Soạn bài: Gió lạnh đầu mùa Ngữ Văn 8 | Cánh diều

Soạn bài Gió lạnh đầu mùa 1. Chuẩn bị
- Thông tin về nhà văn Thạch Lam:
⚫ Thạch Lam (1910 - 1942), tên khai sinh là Nguyễn Tường Vinh (sau đổi
thành Nguyễn Tường Lân), sinh tại Hà Nội trong một gia đình công chức gốc quan lại.
⚫ Ông là em ruột của Nhất Linh và Hoàng Đạo, cả ba đều là thành viên của nhóm Tự lực văn đoàn.
⚫ Khi còn nhỏ, Thạch Lan sống ở quê là phố huyện Cẩm Giàng, tỉnh Hải
Dương. Sau đó, ông theo cha chuyển sang tỉnh Thái Bình.
⚫ Ông học ở Hà Nội, sau khi thi đỗ tú tài phần thứ nhất thì ra làm báo viết văn.
⚫ Thạch Lam thường viết “những truyện không có chuyện”, chủ yếu là khai
thác thế giới nội tâm của nhân vật với những cảm xúc mong manh, mơ hồ
trong cuộc sống thường ngày.
⚫ Văn của ông trong sáng, giản dị mà thâm trầm sâu lắng.
⚫ Một số tác phẩm: Truyện ngắn: Gió lạnh đầu mùa (1937), Nắng trong vườn
(1938), Sợi tóc (1942); Tiểu thuyết: Ngày mới (1939); Tùy bút: Hà Nội băm
sáu phố phường (1943)...
- Chất thơ được thể hiện qua việc nhà văn khắc họa tinh tế những diễn biến tâm
trạng, cảm xúc của nhân vật trong truyện; hình ảnh trong sáng, giàu biểu cảm…
- Em đã từng cho hoặc tặng bạn một món quà mà không hỏi ý kiến cha mẹ. Khi
đó, một bạn trong lớp có hoàn cảnh khó khăn, em đã dùng số tiền tiết kiệm của
mình để mua tặng bạn một số món đồ dùng học tập như sách vở, hộp bút… Khi
bố mẹ phát hiện ra thì đã khen ngợi em có lòng tốt giúp đỡ bạn bè, nhưng vẫn
nhắc nhở em rằng khi làm việc gì cần phải trao đổi và xin phép bố mẹ. 2. Đọc hiểu
Câu 1. Những chi tiết nào cho thấy trời rất lạnh? 1
Những chi tiết cho thấy trời rất lạnh:
⚫ Qua một đêm mưa rào, trời bỗng đổi gió bấc, cái lạnh ở đâu đến làm cho
người ta tưởng đang ở giữa mùa đông rét mướt.
⚫ Mọi người đều đã mặc áo rét.
⚫ Đất khô trắng, cơn gió vi vu làm bốc lên những màn bụi nhỏ, thổi lăn những cái lá khô lạo xạo.
⚫ Trời không u ám, toàn một màu trắng đục.
⚫ Những cây lan trong chậu, lá rung động và hình như sắt lại vì rét.
Câu 2. Thử hình dung dáng điệu, tâm trạng của Sơn khi đi chơi.
Dáng điệu, tâm trạng của Sơn khi được đi chơi: Mặc quần áo ấm, vui vẻ và háo hức đi chơi.
Câu 3. Tại sao lũ trẻ thấy chị em Sơn thì tỏ ra vui mừng nhưng không dám vồ vập?
Lũ trẻ thấy chị em Sơn thì tỏ ra vui mừng nhưng không dám vồ vập vì: Sơn và
Lan là bạn đồng trang lứa, luôn tỏ ra gần gũi và thân thiết nên chúng vui mừng
khi có người chơi cùng. Nhưng chúng lại ý thức được thân phận nghèo khổ, sự
khác biệt với Sơn và Lan nên không dám vồ vập.
Câu 4. Các câu thoại ở đâu cho thấy thái độ gì của bọn trẻ?
Các câu thoại cho thấy sự tò mò, ngạc nhiên của bọn trẻ.
Câu 5. Tại sao Sơn thấy “ấm áp vui vui”?
Sơn thấy “ấm áp vui vui” vì đã làm được một việc tốt, giúp lan tỏa tình yêu thương.
