Soạn bài Chí Phèo | Ngữ Văn 11 Kết nối tri thức

Trước khi đọc
Câu 1: Thế nào là định kiến xã hội? Các định kiến xã hội có thể ảnh hưởng
đến cá nhân và cộng đồng như thế nào?
Định kiến xã hội là những ý kiến, quan điểm đã được hình thành trước
trong suy nghĩ con người. Mang đến các đánh giá chủ quan về hiện tượng,
sự vật hay con người. Định kiến đó được xây dựng trước khi con người
nhận thức được các dữ kiện có liên quan hoặc biết rõ những thông tin liên
quan của một sự kiện cụ thể. Từ đó dẫn đến các đánh giá không chính xác,
không dựa trên căn cứ xác đáng.
Định kiến xã hội chính là cách nhìn nhận cứng nhắc, bảo thủ về bản chất
của những con người, loại người, tầng lớp người cụ thể trong đời sống
một cộng đồng. Ấn tượng không tốt về một người, một loại người tại một
thời điểm đã duy trì lâu dài trong ý thức của các thành viên cộng đồng.
Định kiến cũng là sự phát huy thái quá của dư luận xã hội.
Các định kiến xã hội sẽ ảnh hưởng: mang đến cảm giác tiêu cực, trong xã
hội, nếu chỉ đánh giá người khác thông qua định kiến, như định kiến về
hình xăm thì hệ quả đầu tiên mà chúng ta đánh giá không đúng về họ, từ
đó sẽ dẫn đến những hành xử hoặc quyết định sai lầm, gây nên những tổn
hại đến lợi ích vật chất cũng như tinh thần của người khác, của chính mình
và cũng có thể của tất cả mọi người xung quanh. Người bị hiểu nhầm nặng
nề thì bị ức chế tâm lý và dần thui chột tài năng… Còn đối với người đánh
giá sai về người khác cũng không thể nào giao tiếp tốt với những người
khác được nữa, từ đó các mối quan hệ xã hội sẽ dần có nguy cơ bị rạn nứt
hoặc đổ vỡ không thể cứu vãn.
Câu 2: Có thể bạn đã từng nghe thấy người ta gọi tính cách hay cách ứng
xử của một ai đó là "Chí Phèo". Cách gọi ấy đã hàm ẩn sự đánh giá như
thế nào đối với tính cách hay cách ứng xử này?
Em đã từng nghe người thân nhắc đến từ “Chí Phèo” để chỉ cách cư xử
của người khác. Những người bị nói như vậy thường là những người hay
nghiện rượu, say xỉn, không chịu khó làm ăn, bòn rút tiền của của vợ con,
không phải một người tử tế, thích đánh lộn. Vì vậy, em có thể khẳng định
cách nói như vậy để chỉ những người không tốt đẹp, nghiện rượu, không
làm ăn và gây đau khổ cho người khác. Đọc văn bản
Câu 1: Chú ý sự luân phiên của các điểm nhìn (điểm nhìn của người kể
chuyện và nhân vật, điểm nhìn bên ngoài và bên trong).
Điểm nhìn trần thuật: ngoi kể thứ ba theo điểm nhìn bên trong. Nhân vật
mang điểm nhìn bên trong thường là nhân vật chính trong truyện (Chí Phèo).
Điểm nhìn được thay đổi từ điểm nhìn bên ngoài đến điểm nhìn bên trong,
từ điểm nhìn không gian đến điểm nhìn thời gian, từ điểm nhìn một người
đến điểm nhìn của số đông, có khi điểm nhìn trao cho nhân vật này, lúc
thì trao cho nhân vật khác, nghĩa là toàn truyện có một sự di chuyển điểm
nhìn liên tục. Nhân vật thì được đặt trong trung tâm của các điểm nhìn.
Với nhân vật Chí Phèo, mở đầu truyện ngắn là cái nhìn trần thuật của
người kể chuyện. Sau đó, với hình thức lời nửa trực tiếp, điểm nhìn của
chủ thể trần thuật lại hóa thân vào điểm nhìn của Chí Phèo: “Hắn vừa đi
vừa chửi. Bao giờ cũng thế, cứ rượu xong là hắn chửi. Bắt đầu chửi trời.
