1. Bài thơ Quê hương Giang Nam
Thuở còn thơ ngày hai buổi đến trường
Yêu quê hương qua từng trang sách nhỏ:
“Ai bảo chăn trâu là khổ?”
Tôi mơ màng nghe chim hót trên cao Những ngày trốn học Đuổi bướm cầu ao Mẹ bắt được…
Chưa đánh roi nào đã khóc! Có cô bé nhà bên
Nhìn tôi cười khúc khích… Cách mạng bùng lên
Rồi kháng chiến trường kỳ Quê tôi đầy bóng giặc Từ biệt mẹ tôi đi
Cô bé nhà bên – (có ai ngờ!) Cũng vào du kích
Hôm gặp tôi vẫn cười khúc khích
Mắt đen tròn (thương thương quá đi thôi!)
Giữa cuộc hành quân không nói được một lời
Đơn vị đi qua, tôi ngoái đầu nhìn lại…
Mưa đầy trời nhưng lòng tôi ấm mãi…
Hoà bình tôi trở về đây
Với mái trường xưa, bãi mía, luống cày Lại gặp em
Thẹn thùng nép sau cánh cửa…
Vẫn khúc khích cười khi tôi hỏi nhỏ
Chuyện chồng con (khó nói lắm anh ơi!)
Tôi nắm bàn tay nhỏ nhắn ngậm ngùi
Em vẫn để yên trong tay tôi nóng bỏng…
Hôm nay nhận được tin em
Không tin được dù đó là sự thật
Giặc bắn em rồi quăng mất xác
Chỉ vì em là du kích, em ơi!
Đau xé lòng anh, chết nửa con người!
Xưa yêu quê hương vì có chim có bướm
Có những ngày trốn học bị đòn roi…
Nay yêu quê hương vì trong từng nắm đất
Có một phần xương thịt của em tôi.
2. Phân tích Quê hương Giang Nam ngắn gọn
Quê hương, chỉ hai từ thôi nhưng vô cùng thân thương đến lạ. Quê hương, nơi
mình sinh ra, nơi mình lớn lên, nơi lưu giữ những kỉ niệm tuổi thơ. Khi nhắc đến quê
hương ai cũng cảm thấy tự hào, đó là một thứ tình cảm vô cùng thiêng liêng và cao
cả. Và với bài thơ Quê hương của nhà thơ Giang Nam cũng thế. Quê hương, dòng
chảy bất tận của ký ức, quê hương là nơi ta tìm về sau những phong ba của cuộc đời.
Thuở còn thơ ngày hai buổi đến trường …..
Nhìn tôi cười khúc khích…
Mở đầu bài thơ là nỗi nhớ về tuổi thơ, là niềm thương nhớ và yêu quê hương từ
thuở “cắp sách tới trường” từ thuở “chăn trâu cắt cỏ”. Không gian thơ mở ra với
bàng bạc nỗi nhớ về thuở ấu thơ, với những trò nghịch ngợm của trẻ thơ đó là “trốn
học”, “đuổi bướm…Những vần thơ mộc mạc, giản dị càng đọc càng thấm thía về
một quê hương tuổi thơ trong kỉ niệm.
Dòng thời gian trôi mãi, tuổi thơ rồi lớn lên, đất nước kêu gọi, cậu bé ngày ấy nay đã
trưởng thành, lên đường theo tiếng gọi thiêng liêng của Tổ quốc. Thật bất ngờ, “cô
bé nhà bên” ngày xưa ấy cũng trở thành đồng chí: Cách mạng bùng lên
Rồi kháng chiến trường kỳ Quê tôi đầy bóng giặc Từ biệt mẹ tôi đi
Cô bé nhà bên – (có ai ngờ!) Cũng vào du kích
Tình bạn trẻ thơ giờ đã trưởng thành thêm một bậc, sự trưởng thành này phù hợp
với hoàn cảnh xã hội chung lúc bấy giờ, như một điều tất yếu.
