Quản lý hoạt động tư vấn tâm lý học đường ở các trường phổ thông dân tộc nội trú cấp huyện tỉnh Bắc Kạn

lOMoAR cPSD| 45349271 ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM
NGUYỄN TRỌNG BIÊN
QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TƯ VẤN TÂM LÝ HỌC ĐƯỜNG
Ở CÁC TRƯỜNG PHỔ THÔNG DÂN TỘC NỘI TRÚ
CẤP HUYỆN TỈNH BẮC KẠN
LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
THÁI NGUYÊN - NĂM 2019
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn lOMoAR cPSD| 45349271 ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM
NGUYỄN TRỌNG BIÊN
QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TƯ VẤN TÂM LÝ HỌC ĐƯỜNG
Ở CÁC TRƯỜNG PHỔ THÔNG DÂN TỘC NỘI TRÚ
CẤP HUYỆN TỈNH BẮC KẠN
Ngành: QUẢN LÝ GIÁO DỤC Mã số: 8 14 01 14
LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
Người hướng dẫn khoa học: TS. LÊ THỊ PHƯƠNG HOA
THÁI NGUYÊN - NĂM 2019
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn lOMoAR cPSD| 45349271 LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam oan ây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết quả nghiên
cứu là trung thực và chưa ược công bố trong bất kỳ công trình nào khác.
Thái Nguyên, tháng 9 năm 2019
Tác giả luận văn
Nguyễn Trọng Biên
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn lOMoAR cPSD| 45349271 LỜI CẢM ƠN
Với tình cảm chân thành, em xin bày tỏ lòng biết ơn và sự kính trọng tới Lãnh
ạo trường Đại học sư phạm - Đại học Thái Nguyên, các Thầy giáo Cô giáo ã tham gia
giảng dạy và cung cấp những kiến thức cơ bản, sâu sắc, tạo iều kiện giúp ỡ em trong
quá trình học tập và nghiên cứu tại nhà trường.
Đặc biệt, em xin gửi lời cảm ơn sâu sắc nhất ến TS. Lê Thị Phương Hoa, người
ã trực tiếp hướng dẫn khoa học và tận tình giúp ỡ em trong suốt quá trình học tập,
nghiên cứu và hoàn thành luận văn.
Trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn, mặc dù bản thân
em ã luôn cố gắng nhưng chắc chắn không tránh khỏi những khiếm khuyết. Kính mong
ược sự góp ý, chỉ dẫn của các Thầy, các Cô và các bạn ồng nghiệp.
Em xin trân trọng cảm ơn!
Thái Nguyên, tháng 9 năm 2019 Tác giả luận văn
Nguyễn Trọng Biên
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn lOMoAR cPSD| 45349271 MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN .......................................................................................................... i
LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................... ii
MỤC LỤC ................................................................................................................... iii
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT .......................................................................... iv
DANH MỤC CÁC BẢNG ........................................................................................... v
DANH MỤC CÁC HÌNH............................................................................................ vi
MỞ ĐẦU ...................................................................................................................... 1
1. Lý do chọn ề tài ...................................................................................................... 1
2. Mục ích nghiên cứu ................................................................................................ 3
3. Khách thể và ối tượng nghiên cứu .......................................................................... 3
4. Giả thuyết khoa học .................................................................................................. 3
5. Nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................................................ 4
6. Giới hạn, phạm vi nghiên cứu................................................................................... 4
7. Phương pháp nghiên cứu .......................................................................................... 4
8. Dự kiến cấu trúc luận văn ......................................................................................... 5
Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TƯ VẤN
TÂM LÝ HỌC ĐƯỜNG Ở CÁC TRƯỜNG PHỔ THÔNG DÂN TỘC NỘI
TRÚ CẤP HUYỆN ..................................................................................................... 6
1.1. Tổng quan vấn ề nghiên cứu ................................................................................ 6
1.1.1.Những nghiên cứu ở nước ngoài ......................................................................... 6
1.1.2. Những nghiên cứu ở Việt Nam ........................................................................... 8
1.2. Một số khái niệm cơ bản ...................................................................................... 11
1.2.1. Khái niệm quản lý ............................................................................................. 11 1.2.3. Tư vấn tâm lý
.................................................................................................... 12 1.2.4. Tư vấn tâm lý học ường
.................................................................................. 13
1.2.5. Quản lý hoạt ộng tư vấn tâm lý học ường ................................................... 13
1.3. Hoạt ộng tư vấn tâm lý học ường cho học sinh các trường phổ thông dân tộc
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn lOMoAR cPSD| 45349271
nội trú cấp huyện .......................................................................................................... 14 1.3.1. Trường phổ thông dân tộc nội trú cấp huyện
.................................................... 14
1.3.2. Mục tiêu hoạt ộng tư vấn tâm lý học ường ở các trường phổ thông dân
tộc nội trú cấp huyện ................................................................................................... 15
1.3.3. Nội dung tư vấn tâm lý học ường ở các trường phổ thông dân tộc nội trú
cấp huyện .................................................................................................................... 16
1.3.4. Hình thức tư vấn tâm lý học ường ở các trường phổ thông dân tộc nội
trú cấp huyện ............................................................................................................... 19
1.3.5. Các phương pháp tư vấn tâm lý học ường ở các trường phổ thông dân
tộc nội trú cấp huyện ................................................................................................... 20
