Soạn bài Chuyện chức phán sự đền Tản Viên | Ngữ văn 12 Cánh diều (Tập 1)

1. Chuẩn bị
Yêu cầu trang 14 SGK Ngữ văn 12 tập 1
- Xem lại phần Kiến thức ngữ văn để vận dụng vào đọc hiểu văn bản này.
- Khi đọc một văn bản truyện truyền kì, các em cần chú ý:
+ Nắm được cốt truyện của văn bản.
+ Xác định được nhân vật trung tâm trong mối quan hệ với các nhân vật khác.
+ Xác định được sự phù hợp của người kể chuyện, điểm nhìn trong việc thể
hiện chủ đề của văn bản.
+ Nhận diện và phân tích được ý nghĩa nghệ thuật của các chi tiết kì ảo trong truyện.
+ Tìm mối quan hệ giữa phần chính văn và lời bình ở cuối truyện. Chủ động đưa
ra những nhận xét của em với lời bình đó.
- Đọc trước văn bản Chuyện chức phán sự đền Tản Viên; tìm hiểu thêm thông tin
về tác giả Nguyễn Dữ và tập Truyền kì mạn lục.
- Tìm hiểu về Thánh Tản Viên trong truyền thuyết và trong đời sống văn hoá của người Việt. Trả lời:
- Cốt truyện : Có các sự kiện chính - có một tên tướng giặc nhà Minh tử trận ở
gần đền, hồn của hắn tác quái. Nhân vật Ngô Tử Văn châm lửa đốt để trừ hại
cho dân. Sau khi đốt đền, Tử Văn mơ thấy tên hung thần đòi trả đền và đe
dọa. Chàng vẫn không sợ hãi, Thổ thần cảm phục trước hành động dũng cảm
của Tử Văn, báo chàng về tội ác tên hung thần và cách đối phó. Tử Văn bị hai
tên quỷ bắt xuống âm phủ. Trước Diêm Vương, Tử Văn đã tố cáo tội ác của
tên hung thần để hắn bị trừng trị. Thổ thần được phục chức, nhờ lập công lớn
Tử Văn giữ chức phán sự đền Tản Viên.
- Truyện được kể theo ngôi thứ ba, người kể chuyện là tác giả, kết hợp với
điểm nhìn toàn tri giúp cho tư tưởng chủ đề của văn bản trở nên rõ ràng, khách quan hơn.
- Tác giả Nguyễn Dữ
+ Năm sinh, năm mất : Chưa rõ, vào khoảng thế kỷ 16, vào thời Lê Sơ và thời Mạc.
+ Quê quán: xã Đỗ Tùng, huyện Trường Tân, nay thuộc huyện Thanh Miện, tỉnh Hải Dương
+ Xuất thân: trong một gia đình khoa bảng, là con trai cả của Tiến sĩ Nguyễn Tường Phiêu
+ Sự nghiệp : Sáng tác duy nhất của ông là tác phẩm "Truyền kỳ mạn lục".
Tác phẩm ghi chép tản mạn những truyện kì lạ được lưu truyền
- Tập Truyền kì mạn lục
+ Truyền kì mạn lục là tác phẩm viết ằng chữ Hán, gồm 20 truyện, ra đời vào
nửa đầu thế kỉ XVI
+ Thể loại : thể loại tản văn, xen lẫn biền văn và thơ ca
+ Nội dung: Mang nhiều triết lý nhân sinh, giá trị đạo đức; Thể hiện hiện thực
xã hội đương thời và số phận con người; Mang tinh thần dân tộc, tự hào văn
hóa và phẩm chất con người Việt Nam.
+ Nghệ thuật: có sự tham gia của các yếu tố hoang đường, kì ảo. Sáng tạo
trong xây dựng nhân vật và cốt truyện - Thánh Tản Viên
+ Xuất thân : là một nhân vật trong truyền thuyết Việt Nam, là vị thần cai quản
dãy núi Ba Vì (tức núi Tản Viên), ông là một trong bốn vị thánh bất tử của tín
ngưỡng dân gian người Việt, gọi là Tứ bất tử.
+ Các ngôi đền thờ thánh Tản Viên : Đền Lăng Sương ( Phú Thọ), đền Ngự
Dội (Vĩnh Phúc), đền Thính, đền Tranh...