Chính vì có được nền tảng là tình bạn từ những ngày ấu thơ nên khi bất chợt gặp
nhau trên giữa đường hành quân, dẫu “mưa đầy trời” nhưng chàng trai vẫn thấy
“lòng tôi ấm mãi” bởi nụ cười khúc khích và cảm xúc “thương thương quá đi thôi”
đan xen giữa quá khứ và hiện tại.
Quân thù xâm lược dẫu tàn ác cũng không xóa bỏ được nét trong trẻo trong tâm
hồn của những chàng trai cô gái một thời. Họ vượt lên trên sự tàn ác của kẻ thù
bằng chính sự thiện lương, trong trẻo được nuôi dưỡng bởi chiều sâu văn hóa, tình người của dân tộc.
Bởi thế mà dù trải qua bao thăng trầm, bao súng đạn, bao chiến trường, ngày gặp
lại, cô gái ngày xưa ấy vẫn:
“Thẹn thùng nép sau cánh cửa
Vẫn khúc khích cười khi tôi hỏi nhỏ
Chuyện chồng con (khó nói lắm anh ơi!)”.
Điệu cười khúc khích như điệp khúc, như từng đợt sóng lòng trùng điệp mà đợt sau
cao hơn đợt trước; để rồi chàng trai không cầm lòng được mà:
“Tôi nắm bàn tay nhỏ nhắn ngậm ngùi
Em vẫn để yên trong tay tôi nóng bỏng…”
Tình yêu thời chiến đến thật nhẹ nhàng như một điều hiển nhiên. Tình yêu đôi lứa
ấy được đặt trên nền tảng vững chắc của tình bạn thuở ấu thơ và tình đồng chí,
cùng chung lí tưởng của khi trưởng thành.
Chính điều này làm cho tình yêu lứa đôi hòa vào tình yêu quê hương đất nước, cái
riêng đã hòa vào cái chung khiến cho tình yêu chung cho quê hương thêm sâu sắc
mà cũng khiến cho tình cảm riêng càng trở nên rộng lớn, bền vững hơn.
Năm 1960, nhà thơ nhận được tin vợ và con mình bị giặc giết hại trong nhà tù Phú
Lợi; cảm xúc cuộn lên chất ngất, ngay trong đêm bài thơ được ra đời, những câu
thơ cứ ùa về cùng với nỗi đau không thể kìm nén:
Hôm nay nhận được tin em
Không tin được dù đó là sự thật
Giặc bắn em rồi quăng mất xác
Chỉ vì em là du kích, em ơi!
Đau xé lòng anh chết nửa con người.
Nỗi đau xót đến tê tái, đến chết lịm người khi nghe tin “em” bị “giặc bắn em rôi
quăng mất xác” tình cảm càng bền vững, càng nên thơ khi mất càng gây đau đớn.
Từ cô bạn ấu thơ, rồi đồng đội đồng chí, đến người yêu, giờ “giặc bắn em rồi quăng
mất xác” càng đau đớn, càng xót xa và tố cáo tội ác của giặc xâm lược.
Tình yêu quê hương bây giờ đã khác:
Xưa yêu quê hương vì có hoa có bướm
Có những ngày trốn học bị đòn roi
Nay yêu quê hương vì trong từng nắm đất
Có một phần xương thịt của em tôi.
Tình riêng giờ hòa vào tình chung, không chỉ là ở nghĩa biểu tượng mà ở nghĩa thực
của nó. Quê hương không chỉ là khái niệm chung chung mà gắn với người con gái
ta yêu, là một phần của cuộc đời, một phần không thể tách rời của thân thể.
Bài thơ Quê hương của Nhà thơ Giang Nam dù đã trải qua bao thăng trầm, biến cố
của thời đại. Nhưng với bất cứ ai khi đọc lên đều không khỏi cảm thấy xót xa, bùi
ngùi, đau đớn khi mất đi người yêu, mất đi ruột thịt của mình. Bài thơ thể hiện tình
yêu quê hương đất nước sâu sắc.
