Quy luật Thống nhất và Đấu tranh giữa Mặt Đối lập trong Triết Học môn Triết học Mác - Lênin | Trường đại học Mở Hà Nội

lOMoAR cPSD| 48541417
1 .Quy luật thống nhất và đấu tranh giữa các mặt đối lập là gì?(khái niệm )
-Quy luật thống nhất và đấu tranh giữa các mặt đối lập còn biết đến với một
tên gọi “quy luật mâu thuẫn”. Quy luật này chỉ ra rằng mâu thuẫn luôn tồn
tại trong bản thân của sự vật, hiện tượng. Việc giải quyết mâu thuẫn nội tại
này chính là nguồn gốc và động lực cho sự vận động và phát triển của sự vật, hiện tượng.
-Là quy luật quan trọng nhất trong ba quy luật cơ bản của phép biện chứng
duy vật của triết học Mác – Lênin.
2 .Phân loại mâu thuẫn : - đa dạng, phong phú.
-Nó tồn tại trong tất cả các sự vật, hiện tượng, và trong tất cả các giai đoạn
phát triển của sự vật, hiện tượng. - Có 4 loại.
•Căn cứ vào mối quan hệ với sự vật: - mâu thuẫn phân thành : +mâu thuẫn bên trong +mâu thuẫn bên ngoài. Trong đó: °Mâu thuẫn bên trong
+ sự tác động qua lại giữa các mặt đối lập trong cùng một sự vật.
+ quyết định trực tiếp trong quá trình vận động, phát triển của sự vật. °Mâu thuẫn bên ngoài
+ mâu thuẫn trong mối quan hệ giữa sự vật đó với các sự vật khác. lOMoAR cPSD| 48541417
+ảnh hưởng đến quá trình vận động, phát triển của sự vật.
=> chỉ mang tính tương đối, bởi việc xác định 1 mâu thuẫn còn phụ thuộc vào phạm vi xem xét.
VD : Mâu thuẫn giữa cá nhân với cá nhân trong công việc cùng thực hiện
nhưng mỗi cách có một cách làm, phương án và cách giải quyết khác nhau .
Họ không cùng lý tưởng, quan điểm nên những tranh cãi xảy ra và nảy sinh
ra những mâu thuẫn về cách giải quyết công việc với nhau
=>Mâu thuẫn bên trong và bên ngoài tác động liên tục qua lại hai chiều.
(Điều kiện để giải quyết mâu thuẫn bên trong là mâu thuẫn bên ngoài phải được giải quyết.)
•Căn cứ vào ý nghĩa đối với sự tồn tại và phát triển của sự vật:
- mâu thuẫn cơ bản - mâu thuẫn không cơ bản. (Trong đó:
°Mâu thuẫn cơ bản (mâu thuẫn chính):
+tồn tại xuyên suốt quá trình tồn tại và phát triển của sự vật,
+quy định bản chất của sự vật cũng như quy định sự phát triển của sự vật ở tất cả các giai đoạn.
+khiến sự vật thay đổi về chất.
°Mâu thuẫn không cơ bản (mâu thuẫn phụ): không quy định bản chất của
sự vật, nhưng thể hiện một phương diện nào đó +không dẫn tới sự thay
đổi về chất của sự vật.)
•Căn cứ vào vai trò đối với sự tồn tại và phát triển trong giai đoạn nhất định của sự vật: lOMoAR cPSD| 48541417 - mâu thuẫn chủ yếu - mâu thuẫn thứ yếu. ( Trong đó :
°Mâu thuẫn chủ yếu trong một giai đoạn phát triển của sự vật sẽ là
+mâu thuẫn hàng đầu, nổi lên chi phối các mâu thuẫn khác (mâu thuẫn thứ
yếu) trong giai đoạn đó.
°Mâu thuẫn thứ yếu trong một giai đoạn phát triển của sự vật
+sẽ chịu sự chi phối của mâu thuẫn chủ yếu trong giai đoạn đó.