+ Hội đền Và tổ chức vào ngày rằm tháng Giêng để tưởng nhớ thánh Tản Viên 2. Đọc hiểu
* Nội dung chính: Văn bản nói về nhân vật Ngô Tử Văn, vốn là một người
chính trực, dũng cảm và quá trình đấu tranh giành lại công lý cho nhân dân,
cho thổ công trước cái ác hoành hành, chiếm đóng. Cuối cùng anh đã chiến
thắng và được ban thưởng chức phán sự đền Tản Viên.
Trả lời câu hỏi giữa bài:
Câu hỏi 1 trang 15 SGK Ngữ văn 12 tập 1
Thái độ của mọi người đối với hành động đốt đền của Tử Văn nói lên điều gì? Trả lời:
Khi Tử Văn đốt đền “Mọi người đều lắc đầu, lè lưỡi, lo sợ thay cho Tử Văn”.
Qua đó thể hiện thái độ hèn kém, sợ sệt, không ai dám đứng ra chống lại cái
ác, cái tà hoành hành dẫu biết yêu quái đem lại nhiều phiền muộn, quấy nhiễu nhân dân.
Câu hỏi 2 trang 16 SGK Ngữ văn 12 tập 1
Tâm sự này của thổ thần đem lại cho em suy nghĩ và cảm xúc gì? Trả lời:
Qua tâm sự của thổ thần em cảm thấy thương xót cho một vị quan có công
với triều đình nhưng cuối cùng bị một tên ác gian lạ mặt xâm chiếm chốn thờ
để rồi cuối cùng trở thành “một người áo vải nhà quê”. Qua đó cũng thể hiện
sự bất công ở đời và hậu quả của vấn nạn tham nhũng, khi mà cái ác như “rễ
mọc lan”, còn cái thiện bị chèn ép, đánh đuổi.
Câu hỏi 3 trang 18 SGK Ngữ văn 12 tập 1
Câu nói này của Diêm Vương đem lại cho em suy nghĩ gì ? Trả lời:
Câu nói của Diêm Vương đem lại cho em suy nghĩ về vấn nạn tham nhũng ở
chốn quan liêu. Dẫu cho vua đối xử công bằng, thưởng phạt phân minh với
mỗi vị quan nhưng cuối cùng họ vẫn “dối trá càn bậy”, vì đồng tiền mà từ bỏ
đạo đức, đối xử bất công, làm việc sai trái. Đặc biệt xảy ra ở đời nhà Hán, nhà Đường.
Câu hỏi 4 trang 19 SGK Ngữ văn 12 tập 1
Chi tiết Tử văn “chắp tay thi lễ” với người quen có ý nghĩa gì? Trả lời:
Chi tiết như một lời cáo biệt đến người quen cũ. Bên cạnh đó là sự thông báo
đến dương gian rằng Tử Văn đã trở thành “quan phán sự”. Thể hiện người tốt
ắt gặp thiện, chính nghĩa ắt giành thắng lợi và người dám đứng lên vì chính
nghĩa sẽ được mọi người kính trọng, đời đời nhớ ơn.
3. Trả lời câu hỏi cuối bài
Câu 1 trang 19 SGK Ngữ văn 12 tập 1
Theo em, văn bản có thể chia làm mấy phần? Nêu nội dung của từng phần. Trả lời:
Văn bản chia 4 phần :
- Phần 1 : “Ngô Tử Văn...không cần gì cả” : Giới thiệu nhân vật và hành động đốt đền tả
- Phần 2 : “Đốt đền xong...khó lòng thoát nạn” : Cuộc gặp gỡ giữa Tử Văn và
bách hộ họ Thôi và thổ thần
- Phần 3 : “Tử Văn vâng lời...sai lính đưa Tử văn trở về” : Cuộc đối chất ở
Minh ti và Tử Văn thắng kiện
- Phần 4 : Đoạn còn lại : Tử Văn trở thành phán sự đền Tản Viên
Câu 2 trang 19 SGK Ngữ văn 12 tập 1
Tìm trong văn bản những chi tiết liên quan đến lai lịch của Ngô Tử Văn. Theo
em, tại sao tác giả lại lựa chọn những chi tiết đó để giới thiệu về nhân vật? Trả lời:
- Những chi tiết liên quan đến lai lịch nhân vật Ngô Tử Văn:
+ Nguồn gốc : Ngô Tử Văn tên là Soạn, người huyện Yên Dũng, đất Lạng
Giang. + Tính cách : Chàng vốn khảng khái, nóng nảy, thấy sự tà gian thì
không thể chịu được, vùng Bắc người ta vẫn khen là một người cương trực.
