Soạn bài Chiều sương | Ngữ văn 11 Chân trời sáng tạo

Soạn bài Chiều sương Chân trời sáng tạo Trước khi đọc
Câu hỏi: Từ nhan đề truyện, bạn hãy dự đoán nội dung văn bản nói về điều gì? Bài làm
Nhan đề "Chiều sương", gợi cho người đọc về liên tưởng về thời gian - thời điểm
tác giả chọn để khai thác, làm chủ đề chính cho toàn đoạn trích. Nội dung văn bản
có thể sẽ nói về cảm nhận, miêu tả về khung cảnh, không khí mát mẻ, se lạnh vào
buổi chiều khi có sương phủ phía trên đất hoặc về một cảnh tượng, một ký ức hoặc
cảm xúc của tác giả về chiều sương. Đọc văn bản
Câu 1: Cảnh vật ở làng chài vào chiều xuân hiện lên qua cái nhìn và cảm nhận của ai? Bài làm
Thông qua chi tiết: “Vào một chiều trung tuần tháng Giêng, chàng trai ấy lang
thang...chàng đi không mục đích...chàng đi và nghĩ..."→ Cảnh vật ở làng chài vào
chiều xuân hiện lên qua cái nhìn và cảm nhận của nhân vật “chàng trai”.
Câu 2: Từ đây trở đi, người kể chuyện là ai? Người nghe chuyện là ai? Bài làm
Từ đây trở đi, người kể chuyện là lão Nhiệm Bình, người nghe chuyện là chàng trai.
Câu 3: Các chi tiết ở đoạn này cho thấy điều gì trong cuộc sống lao động của ngư dân? Bài làm
Những chi tiết ở đoạn văn trên miêu tả cuộc sống lao động vất vả, lam lũ, gian truân,
chứa đầy thử thách và hiểm nguy. Đằng sau những giây phút nghỉ ngơi yên bình,
thong thả là những giờ làm việc với đầy những nguy hiểm đang chờ đợi họ. Đó là
mưa dội, sống nhồi, gió táp. Những ngư dân lam lũ, làm lụng vào buổi đêm - thời
gian mà chúng ta được nghỉ ngơi, được tận hưởng những giấc ngủ yên lành.
Tuy vậy, những người dân chài vẫn miệt mài đêm ngày bám biển, kiên cường, dũng
cảm, gan dạ vượt qua mọi thử thách, hiên ngang đạp đổ sóng gió, mưa giông. Ở họ
ánh lên tinh thần thép, sẵn sàng đương đầu với mọi thử thách của tạo hóa.
Câu 4: Các ngư dân sắp được chứng kiến điều gì? Bài làm
Qua chi tiết "Chợt chú trai kêu: Có ai như người trôi kia? - Một bác dùng sào khêu
cái vật trôi lênh đênh đen thui" có thể thấy các ngư dân sắp chứng kiến cảnh có
người đuối nước sau trận gió bão vừa qua.
Câu 5: Sự xuất hiện chiếc thuyền của ông Xin Kính có ý nghĩa gì trong câu chuyện? Bài làm
Sự xuất hiện chiếc thuyền của ông Xin Kính trong câu chuyện tạo sự kết nối phần
trước với phần sau của nội dung câu chuyện. Nhờ sự xuất hiện ấy, nhà văn đã khéo
léo đưa tình huống các ngư dân gặp cảnh người bị đuối nước, từ đó tạo sự gợi mở
cho người đọc những tình huống, những sự việc xảy ra sau đó.
Sự xuất hiện chiếc thuyền của ông Xin Kính là cầu nối, là căn nguyên tạo nên tình
huống truyện trở nên hấp dẫn, li kì hơn. Sau khi đọc
Câu 1: Nêu nội dung bao quát của văn bản. Nhận xét về cách đặt nhan đề truyện của tác giả. Bài làm
Nội dung bao quát của văn bản: Đoạn trích là những hồi ức của lão Nhiệm Bình về
một lần ra khơi trong buổi trời sương mù mịt, thuyền vừa tháo tố, thoát nạn chết này
lại đâm liền vô nạn chết khác.
Cách đặt nhan đề truyện của tác giả: Nhan đề "Chiều sương" gợi cho người đọc về
một liên tưởng thời gian, đó là thời điểm diễn ra sự việc đoàn thuyền của ông Phó
Nhụy ra khơi, gặp phải tháo tố, thử thách này vừa qua thử thách khác lại ập tới.
Câu 2: Kẻ bảng sau vào vở, liệt kê một số sự kiện chính và các chi tiết diễn tả cảm
xúc, suy nghĩ của các nhân vật: Phần Sự kiện
Cảm xúc, suy nghĩ của nhân vật
Phần 1 (chuyện chàng trai đến thăm lão Nhiệm Bình)
Phần 2 (chuyện chiếc thuyền trong ngày giông bão) Bài làm Phần Sự kiện
Cảm xúc, suy nghĩ của nhân vật
Phần 1 (chuyện chàng Những câu chuyện ma lão - Lão Nhiệm Bình: giọng kể từ trai đến thăm lão
Nhiệm Bình đã gặp khi đi tốn, bình thản coi đó như câu Nhiệm Bình) chài
chuyện bình thường như nói
chuyện người dương gian, tay
vẫn miệt mài đan lưới.
