Pháp luật hình sự - Pháp luật đại cương | Đại học Tôn Đức Thắng

PHÁP LUẬT HÌNH SỰ 1/ Khái niệm
“Luật Hình sự là một ngành Luật trong hệ thống pháp luật của nước CHXHCNVN, bao gồm
hệ thống những quy phạm pháp luật do nhà nước ban hành, xác định những hành vi nguy
hiểm nào cho xã hội là Tội phạm, đồng thời quy định hình phạt tương ứng và các điều kiện
để áp dụng hình phạt”
2/ Đối tượng điều chỉnh
Trong quan hệ XH mà luật Hình sự điều chỉnh có 2 chủ thể có quyền và nghĩa vụ
pháp lý khác nhau nhưng liên hệ chặt chẽ với nhau – đó là Nhà nước và cá nhân người phạm tội.
3/ Phương pháp điều chỉnh
Phương pháp “quyền uy” đó là phương pháp sử dụng quyền lực Nhà nước để điều
chỉnh quan hệ pháp luật hình sự giữa Nhà nước và người thực hiện tội phạm. Nhà nước đơn
phương áp dụng các biện pháp cưỡng chế được Bộ Luật Hình sự quy định. Người phạm tội
phải chấp hành biện pháp cưỡng chế của Nhà nước, trách nhiệm pháp lý mà họ phải gánh chịu trước Nhà nước.
4/ Tội phạm và hình phạt 4.1/ Tội phạm
a/ Khái niệm (§iÒu 8)
K1- Đ 8- Téi ph¹m: Lµ hµnh vi nguy hiÓm cho x· héi ®- îc quy ®Þnh trong Bé luËt h×nh sù,
do ng- êi cã n¨ng lùc tr¸ch nhiÖm h×nh sù thùc hiÖn mét c¸ch cè ý hoÆc v« ý, x©m ph¹m ®éc
lËp, chñ quyÒn, thèng nhÊt, toµn vÑn l·nh thæ cña Tæ quèc, x©m ph¹m chÕ ®é Nhµ n- íc x·
héi chñ nghÜa, chÕ ®é kinh tÕ vµ së h÷u x· héi chñ nghÜa, x©m ph¹m tÝnh m¹ng, søc khoÎ,
danh dù, nh©n phÈm, tù do, tµi s¶n, c¸c quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p kh¸c cña c«ng d©n, x©m
ph¹m nh÷ng lÜnh vùc kh¸c cña trËt tù ph¸p luËt x· héi chñ nghÜa.
b/ Những dấu hiệu cơ bản về téi ph¹m
* Tội phạm là hành vi nguy hiểm cho XH (tính nguy hiểm của tội phạm
* Tội phạm là hành vi trái pháp lu t
ậ hình sự (tính trái PLHS của tội phạm)
* Tội phạm là hành vi được thực hiện một cách có lỗi (tính chất có lỗi của tội phạm).
c/ Tội phạm là hành vi do người có năng lực trách nhiệm hình sự thực hiện (có
khả năng nhận thức và điểu khiển hành vi) (do say rượu – dùng chất kích thích vẫn phải chịu
trách nhiệm hình sự = có thể bị hạn chế nhưng chưa mất hết khả năng nhận thức và điều
khiển hành vi- tự đưa mình vào tình trạng đó nên có lỗi) 1
d/ Tuổi chịu trách nhiệm hình sự: từ 16 tuổi trở lên chịu trách nhiệm hình sự về mọi
tội phạm, từ 14 đến dưới 16: chịu trách nhiệm tội phạm rất nghiêm trọng do cố ý hoặc tội
phạm đặc biệt nghiêm trọng; Dưới 14 tuổi là người không có năng lực trách nhiệm hình sự
e/ Phân loại tội phạm theo Bộ luật hình sự Việt Nam
Tội phạm ít nghiêm trọng: khung hình phạt cao nhất 3 năm tù; Tội phạm nghiêm trọng:
khung cao nhất 7 năm tù; Téi ph¹m nghiªm träng: møc cao nhÊt cña khung h×nh ph¹t là 15
năm tù; Téi ph¹m đặc biệt nghiêm trọng: trên 15 năm tù, tù chung thân, tử hình.
