tích Lời tiễn dặn mẫu 2
Tình yêu là những gì thiêng liêng nhất, đẹp nhất của cuộc sống này mà
loài người may mắn được tạo hóa ban tặng. Bởi nó là thứ vô giá, nên
không phải ai cũng dễ dàng có được. Trong xã hội phong kiến, bao
người khao khát có được tình yêu, chỉ mong mỏi một điều giản đơn rằng
được ở cạnh người mình yêu, để rồi đối mặt với hiện thực là không thể.
Những con người ấy chỉ biết âm thầm quan sát, dõi theo bước chân của
người yêu và luôn cố gắng vượt qua mọi trắc trở để giành lại hạnh phúc
của mình. Đó cũng chính là chủ đề và nội dung chính của truyện thơ
"Lời tiễn dặn" của dân tộc Thái, truyện đã bộc lộ rõ nét tâm trạng đau
khổ, bất lực, ngậm ngùi của một chàng trai khi tiễn bước người yêu về
nhà chồng, và khao khát cùng nhau vượt bao sóng gió để được đoàn tụ bên nhau.
"Tiễn dặn người yêu" (nguyên văn tiếng Thái: Xống chụ xon xao) là một
trích đoạn trong truyện thơ đặc sắc, tiêu biểu nhất của dân tộc Thái giữa
một kho tàng văn học các dân tộc thiểu số. Truyện thơ là những truyện
dài kể bằng thơ, có sự kết hợp ăn ý, hài hòa giữa hai yếu tố tự sự và trữ
tình. Một trong hai chủ đề nổi bật của thể loại này là khát vọng tự do yêu
đương và hạnh phúc lứa đôi. Và cốt truyện mang chủ đề thường trải qua
ba cột mốc như sau: Đôi nam nữ yêu nhau tha thiết- Tình yêu bị ngăn
cấm rồi tan vỡ, đau khổ - Tìm mọi cách vượt lên tình cảnh ngang trái để
được ở cạnh nhau (bằng cách chết cùng nhau hoặc cùng nhau vượt khó
khăn để được bên nhau).Và bài thơ "Lời tiễn dặn" có kết thúc theo cách thứ hai.
Một trong những điều đau khổ nhất trong cuộc đời là không thể cùng
sống hạnh phúc với người mình yêu. Đó cũng chính là tâm trạng, nỗi
khổ tâm của cô gái trong truyện, được chàng trai cảm nhận với cả tấm
lòng. Cô gái bịn rịn, lưu luyến, không muốn xa rời người yêu qua những hành động cụ thể:
"Vừa đi vừa ngoảnh lại,
Vừa đi vừa ngoái trông,
Chân bước xa lòng càng đau nhớ.
Em tới rừng ớt ngắt lá ớt ngồi chờ,
Tới rừng cà ngắt lá cà ngồi đợi,
Tới rừng lá ngón ngóng trông".
Những hành động "ngoảnh lại, ngoái trông" chẳng phải bộc lộ rõ chúng
ta đang chờ đợi một ai đó sao? Đúng vậy nàng đang chờ đợi được gặp
mặt chàng trước khi trở thành vợ của một người khác. Kèm theo đó, là
một loạt hành động tiếp theo (ngắt lá ớt, ngắt lá cà) mục đích duy nhất
chỉ là muốn chờ đợi người yêu. Qua mỗi cánh rừng đều dừng lại để ngắt
lá, người con gái muốn níu kéo thời gian dài ra, khát khao muốn được
gặp lại người yêu thêm chút nữa. Tất cả những điều đó qua ánh mắt, qua
hành động thể hiện rõ tâm trạng đau khổ, nỗi lòng xót xa, quyến luyến
không muốn rời xa, kết thúc mối tình tuyệt đẹp của mình.
Thông thường, những người khi yêu nhau thì sẽ có một mối tương thông
là thần giao cách cảm. Có lẽ, chàng trai cảm nhận được người yêu đang
cần mình, như hai người đã hẹn nhau từ trước, chàng trai đã tới những
nơi người yêu mình từng đi qua:
"Anh tới nơi, em bẻ lá xanh em ngồi;
Được nhủ đôi câu, anh mới đành lòng quay lại,
Được dặn đôi lời, anh yêu em mới chịu quay đi".
Lời tiễn dặn nghe sao mà da diết, day dứt quá. Anh cũng như chị, cũng
muốn níu dài thêm những giây phút bên nhau nên mới cố tình dặn dò
thêm đôi ba câu để được gần chị đôi chút. Ngôn ngữ xưng hô của người
Thái nghe sao mà ngọt ngào quá. Anh xưng "anh yêu em ý nói anh yêu
của em" và anh cũng gọi chị là "người đẹp anh yêu" ngay từ câu thứ hai
của bài thơ, thể hiện tình yêu anh dành cho chị vẫn còn nguyên vẹn, vẫn
mặn nồng, sâu sắc dù cho giờ đây chị đã cất bước theo chồng.