1.3.6. Các phương tiện, iều kiện, cơ sở vật chất phục vụ tư vấn tâm lý học
ường ở các trường phổ thông dân tộc nội trú cấp huyện .......................................... 21
1.3.7. Chủ thể tham gia hoạt ộng tư vấn tâm lý học ường ở các trường phổ
thông dân tộc nội trú cấp huyện .................................................................................. 22
1.3.8. Kỹ năng tư vấn tâm lý học ường ở các trường phổ thông dân tộc nội trú
cấp huyện .................................................................................................................... 22
1.3.9. Nguyên tắc cơ bản trong tư vấn tâm lý học ường ở các trường phổ thông
dân tộc nội trú cấp huyện ............................................................................................ 24
1.4. Quản lý hoạt ộng tư vấn tâm lý học ường ở các trường phổ thông dân
tộc nội trú cấp huyện .................................................................................................. 26
1.4.1. Lập kế hoạch hoạt ộng tư vấn tâm lý học ường ở các trường phổ thông
dân tộc nội trú cấp huyện ............................................................................................ 26
1.4.2. Tổ chức hoạt ộng tư vấn tâm lý học ường ở các trường phổ thông dân
tộc nội trú cấp huyện ................................................................................................... 26
1.4.3. Chỉ ạo thực hiện hoạt ộng tư vấn tâm lý học ường ở các trường phổ
thông dân tộc nội trú cấp huyện .................................................................................. 27
1.4.4. Kiểm tra, ánh giá kết quả hoạt ộng tư vấn tâm lý học ường ở các
trường phổ thông dân tộc nội trú cấp huyện ............................................................... 28
1.5. Các yếu tố ảnh hưởng ến quản lý hoạt ộng tư vấn tâm lý học ường ở các
trường phổ thông dân tộc nội trú cấp huyện ............................................................... 29
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn lOMoAR cPSD| 45349271
1.5.1. Năng lực, kinh nghiệm quản lý của cán bộ quản lý ở các trường phổ
thông dân tộc nội trú cấp huyện .................................................................................. 29
1.5.2. Năng lực và phẩm chất của ội ngũ tư vấn viên:
............................................. 29 1.5.3. Học sinh
............................................................................................................ 30
1.5.4. Sự quan tâm, chỉ ạo của các cấp quản lý, của giáo viên, Đội thiếu niên ........ 32
1.5.5. Sự phối hợp, cộng tác giữa gia ình, nhà trường và xã hội
.............................. 32
1.5.6. Điều kiện cơ sở vật chất phục vụ hoạt ộng tư vấn tâm lý học ường cho
học sinh ....................................................................................................................... 33
TIỂU KẾT CHƯƠNG 1 ............................................................................................. 34
Chương 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TƯ VẤN TÂM LÝ HỌC
ĐƯỜNG Ở CÁC TRƯỜNG PHỔ THÔNG DÂN TỘC NỘI TRÚ
CẤP HUYỆN TỈNH BẮC KẠN .............................................................................. 35
2.1. Khái quát về tình hình KT - XH, giáo dục và ào tạo của tỉnh Bắc Kạn ............ 35 2.1.1. Tình hình kinh tế - xã hội của tỉnh Bắc Kạn
..................................................... 35 2.1.2. Đặc iểm giáo
dục và ào tạo của tỉnh Bắc Kạn
.............................................. 35
2.1.3. Vài nét về ặc iểm các trường trường phổ thông dân tộc nội trú cấp
huyện tỉnh Bắc Kạn..................................................................................................... 37
2.2. Mục ích, nội dung và phương pháp khảo sát thực trạng .................................... 39 2.2.1. Mục ích khảo sát
............................................................................................. 39 2.2.2. Nội dung khảo sát
............................................................................................. 39
2.2.3. Phương pháp khảo sát và phương thức xử lý số liệu
........................................ 39
2.3. Kết quả nghiên cứu .............................................................................................. 40
2.3.1. Thực trạng hoạt ộng tư vấn tâm lý học ường ở các trường phổ thông
dân tộc nội trú cấp huyện tỉnh Bắc Kạn ...................................................................... 40
2.3.2. Thực trạng quản lý hoạt ộng tư vấn tâm lý học ường ở các trường phổ
thông dân tộc nội trú cấp huyện tỉnh Bắc Kạn............................................................ 61
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn lOMoAR cPSD| 45349271
2.4. Đánh giá hiệu quả công tác quản lý hoạt ộng tư vấn tâm lý học ường ở
các trường phổ thông dân tộc nội trú tỉnh Bắc Kạn ................................................... 68
2.5. Đánh giá mức ộ ảnh hưởng của các yếu tố ối với việc quản lý hoạt ộng tư
vấn tâm lý học ường ở các trường phổ thông dân tộc nội trú cấp huyện tỉnh
Bắc Kạn ....................................................................................................................... 70
TIỂU KẾT CHƯƠNG 2 ............................................................................................. 72
Chương 3: CÁC BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TƯ VẤN TÂM LÝ HỌC
ĐƯỜNG Ở CÁC TRƯỜNG PHỔ THÔNG DÂN TỘC NỘI TRÚ
CẤP HUYỆN TỈNH BẮC KẠN .............................................................................. 73
3.1. Các nguyên tắc của việc xây dựng các biện pháp ............................................... 73 3.1.1. Nguyên tắc ảm bảo tính mục tiêu
................................................................... 73 3.1.2. Nguyên tắc ảm bảo tính thực tiễn
................................................................... 73 3.1.3. Nguyên tắc ảm bảo tính hệ thống
................................................................... 74 3.1.4. Nguyên tắc ảm bảo tính kế thừa
..................................................................... 74
3.2. Biện pháp quản lý hoạt ộng tư vấn tâm lý học ường các trường phổ thông
dân tộc nội trú cấp huyện tỉnh Bắc Kạn ...................................................................... 75