Có hề gì? Trời có của riêng người nào? Rồi hẳn chửi đời. Thế cũng chẳng
sao: đời là tất cả nhưng chẳng là ai… Không ai lên tiếng cả. Tức thật! Tức
thật! Ồ! Thế này thì tức thật! Tức chết đi được mất! Đã thế, hắn phải chửi
cha đứa nào không chửi nhau với hắn”. Trong “Chí Phèo”, xuất hiện dày
đặc kiểu lời nói nửa trực tiếp như thế. Hình thức này cho phép chủ thể
trần thuật di chuyển điểm nhìn rất linh hoạt, đồng thời với kiểu độc thoại
nội tâm, chủ thể trần thuật có điều kiện soi chiếu vào những mảng tâm
trạng sâu kín nhất của nhân vật.
Câu 2: Vì sao Chí Phèo lại khiến dân làng Vũ Đại e sợ khi hắn mới từ nhà tù trở về làng?
Bởi do dáng vẻ bên ngoài của hắn, cái đầu thì trọc lốc, cái răng cạo trắng
hớn, cái mặt thì đen mà rất cơng cơng, hai mắt gườm gườm trông gớm
chết. Cái ngực phanh, đầy những nét chạm trổ rồng, phượng với một ông
tướng cầm chùy, có hai cánh tay cũng thế.
Câu 3: Người kể chuyện có hoàn toàn miêu tả cảnh Chí Phèo gây sự với
người nhà Bá Kiến chỉ từ điểm nhìn của mình?
Khi hắn say khướt, xách một cái vỏ chai đến cổng nhà bá Kiến, gọi tận
tên tục ra mà chửi. Cụ bá không có nhà. Thấy bộ điệu hung hăng của hắn,
bà cả đùn bà hai, bà hai thúc bà ba, bà ba gọi bà tư, cuối cùng không ai ra.....
Câu 4: Chú ý những chi tiết miêu tả cách "ứng phó" của Bá kiến đối với
Chí Phèo và người nhà của mình.
Bá Kiến đối với Chí Phèo: xưng "anh".
Bá Kiến với người nhà của mình: quát mắng và đuổi vào trong nhà.
Câu 5: Những cảm giác, ấn tượng gì đánh dấu thời điểm bắt đầu diễn ra
sự thay đổi bên trong con người Chí Phèo?
Chí Phèo cảm nhận được sự sống của thiên nhiên: mặt trời bên ngoài nắng
rực rỡ, nghe thấy chim ríu rít bên ngoài, tiếng cười nói của những người
đi chợ, .... cảm nhận được những niềm vui xung quanh.
Câu 6: Điều gì ám ảnh Chí Phèo nhất khi nghĩ về cuộc đời của mình?
Hắn dường như đã trông thấy trước tuổi già của hắn, đói rét và ốm đau,
cô độc là điều đáng sợ nhất.
Câu 7: Lòng trắc ẩn của thị Nở dành cho Chí Phèo được thể hiện qua ý
nghĩa và hành động nào?
Lòng trắc ẩn của thị Nở dành cho Chí Phèo được thể hiện qua: nấu cháo
hành, chăm sóc khi hắn bị ốm.
Câu 8: Người kể chuyện đặt điểm nhìn ở đâu khi miêu tả những cảm xúc
của Chí Phèo lúc đón nhận bất cháo hành của thị Nở?
Người kể chuyện đã đặt điểm nhìn trần thuật và nhân vật để miêu tả những
cảm xúc của Chí Phèo lúc đón nhận bất cháo hành của thị Nở.
Câu 9: Lời kể và điểm nhìn của người kể chuyện thể hiện thái độ như thế nào đối với Chí Phèo?
Lời kể và điểm nhìn của người kể chuyện thể hiện thái độ nhân đạo nhằm
thức tỉnh con người hắn.
Câu 10: Lí do bà cô thị Nở dứt khoát không cho cháu mình đến với Chí
Phèo có thỏa đáng không?
Bà ta đã không thể mở lòng, không thể suy nghĩ một cách tích cực rằng
Chí Phèo sẽ thay đổi và Thị Nở ít ra cũng hơn bà có được hạnh phúc, bởi
lý trí của bà ta bị che mờ bởi sự ích kỷ, bởi những định kiến cay nghiệt
mà người đời gán cho Chí Phèo.
Câu 11: Tại sao tâm trí của Chí Phèo lúc này lại bị ám ảnh bởi hơi cháo hành?