Dĩ nhiên khi yêu ai đó ngoài việc muốn được ở bên nhau còn luôn mong
muốn lúc nào cũng cảm nhận được có người yêu ở bên để đỡ phải nhung
nhớ. Và người Thái cũng thế nên mới có một phong tục như sau:
"Xin hãy cho anh kề vóc mảnh,
Quấn quanh vai ủ lấy hương người,
Cho mai sau lửa xác đượm hơi
Một lát bên em thay lời tiễn dặn!"
Theo phong tục hỏa táng của người dân tộc Thái xưa, khi con người chết
đi linh hồn muốn siêu thoát cần có hương của người mà mình yêu
thương nhất. Vì thế, chàng trai nghĩ rằng không lấy được người mình
yêu coi như rằng cả đời này sẽ không có ai yêu, vì vậy trong giây phút
này, khi chàng còn gần nàng thì muốn được quấn lấy, gần sát nàng để
mong còn lưu luyến hương thơm của người yêu để sau khi chết sẽ không
trở thành kẻ cô đơn, lạc lõng.
Ai mà không mong sau khi lấy được người mình yêu thì có thể cùng
nhau xây dựng một tổ ấm viên mãn, hạnh phúc bên bạn đời. Thế nhưng,
có mấy người đàn ông nào được như anh, vì yêu chị mà tấm lòng vị tha,
bao dung của anh đã vượt cả giới hạn thông thường:
"Con nhỏ hãy đưa anh ẵm,
Bé xinh hãy đưa anh bồng,
Cho anh bế con dòng, đừng ngượng,
Nựng con rồng, con phượng, đừng buồn".
Mất người yêu đã đành đằng này nhìn người yêu có con với một người
khác, mà tình yêu của chàng trai đối với cô gái không hề thuyên giảm,
thể hiện qua hành động anh bế bồng đứa con không phải của mình vô
cùng nâng niu, âu yếm và đầy tình thương. Có thể thấy, tất cả những gì
liên quan đến chị, thì anh vô cùng trân trọng mà hết lòng yêu thương. Sự
vị tha, bao dung ấy là bằng chứng cho tình yêu bền vững, kiên định mặc
cho giờ đây cô đã tay bồng, tay mang.
Kết thúc phần một, là lời thề nguyền vô cùng chắc chắn với người con gái anh yêu:
"Đôi ta yêu nhau, đợi tới tháng Năm lau nở,
Đợi mùa nước đỏ cá về,
Đợi chim tăng ló hót gọi hè.
Không lấy được nhau mùa hạ, ta sẽ lấy nhau mùa đông,
Không lấy được nhau thời trẻ, ta sẽ lấy nhau khi goá bụa về già".
Lời thề nguyền vô cùng chắc chắn thể hiện qua thời gian cụ thể, những
hình ảnh vô cùng trữ tình ngọt ngào minh chứng cho tình yêu sắt đá của
anh dành cho chị. Qua cách lấy mốc thời gian từ đầu đến cuối năm (mùa
xuân đến mùa đông) đó chính là một quãng đời người, cụ thể là cuộc đời
của anh ngoài chị ra sẽ không yêu bất cứ ai khác. Tiếp đến là cột mốc từ
"thời trẻ đến khi "góa bụa về già". Đối với chàng trai việc đến với nhau
không bao giờ là muộn, vì thế nếu tuổi thanh xuân không được ở bên
nhau thì khi "đầu bạc rang long" ta sẽ đoàn tụ. Bên cạnh đó, tác giả đã
sử dụng nghệ thuật điệp cấu trúc "Không lấy được nhau...ta sẽ lấy nhau"
khẳng định sự quyết tâm đến cùng, sẽ tìm mọi cách để được ở bên người anh yêu.
Khi yêu người ta luôn mong muốn có thể khiến cho người yêu luôn hạnh
phúc. Thế nhưng chàng trai này đã không thể làm được điều đó. Đó
chính là nỗi đau khổ, luôn dằn xé trong tâm tư của chàng trai khi chứng
kiến cô gái bị đánh đập, hành hạ ngay trước mắt, giờ đây anh chỉ còn có
thể làm một việc duy nhất là chăm sóc, an ủi bên cô trong giai đoạn cay đắng này:
Dậy đi em, dậy đi em ơi! Dậy rũ áo kẻo bọ,
Dậy phủi áo kẻo lấm! Đầu bù anh chải cho,
Tóc rối đưa anh búi hộ!
