Phân tích “Sống hay không sống - Đó là vấn đề” | Văn mẫu 11 Chân trời sáng tạo

“Không thể sống bên trong một đằng, bên ngoài một nẻo được. Tôi muốn
được là tôi toàn vẹn”. Đó là tuyên ngôn về lẽ sống mà Lưu Quang Vũ đã
đề cập trong “Hồn Trương Ba, da hàng thịt”. Được sống hòa hợp giữa
tâm hồn và thể xác, sống thật với chính mình là quyền tự do cơ bản nhất
của mỗi con người. Nhà soạn kịch vĩ đại Shakespeare đã viết về vấn đề
này trong đoạn trích “Sống hay không sống - Đó là vấn đề” trích từ vở bi
kịch “Hamlet”, cho thấy sự bế tắc của cá nhân và toàn xã hội.
Shakespeare là nhà văn, nhà viết kịch thiên tài của nước Anh. Những vở
kịch của ông đại diện cho sự phát triển và tinh hoa của kịch phương Tây.
Vở bi kịch “Hamlet” xoay quanh nhân vật trung tâm là chàng thái tử
Hamlet của đất nước Đan Mạch. Khi Hamlet đang du học tại Đức, chàng
hay tin vua cha băng hà. Về đến quê hương, Hamlet bàng hoàng khi biết
mẹ chàng - hoàng hậu Gertrude sẽ tái giá lấy Claudius - chú ruột của chàng
và cũng là nhà vua mới. Một đêm nọ, linh hồn của vua cha hiện về báo
cho chàng biết Claudius chính là kẻ đã giết ông để chiếm ngôi. Linh hồn
đức vua mong Hamlet sẽ trả thù. Từ đó, Hamlet phải giả điên để che mắt
kẻ thù, thực hiện nhiệm vụ trả thù cho cha. Đoạn trích “Sống hay không
sống - Đó là vấn đề” thuộc hồi III của tác phẩm. Đây là khi Hamlet đang
giả điên nhưng những lời nói, hành động của chàng đã bộc lộ những suy
nghĩ, trăn trở về cách sống giả dối và sự mục nát của cung điện - đại diện
cho sự lũng đoạn của cả quốc gia.
Hồi III mở đầu với khung cảnh xa hoa trong một gian phòng ở lâu đài. Vị
vua mới Claudius cùng hoàng hậu đang trò chuyện với Polonius, Ophélia,
Rosencrantz, Guildenstern. Mọi người đang bàn tán về tình trạng căn bệnh
của Hamlet. Những toan tính và âm mưu của các nhân vật được thể hiện
qua những lời đối thoại. Vua Claudius đã phái Rosencrantz và
Guildenstern theo sát Hamlet. Hamlet vốn là một con người mang vẻ đẹp
hoàn hảo, là “kiểu mẫu của muôn loài” nên mọi người đều lấy làm bất ngờ
và nghi hoặc trước sự đổ bệnh bất ngờ này. Rosencrantz và Guildenstern
đã cho thấy sự hữu dụng của mình trước mặt nhà vua, khám phá ra “thái
tử cũng không để cho tìm hiểu sâu hơn”, “Người cứ đánh trống lảng bằng
những cơn điên khôn khéo” và nhận thấy sự gượng gạo ẩn trong vẻ lịch
thiệp của Hamlet khi tiếp khách. Đây chính là một phần kế hoạch của
Hamlet để trả thù cho cha, bảo vệ chính mình và cũng là bảo vệ tương lai
cho vương quốc. Hamlet ý thức được rằng cung điện đầy rẫy những điều
xấu xa nên chàng không thể tin bất kì ai ngoài chính bản thân mình. Hai
người bạn cũng trở thành hai tay sai cho Claudius. Polonius - kẻ hầu cận
thân thiết của nhà vua lại chính là cha của nàng Ophélia dịu hiền mà chàng
yêu. Khi biết được thái tử hứng thú với bọn đào kép, nhà vua đã bày tỏ sự
hài lòng bởi Claudius luôn muốn tống khứ Hamlet bằng mọi giá: “Trẫm