3. Phân tích Quê hương Giang Nam hay
Quê hương là một trong những bài thơ hay nhất của tác giả Giang Nam. Với một đề
tài, chủ đề không mới nhưng bằng cách diễn đạt rất mới, đặc biệt bằng tình cảm
chân thành, mộc mạc, Quê hương vẫn đọng lại trong tâm hồn của độc giả những
tình cảm thật đặc biệt. Hẳn mỗi người đọc, người nghe đều rất ấn tượng, xúc động
với sự hoá thân vào quê hương, đất nước của những người anh hùng.
Quê hương được sáng tác trong một hoàn cảnh rất đặc biệt. Năm 1960, thời điểm
giặc Mỹ bắn phá dữ dội miền Bắc và chiến trường cực kỳ ác liệt ở miền Nam, nhà
thơ nhận được tin vợ và con bị giết hại trong nhà tù. Đau xót và căm uất vô cùng,
những vần thơ trào ra giống như những hàng nước mắt ép chặt những đau khổ, tổn
thương của nhà thơ. Song thật may mắn vì đây chỉ là một sự nhầm lẫn, năm 1962,
vợ con ông đã được thả do địch không tìm được căn cứ để kết tội. Có thể nói đây là
một trong những bài thơ hay nhất của nhà thơ Giang Nam.
Viết về quê hương, một đề tài không mới mẻ, song Giang Nam đã có cách khai thác
rất mới. Ông không miêu tả quê hương với cánh cò bay lả, với cây đa, giếng nước
mà quê hương gắn với kỷ niệm tuổi thơ, những thuở chăn trâu cắt cỏ với đám bạn trong làng:
Thuở còn thơ ngày hai buổi đến trường
Yêu quê hương qua từng trang sách nhỏ:
"Ai bảo chăn trâu là khổ? "
Tôi mơ màng nghe chim hót trên cao
Tình yêu với quê hương bắt đầu tự nhiên và giản dị như thế, yêu qua từng trang
sách, những con chữ đầu tiên, thế rồi tình yêu ấy cứ lớn dần, lớn dần theo năm
tháng. Những kỷ niệm tuổi thơ ùa về với biết bao ký ức vui buồn: những ngày trốn
học bị mẹ bắt đánh đòn, cô gái nhà bên khúc khích cười ôi thương thương quá đi
thôi. Cô bé nhà bên ấy có lẽ là nhân vật trữ tình gắn bó thân thuộc với tác giả từ
trong ký ức tuổi thơ đến khi trưởng thành.
Thời gian trôi thật nhanh, người đọc xúc động, hạnh phúc chung với tình yêu chớm
nở của đôi bạn trẻ trong kháng chiến. Biết bao khó khăn, thử thách, song tình yêu
vẫn đẹp, mạnh mẽ vượt qua tất cả:
Cô bé nhà bên - (có ai ngờ!) Cũng vào du kích
Hôm gặp tôi vẫn cười khúc khích
Mắt đen tròn (thương thương quá đi thôi!)
Càng xúc động và đau xót hơn khi cô gái ấy đã ngã xuống, máu thịt hòa tan vào
nắm đất của quê hương, tình yêu chỉ còn lại là những ký ức:
Xưa yêu quê hương vì có chim có bướm
Có những ngày trốn học bị đòn roi...
Nay yêu quê hương vì trong từng nắm đất
Có một phần xương thịt của em tôi!
Trước kia nhân vật trữ tình yêu quê hương vì những điều thân thuộc nay càng yêu
quê hương hơn vì trong đó có một phần xương thịt của em tôi. Đó là tình yêu bao la
trời bể, tình yêu ấy chất chứa kỷ niệm và hơn hết, quê hương ấy có “em” nằm đấy.
Góp phần truyền tải nội dung ý nghĩa ấy bài thơ sử dụng thể thơ tự do, phù hợp với
mạch cảm xúc theo từng giai đoạn, thời điểm. Phương thức tự sự, miêu tả kết hợp
hài hoà giúp bài thơ chất chứa tâm sự giống như một câu chuyện kể.