Câu 6. Tâm trạng lo sợ của hai chị em Sơn được thể hiện qua những chi tiết nào? - Bỏ cả bữa ăn.
- Chạy đi tìm Hiên để đòi lại chiếc áo.
⚫ Hai chị em lo sợ, đi ra cánh đồng tìm cũng không gặp.
⚫ Lan trách em nghĩ ra việc cho Hiên cái áo.
Câu 7. Vì sao chị em Sơn cho cái áo ấy lại có thể bị mẹ mắng?
Chị em Sơn cho cái áo ấy lại có thể bị mẹ mắng vì cả hai chưa xin phép mẹ. 2
Câu 8. Câu nói của mẹ Hiên thể hiện điều gì?
Câu nói của mẹ Hiên thể hiện bà là một người hiểu chuyện, có lòng tự trọng. Dù
có hoàn cảnh nghèo khó nhưng khi nghe con kể, bà vẫn mang trả lại chiếc áo.
Câu 9. Kết thúc truyện có gì bất ngờ?
Mẹ Sơn đã cho mẹ Hiên vay tiền để may áo cho con. Còn Sơn và Lan không bị mẹ trách mắng.
3. Trả lời câu hỏi
Câu 1. Hãy tóm tắt nội dung chính của truyện Gió lạnh đầu mùa. Xét về cốt
truyện, văn bản Gió lạnh đầu mùa (Thạch Lam) và Tôi đi học (Thanh Tịnh) có gì giống nhau?
- Tóm tắt: Buổi sáng hôm nay, khi thức dậy, Sơn cảm nhận rõ cái rét của mùa
đông đã đến. Chị và mẹ của Sơn đều đã dậy, ngồi quạt hỏa lò để pha nước chè
uống. Mọi người đều đã mặc áo ấm cả. Sơn được mẹ cho mặc một cái áo vệ
sinh màu nâu sẫm với một cái áo dạ khâu chỉ đỏ. Sau đó, hai chị em chạy ra chợ
chơi cùng với lũ trẻ con trong làng. Chúng đều là những đứa trẻ nhà nghèo
không có áo ấm để mặc. Khi nhìn thấy chị em Sơn với những chiếc áo ấm thì
liền đến gần xuýt xoa khen ngợi. Hiên là một cô bé nhà nghèo, không có áo ấm
để mặc. Sơn nhìn thấy động lòng thường, bàn với chị về nhà lấy chiếc áo bông
cũ đem cho Hiên. Nghe người vú già nói, hai chị em lo sợ mẹ biết được, định
sang nhà Hiên đòi áo nhưng không thấy đâu. Khi về nhà thì liền thấy mẹ Hiên
đang ngồi nói chuyện với mẹ mình. Mẹ Sơn thấy nhà Hiên nghèo khổ bèn cho
mẹ Hiên mượn năm hào may áo ấm cho con.
- Điểm giống nhau: cốt truyện đơn giản, kể lại những sự việc trong cuộc sống,
thể hiện cảm xúc và tâm trạng của nhân vật. 3
Câu 2. Những chi tiết nào trong truyện giúp em hình dung ra bối cảnh chị em
Sơn cho chiếc áo bông? Bối cảnh ấy cho em biết gì về cuộc sống được miêu tả trong truyện?
- Hoàn cảnh của những đứa trẻ ở chợ: chúng ăn mặc không khác gì ngày thường,
những bộ quần áo màu nâu bạc đã vá nhiều chỗ; môi thâm tím lại, da thịt thâm
đi; mỗi cơn gió đến là lại run lên…
- Cuộc sống nghèo khổ, thiếu thốn của những gia đình lao động nơi miền quê nghèo.
Câu 3. Phân tích diễn biến tâm trạng của Sơn trước và sau khi cho chiếc áo. Chi
tiết nào làm em chú ý và xúc động nhất? Vì sao?
- Trước khi cho áo: động lòng thương trước hoàn cảnh của Hiên, nhớ về em
Duyên ngày trước vẫn hay chơi đùa cùng Hiên
- Sau khi cho áo: ấm áp vui vui
- Chi tiết xúc động nhất là khi biết Hiên chỉ có mỗi một chiếc áo để mặc, Sơn
nói với chị rằng sẽ đem chiếc áo bông cũ cho Hiên. Chị Lan đồng ý, chạy về
nhà đem áo đến. Vì chi tiết này thể hiện được tấm lòng nhân hậu, giàu tình yêu thương của Sơn và Lan.
