Phép biện chứng ôn tập - Triết học Mác - Lênin | Đại học Tôn Đức Thắng
Theo V.I.Lênin, phép biện chứng là học thuyết về sự thống nhất của các mặt đối lập. Các mặt đối lập là chỉ các bộ phận, các thuộc tính… có khuynh hướng biến đổitrái ngược nhau. Tài liệu giúp bạn tham khảo, ôn tập và đạt kết quả cao. Mời bạn đọc đón xem!
Môn: Triết học Mác -Lênin (THML01)
Trường: Đại học Tôn Đức Thắng
Thông tin:
Tác giả:
Preview text:
Theo V.I.Lênin, phép biện chứng là học thuyết về sự thống nhất của các mặt đối
lập. Các mặt đối lập là chỉ các bộ phận, các thuộc tính… có khuynh hướng biến đổi
trái ngược nhau, nhưng cũng tồn tại khách quan trong mỗi sự vật, hiện tượng như
sự thiện ác bên trong mỗi con người, điện tích âm và điện tích dương trong một
nguyên tử. Bên trong các sự vật hiện tượng nào cũng có những mặt đối lập, và nó
vừa thống nhất vừa đấu tranh với nhau tạo ra những mâu thuẫn nhờ đó sự vật hiện
tượng luôn vận động và phát triển. Ví dụ trong một lớp học, sẽ tồn tại những bạn
giỏi về lĩnh vực toán học nhưng lại không giỏi những kĩ năng giao tiếp xã hội tuy
nhiên lại có những bạn giỏi về những kiến thức xã hội nhưng không giỏi về các
lĩnh vực chuyên môn trong lớp, đây là 2 mặt đối lập trong lớp. Hai nhóm này tồn
tại khách quan bên trong lớp, tồn tại đấu tranh với nhau nhờ đó tạo ra sự phát triển
toàn diện cho những người trong lớp.
Bên cạnh vấn đề đấu tranh và thống nhất, vấn đề kết hợp giữa các mặt đối lập cũng
được đặt ra và giải quyết. Kết hợp các mặt đối lập là một phương pháp giải quyết
mâu thuẫn, xuất phát từ thực tế là các mặt đối lập đang tồn tại một cách tất yếu
khách quan, mâu thuẫn chưa phát triển đến đỉnh điểm để có thể bị xóa bỏ. Khi mâu
thuẫn phát triển đến độ chín mùi và được giải quyết một cách hợp quy luật thì cả
hai mặt đều mất đi hoặc chuyển sang một hình thức mâu thuẫn mới. Việc kết hợp
các mặt đối lập trong quá trình giải quyết một mâu thuẫn xã hội cụ thể chỉ có thể
tiến hành được khi có đầy đủ những điều kiện khách quan và chủ thể cho phép.
Thứ nhất, về mặt khách quan
_ Giữa các nhân tố, các lực lượng xã hội, tồn tại với tư cách là những mặt đối lập
của nhau phải có những điểm chung, tương đồng có thể đi tới sự điều hoà, thoả
hiệp trong một giới hạn nhất định, thực hiện việc kết hợp các mặt đối lập chấp
nhận một sự thoả hiệp nào đó, nhằm hướng sự giải quyết mẫu thuẫn xã hội theo
hướng có lợi cho chủ thể. Trong trường hợp giữa các mặt đối lập hoàn toàn không
có điểm chung, tương đồng, mâu thuẫn xã hội này hoàn toàn mang tính đối kháng
thì kết hợp không thể thực hiện được một cách đúng đắn và đem lại hiệu quả mong muốn cho chủ thể.
_ Việc kết hợp các mặt đối lập chỉ có thể thực hiện trong điều kiện hoàn cảnh xã
hội thuận lợi, là những điều kiện hoàn cảnh cho phép chủ thể thực hiện được việc
kết hợp theo mong muốn. Những biến đổi về kinh tế quốc tế hiện nay, về sự phát
triển như vũ bãi của cuộc cách mạng khoa học và công nghệ hiện nay
Thứ hai, về mặt chủ quan:
_ Thực hiện được và đạt kết quả mong muốn khi chủ thể có đủ năng lực và bản
lĩnh chính trị cần thiết đáp ứng được yêu cầu của sự kết hợp này. Đòi hỏi chủ thể
phải có khả năng nắm bắt yêu cầu khách quan cũng như thời cơ thuận lợi cho việc
kết hợp từ đó tiến hành tổ chức kết hợp một cách khéo léo, khoa học nhằm hướng
cuộc đấu tranh giữa hai mặt đối lập trong mâu thuẫn theo hướng có lợi cho chủ thể.