Bởi đó là hương vị tình người đầu tiên của một người dành cho hắn. Sau
năm ngày ở với Chí Phèo, Thị Nở “bỗng nhớ ra mình còn một bà cô trên
đời” và quyết định “dừng yêu” để xin ý kiến bà cô. Thị bị bà cô xỉa xói
vào mặt và khi quay lại nhà Chí Phèo, Thị chửi Chí bằng tất cả những lời
của bà cô và vùng vằng quay về. Chí “ngẩn người ra” và chạy vội ra níu
tay Thị nhưng bị Thị dúi cho một cái rồi bỏ về. Chí rơi xuống hố sâu của
tuyệt vọng. Thị Nở đã phụ bạc hắn, hắn không còn cơ hội để quay về với
cuộc sống lương thiện. Tuyệt vọng, hắn uống rượu nhưng càng uống càng
tỉnh và thoang thoảng cứ thấy “hơi cháo hành”. Đó là biến thể của “bát
cháo hành”. Hắn không say, vị ngọt tình người cứ thoang thoảng để hắn
đau khổ “khóc rưng rức”.
Câu 12: Việc Chí Phèo tìm đến nhà bá Kiến có phải hoàn toàn do hắn đã
say như nhận xét trước đó của người kể chuyện không?
Cũng có say nhưng không hoàn toàn.
Câu 13: Đây có phải là những lời của một kẻ say không?
"Tao muốn làm người lương thiện". Đó là câu nói thành thực nhất, tiếng
đầu tiên và cũng là lời cuối cùng trong cuộc đời đã bị tha hóa một cách
khủng khiếp của Chí Phèo. Khi hắn say nhất cũng là lúc hắn tỉnh nhất, là
lúc còn kịp nhận ra nghĩa lí của cuộc sống chính là ở hai chữ "lương thiện"
kia, để rồi điều đó bỗng trở thành khát vọng của hắn sau bao ngày vật vã
với rượu và những lời chửi bới "tao muốn", lần đầu tiên cái mong muốn
của Chí Phèo không phải là dăm đồng bạc lẻ của cụ Bá, không phải dăm
cút rượu hay một ít đồ nhắm, những nhu cầu vật chất mà là một mong
muốn có tính trừu tượng, sự lương thiện.
Câu 14: Người kể chuyện có đưa ra lời bình luận hay đánh giá nào của
mình về sự việc xảy ra ở làng Vũ Đại không?
Người kể chuyện không đưa ra lời bình luận trực tiếp nào cho sự việc xảy
ra ở làng Vũ Đại mà tác giả thể hiện sự đánh giá của mình qua lời nói của
người dân làng Vũ Đại, có người mừng thầm, có người mừng ra mặt, có
người ngờ vực… họ đều cho rằng hai thằng đấy chết là xứng đáng bởi cả
hai đều chẳng phải người tốt đẹp gì. Qua đó, người kể chuyện thể hiện
góc nhìn đa chiều của mình, không nghiêng về bất cứ bên nào.
Câu 15: Ý nghĩa của hình ảnh cái lò gạch cũ là gì?
Hình ảnh cái lò gạch cũ xuất hiện ở đầu tác phẩm: “Một anh đi thả ống
lươn nhặt được một đứa trẻ trần truồng và xám ngắt trong một cái váy đụp
để bên một lò gạch bỏ không…” và xuất hiện ở cuối tác phẩm: Thị Nở
nhớ lại những lúc ăn nằm với Chí Phèo, Thị nhìn nhanh xuống bụng và
“đột nhiên thị thấy thoáng hiện ra một cái lò gạch cũ bỏ không, xa nhà
cửa và vắng người qua lại…”.
=> Kết cấu đầu cuối tương ứng: mở đầu là sự xuất hiện của cái lò gạch,
kết thúc cũng bằng hình ảnh cái lò gạch.
=> Hình ảnh ẩn dụ cho vòng luẩn quẩn của những kiếp người như Chí
Phèo. Qua đó tác giả muốn khẳng định: Chí Phèo không phải là một hiện
tượng cá biệt mà là một hiện tượng phổ biến có tính quy luật trong xã hội bấy giờ. Sau khi đọc
Câu 1: Tóm tắt cốt truyện Chí Phèo theo trình tự thời gian cuộc đời nhân
vật. Hãy đánh giá hiệu quả của việc phá vỡ trình tự này trong mạch trần thuật của tác phẩm.