- Tác giả lại lựa chọn những chi tiết đó để giới thiệu về nhân vật nhằm giúp
người đọc hiểu rõ hơn về nhân vật. Thông qua nguồn gốc xuất thân và những
đặc điểm tính cách, là cơ sở để lý giải những hành động của nhân vật về sau.
Câu 3 trang 19 SGK Ngữ văn 12 tập 1
Trong văn bản, Tử Văn được miêu tả trong mối quan hệ với nhân vật nào?
Qua các quan hệ này, em thấy Tử Văn hiện lên với những phẩm chất gì? Trả lời:
- Tử Văn được miêu tả trong mối quan hệ với các nhân vật : viên bách hộ họ
Thôi, thổ công và Diêm Vương
- Qua các quan hệ này, em thấy Tử Văn hiện lên với phẩm chất anh hùng,
đấu tranh cho chính nghĩa, can đảm không sợ cái chết.
+ Trong mối quan hệ với viên bách hộ họ Thôi : “ mặc kệ, ngồi ngất ngưởng”,
dẫu trước sự đe dọa sẽ dẫn Tử Văn đến Phong Đô, khó tránh khỏi tai vạ
nhưng Tử Văn không nói một lời, trước cái gian tà anh không hề e sợ hay bị
lung lay dù chỉ một chút trước hành động chính nghĩa của mình
+ Trong mối quan hệ với thổ công: Tử Văn hiện lên là một con người nhân
hậu, thương xót, đồng cảm và nóng giận thay cho những uất ức của thổ địa
khi bị chiếm nơi thờ. Dẫu cho khi thổ công báo rằng viên bách hộ họ Thôi có
kẻ chống lưng nhưng anh vẫn không sợ và quyết đấu tới cùng.
+ Trong mối quan hệ với Diêm Vương : Không e sợ mà dám cất lên tiếng nói
dõng dạc đòi lại sự công bằng và quyết tâm vạch trần tội ác mà tên bách hộ
họ Thôi phạm phải.
Câu 4 trang 19 SGK Ngữ văn 12 tập 1
Nêu ý nghĩa của các yếu tố kì ảo trong truyện. Chỉ ra sự tiếp thu sáng tạo
những yếu tố kì ảo của Nguyễn Dữ trong một số truyện cổ dân gian? Trả lời:
- Ý nghĩa của các yếu tố kì ảo : Yếu tố kì ảo góp phần thể hiện một thế giới
sinh động, nơi mà người âm và người dương có thể giao tiếp, qua đó thể hiện
tính cách nhân vật. Bên cạnh đó, các yếu tố kì ảo góp phần giúp câu chuyện
trở nên sinh động, hấp dẫn hơn.
- Sự tiếp thu, sáng tạo yếu tố kì ảo của Nguyễn Dữ thể hiện qua tính chất kì
ảo của thế giới thần linh, ma quỷ. Thông qua thế giới đó, Nguyễn Dữ đã xây
dựng một nơi mà cõi âm cũng có sự gian tà, Diêm Vương và các Phán quan
đại diện cho công lí cũng bị lấp tai, che mắt. Qua đó thể hiện sự bất công, vấn
nạn tham nhũng hoành hành trên dương gian, đang làm cho biết bao người
dân phải rên xiết, khổ sở.
Câu 5 trang 19 SGK Ngữ văn 12 tập 1
Nêu nhận xét của em về chức năng của người kể chuyện trong phần chính
văn và người bình luận ở cuối truyện Trả lời: Đang cập nhật...
Câu 6 trang 19 SGK Ngữ văn 12 tập 1
Hãy nêu suy nghĩ của em về lời bình ở cuối truyện: "Kẻ sĩ chỉ lo không cứng
cỏi được, còn gãy hay không là việc của trời." Trả lời: Đang cập nhật...