Quy luật phủ định của phủ định - Triết học Mác - Lênin | Đại học Tôn Đức Thắng

MỞ ĐẦU
Quy luật phủ định của phủ định là quy luật về khuynh hướng cơ bản, phổ biến của
mọi vận động, phát triển diễn ra trong các lĩnh vực tự nhiên, xã hội và tư duy; đó là
khuynh hướng vận động, phát triển của sự vật thông qua những lần phủ định biện
chứng, tạo thành hình thức mang tính chu kỳ “phủ định của phủ định”1. Quy luật
này đã được vận dụng nhiều trong các lĩnh vực ở Việt Nam hiện nay, đặc biệt là
trong lĩnh vực thời trang. Để hiểu rõ hơn về quy luật phủ định của phủ định và sự
phát triển trong lĩnh vực thời trang ở Việt Nam hiện nay, em xin chọn đề tài: “Vận
dụng nội dung và ý nghĩa phương pháp luận của quy luật phủ định của phủ định để
lý giải sự phát triển trong lĩnh vực thời trang ở Việt Nam hiện nay”. NỘI DUNG
I, Khái niệm, nội dung và ý nghĩa của quy luật phủ định của phủ định.
1. Khái niệm phủ định, phủ định biện chứng.
Sự vật, hiện tượng sinh ra, tồn tại, phát triển rồi mất đi, được thay thế bằng sự
vật, hiện tượng khác; thay thế hình thái tồn tại này bằng hình thế tồn tại khác của
cùng một sự vật trong quá trình vận động, phát triển của nó. Sự thay thế đó gọi là sự phủ định.
Phủ định siêu hình: để hiểu phủ định biện chứng trước hết cần phủ định siêu
hình là gì. Phủ định siêu hình là sự phủ định sạch trơn, sự phủ định không tạo tiền
đề cho sự phát triển tiếp theo, không tạo cho cái mới ra đời, lực lượng phủ định là ở bên ngoài sự vật.
Phủ định biện chứng là phạm trù triết học dùng để chỉ sự phủ định tự thân, sự
phát triển tự thân, là mắt khâu quan trọng trong quá trình dẫn tới sự ra đời sự vật
mới, tiến bộ hơn sự vật cũ. Phủ định biện chứng có các đặc trưng cơ bản sau: tính
khách quan và tính kế thừa.
1 Giáo trình những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác-Lênin, Nxb. Chính trị quốc gia, 2009, tr.101
+ Khách quan: tự thân sự vật phủ định, không phụ thuộc vào ý muốn chủ quan
của con người, ngay cả hình thức (cách thức) phủ định của sự vật cũng không phụ
thuộc vào ý muốn chủ quan của con người. Đó là kết quả giải quyết mâu thuẫn bên trong sự vật quy định.
+ Có tính kế thừa: có sự liên hệ giữa cái cũ và cái mới, không phủ định sạch
trơn hoàn toàn cái cũ, mà kế thừa có lọc bỏ những cái cũ không còn phù hợp.
2. Nội dung quy luật phủ định của phủ định
Thứ nhất, phủ định của phủ định là khái niệm nói lên rằng sự vận động, phát
triển của sự vật thông qua hai lần phủ định biện chứng, dường như quay trở lại
điểm xuất phát ban đầu nhưng cao hơn.
Thứ hai, phủ định lần thứ nhất làm cho sự vật cũ trở thành cái đối lập của mình.
Sau những lần phủ định tiếp theo, đến một lúc nào đó sẽ ra đời sự vật mới mang
nhiều đặc trưng giống với sự vật ban đầu (xuất phát) song không phải giống nguyên
như cũ, dường như lặp lại cái cũ nhưng cao hơn.
Thứ ba, sự phủ định của phủ định là giai đoạn kết thúc một chu kỳ phát triển,
đồng thời lại là điểm xuất phát của một chu kỳ phát triển tiếp theo, tạo ra đường
xoáy ốc của sự phát triển. Mỗi đường mới của đường xoáy ốc thể hiển một trình độ
cao hơn của sự phát triển. Sự nối tiếp nhau của các vòng xoáy ốc thể hiển tính vô
tận của sự phát triển.
Thứ tư, phủ định của phủ định, ngoài hai đặc trưng như ở phủ định biện chứng
còn có thêm đặc trưng – có tính chu kỳ.