- Chàng trai: rùng mình thích
thú, chăm chú lắng nghe, thi
thoảng tưởng tượng như
“nghe, vẳng từ sương mù dày
đặc, tiếng cười giòn ríu rít”.
Phần 2 (chuyện chiếc - Thuyền Phó Nhụy chiến
- Các bác chài dù đã có những thuyền trong ngày
đấu với phong ba bão tố.
dự đoán trước nhưng vẫn bị giông bão)
bất ngờ, vội vã, dồn mọi sức
lực, kiên cường chống trả
quyết liệt với tháo tố.
- Khi đầu thuyền Phó Nhụy
còn ngờ vực và đề phòng thuyền bạn.
- Thuyền Phó Nhụy và Xin Kính gặp nhau, cùng nhau
Chứng kiến có người bị đuối
cứu anh Hoe Chước bị đuối nước, mọi người ai cũng vội nước.
vàng, lo lắng, hồi hộp, hô nhau cứu người.
- Mọi người bị bất ngờ, vội
vàng chống trả lại những “khối
đen đồ sộ vụt xuất hiện chỉ
cách thuyền vài chục thước”,
dùng hết sức để chèo thuyền
- Lần thứ hai, chiếc thuyền chạy khỏi “khối đen đồ sộ” ấy.
của Xin Kính lại gặp nạn
Câu 3: Xác định người kể chuyện và điểm nhìn trong văn bản "Chiều sương". Việc
lựa chọn người kể chuyện và điểm nhìn như vậy, có tác dụng như thế nào trong việc
thể hiện chủ đề, tư tưởng của tác phẩm? Bài làm
- Người kể chuyện: lão Nhiệm Bình, kể theo ngôi thứ ba toàn tri.
- Việc lựa chọn người kể chuyện và điểm nhìn như vậy có vai trò quyết định trong
việc thể hiện chủ đề, tư tưởng của tác phẩm. Đặc biệt, trong tác phẩm lão Nhiệm
Bình là một người từng trải, chứng kiến toàn bộ sự việc diễn ra trong câu chuyện.
Điều này giúp độc giả có thể thấy cùng một sự kiện trong các quan điểm khác nhau.
Trải nghiệm câu chuyện thông qua các quan điểm khác nhau có thể cho phép người
đọc hiểu sâu sắc câu chuyện thông qua cảm nhận chân thực, chi tiết. Từ đó thấy
được tư tưởng chủ đạo mà tác giả muốn gửi gắm.
Câu 4: Tìm một số chi tiết, hình ảnh nói lên quan niệm về cõi âm và mối liên hệ
giữa cõi dương và cõi âm của chàng trai và của những người dân làng chài trong
văn bản. Làm rõ những điểm tương đồng và khác biệt giữa những quan niệm này. Bài làm
Một số chi tiết, hình ảnh nói lên quan niệm về cõi âm và mối liên hệ giữa cõi dương
và cõi âm của chàng trai và của những người dân làng chài trong văn bản:
- Quan niệm của chàng trai: không tin vào ma quỷ, “đó chỉ là điều huyễn tưởng, nảy
sinh từ một khung cảnh, một tâm trạng nào đó”.
- Quan niệm của những người dân làng chài: “âm dương không phân ranh giới rõ
ràng, cõi sống và cõi chết nương nhau vấn vít”.
- Điểm tương đồng giữa quan niệm về cõi âm và mối liên hệ giữa cõi dương và cõi
âm của chàng trai và của những người dân làng chài trong văn bản: họ đều coi đó là
những điều bình thường, không hề có chút sợ hãi, lo sợ hay mê tín quá mức khi bày
tỏ quan niệm về cõi âm và mối liên hệ giữa cõi dương và cõi âm.
- Điểm khác biệt ở quan niệm về cõi âm và mối liên hệ giữa cõi dương và cõi âm
của chàng trai và của những người dân làng chài trong văn bản:
+ Chàng trai coi đó là điều không có thật, nên coi đó là điều huyền tưởng.
+ Những người dân làng chài lại tin điều đó có thât, luôn hiện hữu, song hành với dương gian.
Câu 5: Phân tích tác dụng của việc đan xen các yếu tố thực và ảo trong văn bản truyện. Bài làm
Việc đan xen một số yếu tố thực và ảo trong văn bản truyện là yếu tố đặc trưng của
thể loại truyện ngắn. Thông qua đó giúp cho người đọc có cái nhìn mới mẻ, thú vị
về nhân vật lão Nhiệm Bình - đại diện cho những người dân làng chài.