3.2.1. Nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý, giáo viên, học sinh, phụ huynh
học sinh và các lực lượng xã hội về tầm quan trọng của hoạt ộng tư vấn tâm lý
học ường ................................................................................................................... 75
3.2.2. Xây dựng kế hoạch và tổ chức thực hiện kế hoạch hoạt ộng tư vấn tâm
lý học ường hiệu quả ................................................................................................ 77
3.2.3. Tăng cường giáo dục, bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ cho ội ngũ cán
bộ quản lý, giáo viên chủ nhiệm, giáo viên quản sinh và giáo viên làm công tác
tư vấn tâm lý học ường ............................................................................................ 78
3.2.4. Tăng cường cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ các hoạt ộng tư vấn tâm
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn lOMoAR cPSD| 45349271
lý học ường ................................................................................................................ 80
3.2.5. Tăng cường kiểm tra, giám sát, ánh giá các hoạt ộng tư vấn tâm lý học
ường .......................................................................................................................... 82
3.2.6. Biện pháp 6: Tăng cường phối hợp với các tổ chức, cá nhân liên quan
trong hoạt ộng tư vấn tâm lý học ường ................................................................... 84 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ề xuất
............................................................. 86
3.4. Khảo nghiệm nhận thức mức ộ cần thiết và mức ộ khả thi của các biện
pháp ề xuất ................................................................................................................ 87 3.4.1. Các bước tiến hành khảo nghiệm
..................................................................... 87 3.4.2. Kết quả khảo nghiệm các biện pháp ề xuất
.................................................... 88
TIỂU KẾT CHƯƠNG 3 ............................................................................................. 92
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ........................................................................... 93
1. Kết luận chung ........................................................................................................ 93 1.1. Về lý luận
............................................................................................................. 93 1.2. Về thực trạng
....................................................................................................... 93 1.3. Đề xuất biện pháp quản lý
................................................................................... 94
2. Khuyến nghị ............................................................................................................ 94 2.2. Đối với Sở Giáo dục và Đào tạo
.......................................................................... 94 2.3. Đối với Ban giám hiệu nhà trường
...................................................................... 95
2.4. Đối với ội ngũ giáo viên làm công tác tư vấn tâm lý học ường ...................... 95
TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................................ 96 PHỤ LỤC
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn lOMoAR cPSD| 45349271
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT CBQL Cán bộ quản lý CNH, HĐH
Công nghiệp hóa, Hiện ại hóa ĐTB Điểm trung bình GD Giáo dục GD&ĐT Giáo dục và Đào tạo GV Giáo viên HS Học sinh KT-XH Kính tế - Xã hội PTDTNT
Phổ thông dân tộc nội trú SL Số lượng TĐ Tổng iểm THCS Trung học cơ sở TVTLHĐ
Tư vấn tâm lý học ường HĐTVHĐ
Hoạt ộng tư vấn học ường NTV Nhà tư vấn HSCTV Học sinh cần tư vấn
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn lOMoAR cPSD| 45349271
DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1. Đội ngũ cán bộ quản lý, GV ....................................................................... 37
Bảng 2.2. Kết quả xếp loại học lực, hạnh kiểm học sinh năm học 2018 - 2019 ........ 38
Bảng 2.3. Nhận thức về tầm quan trọng của hoạt ộng TVTLHĐ ............................. 43
Bảng 2.4. Trang thiết bị, phương tiện hỗ trợ hoạt ộng TVTLHĐ ............................ 45
Bảng 2.5a. Nội dung TVTLHĐ tại các trường PTDTNT cấp huyện tỉnh Bắc Kạn ... 47
Bảng 2.5b. Nội dung TVTLHĐ cho GV .................................................................... 48
Bảng 2.5c: Nội dung tư vấn cho phụ huynh ............................................................... 48
Bảng 2.6: Chủ thể thực hiện hoạt ộng tư vấn tâm lý học ường ............................. 53
Bảng 2.7. Phương pháp TVTLHĐ .............................................................................. 55
Bảng 2.8. Nguyên tắc TVTLHĐ ................................................................................. 58
Bảng 2.9. Thực trạng quản lý hoạt ộng lập kế hoạch TVTLHĐ ở các trường
PTDTNT cấp huyện tỉnh Bắc Kạn ............................................................ 61
Bảng 2.10. Thực trạng quản lý tổ chức thực hiện kế hoạch TVTLHĐ ở các
trường PTDTNT cấp huyện tỉnh Bắc Kạn ................................................ 63
Bảng 2.11. Thực trạng quản lý chỉ ạo triển khai thực hiện kế hoạch TVTLHĐ ở các
trường PTDTNT cấp huyện tỉnh Bắc Kạn ....................................... 65
Bảng 2.12. Thực trạng quản lý kiểm tra, ánh giá kết quả hoạt ộng TVTLHĐ
ở các trường PTDTNT cấp huyện tỉnh Bắc Kạn ....................................... 67
Bảng 2.13. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng ến quản lý hoạt ộng TVTLHĐ ở các
trường PTDTNT cấp huyện tỉnh Bắc Kạn .......................................... 70
Bảng 3.1. Khảo nghiệm tính cần thiết của các biện pháp quản lý hoạt ộng
TVTLHĐ ở các trường PTDTNT cấp huyện tỉnh Bắc Kạn ...................... 88
Bảng 3.2. Khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp quản lý hoạt ộng
TVTLHĐ ở các trường PTDTNT cấp huyện tỉnh Bắc Kạn ...................... 90
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn lOMoAR cPSD| 45349271 DANH MỤC CÁC HÌNH
Biểu ồ 2.1: Khó khăn tâm lý thường gặp của học sinh ở các trường phổ thông
dân tộc nội trú cấp huyện tỉnh Bắc Kạn ................................................ 41 Biểu ồ 2.2.