Anh chặt tre về đốt gióng đầu,
Chặt tre dày, anh hun gióng giữa,
Lam ống thuốc này em uống khỏi đau".
Vì muốn một lòng chung thủy son sắt với người yêu, nên có lẽ cô gái đã
phản kháng, làm trái với đạo lý của một người con dâu, chỉ để mong bị
đuổi, trả về nhà, đoàn tụ với người yêu. Đương nhiên, cô phải trả giá cho
những điều đó. Cô bị đánh đập, hành hạ, và bị đối xử như người ở trong
nhà. Tất cả những việc cô làm, chàng trai đều hiểu hết, giờ đây trong
chàng là một nỗi xót xa, bất lực cùng cực, chỉ còn có thể đứng đằng sau
mà vỗ về, an ủi, tận tình chăm sóc sau những trận đòn roi của gia đình chồng.
Không phải chỉ có một mình cô gái đang chiến đấu, đấu tranh để được
quay về bên chàng trai, anh muốn nói với cô rằng dù cho có chuyện gì
xảy ra thì cô sẽ không một mình, luôn có anh ở bên cô cùng cô vượt qua mọi sóng gió:
"Tơ rối đôi ta cùng gỡ,
Tơ vò ta vuốt lại quay guồng;
Quay lại guồng gỗ tốt cán thuôn,
Về với người ta thương thưở cũ".
Những hình ảnh "tơ rối ta cùng gỡ, tơ vò vuốt lại" là minh chứng cho
câu hứa chàng sẽ cùng người yêu đối mặt mọi sóng gió, luôn là chỗ dựa
vững chắc cho cô mỗi khi gặp trắc trở.
Sức chịu đựng của con người là có giới hạn, tức nước thì vỡ bờ. Thực tế
quá cay đắng, chàng trai quyết tâm muốn phá vỡ mọi quy tắc, giành lại
người yêu được thể hiện qua những hình ảnh về cái chết:
"Chết ba năm hình còn treo đó;
Chết thành sông, vục nước uống mát lòng,
Chết thành đất, mọc dây trầu xanh thắm,
Chết thành bèo, ta trôi nổi ao chung,
Chết thành muôi, ta múc xuống cùng bát".
Chết là khi con người ta đã tới bước đường cùng, không thể làm gì được
nữa, quá bức xúc với hiện thực cuộc sống. Nhưng cặp đôi này lại không
lựa chọn phương án đó mà trái ngược là thái độ quyết tâm sống hạnh
phúc, sống mạnh mẽ, cùng nhau phá vỡ rào cản xã hội phong kiến khắt
khe để đi đến con đường tình yêu của hai người. Sử dụng hình ảnh cái
chết, chỉ để càng khẳng định sức sống mãnh liệt, muốn đoàn tụ bên nhau của hai người.
"Có công mài sắt, có ngày nên kim". Kiên trì mài giũa tình yêu cùng với
niềm tin tưởng tuyệt đối sẽ đem đến niềm tin về cái kết có hậu như một
câu chuyện cổ tích ngọt ngào:
Đôi ta yêu nhau, tình Lú - Ủa mặn nồng,
Lời đã trao thương không lạc mất;
Như bán trâu ngoài chợ, Như thu lúa muôn bông.
Lòng ta thương nhau trăm lớp nghìn trùng,
Bền chắc như vàng, như đá.
Yêu nhau, yêu trọn đời gỗ cứng,
Yêu nhau, yêu trọn kiếp đến già,
Ta yêu nhau tàn đời gió, không rung không chuyển,
Người xiểm xui, không ngoảnh không nghe".
Bằng biện pháp tu từ so sánh, tác giả đã khiến cho ta thêm biết được các
phong tục, tập quán vô cùng đặc sắc của người Thái, và những câu
chuyện tình yêu ngọt ngào của các cặp đôi dân tộc Thái. Sau bao sóng
gió, nỗ lực giành lấy hạnh phúc, cuối cùng hai người đã đoàn tụ, được
sống bên nhau trọn vẹn. Sức mạnh tình yêu chân chính sẽ khiến cho họ
có một kết thúc vô cùng có hậu.