rất vui lòng. Trẫm hài lòng khi biết thái tử tìm được nguồn thích thú như
vậy. Các khanh ạ, nên khuyến khích thêm thái tử nữa vào những trò giải
trí ấy”. Ông ta cho rằng việc để thái tử chìm vào những trò tiêu khiển sẽ
khiến Hamlet càng xa rời công việc của một bậc quân vương, tình trạng
bệnh sẽ ngày một nặng nề. Lời thoại của nhân vật Claudius cho thấy dã
tâm lớn được khéo léo che đậy bằng sự quan tâm. Sau đó, nhà vua và
Polonius đã sử dụng nàng Ophélia như một biện pháp để thử thách thái
tử. Hai người nấp vào một nơi kín, “như hai thám tử hợp pháp” để tận
mắt tìm hiểu liệu bệnh tương tư có phải nguyên nhân gây ra sự quẫn trí
của Hamlet. Hành động, ngôn ngữ của nhân vật được Shakespeare xây
dựng khéo léo. Claudius là nhà vua nhưng lại hành động chui lủi và hèn
hạ như một con chuột cống. Hoàng hậu yếu đuối, lo lắng cho Hamlet
nhưng cũng là người đã đánh mất danh dự và nhân phẩm của mình khi
đồng lõa với Claudius giết hại quốc vương quá cố. Lời nói của Polonius:
“Đời vẫn thường chê trách rằng ta khoác cái vẻ trầm mặc thành kính và
bộ điệu chân tu nhiều khi cũng đường mật đánh lừa được cả ma quỷ. Điều
đó đã được chứng tỏ quá nhiều rồi” hay lời của nhà vua: “Đôi má của gái
hồng lâu, rực rỡ vì son tô phấn điểm, cũng không thể xấu xa hơn hành
động của ta được điểm phấn tô son bằng những lời hoa gấm mĩ miều. Ôi,
gánh nặng của tội ác!”đã phần nào hé lộ thực trạng xã hội đảo điên cùng
sự suy đồi đạo đức của con người. Tầng lớp lãnh đạo đất nước đều là
những kẻ giả dối, dùng cái phù phiếm ngọt ngào để che đậy sự tham lam, nham hiểm.
Khi các nhân vật phụ lui về, nhân vật chính Hamlet xuất hiện trên sân
khấu. Shakespeare đã cho Hamlet rất nhiều lời thoại để bộc lộ những quan
điểm của chàng về đời sống hiện thực. Trong mắt các nhân vật khác, đây
là những lời được thái tử nói ra trong lúc quẫn trí nhưng với Hamlet, giả
điên lại chính là lúc chàng được thể hiện những suy nghĩ, bức bối bên
trong mà không sợ sự dòm ngó của kẻ khác. Những lời thoại ấy đã trở
thành kinh điển: “Sống hay không sống – đó là vấn đề. Chịu đựng tất cả
những viên đá, những mũi tên của số mệnh phũ phàng hay là cầm vũ khí
vùng lên mà chống lại với sóng gió của biển khổ, chống lại để mà diệt
chúng đi, đằng nào cao quý hơn? Chết, là ngủ. Không hơn. Và tự nhủ
rằng ngủ đi tức là chấm dứt mọi đau khổ của cõi lòng và muôn vàn vết tử
thương mà hình hài phải chịu đụng kết liễu cuộc đời như thế, chẳng đáng
mong muốn sao? Chết, ngủ. Ngủ, có thể chỉ là mơ”. Hamlet băn khoăn về
lẽ sống, bị dày vò bởi câu hỏi “Sống hay chỉ tồn tại?”.Ta nên khom lưng
chịu đựng cường quyền như sỏi đá vô tri để bảo toàn cho sinh mệnh nhỏ
nhoi hay đứng lên chiến đấu trong cô độc, bất chấp những khó khăn?
Hamlet mang trong mình những lí tưởng cao đẹp, ước mơ thay đổi cục
diện xã hội nhưng lại phải chọn cách giả điên để sống thật với chính mình.