Nhận thức về mức ộ cần thiết của tư vấn tâm lý học ường ................ 42
Biểu ồ 2.3. Mức ộ hài lòng của HS sau khi tư vấn ................................................. 51
Biểu ồ 2.4. Hình thức TVTLHĐ ............................................................................... 52
Biểu ồ 2.5. Kỹ năng tư vấn tâm lý ............................................................................ 56
Biểu ồ 2.6: Đánh giá hiệu quả công tác tư vấn học ường ....................................... 59
Biểu ồ 2.7. Đánh giá chung về công tác quản lý hoạt ộng TVTLHĐ ở các
trường PTDTNT cấp huyện Tỉnh Bắc Kạn ........................................... 68
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn lOMoAR cPSD| 45349271 MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn ề tài
Giáo dục và ào tạo có vị trí, vai trò hết sức quan trọng ối với sự phát triển của
mỗi quốc gia, dân tộc. Nghị quyết TW 2 khoá VIII ã khẳng ịnh: “Phát triển GD&ĐT
là nền tảng, ộng lực thúc ẩy sự phát triển kinh tế - xã hội trong giai oạn ẩy mạnh công
nghiệp hoá, hiện ại hoá hiện nay”. [17]
Trong những thập kỷ qua, nền giáo dục Việt Nam có những bước phát triển, ạt
ược những thành tựu áng ghi nhận, góp phần quan trọng vào nâng cao dân trí, ào tạo
nhân lực cho công cuộc xây dựng, bảo vệ và ổi mới ất nước. Tuy nhiên, bên cạnh những
thành tựu ã ạt ược, nền giáo dục vẫn tiềm ẩn một số tồn tại xảy ra trong môi trường học
ường như: bạo lực học ường, ma túy học ường, sự ảo lộn các mối quan hệ trong trường
học, HS chán học, nghiện trò chơi iện tử, có hành vi chống ối, trầm cảm, thậm chí tự
tử... Một trong những nguyên nhân của thực trạng trên là do các em không có ai hỗ trợ,
tư vấn, giúp các em giải quyết những vướng mắc một cách kịp thời.
Bộ GD&ĐT ã ban hành Thông tư số 31/2017/TT-BGDĐT “Hướng dẫn thực hiện
công tác tư vấn tâm lý cho HS trong trường phổ thông với mục ích giúp các em phòng
ngừa, hỗ trợ và can thiệp khi gặp những khó khăn về tâm lý trong học tập và cuộc sống
ể tìm hướng giải quyết phù hợp, giảm thiểu tác ộng tiêu cực có thể xảy ra; góp phần
xây dựng môi trường giáo dục an toàn, lành mạnh, thân thiện. [3]
TVTLHĐ là hình thức trợ giúp tâm lý ắc lực không những cho HS mà còn cho
các lực lượng giáo dục khác từ ban giám hiệu, GV, giám thị… Quá trình hoạt ộng
TVTLHĐ giúp HS gặp khó khăn trong các vấn ề tâm lý khác nhau nảy sinh trong học
tập, trong hoạt ộng hướng nghiệp, trong các mối quan hệ (với bạn bè, thầy, cô giáo,
người thân…) ở bất kỳ thời iểm nào.