Thứ năm, trong hiện thực, một chu kỳ phát triển của sự vật có thể bao gồm
nhiều lần phủ định biện chứng.
3. Ý nghĩa phương pháp luận của quy luật phủ định của phủ định
 Quy luật phủ định của phủ định cho ta cơ sở để hiểu sự ra đời cái mới, mối
liên hệ giữa cái cũ và cái mới.
 Trong nhận thức và hoạt động thực tiễn cần chống thái độ phủ định sạch
trơn. Đồng thời phải biết sàng lọc những gì tích cực của cái cũ.
 Chống thái độ hư vô chủ nghĩa, đồng thời chống thái độ bảo thủ, khư khư ôm
lấy những gì đã lạc hậu, lỗi thời không còn phù hợp, không chịu đổi mới.
 Phải hiểu phát triển không phải là đường thẳng mà theo đường xoắn ốc đi
lên. Nghĩa là, có nhiều khó khăn, phức tạp trong quá trình vận động, phát
triển. Phát triển không phải là đường thẳng.
II. Vận dụng nội dung và ý nghĩa của quy luật phủ định của phủ định để lý
giải sự phát triển trong lĩnh vực thời trang ở Việt Nam hiện nay.
1. Tình hình thời trang ở Việt Nam hiện nay.
Trong vài năm trở lại đây, thời trang Việt Nam đã có rất nhiều thay đổi. Có thể
thấy nước ta bước vào thời kỳ hội nhập thế giới, hàng loạt các hiệp định được ký
kết, các nền văn hóa lớn du nhập vào nước ta, có ảnh hưởng không ít đến mọi mặt
của đời sống. Sự du nhập của nhiều nền văn hóa đã tạo ra sự đa dạng cho văn hóa
Việt Nam, trong lĩnh vực thời trang cũng vậy. Ngày nay người ta biết đến Việt Nam
không chỉ qua các bộ áo dài truyền thống nữa mà cũng là những xu hướng thời
trang mới, sự trẻ trung, năng động trong cách ăn mặc. Thị trường thời trang Việt
Nam có một nhu cầu được định hình và phát triển nên những người làm thời trang
ở nước ta đang gắng sức sáng tạo và cần mẫn sáng tạo. Vận dụng quy luật phủ định
của phủ định những nhà thiết kế đã tạo ra những bộ trang phục vừa hiện đại vừa
mang vẻ đẹp truyền thống Việt Nam.
2. Sự vận dụng quy luật phủ định của phủ định vào việc lý giải sự phát
triển trong lĩnh vực thời trang Việt Nam hiện nay.
Cũng có thể nói thời trang là một vòng lặp lại khi chúng ta đang sống ở thế kỷ
XXI nhưng đang mặc những bộ trang phục mang hơi hướng của nhiều thế kỷ trước,
chỉ là chúng đã được cách tân một cách hiện đại hơn, phù hợp hơn. Những bộ trang
phục của thời đại ngày nay là những kế thừa từ những trang phục của thời xưa
nhưng đã được sáng tạo, cải tiến để sao cho chúng hiện đại hơn, trẻ trung hơn.
Áo dài – bộ trang phục truyền thống của người Việt Nam, nhìn lại cả quá trình
lịch sử phát triển của bộ áo dài chúng ta có thể thấy nó đã được cách tân rất nhiều
để phù hợp với thời đại hơn. Quy luật phủ định của phủ định đã giúp nhìn rõ hơn về
quá trình phát triển áo dài của nước ta. Thế kỷ XVII, kiểu dáng sơ khai của chiếc áo
dài là chiếc áo giao lãnh bốn vạt, tiền thân của áo tứ thân. Áo giao lãnh khoác ngoài
yếm lót, mặc cùng váy đen và thắt lưng màu tương tự như áo tứ thân, chỉ khác là
hai vạt trước buông thả chứ không buộc trước bụng. Trong suốt thế kỷ XVIII – đầu
thế kỷ XX, để tiện hơn cho việc đồng án, buôn bán vất vả, người xưa đã chế ra
kiểu áo tứ thân gọn ghẽ với hai vạt trước rời nhau, có thể buộc lại, và hai vạt sau
may liền thành một tà áo. Người xưa phải ghép hai vạt áo sau để tạo tà vì thời đó
khổ vải chỉ rộng chừng 35 – 40cm. Là trang phục của tầng lớp bình dân, áo tứ
thân thường được may từ vải tối màu để tiện cho công việc. Phụ nữ thành thị ít phải
lao động thường mặc áo ngũ thân để phân biệt mình với tầng lớp lao động nghèo.