Câu 4. Nhận xét về thái độ và cách ứng xử của hai bà mẹ (mẹ Sơn và mẹ Hiền)
trong phần cuối của truyện. Theo em, vì sao mẹ Sơn lại không hài lòng khi chị
em Sơn cho Hiến chiếc áo bông ấy?
- Mẹ Hiên: mang chiếc áo đến trả
- Mẹ Sơn: hỏi thăm, cho mẹ Hiên mượn 5 hào để may áo cho con.
=> Chiếc áo là kỉ vật của em Duyên, không chỉ vậy Sơn và Lan cũng tự ý quyết
định mà không hỏi ý kiến mẹ. 4
Câu 5. Có người cho rằng, truyện Gió lạnh đầu mùa chỉ có ý nghĩa đơn giản là
việc cho chiếc áo bông cũ. Em có đồng ý không? Vì sao? Theo em, truyện ngắn
này có ý nghĩa như thế nào?
⚫ Ý kiến: không đồng tình
⚫ Truyện ngắn Gió lạnh đầu mùa còn truyền tải thông điệp về tình yêu thương
giữa những con người, mang ý nghĩa nhân văn cao đẹp.
Câu 6. Vẻ đẹp của truyện Gió lạnh đầu mùa không chỉ hiện lên qua hình thức
(câu chữ, hình ảnh,...) mà còn ở tình cảm trong sáng của những tấm lòng nhân
hậu bao dung. Hãy viết đoạn văn (khoảng 10 – 12 dòng) làm rõ nhận xét đó. Gợi ý:
Khi đọc truyện Gió lạnh đầu mùa, người đọc không chỉ ấn tượng với vẻ đẹp
được hiện lên qua hình thức (câu chữ, hình ảnh,...) mà còn ở tình cảm trong
sáng của những tấm lòng nhân hậu bao dung. Điều đó được thể hiện cụ thể qua
hai nhân vật Sơn và Lan. Cả hai đều là những đứa trẻ ngây thơ, lương thiện. Dù
sống trong một gia đình khá giả, nhưng Sơn và Lan luôn tỏ ra thân thiện và chơi
cùng với bọn trẻ con trong xóm - Thằng Cúc, thằng Xuân, con Tí, con Túc -
những đứa trẻ em nghèo ở xóm trợ. Khi nhìn thấy Hiên đang đứng “co ro” bên
cột quán, trong gió lạnh chỉ mặc có manh áo “rách tả tơi”, “hở cả lưng và tay”,
Sơn đã “động lòng thương” và chợt nhớ ra mẹ cái Hiên rất nghèo, nhớ đến em
Duyên ngày trước vẫn cùng chơi với Hiên ở vườn nhà. Lan và Sơn đã bàn với
nhau cho cái Hiên chiếc áo bông cũ. Sau đó, Lan đã “hăm hở” chạy về nhà lấy
áo. Sơn yên lặng đợi chờ, trong lòng tự nhiên thấy “ấm áp vui vui”. Cái áo cũ
mà chị em Sơn đem cho cái Hiên chứa đựng biết bao tình người, thể hiện tình
cảm san sẻ của một đứa trẻ có một trái tim giàu tình yêu thương. Hành động của
chị em Sơn tuy nhỏ bé nhưng lại thật cao cả, đáng quý. Chính nhân vật người
mẹ của Sơn và Lan cũng thể hiện được điều đó. Mẹ Sơn sau khi nghe rõ việc,
đã cho mẹ Hiên mượn năm hào về may áo ấm cho con. Còn với hai chị em Sơn, 5
bà chẳng những không tức giận mà còn “vẫy hai con lại gần, rồi âu yếm”. Điều
đó cho thấy mẹ Sơn cũng là một người phụ nữ nhân hậu, giàu lòng vị tha và yêu
thương. Như vậy, có thể thấy, truyện Gió lạnh đầu mùa là một tác phẩm giàu giá
trị và thật đẹp đẽ. 6