Thực tế hiện nay, ở phần lớn các trường học vấn ề trợ giúp tâm lý học ường vẫn
chưa ược chú trọng. Hoạt ộng trợ giúp tâm lý rất ít ược tổ chức ở trường cho nên mỗi
khi gặp khó khăn về tâm lý các em chủ yếu tâm sự với bạn bè, một số ít thì tâm sự với
cha mẹ hoặc không nói với ai, thậm chí giải quyết sự việc một cách tiêu cực. Điều ó
cho thấy, các em thật sự cần một người áng tin cậy và có chuyên môn ể chia sẻ tâm sự
hoặc trợ giúp các em tìm cách thức giải quyết các vấn ề một cách tốt nhất. Một trong
những nguyên nhân khiến tâm lý học ường của nước ta chưa phát triển do nhiều trường 1 lOMoAR cPSD| 45349271
hợp còn thói quen “chấp nhận” mà không nhờ cậy ến các nhà tâm lý. Mặt khác, việc
ánh giá vai trò trợ giúp tâm lý học ường cũng chưa ược các nhà quản lý giáo dục quan
tâm úng mức. Việc ào tạo nguồn nhân lực phục vụ công tác trợ giúp tâm lý học ường
chưa ược chú trọng. Một nguyên nhân khác có thể nhận thấy vẫn còn một số trường
chưa nhận thức hết ý nghĩa và tác dụng của hoạt ộng trợ giúp tâm lý học ường, thậm
chí có trường học còn chưa hiểu TVTLHĐ là gì. Bên cạnh ó, cũng còn nhiều trường
học chưa nắm vững ược những ặc trưng riêng của công tác trợ giúp tâm lý khiến HS
dù có nhu cầu muốn ược lắng nghe ý kiến của các chuyên gia nhưng vẫn ngần ngại.
Bắc Kạn là một tỉnh miền núi, chủ yếu là ồng bào dân tộc thiểu số sinh sống,
do ó hệ thống các trường phổ thông dân tộc nội trú (PTDTNT) trải ều khắp các huyện,
thị thành. HS các trường PTDTNT ều ược xét tuyển theo chỉ tiêu phân bổ cho các xã
có ồng bào dân tộc thiểu số hoặc vùng kinh tế - xã hội ặc biệt khó khăn. Vì vậy, chất
lượng ầu vào HS không ồng ều cộng với ặc iểm chung là HS người dân tộc thiểu số có
trình ộ nhận thức, khả năng tiếp nhận kiến thức hạn chế… Cũng vì thế nên các em
thường rất nhút nhát, thụ ộng, nhất là thời gian ầu làm quen với cuộc sống xa nhà. Các
em thường trốn học, bỏ về vì nhớ nhà. Không chỉ riêng HS ầu cấp, cuộc sống tự lập,
xa gia ình cộng với thiếu ý chí và nhận thức học tập nên nhiều HS lớp 8, lớp 9 vẫn bỏ
học giữa chừng hoặc xin chuyển về trường gần nhà. Hơn nữa, hiện tượng giao thoa về
ngôn ngữ nên nhiều học sinh dân tộc nội trú thường lúng túng khi giải quyết vấn ề. Các
em thường khó phân biệt giữa cái cơ bản và cái không cơ bản khi quan sát sự vật hiện
tượng. Chính iều này khiến các em thiếu khả năng phê phán và cứng nhắc trong hoạt
ộng nhận thức. Các em có thể học ược cách hành ộng trong iều kiện này nhưng lại
không thể vận dụng những kiến thức ã học trong hoàn cảnh mới. Các em dễ từ bỏ ước
mơ, ộng lực học tập không rõ ràng, không tin vào khả năng của bản thân ngay cả khi
các em có thể làm ược.
Trong những năm qua, tại các trường phổ thông dân tộc nội trú cấp huyện tỉnh
Bắc Kạn (HS trung học cơ sở) ã triển khai hoạt ộng TVTLHĐ nhưng còn bộc lộ một
số tồn tại như: quy mô triển khai chưa ồng bộ, ở một số ơn vị hoạt ộng còn mang tính
hình thức, chiếu lệ nên hiệu quả chưa cao. Nguyên nhân của những tồn tại này là do
hoạt ộng TVTLHĐ ở các trường PTDTNT cấp huyện tỉnh Bắc Kạn chưa ược quan tâm 2 lOMoAR cPSD| 45349271
thỏa áng; cán bộ quản lý và GV thực hiện công tác tư vấn chưa ược ào tạo, bồi dưỡng
về chuyên môn, chưa có phương pháp phù hợp ể triển khai hoạt ộng TVTLHĐ; Công
tác quản lý hoạt ộng tư vẫn chưa thực sự chặt chẽ và hiệu quả. Hoạt ộng tư vấn ôi khi
còn nặng về hình thức; Hiệu quả tư vấn chưa thể hiện ược thực chất của hoạt ộng này...
Xuất phát từ yêu cầu cần phải quản lý hoạt ộng TVTLHĐ sao cho ạt ược hiệu
quả cao nhất, tác giả chọn nghiên cứu ề tài “Quản lý hoạt ộng tư vấn tâm lý học ường
ở các trường phổ thông dân tộc nội trú cấp huyện tỉnh Bắc Kạn” làm ề tài luận văn ể nghiên cứu.
2. Mục ích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực trạng quản lý hoạt ộng TVTLHĐ tại các
trường PTDTNT cấp huyện tỉnh Bắc Kạn, luận văn ề xuất các biện pháp quản lý hoạt
ộng TVTLHĐ phù hợp nhằm nâng cao chất lượng công tác TVTLHĐ ở các trường
PTDTNT cấp huyện tỉnh Bắc Kạn.