4.2/ Hình phạt và các biện pháp tư pháp a/ Khái niệm
Hình phạt là biện pháp cưỡng chế nghiêm khắc nhất của nhà nước được quy định trongBộ
Luật Hình sự do Tòa án áp dụng đối với người phạm tội, tước bỏ hoặc hạn chế những quyền,
lợi ích nhất định của người phạm tội nhằm trừng trị, cải tạo giáo dục người phạm tội và
ngăn ngừa tội phạm.
b/ Hệ thống hình phạt
* §èi víi ng- êi ph¹m téi, chØ ¸p dông mét trong c¸c h×nh ph¹t chÝnh gồm: C¶nh c¸o; Ph¹t
tiÒn; C¶i t¹o kh«ng giam gi÷; c¶i t¹o ë ®¬n vÞ kû luËt cña qu©n ®éi; Tï cã thêi h¹n; Tï chung th©n; Tö h×nh.
* KÌm theo h×nh ph¹t chÝnh, cã thÓ ¸p dông mét hoÆc nhiÒu h×nh ph¹t bæ sung như sau: -
CÊm ®¶m nhiÖm nh÷ng chøc vô, lµm nh÷ng nghÒ hoÆc c«ng viÖc nhÊt ®Þnh; CÊm c- tró;
Qu¶n chÕ; T- íc mét sè quyÒn c«ng ®©n; T- íc danh hiÖu qu©n nh©n; TÞch thu tµi s¶n; Ph¹t
tiÒn khi kh«ng ¸p dông lµ h×nh ph¹t chÝnh.
c/ Các biện pháp tư pháp: TÞch thu vËt vµ tiÒn b¹c trùc tiÕp liªn quan ®Õn téi ph¹m;
Tr¶ l¹i tµi s¶n, söa ch÷a hoÆc båi th- êng thiÖt h¹i; buéc c«ng khai xin lçi; B¾t buéc ch÷a
bÖnh; Thêi gian b¾t buéc ch÷a bÖnh.
5. Tr×nh tù, thñ tôc khëi tè, ®iÒu tra, truy tè, xÐt xö vµ thi hµnh ¸n h×nh sù 5.1/ K á h i niệm:
Bé luËt tè tông h×nh sù quy ®Þnh tr×nh tù, thñ tôc khëi tè, ®iÒu tra, truy tè, xÐt xö vµ thi
hµnh ¸n h×nh sù; chøc n¨ng, nhiÖm vô, quyÒn h¹n vµ mèi quan hÖ gi÷a c¸c c¬ quan tiÕn hµnh
tè tông; nhiÖm vô, quyÒn h¹n vµ tr¸ch nhiÖm cña nh÷ng ng- êi tiÕn hµnh tè tông; quyÒn vµ
nghÜa vô cña nh÷ng ng- êi tham gia tè tông, cña c¸c c¬ quan, tæ chøc vµ c«ng d©n; hîp t¸c
quèc tÕ trong tè tông h×nh sù, nh»m chñ ®éng phßng ngõa, ng¨n chÆn téi ph¹m, ph¸t hiÖn
chÝnh x¸c, nhanh chãng vµ xö lý c«ng minh, kÞp thêi mäi hµnh vi ph¹m téi, kh«ng ®Ó lät téi
ph¹m, kh«ng lµm oan ng- êi v« téi
5.2/ Đối tượng điều chỉnh: nhưng quan hê  XH phat sinh tư viê c khơi tô, điêu tra, truy tô, xt
xư va thi hanh an hinh sư
5.3/ Những nguyên tắc cơ bản: Bảo đảm pháp chế XHCN trong tố tụng hình sự; Tôn trọng
và bảo vệ quyền cơ bản của dân; Bảo đảm quyền bất khả xâm phạm về thân thể, chổ ở, an
toàn và bí mật thư tín, điện thoại, điện tín của công dân. Bảo hộ tính mạng, sức khỏe, danh 2
dự, nhân phẩm, tài sản của công dân; Bảo đảm quyền bình đẳng của mọi ô c ng dân trước
pháp luật; quyền bào chữa của người bị tạm giữ, bị can, bị cáo; quyền được bồi thường thiệt
hại và phục hồi danh dự, quyền lợi của người bị oan, do cơ quan hoặc người có thẩm quyền
tố tụng hình sự gây ra; Bảo đảm quyền khiếu nại, tố cáo trong tố tụng hình sự; Không ai bị
