Phân tích tình bạn qua bài Bạn đến chơi nhà chọn lọc hay nhất
1. Phân tích tình bạn qua bài Bạn đến chơi nhà chọn lọc hay nhất - Mẫu số 1
Viết về bạn là một chủ đề phổ biến trong các nhà thơ cổ đại. Có lẽ sâu sắc nhất là tình bạn của Nguyễn
Khuyến với Dương Khuê khi ông qua đời. Và đặc biệt hơn, trong bài hát Bạn đến thăm, tình cảm ấy đã
được thể hiện một cách thật thân mật và trân trọng. Đồng thời, Nguyễn Khuyến cũng bày tỏ quan điểm
tương tự về mối quan hệ giữa vật chất và tình cảm:
Đã bấy lâu nay, bác tới nhà
Trẻ thời đi vắng, chợ thời xa
Ao sâu nước cả, khôn chài cá
Vườn rộng rào thưa, khó đuổi gà
Cải chửa ra cây, cà mới nụ
Bầu vừa rụng rốn, mướp đương hoa
Đầu trò tiếp khách, trầu không có
Bác đến chơi đây, ta với ta.
Bạn tốt khi gặp nhau, ai mà không vui. Tại đây, Nguyễn Khuyến cũng rất vui khi lâu ngày gặp lại bạn cũ. Lời
chào hỏi tự nhiên, thân thiện bỗng biến thành câu thơ:
Đã bấy lâu nay, bác tới nhà
Cách xưng hô em tự nhiên gần gũi với niềm vui được người bạn tri âm đến thăm. Về quê cần lắm sự thân
mật, có lẽ chỉ với một câu thơ – lời chào đã diễn tả niềm vui của tác giả như thế nào khi đón bạn? Sau khi
chào bạn, câu thơ trở nên ngượng nghịu hơn khi đón bạn:
Trẻ thời đi vắng, chợ thời xa
Cách nói hài hước cho thấy trong hoàn cảnh đó phải tiếp bạn theo kiểu “cây nhà lá vườn” của anh ấy. Ta
thấy Nguyễn Khuyến đã phóng đại hoàn cảnh nghèo khó của mình đến mức không có gì để tiếp bạn:
Trẻ thời đi vắng, chợ thời xa
Ao sâu nước cả, khôn chài cá
Vườn rộng rào thưa, khó đuổi gà
Cải chửa ra cây, cà mới nụ
Bầu vừa rụng rốn, mướp đương hoa
Ta hiểu vì sao sau khi chào bạn, tác giả nhắc đến chợ, chợ bày ra đủ món ngon để tiếp bạn. Tiếc là chợ xa,
vắng nhà. Trong không gian nghệ thuật này, ta chỉ thấy tác giả và bạn (hai người) và hoàn cảnh.
Đầu trò tiếp khách, trầu không có
Đến miếng trầu cũng không, nghèo lắm, miếng trầu là đầu câu chuyện con cá, con gà, quả bí, quả dưa…
những thứ sau không có không có. Nhưng chính điều không có đó, tác giả ngụ ý có một sự tôn nghiêm cao
quý - một tình bạn chân thành và thân thiết. Kết thúc là sự “bùng nổ” ý tưởng và cảm xúc. Thế thì bạn không
cần một mâm cơm đủ chất, món ngon, cơm gà cá dầu mà chỉ cần một tấm lòng, một tình bạn chân thành.
Bác đến chơi đây, ta với ta
Lần thứ hai từ chú xuất hiện trong bài thơ thể hiện tình cảm, sự trân trọng. Bác không màng tuổi già, sức
yếu, đường xa, thăm viếng, còn gì quý hơn. Tình bạn là trên hết, không gì vật chất có thể thay thế được tình
bạn tri kỷ. Tất cả của cải vật chất không phải "không có" mà là "có" tình thân tri kỷ. Chữ ta là đại từ nhân
xưng, trong bài thơ này là chú, ta và chúng ta, không còn ngăn cách nữa. Tuy là hai người nhưng suy nghĩ,
tình cảm và lý tưởng hoàn toàn giống nhau. Họ coi thường vật chất, coi trọng tình cảm, họ thăm hỏi nhau
trên cơ sở tình cảm, một sự gắn bó keo sơn. Tình bạn của họ là điều quý giá nhất không thể so sánh được.