Cái kết của họ chính là niềm tin vào một tình yêu chân chính. Nó có thể
khiến những điều tưởng chừng không thể thành có thể. Họ sẽ cùng nhau
vượt qua mọi gian nan, biến cố của cuộc đời này để nhận lại những gì
xứng đáng nhất. Chàng trai thực hiện được đúng lời hứa của mình bằng
tất cả lòng yêu thương, sự tin tưởng, ý chí kiên định với tình yêu sắt đá
của hai người. Câu chuyện của hai người là một bằng chứng sống của
niềm tin vào tình yêu chân chính trong xã hội xưa khắc nghiệt. Thông
qua đó, đoạn trích còn phản ánh một hiện thực khắc nghiệt chính là
những phong tục, tập quán cổ hủ, lạc hậu khi xưa khiến cho tình yêu
chân chính bị ngăn cấm, làm cho nhiều mối tình bị tan vỡ vì những định
kiến khắt khe và vô lý của xã hội phong kiến miền núi. Đồng thời tác giả
bày tỏ tiếng nói, khát vọng được tự do yêu đương, tự quyết định bạn đời,
cuộc sống hôn nhân của các cặp đôi người Thái.
3. Phân tích Lời tiễn dặn mẫu 3
Tình yêu, một đề tài vĩ đại đã làm đậy tim của biết bao người và gợi ra
ngàn lời thơ tuyệt đẹp của nhân loại. Mỗi nhà thơ, mỗi tác giả tìm đến
cách diễn đạt riêng để khắc họa tình yêu. Tình yêu có thể mang yếu tố
triết lý như trong thơ của Tagore, đầy đắm say như trong thơ của
Pushkin, rạo rực và đầy cảm xúc như trong thơ của Xuân Diệu. "Tiễn
dặn người yêu" cũng là một tác phẩm tiêu biểu của văn học dân gian
Thái, nổi tiếng với phong cách truyện thơ kết hợp.
Truyện thơ là một thể loại kể chuyện bằng thơ, kết hợp giữa yếu tố tự sự
và trữ tình. "Tiễn dặn người yêu" là một truyện thơ của dân tộc Thái
gồm 1846 câu thơ, kể về câu chuyện tình yêu và hôn nhân của một cặp
vợ chồng Thái. Câu chuyện diễn ra qua ba giai đoạn: yêu nhau mặn
nồng, chia lìa và đau khổ, cuối cùng là đoàn tụ hạnh phúc. Trích đoạn
"Lời tiễn dặn người yêu" là một phần trong câu chuyện, nó thể hiện tâm
trạng đau khổ của chàng trai, là phần mềm dấn đề cận kề của mối tình
đầy sâu sắc và da diết.
Trong tình yêu, có những trở ngại, khó khăn và thách thức, và nó thường
là những trải nghiệm riêng tư và tâm lý mà cả hai người yêu phải đối
mặt. Trong câu chuyện này, tâm trạng đau khổ, buồn bã và mong ngóng
của cô gái được thể hiện qua việc cô liên tục quay đầu và ngoảnh lại
trong lúc đi. Những hành động này chỉ ra sự bịn rịn và lòng trung thành
của cô gái, cô không muốn rời xa người yêu của mình.
Câu chuyện cũng thể hiện sự quan tâm và sự chăm sóc của chàng trai.
Chàng trai muốn đảm bảo rằng cô gái của mình sẽ ổn và an toàn, vì vậy
anh ta khuyên cô gái rằng khi cô về nhà chồng, cô nên tỉa gọn áo quần
và lặn sâu trong nước để rửa mặt. Tất cả những điều này thể hiện tình
yêu và lo lắng của chàng trai đối với cô gái.
Hình ảnh và ngôn ngữ trong "Tiễn dặn người yêu" rất tươi đẹp và dễ
thương. Chàng trai không chỉ gọi cô gái là "em" mà còn sử dụng các từ
ngữ tình cảm và chu đáo như "người đẹp anh yêu" và "con nhỏ" để mô
tả cô. Điều này cho thấy tình yêu và sự quý trọng mà chàng trai dành cho cô gái.
Những hành động và lời nói của chàng trai trong đoạn trích này cũng thể
hiện tình yêu của anh ta không chỉ dành cho cô gái mà còn cho cả đứa
con của cô. Chàng trai muốn đảm bảo rằng đứa con của họ sẽ không gặp
khó khăn hay bất kỳ điều gì xấu xảy ra khi cô gái đi về nhà chồng.
Cả câu chuyện này thể hiện sự mạnh mẽ của tình yêu và lòng kiên nhẫn
của chàng trai. Dù có rất nhiều khó khăn và trở ngại, anh ta quyết tâm
chờ đợi và đối mặt với mọi thách thức để cuối cùng đoàn tụ và sống
hạnh phúc bên cô gái mình yêu. Đây là một thông điệp về sức mạnh và
đẹp đẽ của tình yêu chân thành.