3. Khách thể và ối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Hoạt ộng TVTLHĐ ở các trường PTDTNT cấp huyện
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Quản lý hoạt ộng TVTLHĐ ở các trường PTDTNT cấp huyện tỉnh Bắc Kạn.
4. Giả thuyết khoa học
Trong những năm qua công tác quản lý hoạt ộng TVTLHĐ ở các trường
PTDTNT cấp huyện tỉnh Bắc Kạn mặc dù ã ạt ược một số kết quả song vẫn bộc lộ
những hạn chế nhất ịnh, chưa áp ứng ược yêu cầu của hoạt ộng TVTLHĐ trong bối
cảnh ổi mới căn bản, toàn diện giáo dục. Nếu ề xuất ược một cách ồng bộ các biện pháp
quản lý hoạt ộng TVTLHĐ thì sẽ góp phần nâng cao chất lượng hoạt ộng TVTLHĐ ở
các PTDTNT cấp huyện tỉnh Bắc Kạn.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý các hoạt ộng TVTLHĐ ở các
trường PTDTNT cấp huyện 3 lOMoAR cPSD| 45349271
5.2. Khảo sát, ánh giá thực trạng quản lý hoạt ộng TVTLHĐ ở các
trường PTDTNT cấp huyện tỉnh Bắc Kạn
5.3. Đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt ộng TVTLHĐ ở các trường
PTDTNT cấp huyện tỉnh Bắc Kạn
6. Giới hạn, phạm vi nghiên cứu
Luận văn ược tiến hành khảo sát 117 GV, 33 cán bộ quản lý, 105 phụ huynh HS,
185 HS thuộc 06 trường PTDTNT cấp huyện tỉnh Bắc Kạn: Trường PTDTNT Ba Bể,
Trường PTDTNT Pác Nặm, Trường PTDTNT Ngân Sơn, Trường PTDTNT Na Rì,
Trường PTDTNT Chợ Đồn, Trường PTDTNT Chợ Mới.
7. Phương pháp nghiên cứu
7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu tài liệu
Phân tích, tổng hợp, so sánh khái quát hóa các chủ trương, chính sách của Đảng
và Nhà nước; các văn bản chỉ ạo, triển khai của Bộ Giáo dục và Đào tạo, UBND tỉnh
Bắc Kạn, Sở Giáo dục và Đào tạo Bắc Kạn và những công trình, sách, tạp chí, luận án,
luận văn.... có liên quan ến ề tài.
7.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn
7.2.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lí thuyết
Luận văn sử dụng các phương pháp phân tích, tổng hợp, so sánh khái quát hóa
các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước; các văn bản chỉ ạo, triển khai của
Bộ Giáo dục và Đào tạo, UBND tỉnh Bắc Kạn, Sở Giáo dục và Đào tạo Bắc Kạn và
những công trình, sách, tạp chí, luận án, luận văn.... có liên quan ến ề tài.
7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
- Phương pháp quan sát;
Tiến hành quan sát các hoạt ộng TVTLHĐ ở các trường, các hình thức quản lý
hoạt ộng TVTLHĐ của nhà quản lý nhằm thu thập thông tin thực tiễn cho ề tài.
- Phương pháp àm thoại;
Trao ổi, trò chuyện, phỏng vấn một số cán bộ quản lý, tư vấn viên, GV phụ trách
công tác tư vấn tâm lý HS ể tìm hiểu thực trạng, nguyên nhân của thực trạng TVTLHĐ
cũng như thực trạng quản lý hoạt ộng này ở các trường PTDTNT cấp huyện tỉnh Bắc
Kạn, ông thời làm sáng tỏ những thông tin thu nhận ược từ phương pháp iều tra bằng phiếu hỏi. 4 lOMoAR cPSD| 45349271
- Phương pháp iều tra bằng phiếu hỏi;
Phương pháp này ược sử dụng với mục ích khảo sát nhu cầu, nhận thức, sự ánh
giá của khách thể iều tra về hoạt ộng TVTLHĐ cũng như thực trạng quản lý hoạt ộng
TVTLHĐ ở các trường PTDTNT cấp huyện tỉnh Bắc Kạn.
- Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia;
Phương pháp này ược sử dụng với mục ích tham khảo ý kiến chuyên gia, các
nhà quản lý, các GV có nhiều kinh nghiệm trong công tác chủ nhiệm cũng như tư vấn
tâm lý HS về việc xây dựng và ề xuất các biện pháp quản lý hoạt ộng TVTLHĐ ở các
trường PTDTNT cấp huyện tỉnh Bắc Kạn, ồng thời kiểm tra tính cần thiết và tính khả
thi của các biện pháp ề xuất.
- Phương pháp tổng kết kinh nghiệm giáo dục
Đây là phương pháp ược nhà quản lý sử dụng với mục ích ánh giá, tổng kết công
tác quản lý hoạt ộng TVTLHĐ ở các trường PTDTNT cấp huyện tỉnh Bắc Kạn, từ ó
nhà quản lý có cơ sở trong việc iều chỉnh các biện pháp quản lý của mình sao cho hiệu quả nhất.