Quê hương khiến người đọc vô cùng xúc động, tự hào về sự hy sinh của người con
gái vì độc lập dân tộc, càng tự hào về quê hương, đất nước và truyền thống đánh
giặc ngoại xâm từ bao đời.
4. Phân tích 10 câu đầu bài thơ Quê Hương của Giang Nam
Thuở còn thơ ngày hai buổi đến trường
Yêu quê hương qua từng trang sách nhỏ
“Ai bảo chăn trâu là khổ?”
Tôi mơ màng nghe chim hót trên cao Những ngày trốn học Đuổi bướm cầu ao Mẹ bắt được
Chưa đánh roi nào đã khóc Có cô bé nhà bên
Nhìn tôi cười khúc khích…
Mở đầu bài thơ, bức tranh thiên nhiên mang bóng hình quê hương hiện ra thật nhẹ
nhàng mà đầy sâu sắc. Quê hương là những điều gần gũi, thân quen nhất. Tác giả
yêu quê hương “qua từng trang sách nhỏ”, đó là nơi nuôi dưỡng tâm hồn và vun
đắp cho những ước mơ. Trong mắt tác giả, quê hương luôn là điều hạnh phúc nhất.
“Ai bảo chăn trâu là khổ” có lẽ là câu hỏi đặt ra cho người và cũng là cho chính
mình. Chăn trâu, cắt cỏ chính là những điều gần gũi, thân thuộc nhất với quê hương.
Thế rồi, những hình ảnh trữ tình cứ thế xuất hiện. Cậu bé chăn trâu ấy “mơ màng
nghe chim hót trên cao”, quê hương lúc ấy sao lại bình yên đến vậy. Không chỉ là
không gian gần gũi, thân thuộc, quê hương trong lòng Giang Nam còn là những
ngày trốn học “đuổi bướm cầu ao”. Dường như đây là kỷ niệm mà bất cứ đứa trẻ
con vùng quê nào cũng từng trải qua. Bằng một câu thơ, Giang Nam đã làm ký ức
ùa về trong bao người. Ấy rồi những trận đòn của mẹ trong ký ức của tác giả lại trở
nên thân thương đến lạ.Hình ảnh cô bé nhà bên “nhìn tôi cười khúc khích” càng làm
cho sự gần gũi của quê hương trở nên thân thuộc. Tuổi thơ ai chẳng có một cô bé
nhà bên chuyên để chọc ghẹo, cùng làm những điều nghịch ngợm của tuổi thơ. Cô
bé nhà bên ấy có lẽ là nhân vật trữ tình gắn bó thân thuộc với tác giả từ trong ký ức
tuổi thơ đến khi trưởng thành.
5. Cảm nhận bài Quê hương Giang Nam
Nhà thơ Giang Nam tên thật là Nguyễn Sung, sinh năm 1929. Ông là một nhà thơ
nổi tiếng với nhiều tác phẩm đi vào lòng người. Phong cách thơ của Giang Nam luôn
mang bóng hình của quê hương, đất nước. Và Quê hương chính là một trong
những tác phẩm thơ nổi bật của Giang Nam.
Bài thơ được sáng tác năm 1960 khi Giang Nam đang hoạt động ở căn cứ Hòn Du.
Bài thơ đậm chất tự sự, đó như là một đoạn ghi chép chân thật nhất về tâm trạng
của nhà thơ khi nghe tin người vợ dấu yêu của mình bị giặc bắt và hy sinh.
Qua 35 câu thơ, Giang Nam đã kể rất rõ câu chuyện chứa đựng đầy kỷ niệm, niềm
vui và không khỏi xót xa của những người cùng chung lý tưởng.
Thuở còn thơ ngày hai buổi đến trường …….
Nhìn tôi cười khúc khích…
Mở đầu bài thơ, bức tranh thiên nhiên mang bóng hình quê hương hiện ra thật nhẹ
nhàng mà đầy sâu sắc. Quê hương là những điều gần gũi, thân quen nhất. Tác giả
yêu quê hương “qua từng trang sách nhỏ”, đó là nơi nuôi dưỡng tâm hồn và vun
đắp cho những ước mơ. Trong mắt tác giả, quê hương luôn là điều hạnh phúc nhất.
