Soạn bài Chí Phèo | Văn 11 Cánh diều

Chí Phèo 1. Chuẩn bị
- Bối cảnh: Làng quê Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám.
- Tóm tắt: Truyện ngắn “Chí Phèo” là câu chuyện về nhân vật cùng tên “Chí
Phèo” - một đứa trẻ mồ côi bị bỏ rơi trong 1 cái lò gạch xa lạ. Hắn được người
làng chuyền tay nhau nuôi. Lớn lên, Chí Phèo đi ở hết nhà này tới nhà nọ và
làm canh điền cho Lý Kiến. Vì ghen, Lý Kiến đẩy Chí Phèo vào tù, 7 năm sau
Chí Phèo trở về làng trong một bộ dạng khác hẳn của một tay anh chị. Hắn bị
Bá Kiến lợi dụng và biến thành tay sai. Chí Phèo trở thành con quỷ dữ của làng
Vũ Đại, chuyên vạch mặt ăn vạ và gây tai họa cho người trong làng. Mối tình
với Thị Nở đã làm Chí Phèo hồi sinh, hắn khao khát làm hòa với mọi người và
sống lương thiện. Nhưng bà cô Thị Nở và cái xã hội đương thời đã chặn đứng
đường về “cõi người” của Chí Phèo. Tuyệt vọng, hắn tìm giết Bá Kiến và tự sát.
Nghe tin Chí chết, Thị Nở nhìn xuống bụng và thầm nghĩ đến một cái lò gạch
bỏ không vắng người qua lại.
- Truyện có những nhân vật: Chí Phèo, thị Nở, bá Kiến, lí Cường, bà cô của thị
Nở. Nhân vật chính là Chí Phèo.
- Mối quan hệ giữa các nhân vật: Chí Phèo với bá Kiến, Chí Phèo với thị Nở,
Chí Phèo với bà cô thị Nở.
- Nghệ thuật được sử dụng: Nhân vật điển hình, Sử dụng nhiều khẩu ngữ, Đa
dạng điểm nhìn trần thuật…
- Việc thay đổi điểm nhìn trần thuật giúp cho tác phẩm trở nên hấp dẫn, chân thực hơn.
- Thông điệp: Nam Cao khái quát một hiện tượng xã hội ở nông thôn Việt Nam
trước Cách mạng: một bộ phận nông dân lao động lương thiện bị đẩy vào con
đường tha hóa, lưu manh hóa. Nhà văn đã kết án đanh thép cái xã hội tàn bạo
tàn phá cả thế xác và tâm hồn người nông dân lao động, đồng thời khẳng định
bản chất lương thiện của họ, ngay cả trong khi họ bị vùi dập mất cả nhân hình, nhân tính.
- Nội dung tác phẩm: Đồng cảm, xót xa cho số phận của những người nông dân lương thiện. 2. Đọc hiểu
Câu 1. Chí Phèo chửi những ai? Tiếng chửi cho thấy điều gì ở Chí?
- Chí Phèo chửi: trời, đời, cả làng Vũ Đại, đứa nào không chửi nhau với hắn, cha mẹ.
- Tiếng chửi cho thấy sự uất ức, tức giận của Chí Phèo, nhưng cũng là khao khát
giao tiếp với mọi người của Chí.
Câu 2. Ngôn ngữ trong phần 1 là lời của ai?
Ngôn ngữ trong phần 1 là của người kể chuyện.
Câu 3. Trong phần 2, Chí Phèo đã có những hành động như thế nào?
l Ngồi ở chợ uống rượu với thịt chó suốt từ trưa đến xế chiều, say khướt rồi
xách một vỏ chai đến cổng nhà bá Kiến để chửi.
l Say khướt, xách một cái vỏ chai đến đến cổng nhà bá Kiến, gọi tận tên tục ra chửi.
l Rạch mặt, ăn vạ bá Kiến.
Câu 5. Những lời nói, cử chỉ của nhân vật bá Kiến góp phần thể hiện đặc điểm
tính cách của nhân vật này như thế nào?
Bá Kiến là người có lòng dạ độc ác, khôn ngoan.
Câu 6. Vì sao có sự thay đổi trong suy nghĩ và tâm trạng của Chí Phèo?
Lòng yêu thương của thị Nở đã làm thay đổi Chí Phèo.
Câu 7. Bà cô thị Nở có thái độ như thế nào?
Bà cô thị Nở cay nghiệt, phản đối thị Nở với Chí Phèo.
Câu 8. Dự đoán: Chí Phèo sẽ làm gì?
Chí Phèo sẽ đâm chết bá Kiến.
3. Trả lời câu hỏi
Câu 1. Tóm tắt nội dung của từng phần đã được đánh số trong văn bản.
(1). Chí Phèo đi tù trở về. Vừa về, hắn đã say rượu và chửi bới: chửi trời, chửi
đời, chửi cả làng Vũ Đại, chửi đứa nào không chửi nhau với hắn, chửi cha mẹ.
(2). Chí Phèo trở về với bộ dạng khác hẳn, trông đặc như thằng săng đá. Hắn
uống rượu say rồi chạy đến nhà bá Kiến để ăn vạ. Bá Kiến mời Chí Phèo vào
nhà, rồi dỗ ngọt. Kể từ đó, Chí Phèo trở thành tay sai cho bá Kiến.