Đây chính là sự bất lực và tuyệt vọng đến cùng cực. Bao quanh chàng
toàn là những điều giả dối và những kẻ xu nịnh, tham lam. Chỉ mình
Hamlet nhận ra sự thực và đau khổ với sự thực ấy. Thậm chí, cái chết
cũng chẳng thể làm chàng nguôi ngoai. Hamlet thét lên trong niềm tuyệt
vọng và căm phẫn: “Bởi vì, ai là người có thể chịu đựng những roi vọt và
khinh khi của thời đại, sự áp búc của kẻ bạo ngược, hống hách của kẻ
kiêu căng, những nỗi giày vò của tình yêu tuyệt vọng, sự trì chậm của
công lí, hỗn xược của cường quyền, sự miệt thị của kẻ bất tài đối với đức
tài nhẫn nhục, khi chỉ cần với một mũi dùi là có thể đủ đưa mình đến chỗ
yên nghỉ. Có ai đành cam chịu, than vãn rên rỉ, đổ mồ hôi dưới gánh nặng
của cuộc đời mệt mỏi, nếu không phải chỉ vì sợ một cái gì mênh mang sau
khi chết, cả một thế giới huyền bí mà đã vượt biên cương thì không một
du khách nào còn quay trở lại, nỗi sợ làm cho tâm trí rối bời và bắt ta
phải cam chịu mọi khổ nhục trên cõi thế này còn hơn là bay tới những nỗi
khổ nhục khác mà ta chưa hề biết tới? ”. Hamlet không chỉ ý thức rõ về
thực tại mà còn ý thức về chính mình. Những ước mơ, khát vọng cao đẹp
bị lòng thù hận xâm chiếm.
Đối diện với Ophélia dịu hiền và xinh đẹp, Hamlet cũng không dám bày
tỏ những điều mình đã biết. Cuộc đối thoại của hai nhân vật ở cảnh này
cho thấy những suy nghĩ sâu sắc của Hamlet trước nghịch lí và bất công
tồn tại trong xã hội. Hamlet - “Đôi mắt của nhà thông thái, thanh gươm
của trang hiệp sĩ, miệng lưỡi của người hào hoa; niềm hi vọng, đóa hồng
tươi của quốc gia gấm vóc” nay trở thành kẻ lạc loài, không thể nương
tựa vào chính mình. Lẽ sống và lý tưởng bị phỉ báng, Hamlet chất đầy tội
lỗi và oán giận trong tâm trí mà không tìm ra lối thoát. Một mặt,, Hamlet
có ý thức về những điều tốt đẹp và mong muốn phát triển hòa bình, công
lí nhưng một mặt, chàng cũng không tin những điều ấy còn tồn tại.
Ophélia hết mực nhẹ nhàng thì Hamlet, vì để qua mặt vua và cận thần đã
phải làm đau lòng người mình yêu, chối bỏ những tình cảm đã có với
Ophélia. Tuy nhiên, những lời thoại ấy đã cũng cho thấy sự sụp đổ đức
tin khi đối diện với xã hội tha hóa. Nhan sắc có thể biến đức hạnh thành
thứ phóng đãng nhưng đức hạnh không thể khép nhan sắc vào khuôn khổ
nết na. Điều này quả thực là nghịch lí. Và nàng Ophélia - biểu tượng cho
sự trắng trong, thuần khiết cũng không thể thoát khỏi miệng lưỡi của
người đời. Đoạn trích kết thúc bằng lời của nhà vua mới, hắn ta quyết định
sẽ đưa vị thái tử mắc bệnh nặng. Hắn ta ý thức được sự điên loạn đáng
gờm và nguy hiểm ở con người “có tài và có địa vị”.
Như vậy, vở bi kịch “Hamlet” nói chung và đoạn trích “Sống hay không
sống - Đó là vấn đề” đã diễn tả những mâu thuẫn và xung đột gay gắt
trong tâm lí nhân vật, Hamlet khi mang trong mình lý tưởng nghĩa hiệp
nhưng lại đối diện với thời đại khủng hoảng, bế tắc. Đây chính là xung
đột giữa lý tưởng nhân văn cao đẹp với thời đại xấu xa. Bên cạnh đó, mâu
thuẫn còn tồn tại giữa từng nhân vật trong vở kịch. Chàng Hamlet tài năng,
thông minh, đại diện cho điều thiện, mang trong mình mối thù giết cha
đối lập với và vua Claudius - một tên vô lại, tham nhũng, xảo quyệt, sẵn
sàng giết anh trai để cướp ngôi. Từ đó, Shakespeare đã khắc hoạ bức tranh
về thời kì phong kiến đen tối khiến đời sống nhân dân chìm trong đau khổ.
"To be, or not to be, that is the question” là câu hỏi được Shakespeare đặt
ra cách đây nhiều thế kỉ nhưng vẫn còn giá trị trong xã hội hiện đại ngày
nay. Vào thời đại nào, con người cũng khao khát thấu hiểu và dung hòa
lý tưởng của mình với xã hội xung quanh. Những xung đột, đổ vỡ diễn ra
trong nội tâm con người ngày một nhiều và đó chính là lí do những tác
phẩm của thiên tài người Anh vẫn có sức sống bền bỉ.