“Ai bảo chăn trâu là khổ” có lẽ là câu hỏi đặt ra cho người và cũng là cho chính
mình. Chăn trâu, cắt cỏ chính là những điều gần gũi, thân thuộc nhất với quê hương.
Thế rồi, những hình ảnh trữ tình cứ thế xuất hiện. Cậu bé chăn trâu ấy “mơ màng
nghe chim hót trên cao”, quê hương lúc ấy sao lại bình yên đến vậy.
Không chỉ là không gian gần gũi, thân thuộc, quê hương trong lòng Giang Nam còn
là những ngày trốn học “đuổi bướm cầu ao”. Dường như đây là kỷ niệm mà bất cứ
đứa trẻ con vùng quê nào cũng từng trải qua. Bằng một câu thơ, Giang Nam đã làm
ký ức ùa về trong bao người. Ấy rồi những trận đòn của mẹ trong ký ức của tác giả
lại trở nên thân thương đến lạ.
Hình ảnh cô bé nhà bên “nhìn tôi cười khúc khích” càng làm cho sự gần gũi của quê
hương trở nên thân thuộc. Tuổi thơ ai chẳng có một cô bé nhà bên chuyên để chọc
ghẹo, cùng làm những điều nghịch ngợm của tuổi thơ. Cô bé nhà bên ấy có lẽ là
nhân vật trữ tình gắn bó thân thuộc với tác giả từ trong ký ức tuổi thơ đến khi trưởng thành.
Quê hương hiện lên trong mắt trẻ thơ thật nhẹ nhàng. Cùng với những kỷ niệm tuổi
thơ ùa về ấy là sự trưởng thành của nhân vật trữ tình. Dường như, dù lớn lên xa
quê hương thì hình bóng ấy vẫn mãi theo suốt cuộc đời của nhân vật. Cách mạng bùng lên
Rồi kháng chiến trường kỳ Quê tôi đầy bóng giặc Từ biệt mẹ, tôi đi
Kháng chiến nổ ra, chàng thanh niên phải từ biệt mẹ, từ biệt quê hương để lên
đường chiến đấu. Hình ảnh “quê tôi đầy bóng giặc” thể hiện khát khao chờ một ngày
mai không còn bóng thù. Thế nên, bằng ý chí, bằng tình yêu quê hương đất nước
da diết, chàng trai ấy sẵn sàng lên đường.
Ở đây, Giang Nam đã dùng từ “từ biệt” thay vì “chào” càng khiến người đọc cảm
giác một sự khắc nghiệt, xót xa. Có thể lần ra đi ấy sẽ chẳng thể nào quay trở về với
mẹ, với quê hương. Nhưng sao nghe “từ biệt” thốt ra nó lại nhẹ tựa lông hồng vậy.
Có lẽ vì quê hương, đất nước, chàng trai ấy sẵn sàng chiến đấu, không ngại mưa
bom, bão đạn. Thế rồi, trong hoàn cảnh ấy, tác giả lại bất ngờ hơn nữa vì gặp được cô bé nhà bên.
Cô bé nhà bên (có ai ngờ) …..
Mưa đầy trời nhưng lòng tôi ấm mãi
Hình ảnh cô bé nhà bên vẫn hiện lên thật đẹp. Nếu tác giả sẵn sàng lên đường ra
trận, thì cô bé nhà bên cũng sẵn sàng vào du kích. Có lẽ đây là điều tác giả chẳng
ngờ vì cô gái nhỏ bé, mong manh ấy. Vẫn là nụ cười khúc khích, vẫn là đôi mắt đen
tròn sao hôm nay gặp cô bé tác giả lại thương đến lạ. Đó là cảm xúc của một người
hàng xóm, hay là cảm xúc của một chàng trai, tác giả cũng không biết nữa.
Nhưng chính cô bé nhà bên ấy lại mang đến cảm giác ấm áp trong lòng cho tác giả.