Tôi còn nhớ có lần Nguyễn Khuyến vừa khóc vừa viết:
Rượu ngon không có bạn hiền
Không mua không phải không tiền không mua
Câu thơ nghĩ, đắn đo muốn viết
Viết đưa ai, ai biết mà đưa?
Giường kia, treo những hững hờ
Đàn kia, gảy cũng ngẩn ngơ tiếng đàn
Có lẽ trong bài thơ: đó là cuộc đối thoại giữa Nguyễn Khuyến và Dương Khuê. Tình bạn của Nguyễn
Khuyến và Dương Khuê gắn bó keo sơn. Trong câu thơ trên ta thấy uống rượu làm thơ... Tất cả đều có
nhau. Không chỉ có bài thơ Khóc Dương Khuê.
Một số vần thơ khác của Nguyễn Khuyến cũng thể hiện tình bạn chân thành, đậm đà:
Từ trước bảng vàng nhà sẵn có
Chẳng qua trong bác với ngoài tôi (Gửi bác Châu Cầu)
Đến thăm bác, bác đang đau ốm
Vừa thấy tôi bác nhổm dậy nga
Bác bệnh tật, tôi yếu gầy
Giao du rồi biết sau này ra sao
(Gửi thăm quan Thượng Thư họ Dương)
Bài thơ này được viết theo thể thất ngôn, bát cú theo thể Đường luật, niêm, luật bằng, đối, đối. Ngôn ngữ
đơn giản trông tao nhã và tự nhiên. Tôi có cảm tưởng Nguyễn Khuyến đã xuất nó thành thơ. Đoạn thơ khó
quên này thể hiện một hồn thơ đẹp, một tình bạn sâu nặng. Tình bạn của Nguyễn Khuyến thật trong sáng
và cao đẹp, hoàn toàn trái ngược với thái độ “Còn bạc còn tiền còn đệ tử – Hết cơm hết rượu hết ông tôi”
mà Nguyễn Bỉnh Khiêm đã kịch liệt lên án. Hai nhà thơ Nguyễn Bỉnh Khiêm và Nguyễn Khuyến sống cách
nhau mấy trăm năm nhưng có chung một tâm hồn cao cả: nhân hậu, thủy chung và trong sáng. Tấm lòng
này thật xứng đáng là tấm gương cho muôn đời noi gương.
2. Phân tích tình bạn qua bài Bạn đến chơi nhà chọn lọc hay nhất - Mẫu số 2
Nguyễn Khuyến viết về tình bạn, lời thơ có khi sâu lắng, có khi thiêng liêng nhưng trang nhã, chân thành và
kín đáo. Trong đó, bài “Bạn đến chơi nhà ” có thể coi là một sáng tác tiêu biểu, ở đây, bằng cách đùa một
cách thông minh, hóm hỉnh chuyện không có của ăn của để, nhà thơ đã lặng lẽ bộc lộ một ý nghĩ thật sâu
sắc: Tình bạn quý hơn tất cả trên thế giới.
Nguyễn Khuyến cáo quan nên về quê vui thú ruộng vườn, tránh xa những chốn quan trường “bẩn thỉu”. Vì
vậy, lúc này nếu có bạn bè đến thăm thì đó là người bạn tâm giao, đáng được trân trọng. Càng quý hơn khi
người bạn ấy đã lâu không gặp. Tình yêu ấy nổi lên từ cách xưng hô thân mật: “bác” – “tôi” như những
người nông dân mộc mạc xưa. Điều này còn thể hiện ở tài đùa hiếm có của nhà thơ.
Trẻ thời đi vắng, chợ thời xa.