- Tóm tắt cốt truyện Chí Phèo: Chí Phèo là đứa trẻ bị bỏ rơi, được người
dân làng Vũ Đại cưu mang, đến năm 18 tuổi, hắn đi làm thuê cho nhà bá
Kiến. Vì vợ bá Kiến thường gọi Chí Phèo vào xoa bóp, bá Kiến ghen, đổ
tội rồi bắt Chí Phèo đi tù. Bi kịch của Chí Phèo bắt đầu từ đây. Hắn ra tù,
trở về làng với một con người hoàn toàn khác và trở thành con quỷ của
làng Vũ Đại. Hắn đến nhà bá Kiến ăn vạ với kẻ đã cho hắn vào tù. Bá
Kiến xoa dịu hắn và biến hắn trở thành tay sai cho mình. Chí Phèo gặp gỡ
và yêu thị Nở, con đường hoàn lương của hắn mở ra. Nhưng rồi vì bà cô
can ngăn, thị Nở đòi chia tay hắn, đồng nghĩa với việc dập tắt hy vọng
trong Chí Phèo. Chẳng còn ai trên đời này quan tâm đến mình, hắn muốn
đến tìm kẻ đầu sỏ của mọi chuyện là bá Kiến. Hắn giết bá Kiến và cũng
tự kết liễu đời mình. Thị Nở thấy vậy liền nghĩ về cái lò gạch – nơi Chí
Phèo được người ta tìm thấy mang về nuôi.
- Đánh giá hiệu quả của việc phá vỡ trình tự này trong mạch trần thuật của
tác phẩm: việc phá vỡ trình tự này trong mạch trần thuật nhằm nhấn mạnh
2 diễn biến lớn trong cuộc đời của Chí Phèo đó là làm con quỷ làng Vũ
Đại và quá trình hoàn lương muốn trở lại làm người bình thường của Chí
Phèo. Từ đó, tác giả muốn khẳng định dù trong bất cứ hoàn cảnh cảnh
nào, con người vẫn luôn giữ được bản tính lương thiện vốn có và ông luôn
đặt niềm tin vào nhân cách của con người.
Câu 2: Phân loại điểm nhìn trần thuật trong đoạn mở đầu theo các bình
diện: điểm nhìn của người kể chuyện/ điểm nhìn của nhân vật (Chí Phèo,
dân làng Vũ Đại); điểm nhìn bên ngoài và điểm nhìn bên trong. Nhận xét
về tương quan và sự dịch chuyển giữa các điểm nhìn này, qua đó, chỉ ra
những nét đặc sắc trong cách Nam Cao mở đầu câu chuyện.
* Phân loại điểm nhìn trần thuật trong đoạn mở đầu theo các bình diện:
điểm nhìn của người kể chuyện/ điểm nhìn của nhân vật (Chí Phèo, dân
làng Vũ Đại); điểm nhìn bên ngoài và điểm nhìn bên trong:
- Điểm nhìn bên ngoài (điểm nhìn kể chuyện): được hiểu là lời kể của tác
giả với vai trò là người chứng kiến, hiểu rõ toàn bộ câu chuyện dưới cái
nhìn trực diện, khách quan, diễn tả sự việc diễn ra một cách chân thực,
giúp người đọc hiểu được diễn biến của câu chuyện.
- Điểm nhìn bên trong (điểm nhìn của nhân vật): tác giả đóng vai thành
các nhân vật trong truyện, đưa ra quan điểm, phán xét của mình về mỗi sự
việc trong truyện qua những câu cảm thán, những lời bàn tán, bình phẩm.
Từ đó làm nổi bật lên góc nhìn đa chiều, đa dạng bởi đan xen những cung
bậc cảm xúc khác nhau của những người trong cuộc và giúp người đọc
hiểu hơn về tuyến tính của mỗi nhân vật.
* Nhận xét về tương quan và sự dịch chuyển giữa các điểm nhìn này
Tác giả sử dụng lối kể chuyện rất độc đáo bằng việc dịch chuyển linh hoạt
giữa các điểm nhìn, từ người kể chuyện chuyển sang lời kể của nhân vật
một cách độc đáo, tài tình. Với nhân vật Chí Phèo, mở đầu truyện ngắn là
cái nhìn trần thuật của người kể chuyện. Sau đó, với hình thức lời nửa trực
tiếp, điểm nhìn của chủ thể trần thuật lại hóa thân vào điểm nhìn của Chí
Phèo: “Hắn vừa đi vừa chửi. Bao giờ cũng thế, cứ rượu xong là hắn
chửi…” Trong phần đầu của “Chí Phèo” cũng xuất hiện dày đặc kiểu lời
nói nửa trực tiếp như thế. Hình thức này cho phép chủ thể trần thuật di
chuyển điểm nhìn rất linh hoạt, đồng thời với kiểu độc thoại nội tâm, chủ
thể trần thuật có điều kiện soi chiếu vào những mảng tâm trạng sâu kín
nhất của nhân vật. Để từ đó, giúp người đọc hiểu rõ hơn về từng nhân vật trong tác phẩm.
