Quá trình phát triển của phong trào giải phóng dân tộc và sự tan rã của hệ thống thuộc địa

Bài 3: QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN CỦA PHONG TRÀO GIẢI
PHÓNG DÂN TỘC VÀ SỰ TAN RÃ CỦA HỆ THỐNG THUỘC ĐỊA
1. Giai đoạn từ năm 1945 đến giữa những năm 60 của thế kỷ XIX.
- Khởi đầu tại Đông Nam Á: Khi Nhật đầu hàng các nước khởi nghĩa vũ trang
lật đổ chính quyền thực dân, thành lập chính quyền cách mạng:
+ In đô nê xi a: 17-8-1945. + Việt Nam: 2-9-1945. + Lào: 12-10-1945.
- Nam Á: Ấn Độ: 1946-1950.
+ Bắc Phi: Ai Cập (1952), An giê ri (1954-1962)
+ Năm 1960: 17 nước Châu Phi độc lập .
+Tại Mỹ La Tinh: Cách mạng Cuba thắng lợi (1-1-1959)
=> Như vậy giữa những năm 60 của thế kỷ XX, hệ thống thuộc địa của đế quốc đã bị sụp đổ.
Lược đồ phong trào giải phóng dân tộc của nhân dân Châu Á, Châu Phi và Mỹ La Tinh.
2. Giai đoạn từ giữa những năm 60 đến giữa những năm 70 của thế kỷ XX.
- Nét nổi bật của giai đoạn này là phong trào đấu tranh giành độc lập của nhân
dân các nước nhằm lật đổ ách thống trị của Bồ Đào Nha như:
- Ghi-nê Bít-xao: giành độc lập 9-1974.
-Mô dăm bích: giành độc lập 6-1975.
-Ăng gô la: giành độc lập 11-1975.
Sự tan rã các thuộc địa Bồ Đào Nha là thắng lợi quan trọng của phong trào giải
phóng dân tộc ở châu Phi.
Lược đồ Châu Phi sau chiến tranh thế giới thứ hai .
3. Giai đoạn từ giữa những năm 70 đến giữa những năm 90 của thế kỷ XX.
+ Từ cuối những năm 70, chủ nghĩa thực dân chỉ còn tồn tại dưới hình thức chế
độ phân biệt chủng tộc A- pac- thai tại Nam Phi, tây Nam Phi, miền Nam châu Phi là Rô-đê-đi-a
=> Nhiệm vụ của giai đoạn này là phải xóa bỏ chủ nghĩa phân biệt chủng tộc.
+ Người da đen đã giành thắng lợi và lập chính quyền ở Dim-ba-bu-ê (1980);
Cộng hòa Na-mi-bi-a (1990); Cộng hòa Nam Phi (1993), chế độ phân biệt
chủng tộc A-pac-thai đã bị xóa bỏ
* Nhiệm vụ mới: củng cố nền độc lập dân tộc; xây dựng và phát triển đất nước
nhằm khắc phục nghèo nàn và lạc hậu .
Câu hỏi thực hành và dáp án
1/ Nêu đặc điểm chung của các nước ở khu vực Á, Phi, Mĩ La Tinh? Trả lời:
- Các nước Á, Phi, Mĩ La Tinh là những khu vực đông dân, có nguồn lao động
dồi dào, lãnh thổ rộng lớn với nguồn tài nguyên thiên nhiên hết sức phong phú.
- Trước Chiến tranh thế giới thứ hai, hầu hết các nước trong khu vực này đều
trở thành thuộc địa hoặc nửa thuộc địa của các đế quốc Anh, Pháp, Mĩ, Nhật, Hà Lan, Bồ Đào Nha,..
- Từ sau Chiến tranh thế giới thứ hai, hầu hết các nước ở khu vực này đều
giành được độc lập dân tộc, họ bắt tay vào công cuộc xây dựng đất nước để
từng bước củng cố nến độc lập về kinh tế và chính trị, nhằm thoát khỏi sự
khống chế, lệ thuộc vào các thế lực đế quốc bên ngoài, đặc biệt là Mĩ
2/ Phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc của các nước Á, Phi, Mĩ La
Tinh từ Chiến tranh thế giới thứ hai đến giữa những năm 60 của thế kỉ XX
diễn ra và giành được thắng lợi như thế nào? Trả lời:
- Đông Nam Á: Ngay sau khi phát xít Nhật đầu hàng, nhân dân nhiều nước
Đông Nam Á đã nổi dậy khởi nghĩa vũ trang lật đổ ách thống trị của phát xít,
thành lập chính quyền cách mạng, tiêu biểu In-đô-nê-xi-a (17-8-1945); Việt
Nam (2-9-1945); Lào (12-10-1945)
- Nam Á: trong những năm 1946-1950 cuộc đấu tranh chống ách nô dịch của
thực dân Anh, giành độc lập của nhân dân Ấn Độ diễn ra sôi nổi và giành thắng lợi.
