Quan hệ cá nhân và xã hội gốc - Triết học Mác - Lênin | Đại học Tôn Đức Thắng

Quan hệ cá nhân và xã hội; vai trò của quần
chúng nhân dân và lãnh tụ trong lịch sử
A.Quan hệ cá nhân và xã hội
- Cá nhân là khái niệm chỉ con người cụ thể sống trong một xã hội nhất định
và được phân biệt với các cá thể khác thông qua tính đơn nhất và tính phổ biến của nó.
- Xã hội là khái niệm dùng để chỉ cộng đồng các cá nhân trong mối quan hệ
biện chứng với nhau, trong đó cộng đồng nhỏ nhất của một xã hội là cộng đồng tập
thể gia đình, cơ quan, đơn vị… Lớn hơn nữa là cộng đồng xã hội quốc gia, dân
tộc… Và rộng lớn nhất là cồng đồng nhân loại.
=>>Mối quan hệ giữa lợi ích của xã hội và lợi ích cá nhân là nền tảng của quan hệ cá nhân và xã hội.
- Mối quan hệ giữa cá nhân và xã hội là một mối quan hệ biện chứng, trong đó xã
hội giữ vai trò quyết định, nền tảng của mối quan hệ này là lợi ích. Thực chất của
việc tổ chức trật tự xã hội là sắp xếp các quan hệ lợi ích sao cho khai thác được cao
nhất của mỗi thành viên vào các quá trình phát triển kinh tế – xã hội. Trong đó xã
hội bao giờ cũng là điều kiện, môi trường, là phương thức để lợi ích cá nhân được
thực hiện. Sự phát triển của xã hội dẫn đến tính chất đa dạng và phong phú về lợi
ích, về mối quan hệ giữa cá nhân và xã hội. Cá nhân ngày càng tiếp nhận nhiều
hơn những giá trị vật chất và tinh thần của xã hội nhằm thỏa mãn những nhu cầu
cho hoạt động và sự pháttriển nhân cách của mỗi cá nhân. Tuy nhiên, mối quan hệ
giữa cá nhân và xã hội về lợi ích cũng thay đổi và phát triển có tính chất lịch sử,
phụ thuộc vào quá trình thay đổi của các phương thức sản xuất vật chất khác nhau.
B. Vai trò của quần chúng nhân dân và lãnh tụ trong lịch sử
- Mối quan hê Q giữa vai trò quần chúng nhân dân với cá nhân chính là quan hê Q giữa
vai trò của nhân dân lao động với cá nhân lãnh tụ/vĩ nhân.
+ Một mặt, quan hê Q này thể hiện một phần nội dung quan hê Q giữa cá nhân và xã hội.
+ Mặt khác, nó lại chứa đụng những nội dung mới, khác biệt, bởi trong quan hê Q
này nó nói đến quan hê Q với những cá nhân đặc biệt, cá nhân lãnh tụ/ vĩ nhân.
*lãnh tụ :là những cá nhân kiệt xuất do phong trào cách mạng quần chúng nhân
dân tạo nên gắn bó mật thiết với quần chúng nhân dân. *Vĩ nhân: là những ,
cá nhân kiệt xuất xuất hiện trong phong trào quần
chúng nhân dân, nhận thức được một cách đúng đắn, nhanh nhạy, kịp thời những
yêu cầu, các quy luật, những vấn đề căn bản nhất của một lĩnh vực hoạt động nhất
định của đời sống xã hội hoặc là kinh tế, hoặc là chính trị, hoặc là văn hóa, khoa ...
- Như vậy, lãnh tụ phải là người có những phẩm chất cơ bản: Một là, có tri
thức khoa học uyên bác, biết nắm bắt được xu thế vận động của dân tộc,
quốc tế và thời đại; Hai là, có năng lực tập hợp quần chúng nhân dân, biết
thống nhất ý chí, hành động của họ để giải quyết những nhiệm vụ cụ thể do
lịch sử đặt ra; Và ba là, luôn gắn bó mật thiết với quần chúng nhân dân, biết
hy sinh quên mình vì lợi ích cao cả của quần chúng nhân dân.
- Khái niệm quần chúng nhân dân: là thuật ngữ chỉ tập hợp đông đảo những con
người hoạt động trong một không gian và thời gian xác định, bao gồm nhiều thành
phần, tầng lớp xã hội và giai cấp đang hoạt động trong một xã hội xác định. Đó có
thể là toàn bộ quần chúng nhân dân của một quốc gia, một khu vực lãnh thổ xác
định. Họ có chung lợi ích cơ bản liên hiệp với nhau, chịu sự lãnh đạo của một tổ
chức, một đảng phái, cá nhân xác định dể thực hiện những mục tiêu kinh tế, chính
trị, văn hóa hay xã hội xác định của một thời kỳ lịch sử nhất định.
+ Nội hàm của khái niệm quần chúng nhân dân bao gồm:
* Những người lao động sản xuất ra của cải vật chất và tinh thần là lực lượng căn bản, chủ chốt;
* Toàn thể dân cư đang chống lại những kẻ áp bức, bóc lột thống trị và đối kháng với nhân dân;
* Những người đang có các hoạt đô Qng trong các lĩnh vực khác nhau, trực tiếp hoặc
gián tiếp góp phần vào sự biến đổi xã hội.
- Cá nhân chính là con người cụ thể đang hoạt động trong một xã hội xác định thể
hiện tính đơn nhất với tính cách là cá thể về phương diện sinh học, với tính cách là
nhân cách về phương diện xã hội.