Câu 3: Phân tích diễn biến tâm trạng của Chí Phèo vào buổi sáng sau cuộc
gặp gỡ với thị Nở đêm trước. Theo bạn, nhân tố nào mang tính quyết định
đối với quá trình hồi sinh nhân tính của nhân vật? Vì sao?
Tỉnh dậy sau đêm say sưa gặp Thị Nở, điều đầu tiên Nam Cao để cho Chí
nhận ra ấy là thực tại của bản thân mình. Hắn sống trong một túp lều, túp
lều mà hắn đã phải đánh đổi bằng máu, bằng lương tri, làm tay sai cho bá
Kiến mà có được. Một túp lều ẩm thấp, tối tăm: “Ở đây người ta thấy
chiều lúc xế trưa và gặp đêm khi bên ngoài vẫn sáng”. Đây không phải
nơi ở của con người, nó là địa ngục trần gian mà Chí đang chết dần chết
mòn trong đó. Vậy mà chưa bao giờ Chí Phèo nhận thấy thế bởi Chí Phèo
chưa bao giờ hết say. Đây là lần đâu tiên Chí nhận ra cái hiện thực cay
đắng phũ phàng ấy. Hắn bắt đầu cảm nhận được cuộc sống xung quanh
mình và có những cảm xúc của một con người. Lần đầu tiên từ khi ra tù,
Chí Phèo tỉnh rượu và có cái cảm giác “miệng đắng, lòng mơ hồ buồn”.
Lần đầu tiên, Chí Phèo nghe được những âm thanh quen thuộc của cuộc
sống hằng ngày xung quanh hắn : “tiếng chim hót ngoài kia vui vẻ quá”,
“tiếng anh thuyền chài gõ mái chèo đuổi cá”, tiếng trò chuyện của những
người đi chợ về…Những âm thanh ấy đã gợi nhớ trong hắn ước mơ giản
dị từ thuở xa xưa : “có một gia đình nho nhỏ, chồng cuốc mướn cày thuê,
vợ dệt vải”. Quá khứ tuy nghèo khổ ấy nay với Chí cũng là một điều thật
xa vời. Thực tại giờ đây của hắn là “già mà vẫn còn cô độc”. Điều ấy
khiến hắn buồn và lo lắng cho tương lai : đói rét, ốm đau và cô độc sẽ đày
đọa hắn khi về già. Và hắn sợ nhất là cô độc. Một kẻ chỉ biết sống bằng
giật cướp và dọa nạt, một kẻ đã làm đổ máu và nước mắt của bao nhiêu
người lương thiện, vậy mà giờ đây cũng biết sợ, mà lại sợ nhất là cô độc.
Hình như, bản chất người trong hắn đang mơ hồ tỉnh dậy.
Và khi Chí đang nhìn về tương lai đen tối kia với tâm trạng cô độc, sợ hãi,
cũng may là Thị Nở đến nếu không thì Chí khóc mất. Thị Nở bước vào
cùng với bát cháo hành, một hình tượng đẹp nhất, một chi tiết nghệ thuật
đem đến nhiều mĩ cảm. Chí Phèo ngạc nhiên, hết ngạc nhiên thì mắt Chí
ươn ướt. Có lẽ vì đây là lần đầu tiên Chí được một người đàn bà cho ăn,
bởi vì xưa nay Chí vẫn phải “dọa nạt hay giật cướp” của người khác thì
mới có được. Bát cháo hành ấy là đại diện cho tình cảm mộc mạc của Thị
Nở dành cho Chí, đánh thức trọn vẹn trong Chí lương tri và lương tâm của
một con người. Bát cháo hành chan chứa tình người, thứ tình cảm rất thật,
hồn nhiên, không vụ lợi. Nó chỉ đơn giản là bởi Thị thấy Chí bị “thổ một
trận nhọc” mà không có người chăm sóc, bởi Thị nghỉ ốm như thế thì chỉ
có ăn cháo hành. Và rất hồn nhiên Thị nấu cháo hành mang sang.