Dù rằng “giữa cuộc hành quân không nói được một lời”, nhưng có lẽ bao lời chất
chứa đã được thể hiện qua ánh mắt nhìn nhau. Cảm xúc ấy đã ghim chặt trong lòng tác giả, thế nên:
Hòa bình tôi trở về đây ……
Em vẫn để yên trong tay tôi nóng bỏng
Cô bé nhà bên đã gắn bó với tác giả từ những ngày tháng tuổi thơ. Đến khi trưởng
thành, hòa bình lập lại, cô bé ấy vẫn giữ một vị trí trong lòng tác giả. Cô bé ấy là đại
diện cho quê hương, cho những kỷ niệm đẹp đẽ.
Hình ảnh “thẹn thùng nép sau cánh cửa” của cô bé sao mà thân thương đến lạ. Đó
như một cảm xúc e ấp của một cô thiếu nữ đôi mươi. Trong mắt của tác giả, cô bé
nhà bên ấy vẫn mang điệu cười khúc khích của tuổi thơ. Nó càng làm cho hình ảnh
quê hương thêm sâu đậm, ý nghĩa.
Thế rồi, tác giả chẳng ngại ngần bày tỏ tình cảm với cô bé ấy. Có lẽ tình cảm đó đã
được Giang Nam giấu kín từ những ngày tuổi thơ, khi mẹ đánh đòn bị cô bé ấy bắt
gặp. Tác giả đã chủ động “nắm lấy bàn tay nhỏ nhắn” để giải bày tâm sự. Và cô bé
ấy, có lẽ sâu trong lòng cũng đã gắn bó thân thiết với tác giả rồi, thế nên “em vẫn để
yên trong tay tôi nóng bỏng”.
Đây là sự phát triển vượt bậc trong tình cảm của đôi nam thanh nữ tú ấy. Đó không
chỉ là tình cảm đơn thuần, đó còn là tình yêu của những con người cùng chung chí
hướng, cùng mong muốn mang đến những điều tốt đẹp cho quê hương.
Tình cảm mới chớm nở của đôi trai gái ấy lại bỗng hóa thành những điều đau đớn,
xót xa. Vì chiến tranh, vì bom đạn, cô gái nhỏ của tác giả đã hy sinh.
Hôm nay nhận được tin em ……
Đau xé lòng tôi, chết nửa con người
Sự hy sinh của em gái hàng xóm là một cú sốc với tác giả. Dường như tác giả
không tin vào mắt mình. Nỗi đau ấy đã quá sức chịu đựng của con người, không
một lời nào có thể diễn tả nổi. Đau đớn hơn khi em hy sinh còn bị “quăng mất xác”.
Đó là nỗi đau chất chứa không thể nào nguôi ngoài. “Chỉ vì em là du kích em ơi”
dường như ẩn chứa bao điều. Nó không chỉ là nỗi đau xé lòng, nó còn như lời than
trách cuộc đời. Vì chiến tranh, và vì em là du kích nên mới xảy ra cớ sự như vậy.
Nỗi đau ấy làm tác giả “chết nửa con người”.
Và từ khi “em” ra đi, quê hương không còn những điều vui vẻ, lạ thường nữa. Trước
kia, tác giả yêu quê hương vì những điều thân thuộc, vì thiên nhiên mênh mang có
chim, có bướm và có cả đòn roi của mẹ. Nhưng nay, tác giả yêu quê hương “vì trong
từng nắm đất/ Có một phần xương thịt của em tôi”. Đó là tình yêu bao la trời bể, tình
yêu ấy chất chứa kỷ niệm và hơn hết, quê hương ấy có “em” nằm đấy.
Quê hương của Giang Nam mang đầy đủ nỗi niềm. Bằng việc sử dụng từ ngữ sinh
động, nghệ thuật miêu tả tinh tế, tác giả đã mở ra bức tranh quê hương thật gần gũi,
thân thuộc nhưng cũng thật day dứt. Phân tích bài thơ Quê hương của Giang Nam
làm ta càng yêu hơn mảnh đất mình đang sống, trân quý những điều gọi là kỷ niệm.