=>khi mâu thuẫn chủ yếu trong một giai đoạn được giải quyết thì chính là
điều kiện để sự vật vận động phát triển sang giai đoạn mới. Mâu thuẫn chủ
yếu có quan hệ chặt chẽ với mâu thuẫn cơ bản.)
•Căn cứ vào tính chất của quan hệ lợi ích:
- mâu thuẫn đối kháng -mâu thuẫn không đối kháng. ( Trong đó :
°Mâu thuẫn đối kháng là
+ mâu thuẫn xảy ra khi các lực lượng xã hội (các giai cấp, tầng lớp, tập
đoàn người trong xã hội) có các lợi ích cơ bản đối lập nhau (ví dụ: giai cấp
nông dân và địa chủ, giai cấp vô sản và tư sản có lợi ích cơ bản đối lập nhau
do đó giữa họ tồn tại mâu thuẫn đối kháng).
°Mâu thuẫn không đối kháng là
+mâu thuẫn xảy ra khi lợi ích cơ bản của các lực lượng xã hội thống nhất
nhau, tuy nhiên những lợi ích không cơ bản (lợi ích tạm thời, cục bộ) lại đối lập nhau.
-> chỉ được giải quyết bằng phương pháp đối kháng.
2.Sự phát triển và mối liên hệ với quy luật thống nhất và đấu tranh giữa các mặt đối lập lOMoAR cPSD| 48541417
-Sự phát triển và vận động của sự vật, hiện tượng gắn liền với sự thống nhất
và đấu tranh giữa các mặt đối lập. Chỉ khi có đấu tranh thì mới có sự vận động và phát triển.
-Nguồn gốc của sự phát triển của sự vật, hiện tượng :
là sự hình thành, phát triển và giải quyết mâu thuẫn giữa các mặt đối lập.
Mâu thuẫn biện chứng chứa đựng cả sự thống nhất và sự đấu tranh của các mặt đối lập.
=>Đây là 2 xu hướng khác nhau ,tác động tới các mặt đối lập -> mâu thuẫn
(có mối quan hệ không tách rời , gắn bó mật thiết trong quá trình phát triển
của sự vật, hiện tượng. )
-Sự phát triển của sự vật là sự thống nhất giữa tính ổn định và tính thay đổi.
+ tính ổn định và tính thay đổi đc quy định bởi sự thống nhất và sự đấu
tranh giữa các mặt đối lập
+ Nếu các mặt đối lập không có sự thống nhất thì cũng không thể có sự đấu
tranh giữa chúng và dẫn tới không có sự chuyển hóa và phát triển của sự vật.
3.Các giai đoạn vận động theo quy luật thống nhất và đấu tranh giữa các mặt đối lập:
=>Sự vận động, chuyển hóa của các mặt đối lập dẫn tới sự phát triển.
Đây là kết quả tất yếu của sự đấu tranh giữa các mặt đối lập mang tính
tuyệt đối, sự thống nhất giữa các mặt đối lập mang tính tương đối.
4.Các giai đoạn vận động giữa các mặt đối lập là một quá trình đấu tranh phức tạp bao gồm:
•giai đoạn hình thành mâu thuẫn, lOMoAR cPSD| 48541417
•giai đoạn mâu thuẫn phát triển
•giai đoạn giải quyết mâu thuẫn.
*Giai đoạn hình thành mâu thuẫn:
Ở giai đoạn này sự vật tuy đồng nhất nhưng bắt đầu xuất hiện những sự khác
nhau căn bản (và những sự khác nhau có khuynh hướng trái ngược nhau), bao gồm: •khác nhau bề ngoài,
•hoặc khác nhau bản chất.
=>Sự khác nhau này dẫn tới sự hình thành của các mặt đối lập (chính là mâu thuẫn).
*Giai đoạn phát triển của mâu thuẫn:
Sự khác nhau căn bản ở giai đoạn đầu càng trở nên đối lập nhau.
=>Giai đoạn này, các mặt đối lập tác động qua lại, đấu tranh lẫn nhau, xung
đột gay gắt với nhau dẫn tới sự thay đổi tất yếu của các mặt đối lập, do đó
dẫn tới sự phát triển của mâu thuẫn.