Chi tiết hồi sinh nhân tính: bát cháo hành ấy là vị thuốc giải độc cho cuộc
đời Chí. Không chỉ giải cảm, bát cháo hành là tình người duy nhất đã gợi
thức phần lương tri ngủ quên trong lốt “con quỷ dữ Chí Phèo”. Từ ăn năn,
hối hận, Chí bỗng thấy thèm lương thiện, thèm trở về cuộc sống ngày
trước. Bát cháo hành đã dẫn đường cho hi vọng hoàn lương: Thị Nở có
thể làm hòa với hắn thì mọi người cũng có thể làm hòa với hắn. Khát khao
lương thiện bùng dậy mãnh liệt đã khiến Chí dồn hết hi vọng vào Thị Nở
– về cây cầu đưa hắn về với cuộc đời lương thiện. Bát cháo hành đã hoàn
thành thiên chức gọi chất người, khơi hòn than đỏ vùi trong lớp tro tàn
đang âm ỉ, nó đưa Chí qua một cuộc lột xác để về với sự lương thiện. Lúc
này, Chí Phèo đã hoàn toàn thức tỉnh, hắn từ "con quỷ dữ" trở lại là người:
"Trời ơi! Hắn thèm lương thiện, hắn muốn làm hòa với mọi người". Mà
đã là người, ai chẳng mưu cầu hạnh phúc? Hắn làm nũng với Thị Nở như
đứa trẻ con làm nũng mẹ. Hắn ao ước một mái ấm gia đình, hắn thực sự
mong muốn xây dựng gia đình với Thị Nở: "Giá cứ thế này mãi thì thích
nhỉ?" Chí Phèo và Thị Nở, hai mảnh đời bất hạnh gặp nhau rồi yêu nhau.
Họ mở ra con đường giải thoát cho nhau, "làm ơn" và "chịu ơn" lẫn nhau.
Họ sống với nhau như vợ chồng.
Câu 4: Phân tích phản ứng tâm lí và hành động của Chí Phèo sau khi bị
thị Nở từ chối chung sống. Người kể chuyện có đưa ra những phán đoán
đáng tin cậy để người đọc hiểu được tâm lí và hành động của nhân vật không?
- Phản ứng tâm lý và hành động của Chí Phèo sau khi bị thị Nở từ chối chung sống
+ Hắn đang chìm đắm trong tình yêu, nghĩ về một tương lai tươi sáng cho
cả hai và tự thấy vui trong mình.
+ Thị Nở đột nhiên đến, chửi vào mặt hắn, hắn nghĩ ngợi một tí rồi hình
như hiểu ra. Hắn bỗng ngẩn người → cảm giác hụt hẫng khi bị từ chối
+ Thoáng một cái, hắn lại như hít thấy hơi cháo hành
+ Thị bỏ về, hắn sửng sốt, đứng lên gọi lại. Hắn đuổi theo thị, nắm lấy
tay. Thị gạt ra, lại giúi thêm cho một cái. Hắn lăn khoèo xuống sân.
→ Hắn muốn níu kéo, muốn giữ lại niềm hạnh phúc mới được nhen nhóm của mình.
+ Hắn nhặt một hòn đá, toan đập đầu. Hắn nghĩ: đập đầu ở đây chỉ thiệt;
đập đầu ở đây, để mà nằm ăn vạ ai?...
+ Hắn muốn đến đâm chết con khọm già nhà nó… Muốn đập đầu, phải
uống thật say, uống thêm chai nữa. Và hắn uống. Nhưng càng uống càng
tỉnh ra. Hắn vậy mà cứ thẳng lối đến nhà bá Kiến.
→ Dường như Chí Phèo đã tỉnh táo, hắn tự ý thức được bản thân muốn
ăn vạ phải đến nhà chính chủ. Nhưng rồi dường như hắn hiểu được nguồn
cơn, ai mới chính là nguyên nhân chính của chuyện này, phải, là bá Kiến
– kẻ đã biến hắn từ một người lương thiện thành con quỷ của làng Vũ Đại.
Với suy nghĩ ấy, hắn đã đến thẳng nhà bá Kiến để đòi lại công đạo cho chính bản thân mình.
- Người kể chuyện có đưa ra những phán đoán đáng tin cậy để người đọc
hiểu được tâm lí và hành động của nhân vật bởi theo mạch suy nghĩ của
Chí Phèo, ta có thể hiểu hắn đã tỉnh táo và hiểu ra mọi chuyện. Hắn biết
nguồn cơn của mọi chuyện đến từ ai và phải đi tìm kẻ đầu sỏ đó.
Câu 5: Người kể chuyện bộc lộ thái độ như thể nào đối với Chí Phèo và
thị Nở qua hệ thống điểm nhìn và lời kể?
Người kể không hề bộc lộ thái độ khinh miệt hay kì thị đối với Chí Phèo
và thị Nở dù cả hai đều không phải là người hoàn hảo. Người kể chuyện
đã đặt mình và vị trí của nhân vật, nói lên tâm tư, nguyện vọng của họ.
