Soạn văn 10: Giới thiệu, đánh giá về nội dung và nghệ thuật của một truyện kể 1. Chuẩn bị nói
a. Xác định tác phẩm truyện
- Bạn có thể sử dụng đề tài là truyện kể đã phân tích, đánh giá trong đề tài hoặc
bài viết là một truyện kể khác.
- Xác định mục đích nói: Thể hiện nhận thức của bạn, chia sẻ với người nghe về
chủ đề, những nét đặc sắc về hình thức nghệ thuật của tác phẩm truyện kể mà mình đã chọn…
- Xác định đối tượng người nghe: Thầy cô giáo, bạn bè…
- Xác định không gian và thời gian nói: không gian ở lớp học, thời gian khoảng bao nhiêu lâu? b. Tìm ý và lập dàn ý - Tìm ý:
Nếu đề tài nói cũng là đề tài của bài viết, có thể sử dụng lại các ý tưởng, thông
tin, tư liệu đã có trong phần viết. Nếu đề tài nói khác đề tài bài viết, cần đọc kĩ
tác phẩm và chú ý một số nội dung: tên truyện kể, thể loại, nội dung, chủ đề,
thông điệp tác giả muốn gửi gắm, ý kiến và đánh giá về nội dung của truyện kể…
- Lập dàn ý: Dàn ý của bài nói cơ bản là dàn ý đã chuẩn bị cho bài viết. c. Luyện tập
- Tìm những câu mở đầu, kết thúc bài nói phù hợp với, hấp dẫn, tạo ấn tượng với người nghe.
- Sử dụng kết hợp các phương tiện phi ngôn ngữ như hình ảnh, video, sơ đồ, bảng biểu…
- Luyện tập bằng cách đứng trước gương hoặc với bạn bè, người thân.
- Điều chỉnh giọng nói, ngôn ngữ, cử chỉ…
2. Trình bày bài nói
- Tạo không khí và quan hệ giao tiếp như: tự giới thiệu họ tên, sử dụng ngôi phù hợp trong giao tiếp.
- Sử dụng diễn đạt phù hợp, linh hoạt.
- Đáp ứng được yêu cầu về tính mạch lạc, thuyết phục, truyền cảm…
3. Trao đổi, đánh giá - Trao đổi:
 Lắng nghe với thái độ cầu thị, ghi chép tóm lược câu hỏi hoặc ý kiến của người nghe.
 Trả lời giải thích ngắn gọn, rõ ràng câu hỏi, ý kiến của người nghe. - Đánh giá:
 Trong vai trò của người nói, hãy tự đánh giá phần trình bày của mình.
 Trong vai trò của nghe, đánh giá phần trình bày của người nói.
* Hướng dẫn bài nói:
Xin kính chào thầy cô và các bạn, sau đây tôi sẽ giới thiệu về truyện “Thần Trụ
Trời”. Đây là một trong những truyện thần thoại đặc sắc trong kho tàng văn học dân gian Việt Nam.
Trước hết, “Thần Trụ Trời” thuộc nhóm thần thoại về nguồn gốc vũ trụ và các
hiện tượng tự nhiên. Trong nhận thức của con người cổ, thế giới bao la được
hình thành và sắp đặt dưới công của các vị thần.
Truyện được tóm tắt như sau: Thuở ấy, chưa có thế gian, chưa có muôn vật và
loài người. Trời đất chỉ là một vùng hỗn độn, tối tăm và lạnh lẽo. Lúc đó, một
ông thần có thân thể to lớn xuất hiện. Bỗng một ngày, thần Trụ Trời đứng dậy,
ngẩng đầu đội trời lên, đào đất, đập đá, đắp thành một cái cột vừa cao, vừa to để
chống trời. Hễ cột được đắp cao lên chừng nào, thì trời như một tấm màn rộng
mênh mông được nâng dần lên chừng ấy. Thần hì hục vừa đào vừa đắp, chẳng
bao lâu, cột cứ cao dần, cao dần và đẩy vòm trời lên phía mây xanh mù mịt. Từ
đó, trời đất mới phân đôi. Khi trời cao và đã khô, thần phá cột đi, lấy đất đá ném
lung tung khắp nơi. Mỗi hòn đá văng đi tạo thành một hòn núi hay một hòn đảo,
đất tung tóe khắp nơi tạo thành gò, đống, dải đồi cao. Chỗ thần đào đất đắp cột
tạo thành biển rộng. Cột trụ trời không còn nữa. Sau này, người ta nói rằng vết
tích cột đó ở núi Yên Phụ vùng Hải Hưng. Người ta cũng gọi đó là cột chống
trời. Vị thần Trụ Trời đó gọi là Trời hay Ngọc Hoàng. Sau thần Trụ trời còn có
một số thần khác được phân công hoặc lên trời hoặc xuống đất để tiếp tục công
xây dựng nên thế gian: thần Sao, thần Sông, thần Biển…
Về giá trị nội dung, “Thần Trụ Trời” đã lí giải quá trình tạo lập vũ trụ - trời và
đất. Cách giải thích quá trình tạo lập thế giới của tác giả dân gian được xây
dựng dựa trên trí tưởng tượng, cũng như cái nhìn trực quan của con người cổ,
chưa có đầy đủ chứng cứ xác thực. Điều này phản ánh quan niệm của con người
cổ về nguồn gốc của thế giới và đời sống con người. Điều này là hoàn toàn phù
hợp khi ở thời điểm đó, khoa học chưa phát triển, con người coi thần linh là
đấng tối cao, tạo ra thế giới và vạn vật.
Về nghệ thuật, truyện “Thần Trụ Trời” mang đầy đủ những nét đặc điểm của
một thần thoại. Không gian trong truyện là không gian vũ trụ - “chưa có thế
gian, chưa có muôn vật và loài người; “trời đất chỉ là một vùng hỗn độn, tối tăm
và lạnh lẽo”. Còn thời gian thì không được xác định. Cốt truyện xoay quanh
việc lí giải về quá trình tạo ra trời và đất. Nhân vật chính là một vị thần có ngoại
hình, sức mạnh phi thường. Thần được miêu tả là một vị thần khổng lồ, bước
một bước là có thể qua từ vùng này đến vùng nọ, từ đỉnh núi này sang đỉnh núi
khác. Những hành động phi thường là “đứng dậy, ngẩng đầu đội trời lên, đào
đất, đập đá, đắp thành một cái cột vừa cao, vừa to để chống trời”, “hì hục vừa
đào vừa đắp, chẳng bao lâu, cột cứ cao dần, cao dần và đẩy vòm trời lên phía
mây xanh mù mịt”, “phá cột đi, lấy đất đá ném lung tung khắp nơi”... Thần Trụ
Trời đã có công tạo ra trời và đất.
Như vậy, có thể thấy rằng, với truyện “Thần Trụ Trời” giá trị nội dung và giá trị
nghệ thuật đã có sự kết hợp hài hòa, hỗ trợ lẫn nhau. Trên đây là phần trình bày
của tôi, cảm ơn thầy cô và các bạn đã lắng nghe.