- Trong số các cá nhân ở những thời kỳ lịch sử nhất định, trong những điều kiện,
hoàn cảnh cụ thể, xác định xuất hiện những cá nhân kiệt xuất, trở thành những
người lãnh đạo quần chúng nhân dân nhằm thực hiện một mục tiêu xác định. Đó là
những lãnh tụ hay vĩ nhân.
- Mối quan hệ giữa vai trò của lãnh tụ và vai trò của quần chúng nhân dân trong sự phát triển xã hội:
+ Quần chúng nhân dân là chủ thể sáng tạo chân chính, là động lực phát triển của
lịch sử. Vai trò đó của quần chúng nhân dân được thể hiện ở các nội dung sau đây:
* Yếu tố căn bản và quyết định của lực lượng sản xuất là quần chúng nhân dân lao
động. Đó là yếu tố động nhất, cách mạng nhất trong lực lượng sản xuất, làm cho
phương thức sản xuất vận động và phát triển, thúc đẩy xã hội phát triển. Đó là lực
lượng cơ bản của xã hội sản xuất ra toàn bộ của cải vật chất, là tiền đề và cơ sở cho
sự tồn tại, vận động và phát triển của mọi xã hội, trong mọi thời kỳ lịch sử.
* Trong mọi cuộc cách mạng xã hội cũng như ở các giai đoạn biến động của xã
hội, quần chúng nhân dân luôn là lực lượng chủ yếu, cơ bản và quyết định mọi
thắng lợi của các cuộc cách mạng và những chuyển biến của đời sống xã hội.
* Toàn bộ các giá trị văn hóa, tinh thần và đời sống tinh thần nói chung đều do
quần chúng nhân dân sáng tạo ra.
+ Trong mối quan hệ với quần chúng nhân dân, lãnh tụ đóng vai trò vô cùng quan trọng.
* Lãnh tụ hay cá nhân kiệt xuất phải nhận thức đúng đắn được các quy luật khách
quan của đời sống xã hội, hiểu biết sâu sắc các xu thế phát triển của quốc gia dân
tộc, của thời đại và của phong trào; phải có kế hoạch, chương trình, biện pháp và
chiến lược hoạt động cho phong trào quần chúng nhân dân và cho bản thân phù
hợp với điều kiện và hoàn cảnh lịch sử cụ thể;
* Lãnh tụ phải thuyết phục được quần chúng nhân dân, thống nhất ý chí và hành
động của họ, tập hợp và tổ chức lực lượng để thực hiện thành công các kế hoạch,
chương trình, chiến lược và các mục tiêu đã được xác định.
* Hoạt động của lãnh tụ có thể thúc đẩy hoặc kìm hãm sự phát triển của phong trào
quần chúng nhân dân, từ đó có thể thúc đẩy hoặc kìm hãm sự phát triển xã hội.
+ Quan hệ giữa lãnh tụ với quần chúng nhân dân là quan hệ thống nhất, biện chứng
thể hiện trên các nội dung sau đây:
* Mục đích và lợi ích của quần chúng nhân dân và lãnh tụ là thống nhất.
* Quần chúng nhân dân và phong trào của họ tạo nên các lãnh tụ và những điều
kiện, tiền đề khách quan để các lãnh tụ xuất hiện và hoàn thành các nhiệm vụ mà
lịch sử đặt ra cho họ. Lãnh tụ là sản phẩm của thời đại, của cộng đồng, của phong
trào. Sự xuất hiện của họ và khả năng giải quyết được các nhiệm vụ của lịch sử
nhanh hoặc chậm, nhiều hoặc ít sẽ thúc đẩy sự vận động, phát triển của phong trào quần chúng nhân dân.
* Trong mối quan hệ thống nhất biện chứng giữa quần chúng nhân dân và lãnh tụ,
chủ nghĩa Mác - Lênin khẳng định vai trò quyết định của quần chúng nhân dân
đồng thời đánh giá cao vai trò của lãnh tụ.
Quần chúng nhân dân là lực lượng đóng vai trò quyết định đối với sự phát triển của
lịch sử xã hội, là động lực của sự phát triển đó.
Lãnh tụ là người dẫn dắt, định hướng cho phong trào, thúc đẩy phong trào phát
triển, do đó mà thúc đẩy sự phát triển của lịch sử xã hội.
+ Ý nghĩa phương pháp luận về mối quan hệ giữa quần chúng nhân dân với lãnh tụ.
* Lãnh tụ có vai trò quan trọng, nhưng không thể tuyệt đối hóa vai trò của họ dẫn
đến tệ sùng bái cá nhân, thần thánh hóa lãnh tụ, coi nhẹ quần chúng nhân dân, hạn
chế việc phát huy tính năng động, sáng tạo của quần chúng nhân dân, phải chống
lại tệ sùng bái cá nhân.
* Ngược lại, việc tuyệt đối hóa vai trò của quần chúng nhân dân, xem nhẹ vai trò
của các cá nhân và lãnh tụ sẽ dẫn đến hạn chế, xem thường các sáng kiến cá nhân,
những sáng tạo của quần chúng nhân dân, không phát huy được sức mạnh sáng tạo của họ.
* Kết hợp hài hòa, hợp lý, khoa học vai trò quần chúng nhân dân và lãnh tụ trong
từng điều kiện cụ thể xác định sẽ tạo sức mạnh tổng hợp thúc đẩy phong trào và sự
vận động, phát triển của cộng đồng, xã hội nói chung.