Áo ngũ thân có bốn vạt như áo tứ thân, được may liền nhau thành hai tà trước và
sau như áo dài. Vạt con thứ năm được may dưới tà trước như một mảnh áo lót kín
đáo. Áo có cổ và phom rộng, được mặc rộng rãi đến đầu thế kỷ XX. Trong những
năm 1939 – 1943, bước đột phá táo bạo, góp phần hình thành kiểu dáng của áo dài
ngày nay chính là kiểu áo dài “Le Mur” do họa sĩ Cát Tường sáng tạo vào năm
1939. Khác với phom dáng rộng truyền thống, ôm sát đường cong áo dài Le Mur
cơ thể với nhiều chi tiết Âu hóa như tay phồng, cổ khoét hình trái tim, đính nơ…
Chiếc áo “lai căng” này bị dư luận thời đó lên án mạnh mẽ, cho là không đứng đắn
nên chỉ có giới nghệ sĩ phong cách tân thời mới dám mặc. Đến năm 1943 thì kiểu
áo này dần bị lãng quên. Năm 1960, áo dài với tay raglan, tay áo được nối từ cổ xéo
xuống nách. Tà trước nối với tà sau qua hàng nút bấm từ cổ xuống nách và dọc
theo một bên hông. Kiểu ráp này vừa giảm thiểu nếp nhăn ở nách, cho phép tà áo
ôm khít theo đường cong người mặc, vừa giúp người phụ nữ cử động tay thoải mái,
linh hoạt. Từ đây, chiếc áo dài Việt Nam đã được định hình. Đầu những năm 1960,
áo dài Bà Nhu đã vấp phải phản ứng mạnh mẽ vì đi ngược với truyền thống và
thuần phong mỹ tục thời đó. Bà đã thiết kế ra kiểu áo dài hở cổ, bỏ đi phần cổ áo
hay còn gọi là cổ thuyền, cổ khoét. Nhưng ngày nay, mẫu áo dài rất được ưa
chuộng vì sự thoải mái và phù hợp với khí hậu nước ta. Những năm 1960, áo dài
chít eo thách thức quan điểm truyền thống trở thành kiểu dáng thời thượng. Lúc
này, chiếc áo nịt ngực tiện lợi đã được sử dụng rộng rãi. Phụ nữ thành thị với tư
duy cởi mở muốn tôn lên những đường cong cơ thể qua kiểu áo dài chít eo rất chặt
để tôn ngực. Gần cuối thập kỷ 60, áo dài mini trở nên thịnh hành trong giới nữ sinh
vì sự thoải mái, tiện lợi của nó. Tà áo hẹp và ngắn đến gần đầu gối, áo rộng và
không chít eo nhưng vẫn may theo đường cong cơ thể. Ngày nay, chiếc áo dài
truyền thống đã cách tân tạo ra rất nhiều kiểu dáng, sử dụng rất nhiều chất liệu khác
nhau. Áo dài mặc với quần jeans, áo dài tà ngắn, áo dài tranh vẽ, áo dài cong có thể
mặc trong ngày cưới... Như vậy, qua nhiều lần phủ định biện chứng được kế thừa từ
áo dài cổ truyền, áo dài ngày nay đã được cách tân phù hợp hiện đại hơn mà vẫn
mang vẻ đẹp truyền thống.
Trong những năm đầu của thập niên 90, quần ống loe có thể gọi là xu hướng
thời trang thời bấy giờ. Nhưng những năm gần đây, quần ống loe lại không còn ưa
chuộng vì mang lại cảm giác “sến” và khó mặc. Tuy nhiên mùa đông năm nay, mốt
quần ống loe dần trở lại. Không còn là những chiếc quần như xưa, quần ống loe
bây giờ đã được cải tiến và hiện đại hơn xưa. Những chiếc quần ngày xưa được
mặc định “ống càng rộng càng đẹp” thì bây giờ ngược lại. Ống quần được điều
chỉnh sao cho rộng vừa phải sao cho người nhìn nhận ra đây là quần ống loe nhưng
không tạo ra cảm giác lỗi thời. Độ dài quần cũng được điều chỉnh sao cho ngắn
hơn, lửng ở giữa bắp chân hoặc cao hơn mắt cá chân một chút. Quần ống loe sau
khi phủ định biện chứng đã trở thành chiếc quần ống loe hiện đại hơn, phù hợp hơn
với xu hướng thời trang hiện nay.