(3). Một đêm, Chí Phèo gặp thị Nở ở vườn chuối. Cả hai ăn nằm với nhau. Thị
Nở nấu cho hắn một bát cháo hành. Sáng hôm sau, Chí Phèo tỉnh dậy, mong
muốn được trở về cuộc sống lương thiện và muốn được sống cùng Thị Nở.
(4). Thị Nở về hỏi bà cô và bị phản đối. Thị Nở đã đến nói với Chí Phèo.
(5). Chí Phèo tuyệt vọng, uống say rồi cầm dao đến nhà bá Kiến đòi lương
thiện. Hắn đâm chết Bá Kiến rồi tự tử. Thị Nở nghe tin hắn chết nhìn xuống
bụng và nghĩ đến cái lò gạch.
Câu 2. Vẽ sơ đồ thể hiện mối quan hệ của các nhân vật có ảnh hưởng đến số phận Chí Phèo.
l Chí Phèo - bá Kiến: bá Kiến là người gián tiếp đẩy Chí vào con đường lưu manh, tha hóa.
l Chí Phèo - thị Nở: “Thiên duyên tiền định” - người cứu vớt cuộc đời Chí Phèo
l Chí Phèo - bà cô thị Nở: bà cô thị Nở đại diện cho những định kiến xã hội,
tước đi quyền được trở về làm người của Chí.
Câu 3. Phân tích diễn biến tâm trạng của Chí Phèo sau khi gặp thị Nở. Vì sao
khi bị thị Nở từ chối, Chí Phèo lại xách dao đi giết bá Kiến và tự sát?
- Tình yêu thương mộc mạc, chân thành của Thị Nở - đã đánh thức bản chất
lương thiện của Chí Phèo:
l Nhận biết được mọi âm thanh trong cuộc sống.
l Nhận ra bi kịch trong cuộc đời của mình và sợ cô đơn, cô độc.
l Chí Phèo thèm lương thiện và muốn làm hòa với mọi người.
- Sau khi bị thị Nở từ chối, chí Phèo định đến nhà bà cô thị Nở để trả thù, nhưng
lại xách dao đi giết bá Kiến và tự sát. Chí Phèo có hành động dữ dội, bất ngờ
như vậy không phải do say rượu mà là do hiểu rõ nguồn gốc bi kịch của cuộc
đời mình. Chính bá Kiến là đẩy Chí vào con đường lưu manh, tha hóa (một lần
đi ở tù, một lần ở tù trở về).
Câu 4. Theo em, nỗi khốn khổ, tủi nhục lớn nhất của Chí Phèo là gì? Vì sao?
Qua nhân vật này, nhà văn thể hiện những tình cảm, tư tưởng nào?
- Nỗi khốn khổ, tủi nhục lớn nhất của Chí Phèo là bị tước đoạt quyền làm người.
Chí Phèo từng là người lương thiện, nhưng bị hoàn cảnh đẩy vào con đường lưu
manh hóa. Mái ấm gia đình đối với hắn thật xa vời.
- Tư tưởng, tình cảm của nhà văn: nhà văn đã kết án đanh thép cái xã hội tàn
bạo tàn phá cả thế xác và tâm hồn người nông dân lao động, đồng thời khẳng
định bản chất lương thiện của họ, ngay cả trong khi họ bị vùi dập mất cả nhân hình, nhân tính.
Câu 5. Phân tích và làm sáng tỏ một số đặc sắc nghệ thuật của truyện Chí Phèo
từ các phương diện: cách mở đầu truyện, không gian và thời gian, sử dụng chi
tiết, ngôn ngữ kể chuyện và ngôn ngữ nhân vật, ngôi kể và sự thay đổi điểm nhìn,...
- Cách mở đầu chuyện: vào truyện bằng tiếng chửi của Chí Phèo. Chí Phèo đã
chửi trời, chửi đời, chửi cả làng Vũ Đại, chửi cha đứa nào không chửi nhau với
hắn, chửi đứa chết mẹ nào đã đẻ ra Chí.
- Ngôn ngữ tự nhiên, sử dụng nhiều khẩu ngữ.
- Không gian làng Vũ Đại mang tính biểu tượng, chỉ là một trong những làng
quê ở xã hội Việt Nam lúc bấy giờ; thời gian thay đổi linh hoạt, không theo
tuyến tính thông thường,...
- Giọng điệu trần thuật có sự kết hợp giữ đối thoại và độc thoại…
- Ngôi kể thứ ba, sự thay đổi điểm nhìn linh hoạt,...
Câu 6. Theo em, truyện Chí Phèo có chủ đề phụ không? Nếu có thì đó là chủ đề
gì? Chủ đề phụ này có liên quan gì đến chủ đề chính của tác phẩm?
Truyện Chí Phèo có chủ đề phụ, đó là sức mạnh của tình yêu thương. Chủ đề
phụ là một phần quan trọng, giúp nổi bật lên chủ đề chính.
Câu 7. Từ truyện Chí Phèo, có thể nhận thấy những giá trị văn hoá và triết lí
nhân sinh nào? Giá trị văn hoá và triết lí nhân sinh có ý nghĩa như thế nào đến cuộc sống ngày nay?
- Những giá trị văn hóa và triết lí nhân sinh: hiện thực làng quê Việt Nam trước
cách mạng tháng Tám, những định kiến trong xã hội phong kiến, ….
- Giá trị văn hoá và triết lí nhân sinh giúp chúng ta hiểu hơn về cuộc sống làng
quê Việt Nam trước cách mạng tháng Tám, lời cảnh báo cần phải thay đổi
những suy nghĩ định kiến,...