coi là tội phạm khi chưa có bản án kết tội của Toà án đã có hiệu lực pháp luật; Xác định sự
thật của vụ án; xét xử có hội thẩm tham gia; Thẩm phán, hội thẩm xt xử độc lập và chỉ tuân
theo pháp luật; Toà án xét xử tập thể, công khai; Thực hiện chế độ 2 cấp xt xử; Thực hành
quyền công tố và kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong tố tụng hình sự; Trách nhiệm của tổ
chức, công dân trong đấu tranh phòng ngừa và chống tội phạm; Giải quyết vấn đề dân sự trong vụ án hình sự
5.4/ Các cơ quan tin hành tố tng, người tin hành, người tham gia tố tng
* Cơ quan điêu tra : Cơ quan an ninh điêu tra ; Cơ quan canh sat điêu tra ; Cơ quan điêu tra
của VKSND; Cơ quan điêu tra quân phap ; Bô  đô i biên phong , hải quan, kiêm lâm, trương
phi cơ, tàu vin dương… được điều tra sơ bô  trong pha m vi phu  trach.
* Cơ quan công tô (Viê n KSND- VKS quân sư):Truy tô bi  can trươc toa băng cao tra ng ; Trả
hô sơ yêu câu điêu tra bô sung ; Đinh chi hoă c ta m đinh chi vu  an ; Kiêm sat xet xư tai phiên
ta và thi hanh an; Kháng nghị
* Ta án: Tạm đình chỉ hoặc đình chỉ vụ án ; Trả hồ sơ yêu cu điều tra bổ sung ; Đưa vu  an
ra xet xư, quyêt đi nh tô i danh, hình phạt.
* Ngươi tiên hanh tô tu ng: Điêu tra viên; Kiêm sat viên; Thâm phan; Hô i thâm; Thư ky.
* Ngươi tham gia tô tu ng: Bị can: k
hi la đôi tương điêu tra Bị cáo: đ
ôi tươ ng bi truy tô xet xư ta i toa
Ngươi bi  ha i; ngươi lam chưng; nguyên đơn dân sư, bị đơn dân sự, ngươi giam hô , ngươi
bảo vê  quyên lơi cua đ/s; ngươi bao chưa: Luâ t sư hoă c bao chưa viên nhân dân đươc chu
tọa công nhận; Ngươi phiên di ch, giám định.
5.5/ Các giai đoạn tố tng HS
a/ Khơi tô vu  an HS: công khai mơ thu tu c điêu tra
- Căn cứ khởi tố vụ án hình sự là dấu hiệu tội phạm (tố giác của công dân, tin báo của
cơ quan, tổ chức, người phạm tội tự thú..)
- Ngươi co quyên khơi tô vu  an , khơi tô bi  can : là Thủ trưởng, Phó thủ trưởng cơ quan
điêu tra, Thâm phan đang thu ly phat hiê n tô i pha m mơi cân điêu tra, xư ly.
b/ Điêu tra và truy tô v án hình sự
- Điêu tra v án hình sự: thu thâ p chưng cư , xác minh, băt giam thâm vân . Kêt luâ n
bản điều tra chuyển cho VKS . 3
- Truy tố bị can: Viện KS truy tố bị can băng cáo trạng hay trả hồ sơ để điều tra bổ
sung; Đình chỉ (khi người yêu cu khởi tố rút yêu cu trước ngày mở phiên Toà sơ
thẩm; có căn cứ không được khởi tố); Tạm đình chỉ vụ án khi bị can bị bệnh tâm thn,
bệnh hiểm nghèo, bỏ trốn, không rõ ở đâu.
c/ Giai đoa n xet xư sơ thâm
d/ Xt x phc thm, giám đốc thm, tái thm v án hình sự ----------------------- 4