Dừng lại và suy ngẫm trang 112 SGK Sinh 10
Câu 1: Thế nào là công nghệ tế bào động vật? Nêu nguyên lí và một số
thành tựu của công nghệ tế bào động vật. Lời giải
- Công nghệ tế bào động vật là quy trình công nghệ nuôi cấy các loại tế
bào động vật và tế bào người trong môi trường nhân tạo để tạo ra một
lượng lớn tế bào nhằm mục đích nghiên cứu và ứng dụng trong thực tế.
- Nguyên lí của công nghệ tế bào động vật là nuôi cấy các tế bào gốc trong
môi trường thích hợp và tạo điều kiện để chúng phân chia rồi biệt hóa
thành các loại tế bào khác nhau. Trong đó, tế bào gốc là những tế bào có
thể phân chia và biệt hóa thành nhiều loại tế bào khác nhau.
- Một số thành tựu nổi bật và có ý nghĩa lớn trong thực tiễn của công nghệ tế bào động vật là:
+ Nhân bản vô tính vật nuôi: đã tạo ra những động vật nhân bản vô tính ở
nhiều loài như: ếch, bò, lợn, cừu, ngựa, lừa, chó, mèo, khỉ và nhiều loài
động vật có vú khác, trong đó nổi bật nhất là sự ra đời của con cừu nhân
bản đầu tiên trên thế giới có tên là Dolly vào năm 1996. Tại Việt Nam, các
nhà khoa học ở Viện Chăn nuôi cũng lần đầu tiên nhân bản thành công vật
nuôi là con lợn Ỉ. Nhân bản vật nuôi không chỉ nhằm mục đích sinh sản tạo
ra nhiều cá thể có cùng kiểu gene ưu việt mà chúng còn làm tăng số lượng
cá thể của những loài có nguy cơ tuyệt chủng.
+ Liệu pháp tế bào gốc: đang được ứng dụng trong việc chữa trị một số
bệnh ung thư ở người. Các nhà khoa học cũng kì vọng sẽ chữa được các
bệnh như Parkinson, bệnh tiểu đường type I, người có cơ tim bị tổn thương
do đột quỵ hay bị tổn thương các tế bào thần kinh. Thành tựu trong nuôi
cấy các tế bào động vật cũng cho phép các nhà nghiên cứu phát triển thịt
nhân tạo làm thực phẩm cho con người.
+ Liệu pháp gene: chữa bệnh di truyền nhờ thay thế gene bệnh bằng gene lành.
Câu 2: Tế bào gốc là gì? Phân biệt các loại tế bào gốc. Nuôi cấy các tế bào
người và động vật trong ống nghiệm đem lại những lợi ích gì? Lời giải
• Khái niệm tế bào gốc: Tế bào gốc là những tế bào có thể phân chia và
biệt hóa thành thành loại tế ào khác nhau.
• Phân biệt các loại tế bào gốc:
+ Tế bào gốc phôi (tế bào gốc vạn năng): Có nguồn gốc từ phôi sớm của
động vật, có thể phân chia và biệt hóa thành mọi loại tế bào của cơ thể trưởng thành.
+ Tế bào gốc trưởng thành (tế bào gốc đa tiềm năng): Có nguồn gốc từ các
mô của cơ thể trưởng thành, chỉ có thể phân chia và biệt hóa thành một số
loại tế bào nhất định của cơ thể.
• Nuôi cấy tế bào người và động vật mang lại nhiều lợi ích:
+ Mở ra triển vọng tạo ra tế bào, mô, cơ quan thay thế cho người bệnh mà
không gặp trường hợp loại thải tế bào ghép vì nhân tế bào được cấy vào tế
bào trứng là nhân của tế bào da người bệnh. Các tế bào được nhân dòng
trong ống nghiệm là tế bào của người bệnh nhưng là tế bào khỏe mạnh.
+ Cho phép nghiên cứu và phát triển thịt nhân tạo làm thực phẩm cho con người.
+ Ứng dụng để sản xuất ra các protein chữa bệnh cho người.
Dừng lại và suy ngẫm trang 114 SGK Sinh 10
Câu 1: Công nghệ tế bào thực vật là gì? Lời giải
- Công nghệ tế bào thực vật là quy trình công nghệ nuôi cấy các tế bào, mô
thực vật ở điều kiện vô trùng để tạo ra các cây có kiểu gene giống nhau
nhằm mục đích nhân giống.
Câu 2: Nêu nguyên lí công nghệ tế bào thực vật. Để cho các tế bào thực
vật đã biệt hóa có thể phân chia và phát triển thành một cây hoàn chỉnh thì
các nhà khoa học cần nuôi cấy tế bào trong những điều kiện như thế nào? Lời giải
- Nguyên lí của công nghệ tế bào thực vật là dùng môi trường dinh dưỡng
có bổ sung các hormone thực vật thích hợp để tạo điều kiện cho các tế bào
thực vật phân chia và biệt hóa thành các loại tế bào khác nhau, từ đó hình thành nên các cây mới.
- Để cho các tế bào thực vật đã biệt hóa có thể phân chia và phát triển
thành một cây hoàn chỉnh thì các nhà khoa học cần nuôi cấy tế bào trong
những điều kiện môi trường dinh dưỡng có bổ sung các hormone thực vật
thích hợp với từng giai đoạn phát triển của mô, cây.
Câu 3: Nêu một số thành tựu của công nghệ tế bào thực vật. Lời giải
Một số thành tựu của công nghệ tế bào thực vật là:
- Kĩ thuật nuôi cấy mô tế bào: nhân nhanh với số lượng lớn cây ở những
loài quý hiếm có thời gian sinh trưởng chậm, cây kháng bệnh virus và
nhiều bệnh khác. Công nghệ tế bào thực vật kết hợp với công nghệ di
truyền có thể tạo ra giống cây biến đổi gene (có gene đã được chỉnh sửa)
hay cây chuyển gene (có thêm gene từ loài khác) nhằm thỏa mãn nhu cầu của con người.
- Kĩ thuật lai tế bào sinh dưỡng: giúp tạo ra giống mới mang đặc điểm của
hai loài mà bằng phương pháp tạo giống thông thường không tạo ra được.
- Kĩ thuật nuôi cấy hạt phấn hoặc noãn chưa thụ tinh: có thể tạo ra các cây
có kiểu gene đồng hợp tử về tất cả các gene, đem lại nhiều lợi ích trong
công tác tạo giống cây trồng.
Luyện tập và vận dụng trang 114 SGK Sinh 10
Câu 1: Khi đi ngang qua một cánh đồng trồng cây chuối, người ta có thể
dễ dàng phát hiện ra đó có phải là những cây chuối nuôi cấy mô hay
không. Em hãy giải thích tại sao? Lời giải
Các giống cây được tạo ra nhờ nuôi cấy mô có thường sạch bệnh và có
tính đồng nhất cao về mặt di truyền. Do đó, đặc điểm hình thái, sinh lý của
các cây chuối trồng trên cùng một cánh đồng, được hưởng cùng điều kiện
chăm sóc sẽ rất tương đồng với nhau, giúp người ta có thể dễ dàng phát
hiện ra đó có phải là những cây chuối nuôi cấy mô hay không.