Chí Phèo thì muốn quay lại làm người lương thiện, muốn có cuộc sống
bình yên, hạnh phúc. Thị Nở thì khát khao hạnh phúc dù xấu xí và đã quá
tuổi lấy chồng. Tất cả đều thể hiện sự tôn trọng đối với mỗi nhân vật qua
lăng kính khách quan, những đánh giá chân thực của tác giả để từ đó lột
tả được hết những tính cách tốt đẹp của hai nhân vật này.
Câu 6: Nhận xét về điểm nhìn và giọng điệu trần thuật ở đoạn kết của
truyện ngắn khi Chí Phèo tìm đến nhà bá Kiến lần cuối và phán ứng của
dân làng Vũ Đại về cái chết của hai nhân vật này. Theo bạn, cái chết của
Chí Phèo có ý nghĩa như thế nào?
* Nhận xét về điểm nhìn và giọng điệu trần thuật ở đoạn kết
- Điểm nhìn: từ vai trò là một người kể chuyện, chứng kiến toàn bộ câu
chuyện diễn ra, hiểu rõ diễn biến, tâm lý của mỗi nhân vật, tác giả chuyển
mình thành giọng điệu của người dân làng Vũ Đại, bàn tán xôn xao về vụ
việc vừa qua với những sắc thái, cung bậc cảm xúc khác nhau.
- Giọng điệu trần thuật gần gũi, dễ hiểu, thể hiện rõ sự thay đổi trong tâm
sinh lý của Chí Phèo từ con quỷ làng Vũ Đại muốn trở lại làm người bình
thường, kiếm tìm hạnh phúc.
* Ý nghĩa cái chết của Chí Phèo
Cái chết của Chí Phèo là biểu hiện cao nhất, đánh dấu sự trở lại mạnh mẽ
của tính người với bản tính lương thiện. Đây là một hành động dứt khoát,
quyết liệt chống lại cái cái tiêu cực để bảo vệ phần người vừa tìm lại được
của hắn, chống lại sự ăn mòn về nhân cách. Cái chết đó là minh chứng
cho khát khao quay về làm người lương thiện đang hiện diện bên trong
con người của Chí Phèo.
Câu 7: So sánh và nhận xét về đoạn kết của hai truyện ngắn Chí Phèo
(Nam Cao) và Vợ nhặt (Kim Lân).
- Tương đồng: Hai kết thúc truyện cùng phản ánh hiện thực tăm tối của
con người trước Cách mạng tháng Tám; cùng góp phần thể hiện tư tưởng
nhân đạo của mỗi nhà văn; cùng là những kết thúc có tính mở, giàu sức gợi.
- Khác biệt: Kết thúc truyện Chí Phèo phản ánh hiện thực luẩn quẩn, bế
tắc của người nông dân lao động, được thể hiện qua kết cấu đầu cuối tương
ứng hàm ý tương lai sẽ chỉ là sự lặp lại của hiện tại; kết thúc truyện Vợ
nhặt phản ánh xu hướng vận động tất yếu của số phận con người, được
thể hiện qua kết cấu đối lập hàm ý tương lai sẽ mở lối cho hiện tại.
Câu 8: Hệ thống hoá những nét đáng chú ý trong nghệ thuật kể chuyện
của Nam Cao ở truyện ngắn này trên các phương diện: người kế chuyện,
điểm nhìn và lời trần thuật.
Những nét đáng chú ý trong nghệ thuật kể chuyện của Nam Cao:
- Người kể chuyện đem đến lối tư duy độc đáo về không gian, thời gian.
Không cố định theo bất kì trình tự nào, ông kể từ hiện tại đến quá khứ,
hiện tại và tương lai. Tất cả đều được diễn ra một cách khéo léo không chỉ
làm nổi bật lên hoàn cảnh bất hạnh của Chí Phèo, mà nó còn làm nổi bật
quá trình tìm lại chính mình, tìm lại sự lương thiện vốn có trong Chí Phèo.
- Điểm nhìn nghệ thuật linh hoạt. Từ người dẫn chuyện đến lời nói của
nhân vật, của người dân làng Vũ Đại đều được tác giả thể hiện một cách
tài tình qua câu từ sắc bén. Qua đó thể hiện cái nhìn đa dạng, đa chiều của
tác giả về một sự việc, khiến người đọc hiểu rõ hơn về tâm tư, tình cảm
của các nhân vật trong câu chuyện.