Nếu chia theo hình thức, có thể chia hoạt động kết hợp ra làm 3 loại:
+ Sự kết hợp khoa học, biện chứng đúng đắn, là sự kết hợp có nguyên tắc và đảm
bảo nguyên tắc đấu tranh giữa các mặt đối lập. Nó phản ánh ánh đúng đắn tính biện
chứng trong mối quan hệ giữa các mặt đối lập là vừa thống nhất lại vừa đấu tranh.
+ Sự kết hợp mang tính chiết trung, được thực hiên một cách tuỳ tiện, vô nguyên
tắc, dựa vào ý chí chủ quan, kết hợp bất cứ cái gì trong bất cứ hoàn cảnh nào.
+ Sự kết hợp mang tính cải lương, là sự kết hợp không đảm bảo nguyên tắc đấu
tranh giữa chúng với nhau, thể hiện sự nhượng bộ thoả hiệp vô điều kiện, sự thiếu
bản lĩnh của chủ thể để có thể dưa tới kết quả mong muốn, kết quả là sự thất bại
của chủ thể. Nó cũng là một nguyên nhân quan trọng đưa Liên Xô tới sự sụp đổ
Như vậy, kết hợp các mặt đối lập là một hoạt động tự giác, tích cực của chủ thể
thực tiễn trong quá trình giải quyết một số mâu thuẫn xã hội cụ thể nhằm đem lại
lợi ích nhất định cho chủ thể
Năm 1921, V.I.Lênin đã nhận ra những thiếu sót, khuyết điểm của Đảng Cộng sản
Liên Xô nên ông đã kịp thời đưa ra chính sách kinh tế mới (NEP). Chính sách NEP
của Đảng Cộng sản Liên Xô thể hiện rõ quan điểm duy vật biện chứng trong giải
quyết những mâu thuẫn nội tại của nền kinh tế trong quá trình xây dựng chủ nghĩa
xã hội, đổi mới phương thức quản lý kinh tế, cơ cấu lại các thành phần và loại hình
kinh tế trong các ngành nghề để phát triển sản xuất, đưa tiến bộ khoa học kỹ thuật
vào phát triển kinh tế - xã hội… Sau 3 năm thực hiện NEP đã giúp cho nền kinh tế
Liên Xô phục hồi nhanh chóng và tạo đà phát triển mạnh mẽ.
Nhờ nắm vững phép biện chứng mà Chủ tịch Hồ Chí Minh và Đảng ta đã lãnh đạo
Cách mạng tháng Tám thành công nhờ việc đề ra đường lối cách mạng đúng đắn,
lập nên Nhà nước dân chủ cộng hòa đầu tiên ở Đông Nam Á, sau đó bằng chiến
thắng lịch sử Điện Biên Phủ lập lại hòa bình ở miền Bắc, qua 9 năm trường kỳ
kháng chiến chống thực dân Pháp, Đảng ta đã tiến hành công cuộc xây dựng chủ
nghĩa xã hội ở miền Bắc, đồng thời lãnh đạo đấu tranh chống sự can thiệp của đế
quốc Mỹ ở miền Nam. Trong hệ thông tư tưởng Hồ Chí Minh, vấn đề kết hợp biện
chứng, kết hợp các nguyên tắc đối lập đã được Người đặt ra như một phương thức
cách mạng hết sức quan trọng để đạt được mục đích đọc lập dân tộc và chủ nghĩa
xã hội. Với cương vị cao nhất của Đảng và Nhà nước ta, Bác đã thể hiện khả năng
kết hợp các mặt đối lập để giải quyết mâu thuẫn trên nhiều lĩnh vực: chính trị, văn
hoá, xã hội,… Trong những năm gần đầy khó khăn, thử thách đối với cách mạng
Việt Nam, phải tiến hành kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, Hồ Chí Minh đã
nhiều lần sử dụng phương pháp này để khai thác những điểm tương đồng giữa lực
lượng cách mạng, nhân dân và các giai cấp bốc lột trong nước và ngoài nước, hạn
chế chừng mực có thể những điều dị biệt có thời gian củng cố lực lượng, nhằm
đem lại thắng lại cho cách mạng