- Các nước châu Phi: nhiều nước liên tiếp giành độc lập, đặc biệt trong năm
1960 có 17 nước châu Phi tuyên bố độc lập và được xem là "Năm châu Phi"
- Các nước Mĩ La - tinh: "tiêu biểu là cuộc cách mạng nhân dân Cu Ba dưới sự
lãnh đạo của Phi-đen Ca-xtơ-rô lật đổ chế độ độc tài thân Mĩ giành thắng lợi (1-1-1959)
Đến giữa những năm 60 của thế kỉ XX, về cơ bản hệ thống thuộc địa của chủ
nghĩa thực dân bị sụp đổ.
3/ Em có nhận xét gì về phong trào giải phóng dân tộc từ sau Chiến tranh thế giới thứ hai? Trả lời:
Phong trào diễn ra sôi nổi, quyết liệt ở hầu hết các thuộc địa của chủ nghĩa đế
quốc từ châu Á, châu Phi đến khu vực Mĩ La-tinh, hình thức đấu tranh phong
phú, trong đó đấu tranh vũ trang là chủ yếu đã làm tan rã từng mảng rồi dẫn
đến sụp đổ hoàn toàn hệ thống thuộc địa của chủ nghĩa đế quốc.
4/ Nét nổi bật của phong trào giải phóng dân tộc từ giữa những năm 60
đến giữa những năm 70 của thế kỉ XX là gì? Trả lời:
- Nét nổi bật của giai đoạn này là phong trào đấu tranh diễn ra sôi nổi ở châu
Phi, điển hình là thắng lợi của nhân dân ba nước Ghi-nê Bít-xao, Mô-dăm-bích và Ăng-gô-la.
- Ách thống trị của Bồ Đào Nha tan rã là thắng lợi quan trọng của cách mạng châu Phi.
5/ Thắng lợi của nhân dân ba nước Ghi-nê Bít-xao, Mô-dăm-bích và
Ăng-gô-la trong cuộc đấu tranh chống ách thống trị của Bồ Đào Nha,
giành độc lập dân tộc có ý nghĩa như thế nào? Trả lời:
Thắng lợi của nhân dân ba nước Ghi-nê Bít-xao, Mô-dăm-bích và Ăng-gô-la đã
góp phần quan trọng trong việc cổ vũ tinh thần nhân dân các nước thuộc địa,
đặc biệt là nhân dân châu Phi trong cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc, bảo
vệ chủ quyền của mình.
6/ Em hiểu thế nào về chủ nghĩa A-pác-thai? Trả lời
"A-pác-thai " có nghĩa là "sự tách biệt chủng tộc". Từ "Apartheid" được ghép
từ hai chữ Anh, Hà Lan. Apart là "tách biệt" còn heir là "bầy", "chủng". Đây là
một chính sách của Đảng quốc dân chính đảng của thiểu số người da trắng cầm
quyền ở Nam Phi, chủ trương tước đoạt mọi quyền cơ bản về chính trị, kinh
tế-xã hội đối với người da đen ở Nam Phi và các dân tộc châu Á định cư, đặc
biệt là người Ấn Độ.
Chính sách A-pác-thai nhằm củng cố sự thống trị lâu dài của thực dân da trắng
ở Nam Phi, đẩy nhân dân châu Phi vào cảnh tối tăm, lạc hậu, phục vụ quyền lợi
và làm giàu cho người da trắng.
Bọn cầm quyền da trắng thi hành chủ nghĩa A-pác-thai nhằm củng cố sự thống
trị lâu dài của thực dân da trắng ở Nam Phi, đẩy nhân dân châu Phi vào cảnh tối
tăm, lạc hậu, phục vụ quyền lợi và làm giàu cho người da trắng.
7/ Phong trào giải phóng dân tộc từ giữa những năm 70 đến giữa những
năm 90 của thế kỉ XX có những điểm gì nổi bật? Trả lời:
- Nét nổi bật của phong trào giải phóng dân tộc từ giữa những năm 70 đến giữa
những năm 90 của thế kỉ XX là thắng lợi của nhân dân châu Phi , tiêu biểu là ở
ba nước miền tây: Rô-đê-di-a, Tây Nam Phi và Cộng hòa Nam Phi trong cuộc
đấu tranh ngoan cường và bền bỉ chống ách nô dịch của thực dân da trắng buộc
người da trắng phải tuyên bố xóa bỏ chế độ phân biệt chủng tộc, công nhận
quyền bầu cử và quyền tự do, dân chủ khác của người da đen được thành lập ở
Rô-đê-di-a (sau đổi tên là Cộng hòa Dim-ba-mi-a), chế độ phân biệt chủng tộc
cộng hòa Nam Phi cũng bị xóa bỏ (năm 1993). Như thế, hệ thống thuộc địa của
chủ nghĩa đế quốc đã bị sụp đổ hoàn toàn.
- Sau khi chế độ A-pác-thai bị xóa bỏ, thuộc địa của chủ nghĩa đế quốc bị sụp đổ hoàn toàn.
- Nhiệm vụ của các nước Á, Phi, Mĩ La-tinh: củng cố nền độc lập dân tộc, xây
dựng và phát triển đất nước nhằm khắc phục tình trạng đói nghèo, lạc hậu đã
kéo dài từ bao đời nay.