- Cấu trúc câu trần thuật mới mẻ, hấp dẫn nhằm truyền tải một cách hiệu
quả nhất chủ đề tư tưởng của tác phẩm: khẳng định con người dù trong
bất cứ hoàn cảnh nào, nhà văn cũng tin tưởng vào bản tính lương thiện
của con người dù cho họ có lầm đường lạc lối, họ vẫn sẽ đấu tranh đòi
quyền được sống, quyền mưu cầu hạnh phúc.
Kết nối Đọc - Viết
Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) trình bày suy nghĩ của bạn về chi tiết bát
cháo hành của thị Nở trong truyện ngắn Chí Phèo. Lời giải Đoạn văn mẫu 1
Bát cháo hành giản dị trong cảm nhận của Chí Phèo là thứ rất ngon, đó là
chi tiết khiến hắn lần đầu tiên và cũng là duy nhất cảm thấy được quan
tâm, nó đánh thức nhân tính bấy lâu nay bị vùi lấp trong Chí Phèo. Bát
cháo hành thể hiện tình yêu thương chân thành của Thị Nở dành cho Chí
phèo. Nó là hương vị của hạnh phúc, tình yêu muộn màng mà Chí Phèo
được hưởng. Nó khơi dậy niềm khao khát được làm hòa với mọi người,
hi vọng vào một cơ hội được trở về với cuộc sống lương thiện. Bát cháo
hành là một liều thuốc giải cảm và giải độc hữu hiệu cho con người và
tâm hồn tăm tối của Chí phèo. Nó không những khiến hắn hết bệnh mà
còn có vai trò đánh thức sự lương thiện trong tâm hồn Chí Phèo nói riêng
và khẳng định tư tưởng của tác phẩm: dù cuộc sống có tối tăm, cùng cực
nhưng vẫn còn đâu đó những tấm lòng chân thiện, biết cảm thông, chia
sẻ, yêu thương và nâng đỡ con người. Quả thực, sau khi cảm nhận hương
vị của bát cháo hành và ý vị tình yêu từ Thị nở, Chí Phèo hoàn toàn thay
đổi. Sự thay đổi mới mẻ và đột ngột khiến cả Chí phèo cũng thấy kinh
ngạc. Xây dựng hình ảnh bát cháo hành, nhà văn muốn khắc họa sâu sắc
nét tính cách, tâm lí và bi kịch của nhân vật Chí Phèo. Đây là chi tiết thúc
đẩy cốt truyện phát triển và cũng là chi tiết tác giả gửi gắm niềm tin vào
sức mạnh cảm hóa con người bằng tình người Chi tiết bát cháo hành của
Thị Nở mang giá trị nhân đạo sâu sắc, thể hiện tấm lòng yêu thương, trân
trọng của Nam Cao đối với những người khốn khổ. Đoạn văn mẫu 2
Nam Cao nhà văn hiện thực xuất sắc của văn học Việt Nam hiện đại. Nhắc
đến Nam Cao là nhắc đến kiệt tác Chí Phèo với sự thành công xuất sắc về
mặt nội dung. Nhưng bên cạnh đó, để tạo nên thành công cho tác phẩm,
cũng không thể không nhắc đến những đóng góp về phương diện nghệ
thuật. Trong đó các chi tiết nghê thuật có vai trò đặc biệt quan trọng, nhất
là chi tiết bát cháo hành Thị Nở mang cho Chí Phèo. Đối với Thị Nở, bát
cháo hành thể hiện ý thức trách nhiệm của Thị Nở với Chí Phèo. Đối với
Chí Phèo, trước hết nó là bát cháo giúp hắn giải cảm, giúp hắn vượt qua
trận ốm. Nhưng nếu bát cháo hành chỉ có ý nghĩa như vậy thôi thì nó đã
không xứng danh là một chi tiết nghệ thuật đặc sắc. Bát cháo hành đã giúp
Chí thức tỉnh, đi từ cõi quên trở về cõi nhớ, giúp Chí giải độc tâm hồn,
dần lấy lại phần nhân tính trong mình. Bát cháo hành là chi tiết nghệ thuật
đặc sắc, góp phần thúc đẩy mạch truyện tiếp tục phát triển. Qua đó còn
khắc họa nét tính cách, tâm lí và bi kịch của cuộc đời Chí Phèo. Đồng thời
chi tiết này cũng thể hiện giá trị nhân đạo sâu sắc của Nam Cao: ông luôn
có niềm tin vào phần con người, phần nhân tính của mỗi con người, chỉ
cần trong những điều kiện và hoàn cảnh thích hợp nhất định con người
tha hóa cũng sẽ được cảm hóa.
--------------------------------