7.3. Nhóm Phương pháp xử lí số liệu bằng toán thống kê
Sử dụng thống kê toán học ể xử lý các kết quả nghiên cứu về ịnh tính và ịnh
lượng gồm tính %, iểm trung bình.
8. Dự kiến cấu trúc luận văn
Ngoài phần mở ầu, kết luận và khuyến nghị, tài liệu tham khảo và phụ lục; luận văn gồm 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý hoạt ộng tư vấn tâm lý học ường ở các
trường phổ thông dân tộc nội trú cấp huyện.
Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt ộng tư vấn tâm lý học ường ở các trường
phổ thông dân tộc nội trú cấp huyện tỉnh Bắc Kạn.
Chương 3: Biện pháp quản lý hoạt ộng tư vấn tâm lý học ường ở các trường
trường phổ thông dân tộc nội trú cấp huyện tỉnh Bắc Kạn.
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TƯ VẤN TÂM
LÝ HỌC ĐƯỜNG Ở CÁC TRƯỜNG PHỔ THÔNG DÂN TỘC NỘI TRÚ CẤP HUYỆN
1.1. Tổng quan vấn ề nghiên cứu 5 lOMoAR cPSD| 45349271
1.1.1. Những nghiên cứu ở nước ngoài
Ở nhiều nước trên thế giới, tham vấn (tiếng Anh là Counselling) là một thuật
ngữ quen thuộc với người dân, ặc biệt là ối với các cán bộ làm việc trực tiếp (còn gọi
là cán bộ thực hành - Practitioner), các nhà ào tạo hay nghiên cứu về lĩnh vực an sinh
xã hội (Social Welfare), công tác xã hội (Social Work) hoặc sức khoẻ tâm thần (Mental Health) v.v.. [10].
Ban ầu, thuật ngữ tư vấn ược sử dụng rất phổ biến. Sau này, ể phân biệt rõ với
các hình thức tư vấn pháp luật, tư vấn kinh tế v.v... trong một số tài liệu nó ược gọi với
cái tên cụ thể ó là tư vấn tâm lý.
Tuy nhiên, người ta gặp một số khó khăn khi dịch thuật các khái niệm
Counseling và Consultation sang tiếng Việt bởi chúng ều ược dịch thành tư vấn và ngược lại.
Theo các chuyên gia nước ngoài, ây là hai khái niệm khác biệt bởi sự khác nhau
về phương pháp tiếp cận: người làm Consultation là cho ối tượng lời khuyên, chỉ bảo
cho họ nên làm gì, còn khi thực hiện Counselling người cán bộ bằng mối quan hệ tương
tác tích cực giúp ối tượng tự nhận thức và tự lựa chọn giải pháp phù hợp nhất ối với họ.
Tại các hội thảo trong nước về tham vấn, phần ông cán bộ tư vấn có kinh nghiệm
cũng ghi nhận rằng cách thức trợ giúp hiện nay thiên về khía cạnh tư vấn (Consultation)
hơn là Counseling. Trong luận văn này, chúng tôi sẽ sử dụng thuật ngữ tư vấn.
John L. Romano, Mera M. Kachgal cho rằng tư vấn tâm lý và tư vấn học ường
ã trở nên khá xa cách nhau mặc dù có chung lịch sử, có các giá trị tương tự, và thực tế
là nhiều chương trình ào tạo cho hai ngành học cùng tồn tại trong cùng một khoa ại học
hoặc cao ẳng. Tâm lý học tư vấn, với cam kết mạnh mẽ về tâm lý nghề nghiệp, ào tạo
và giám sát tư vấn, a văn hóa, phòng ngừa và nghiên cứu khoa học ể gây ảnh hưởng
lớn trong doanh nghiệp giáo dục. Các mô hình ào tạo cố vấn học ường và cung cấp
dịch vụ gần ây ã ược phát triển và mang ến nhiều cơ hội hợp tác giữa các nhà tâm lý
học tư vấn và cố vấn học ường. Một mô hình hợp tác bao gồm các chương trình ào tạo,
nghiên cứu, dịch vụ và kích thước tổ chức chuyên nghiệp của các chuyên ngành ược
mô tả một cách chi tiết. Những thách thức có thể cản trở sự hợp tác mạnh mẽ hơn giữa 6 lOMoAR cPSD| 45349271
tâm lý tư vấn và tư vấn học ường, cũng như các ề xuất ể giải quyết chúng, cũng ược thảo luận. [32].
Ellen S. Amatea Ph.D., Mary Ann Clark, Ph trong nghiên cứu của mình ã sử
dụng một phương pháp lý thuyết có căn cứ ể ánh giá các quan niệm về vai trò cố vấn
học ường ược tổ chức bởi 26 quản trị viên làm việc trong các trường tiểu học, trung
học cơ sở hoặc trung học công lập. Nghiên cứu ược thiết kế ể xây dựng sự hiểu biết sâu
sắc hơn về cách các nhà quản lý trường học nhận thức về vai trò của cố vấn trường học.
Trong ó, vai tro của nhân viên tư vấn ược nhấn mạnh với các yêu cầu ược trang bị cả
về kiến thức và kĩ năng nghề nghiệp ể có thể ảm nhận chương trình tư vấn học ường. [29].