Đầu tiên, Nguyễn Khuyến nói về hoàn cảnh khó khăn của hai vợ chồng. Các con không có nhà, chợ lại xa,
biết đối xử với các bạn như thế nào? Câu thơ lúc này vẫn còn như một lời giải thích cho bạn rằng: chú đến
đột ngột quá, đáng quý quá, muốn đãi món ngon mà tiếc là không được. Nói ra thì ai mà không bằng lòng. Nguyễn Khuyến nói tiếp:
Ao sâu nước cả, khôn chài cá,
Vườn rộng rào thưa, khó đuổi gà.
Nếu không có người đi chợ thì tiếp khách quý bằng cá ao, gà nhà. Không lạ, không sang, nhưng cũng rất
đầy! Ừ nhưng mà… “trẻ thời đi vắng” ao sâu vườn rộng hai ông già làm gì được. Bây giờ người đọc bắt đầu
nghi ngờ rằng lý do ban đầu mà nhà thơ đưa ra là để dựng lên một cái cớ chắc chắn cho những “lý giải”
hóm hỉnh sau đó. Nếu vậy thì lão tài quá, đánh không lại được bạn thân chắc sẽ cười cho. Tuy nhiên, trò
đùa vẫn chưa dừng lại:
Cải chửa ra cây, cà mới nụ,
Bầu vừa rụng rốn, mướp đương hoa.
Chà, thịt cá không được, chúng ta tiếp tục với cây cối từ vườn rau, cũng rất nên thơ! Nào bắp cải, cà tím, bí
đao, bí đao, những thực phẩm này xào cũng ngon. Nhưng… nhưng “nhưng”, tất cả đều đang “ngấp nghé”,
còn quá nhỏ để ăn. Tài dùng từ giúp Nguyễn Khuyến làm cho truyện cười trở nên táo bạo, uyển chuyển.
Rau không ăn được nhưng ông dùng bốn hình ảnh, bốn cách nói khác nhau: cây cải đang chửa cây, quả cà
mới nhú, quả bí vừa rụng rốn, quả mướp đang độ ra hoa. Đến đây không chỉ để cười, chắc nhà thơ - chắc -
vì bạn Tam Nguyên - sẽ trầm trồ, gật gù thán phục trước những vần thơ hóm hỉnh như thế! Rồi bất ngờ anh nhận được:
Đầu trò tiếp khách, trầu không có,
Không có đến miếng trầu đãi khách, thật khó tin. Nhưng nghĩ lại, ông đã nói ngay từ đầu: “Trẻ thời đi vắng,
chợ thời xa”, hết trầu cau thì sai người đi mua! Vậy là dùng miếng trầu còn thiếu để kết thúc chuỗi cười, tài
thơ của ông đã làm cho chuỗi cười ấy thêm duyên dáng.
Nhưng Nguyễn Khuyến không chỉ nói đùa, ẩn sau những cụm từ hóm hỉnh ấy là nói lên một triết lý sâu sắc về tình bạn.
Bác đến chơi đây, ta với ta!
Có thể nói, với những lời lẽ hóm hỉnh trên, nhà thơ đã dần lột bỏ những nghi thức trang trọng của tình bạn,
để rồi nổi lên là một tình bạn trong sáng, chân thành. Trong “tôi và ta”, cái “tôi” đầu tiên như một nhà thơ và
một người bạn, một người theo chủ nghĩa cá nhân. Cái "ta" thứ hai giống như một tập thể. Tất cả tan thành
một. Đó là những bậc đương thời, những bậc nho sĩ cao quý. Họ tự nguyện đến với nhau để giữ được sự
trong trắng giữa cuộc đời nhơ nhớp; cũng bị ràng buộc bởi nỗi buồn của thế giới và thời đại.
Bài thơ là một tiếng nói về tình bạn rất thú vị, thú vị ở ý nghĩa sâu xa, được thể hiện bằng nét tài hoa hiếm
có, tạo nên một nụ cười chỉ Nguyễn Khuyến mới có, một nụ cười hóm hỉnh mà chỉ Nguyễn Khuyến rất sâu
sắc. Bài thơ còn giúp chúng ta có thêm niềm tin và tình yêu đối với những tình bạn chân chính trong cuộc sống.