Bằng lời kể pha chút hài hước, hóm hỉnh cũng như chi tiết ảo được đan xen trong
quá trình kể chuyện của ông lão với chàng trai, người đọc có thể cảm nhận được sự
vui tính, yêu đời, con mắt lạc quan của những người dân lao động làng chài. Bên
cạnh những giờ phút lao động nguy hiểm, mệt mỏi là những khoảng đời thường
bình dị. Dẫu vất vả, khó khăn trong công việc mưu sinh là vậy nhưng họ vẫn luôn
lạc quan, yêu đời, luôn nhìn đời bằng con mắt tích cực. Đồng thời, thông qua đó, ta
cũng thấy được sự tài tính, khéo léo của tác giả khi đưa đan xen những yếu tố thực
và ảo vào trong văn bản truyện, tác giả đã biến những mẩu chuyện ma tưởng chừng
rất thần bí, khiến người đọc rùng mình thành những mẩu chuyện “như nói chuyện
người dương gian”, gần gũi, ấm áp.
Câu 6: Có ý kiến cho rằng truyện chủ yếu viết về “ma”, về “thuyền ma”, về tai
ương nơi biển cả và cuộc sống nhọc nhằn của dân chài, nhưng không gợi lên sự lạnh
lẽo, ghê sợ mà vẫn toát ra một không khí gần gũi, ấm áp, lạc quan. Hãy cho biết ý
kiến của bạn về nhận định trên. Bài làm
Theo quan điểm cá nhân, em cho rằng nhận định trên là đúng. Mặc dù truyện chủ
yếu viết về “ma”, về “thuyền ma”, về tai ương nơi biển cả và cuộc sống nhọc nhằn
của dân chài, nhưng không gợi lên sự lạnh lẽo, ghê sợ mà vẫn toát ra một không khí
gần gũi, ấm áp, lạc quan.
Trong truyện, tác giả đã sử dụng một số yếu tố thực và ảo để tạo nên nội dung hóm
hỉnh, thú vị và sinh động. Những câu chuyện trong truyện đưa độc giả vào thế giới
của dân gian, tạo ra một cảm giác quen thuộc và ấm áp. Tác giả cũng rất khéo léo
khi kết hợp hình ảnh con người với những tai ương của biển cả và cuộc sống khó
khăn của dân chài. Những chi tiết này cho phép độc giả được trải nghiệm và chứng
kiến cuộc sống của nhân vật, từ đó tạo nên cảm giác gần gũi và thân thiết. Trong
điều kiện khó khăn, nhân vật vẫn cố gắng chiến đấu và đoàn kết, và tinh thần này đã
giúp họ chiến thắng. Dù truyện viết về "ma" và "thuyền ma", nhưng không gợi lên
cảm giác lạnh lẽo hay đáng sợ, mà ngược lại, mang đến một không khí ấm áp, quen thuộc và lạc quan.
Câu 7: Câu chuyện về chiếc thuyền của Xin Kính năm xưa và lão Nhiệm Bình cùng
chàng trai trẻ hôm nay gợi cho bạn suy nghĩ gì về thái độ, tình cảm của con người đối với biển cả? Bài làm
Câu chuyện về chiếc thuyền của Xin Kính năm xưa và lão Nhiệm Bình cùng chàng
trai trẻ hôm nay đã đem lại cho em nhiều suy nghĩ về thái độ và tình cảm của con
người đối với biển cả. Biển cả mang lại cho con người những tài nguyên vô giá,
đóng vai trò quan trọng đối với cuộc sống của con người. Con người luôn có sự yêu
mến, kính trọng và biết ơn đối với biển cả, đặc biệt là đối với những người dân chài
biển là một điều thiêng liêng. Với họ, biển cả giống như một người mẹ, bao bọc, ôm
ấp, mang đến tôm, cá để nuôi sống họ lớn. Tuy nhiên, biển cả cũng có thể giống như
một người bạn tinh nghịch, đôi khi có chút giận hờn, đánh những cơn sóng vào mạn
thuyền đưa đẩy hay trêu đùa người dân đánh cá. Biển là người bạn vô tri, gần gũi,
gắn bó với con người, mãi không thể tách rời.
Bài tập sáng tạo: Lấy cảm hứng từ không gian "chiều sương" trong truyện hoặc
cuộc trò chuyện giữa lão Nhiệm Bình và chàng trai hay hình tượng người dân chài
vượt qua tai họa ở đoạn kết,... hãy làm một bài thơ, vẽ một bức tranh hay phác thảo
kịch bản cho một hoạt cảnh sân khấu. Bài làm
Học sinh có thể tham khảo bài thơ sau:
Chiều sương tràn ngập trời xanh
Nghe gió thì thầm những lời lòng
Lão nhiệm bình với chàng trai trò chuyện
Tình yêu và cuộc sống là lo toan
Người dân chài trên biển đại dương
Đánh bắt vô định, sóng gió hiểm nghèo
Nhưng họ vẫn kiên trì vượt qua
Tin tưởng sẽ đến ngày mai tràn đầy hạnh phúc
Đó là những hình ảnh đẹp trong tâm hồn
Mang theo cảm xúc khiến lòng ta rung động
Kể lể dài, chuyện cũng không hết
Để người nghe hiểu thêm về cuộc đời này.