Allan Wigfield, Susan L. Lutz, A. Laurel Wagner thảo luận về sự phát triển tâm
lý của HS trong những năm ầu của thanh thiếu niên, tập trung vào nghiên cứu về những
thay ổi sinh học, nhận thức, bản thân HS. Nghiên cứu cũng thảo luận về sự ảnh hưởng
của bạo lực học ường ối với thanh thiếu niên. Các nghiên cứu trình bày về mối quan hệ
tích cực giữa GV và HS, và cố vấn và HS có thể dễ dàng chuyển ổi. Nghiên cứu ược
trình bày cho thấy những tác ộng tích cực của các chương trình tư vấn ược thiết kế ể
giúp HS dễ dàng chuyển sang học trung học cơ sở, cùng với các ề xuất tái cơ cấu vai
trò của các cố vấn trung học ể áp ứng nhu cầu phát triển của thanh thiếu niên sớm [28].
Kenneth W. Merrell, Ruth A. Ervin, and Gretchen Gimpel Peacock trong cuốn
sách của mình ã trình bày các ịnh nghĩa khác nhau của tâm lý học ường và các lĩnh vực
TVTLHĐ; Mô tả Đặc iểm chung của nhà tâm lý học bao gồm các khía cạnh như số
lượng và vị trí của các cá nhân làm việc trong lĩnh vực này, các tổ chức chuyên nghiệp
và trình ộ ào tạo. Cuốn sách trình bày tổng hợp các khía cạnh của các cá nhân làm việc
trong tâm lý học. Những khía cạnh nghề nghiệp cho thấy sự a dạng, sức mạnh, sáng
tạo và thách thức trong nghề. [34].
Tác giả Elias Zambrano, Felicia Castro-Villarreal, and Jeremy Sullivan
University of Texas at San Antonio trong công trình School Counselors and
School Psychologists: Partners in Collaboration for Student Success Within RTI
and CDCGP Frameworks i sâu nghiên cứu về vai trò ban ầu của cố vấn trường
học và nhà tâm lý học trường học là nhà cung cấp dịch vụ sức khỏe tâm thần cho 7 lOMoAR cPSD| 45349271
học sinh. Théo các tác giả này, ể công tác hỗ trợ học sinh về sức khỏe tâm thần
ược tốt, nhà quản lý phải quan tâm ến vai trò của hai ối tượng chính là cố vấn
trường học và nhà tâm lý học trường học. Họ là những người trực tiếp làm nhiệm
vụ chăm sóc sức khỏe tâm thần cho người học và ây là công việc chính của họ ở
trường học. Họ không phải là giáo viên [30].
Markie Falotico ã thiết kế bộ công cụ ể kiểm tra việc sử dụng thời gian của
các nhà tâm lý học ở trường từ ó xác ịnh hoạt ộng nào òi hỏi nhiều thời gian nhất.
Kết quả chỉ ra các nhà tâm lý học ở trường dành phần lớn thời gian của họ ể ánh
giá và ánh giá lại nhiều hơn là các hoạt ộng tư vấn hỗ trợ học sinh. Kết quả này
cho thấy một số hoạt ộng trong nhà trường có thể mất một lượng thời gian không
tương xứng và thời gian cho hoạt ộng hỗ trợ tâm lý học sinh ít ược nhà trường quan tâm [35].
Có thể thấy rằng các công trình trên ã ề cập ến những khía cạnh khác nhau của
ngành TVTLHĐ cũng như các vấn ề về việc quản lý hoạt ộng này ở các trường học.
Các công trình ều nhấn mạnh một nhà trường tốt là ở ó người quản lý phải quan tâm
ến vai trò của nhà hỗ trợ tâm lý học ường. Nhà quản lý phải cung cấp cho họ sinh những
thông tin về nhà hỗ trợ tâm lý học ường, ây là những người không làm nhiệm vụ dạy
học. Điều này thể hiện sự khác biệt rõ nét về công tác quản lý hoạt ộng tư vấn tâm lý
giữa nước ngoài và Việt Nam.
1.1.2. Những nghiên cứu ở Việt Nam
Xu hướng nghiên cứu kỹ năng tương tác như những kỹ năng tư vấn cơ bản ược
phát triển trong giai oạn về sau là cơ sở ể ứng dụng tư vấn trong nhiều lĩnh vực của
cuộc sống, trong ó có TVTLHĐ tại các trường PTDTNT. Chúng tôi nghiên cứu kỹ năng
và quản lý hoạt ộng TVTLHĐ theo hướng tiếp cận này.
Trước năm 1975 tại miền Nam Việt Nam, chương trình khải ạo học ường ã ược
triển khai trong các trường học. Sau ngày thống nhất ất nước, với sự thay ổi gần như
hoàn toàn cách thức tiếp cận của giáo dục, chương trình khải ạo ã không còn tồn tại
trong các trường học với úng nghĩa của nó.
Trong những năm trở lại ây, với sự xuất hiện hàng loạt những vấn ề liên quan ến
ạo ức, kỷ luật trường học, HS tự tử, áp lực thi cử, những rối loạn tâm lý, quan hệ thầy 8