3. Một số vấn đề trong quá trình phát triển thời trang ở Việt Nam và giải pháp đưa ra. 3.1. Một số vấn đề:
Quá trình hội nhập giúp chúng ta có nhiều cơ hội hơn để học hỏi, tiếp thu tinh
hoa từ những nền văn hóa lớn trên thế giới. Ngược lại điều này cũng đặt ra những
thách thức trong quá trình hội nhập, làm sao để “hội nhập mà không hòa tan”. Nhìn
chung, các nhà thiết kế Việt Nam hiện nay được chia làm 2 nhóm: tôn thờ truyền
thống và chạy theo văn hóa phương Tây. Nhóm đầu tiên mải mê vinh danh văn hóa
dân tộc mà quên đi dòng chảy đương đại không ngừng nghỉ của vòng quay thời
trang. Trong khi đó, nhóm thứ hai là “nô lệ” của văn hóa phương Tây làm mất đi
bản sắc dân tộc2. Sự thiếu hụt về tài chính cũng như kinh nghiệm khiến các nhà
thiết kế trẻ gặp khó khắn trong công việc kinh doanh. Chính những điều này khiến
ngành công nghiệp thời trang Việt Nam mới chỉ dừng lại ở mức độ vi mô, mang
tính tự phát theo tư duy “mạnh ai người đấy làm” và chưa thể trở thành một ngành
công nghiệp thời trang đúng nghĩa.
3.2. Một số giải pháp đưa ra
Đầu tiên, chúng ta phải chuẩn bị tâm thế cho mình là một người làm chủ trong
cuộc chơi hội nhập. Luôn giữ cho mình tinh thần cầu tiến, sẵn sàng tiếp thu những
tinh hoa văn hóa của nhân loại, sàng lọc những thứ chưa thực phù hợp văn hóa
truyền thống của nước ta để giúp làm giàu hơn nữa cho thời trang nước nhà vừa
hiện đại vừa mang bản sắc văn hóa dân tộc.
2 http://www.elle.vn/the-gioi-thoi-trang/nganh-cong-nghiep-thoi-trang-viet-nam-hoi-nhap-hay-hoa-tan
Trong quá trình hội nhập này, các nhà thiết cần nhận thức rõ ràng, cần tự vấn
chính bản thân mình rằng mình là ai, mình phải trở thành thành tố không thể thiếu
trong quá trình hội nhập này. Từ đó mới tạo ra những màu sắc riêng biệt, góp phần
phát triển hơn nữa cho thời trang nước nhà. KẾT LUẬN
Qua quá trình nhận thức và vận dụng quy luật phủ định của phủ định đã lý
giải cho sự phát triển của thời trang Việt Nam hiện nay. Thời trang Việt Nam hiện
nay đang trong những bước đà phát triển và hội nhập với thế giới. Nhưng làm sao
để có thể giữ cho thời trang nước ta vừa đậm đà bản sắc văn hóa dân tộc vừa mang
xu hướng hội nhập với thế giới.
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
1, Bộ Giáo dục và đào tạo, Giáo trình những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác-
Lênin, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2009.
2, Trần Văn Phong, Đỗ Thị Thạch, An Như Hải, Hỏi – đáp môn những nguyên lí cư
bản của chủ nghĩa Mác – Lênin, Nxb. Đại học Quốc gia Hà Nội.
3, http://www.elle.vn/the-gioi-thoi-trang/nganh-cong-nghiep-thoi-trang-viet-nam-
hoi-nhap-hay-hoa-tan, truy cập ngày 24/12/2017.
4, http://gocnhosantruong.com/doi-song-xa-hoi/the-gioi-quanh-ta/81-%C3%A1o-d
%C3%A0i-vi%E1%BB%87t-nam-qua-c%C3%A1c-th%E1%BB%9Di-k%E1%BB
%B3, truy cập ngày 24/12/2017.
5, https://news.zing.vn/mot-quan-ong-loe-da-tro-lai-post699331.html, truy cập ngày 24/12/2017.