*Giai đoạn giải quyết mâu thuẫn:
là giai đoạn mà sự xung đột, đấu tranh của các mặt đối lập đạt tới một trình
độ nhất định, đủ điều kiện để sự chuyển hóa lẫn nhau. Sự chuyển hóa có
nhiều hình thức đa dạng, bao gồm: hai mặt đối lập chuyển hóa lẫn nhau
thành một thể thống nhất, hoặc hai mặt đối lập chuyển hóa thành các chất
mới. Khi đó, thể thống nhất mới (sự vật mới) ra đời thay thế cho thể thống
nhất cũ (sự vật cũ) nhờ đó mâu thuẫn lúc này được giải quyết.
==>Tuy nhiên, khi mâu thuẫn được giải quyết, sự vật mới ra đời thì chính nó
lại mang trong mình một mâu thuẫn mới.
Sự hình thành mâu thuẫn mới, phát triển và giải quyết mâu thuẫn tiếp tục
diễn ra, tạo ra sự vận động và phát triển liên tục của sự vật. Nếu không giải
quyết thì không có sự ra đời của sự vật mới, tức là không có sự phát triển. lOMoAR cPSD| 48541417
Tóm lại, quy luật thống nhất và đấu tranh giữa các mặt đối lập: -
có vai trò quan trọng đối với sự vận động, phát triển của các sự vật,
hiện tượng trong xã hội. -
được áp dụng phổ biến trong mọi lĩnh vực của đời sống, đặc biệt là
trong quy luật vận động của nền kinh tế.
VD: trong hoạt động kinh tế thì sản xuất và tiêu dùng sẽ phát triển theo
những chiều hướng trái ngược nhau. Sản xuất chính là việc tạo ra của cải vật
chất, sản phẩm để có thể đáp ứng được nhu cầu của người tiêu dùng. Còn
tiêu dùng là mục đích cuối cùng của việc sản xuất, tất cả những sản phẩm
được sản xuất ra đều cần có người tiêu dùng.
== > Vậy thì chúng ta thấy trong bản thân con người, con người là một sự
vật và bản thân chúng ta cũng có rất nhiều mâu thuẫn , chúng ta thấy rằng
mâu thuẫn và đấu tranh của các cái mặt đối lập nó là nguồn gốc là động lực
của mọi sự vận động phát triển cho nên bản thân mỗi con người khi chúng ta
phát hiện ra mình còn có những điểm khiếm khuyết khi chúng ta biết mình
còn kém còn hạn chế tức là chúng ta bắt đầu phát hiện ra mâu thuẫn bắt đầu
phát hiện ra mâu thuẫn vấn đề chúng ta giải quyết mâu thuẫn đó như thế nào
để chúng ta phát triển về kiến thức ,về tri thức ,về kỹ năng ,về năng lực, về phẩm chất…
== > Luận giải vai trò của chủ nghĩa tư bản trong tiến trình phát triển các
hình thái kinh tế - xã hội như một quá trình lịch sử - tự nhiên, C. Mác đã chỉ
rõ: “Khi nói đến mặt tích cực của lao động làm thuê, thì như vậy là người ta
thừa nhận mặt tích cực của tư bản, của công nghiệp lớn, của cạnh tranh tự do,
của thị trường thế giới, và tôi thấy không cần phải giảng giải để các bạn thấy
rõ rằng không có những quan hệ sản xuất ấy thì cũng không tạo ra được
những tư liệu sản xuất, những phương tiện vật chất để giải phóng giai cấp vô
sản và thành lập một xã hội mới, và bản thân giai cấp vô sản cũng không thể
đạt đến một sự thống nhất và một trình độ phát triển trong đó giai cấp ấy sẽ
thực sự hoàn thành một cuộc cách mạng để đổi mới xã hội và đổi mới bản
than”.Chính vì vậy mà V. I. Lê-nin coi “sự phát triển là một cuộc “đấu
tranh” giữa các mặt đối lập”