Soạn bài Lời của cây - Trần Hữu Thung
Chuẩn bị đọc
Em đã bao giờ quan sát quá trình lớn lên của mô ̣t cái cây, mô ̣t bông hoa hay mô ̣t
con vâ ̣t chưa? Điều đó gợi cho em suy nghĩ hoă ̣c cảm xúc gì?
Hướng dẫn trả lời: Gợi ý:
Em đã quan sát quá trình lớn lên của cây hoa cúc. Từ khi mẹ mới trồng là một cây
con nhỏ xíu, đến lúc nó cao hơn, có nhiều lá và cành hơn. Rồi có nụ, nở hoa.
→ Quá trình ấy khiến em cảm thấy rất yêu quý và trân trọng cây hoa cúc cùng
bông hoa hơn. Bởi em biết rằng, để cây có thể trưởng thành như vậy, là cả một quá
trình dài mà cả người chăm cây và cây cùng cố gắng.
Trải nghiệm cùng văn bản
Tưởng tượng 1 trang 13 Ngữ văn 7 Tập 1 Chân trời sáng tạo
Em hình dung thế nào về hiện tượng nảy mầm qua hiện tượng "nhú lên giọt sữa"?
Hướng dẫn trả lời:
Em hình dung hiện tượng nảy mầm, là từ trong lòng đất, một mầm non nhỏ, trắng
như một giọt sữa trồi lên, nhô lên, giống như một giọt sữa chảy lên từ dưới đất.
Theo dõi 2 trang 14 Ngữ văn 7 Tập 1 Chân trời sáng tạo
Chú ý những động từ miêu tả quá trình lớn lên của hạt mầm ở các khổ thơ 2, 3 và 4.
Hướng dẫn trả lời:
Các động từ miêu tả quá trình lớn lên của hạt mầm là: - Khổ 2: nảy, nhú - Khổ 4: mở mắt
Suy ngẫm và phản hồi
Câu 1 trang 14 Ngữ văn 7 Tập 1 Chân trời sáng tạo
Năm khổ thơ đầu là lời của ai? Khổ thơ cuối là lời của ai? Dựa vào đâu để khẳng đi ̣nh như vâ ̣y?
Hướng dẫn trả lời:
- Năm khổ thơ đầu là lời của: người trồng cây, người quan sát hạt nảy mầm (tác giả)
→ Khẳng định như vậy: dựa vào các hành động "cầm trong tay", "gieo xuống
đất", "ghé tai nghe"... đây là các hành động của con người (người trồng) đối với cây.
- Khổ thơ cuối là lời của: cây (mầm cây)
→ Khẳng định như vậy: dựa vào đại từ xưng hô "tôi" và câu khẳng định "Cây chính là tôi"
Câu 2 trang 14 Ngữ văn 7 Tập 1 Chân trời sáng tạo
Tìm mô ̣t số hình ảnh, từ ngữ đă ̣c sắc mà tác giả đã sử dụng trong bài thơ để miêu tả
quá trình từ hạt thành cây và thể hiê ̣n quá trình đó bằng sơ đồ.
Hướng dẫn trả lời: Khi đang là hạt nằm lặng thinh
nhú lên giọt sữa, thì thầm, mầm tròn nằm giữa, mở mắt đón tia nắng Khi đã nảy mầm hồng Khi đã thành cây
nở vài lá bé, lá nghe màu xanh, bập bẹ, góp xanh cho đời
Mẫu sơ đồ:
Câu 3 trang 14 Ngữ văn 7 Tập 1 Chân trời sáng tạo
Theo em, những dòng thơ như “Ghé tai nghe rõ”, “Nghe mầm mở mắt” thể hiê ̣n
mối quan hê ̣ như thế nào giữa hạt mầm và nhân vâ ̣t đang “ghé tai nghe rõ”?
Hướng dẫn trả lời:
Những dòng thơ như “Ghé tai nghe rõ”, “Nghe mầm mở mắt” thể hiê ̣n mối quan
hê ̣ thân thiết, ngang hàng như những người bạn giữa hạt mầm và nhân vâ ̣t đang “ghé tai nghe rõ
Câu 4 trang 14 Ngữ văn 7 Tập 1 Chân trời sáng tạo
Tìm những hình ảnh, từ ngữ thể hiê ̣n tình cảm, cảm xúc mà tác giả dành cho những
mầm cây. Hãy cho biết đó là tình cảm gì?
Hướng dẫn trả lời:
- Những hình ảnh, từ ngữ thể hiê ̣n tình cảm, cảm xúc mà tác giả dành cho những mầm cây:  "Cầm trong tay mình"  " Nhú lên giọt sữa"  "Ghé tai nghe rõ"
 "Nghe bàn tay vỗ, Nghe tiếng ru hời"
 "Mầm kiêng gió bắc, Kiêng nhất mưa giông"  "Nở vài lá bé"  "Bắt đầu bập bẹ"
- Tình cảm của tác giả dành cho những mầm cây là: yêu thương, quan tâm, chăm
sóc, năng niu và cả sự kỳ vọng, ngóng chờ mầm cây nhanh lớn dậy.
Câu 5 trang 14 Ngữ văn 7 Tập 1 Chân trời sáng tạo
Xác đi ̣nh các biê ̣n pháp tu từ chủ yếu được sử dụng trong văn bản. Phân tích tác dụng của chúng.
Hướng dẫn trả lời:
- Biện pháp tu từ chủ yếu được sử dụng trong văn bản: nhân hóa (mầm cây biết
nghe, biết cảm nhận, biết trò chuyện...)
- Tác dụng của biện pháp nhân hóa trong bài thơ: Giúp xây dựng hình ảnh mầm
cây trở nên đáng yêu, linh động, giúp bài thơ trở nên hấp dẫn và thú vị hơn. Đồng
thời các hình ảnh nhân hóa giúp truyền tải tốt hơn đến người đọc tình yêu, sự quan
tâm của tác giả dành cho mầm cây nhỏ, từ đó thôi thúc chúng ta hãy xem những
mầm cây là bạn bè của mình để yêu thương và bảo vệ.
Câu 6 trang 14 Ngữ văn 7 Tập 1 Chân trời sáng tạo
Nhâ ̣n xét về cách gieo vần, ngắt nhịp trong bài thơ trên và cho biết vần và nhịp đã
có tác dụng như thế nào trong viê ̣c thể hiê ̣n “lời của cây”.
Hướng dẫn trả lời:
- Cách gieo vần: bài thơ tập trung gieo vần chân (mình - thinh, mầm - thầm, bắc -
mắt, giông - hồng, thành - xanh, bé - bẹ, ơi - trời)
- Ngắt nhịp: các câu thơ chủ yếu ngắt nhịp chẵn (2/2)
→ Tác dụng: cách gieo vần và ngắt nhịp tạo nên chất thơ và nhịp điệu ngắn gọn,
dễ nhớ và thú vị như các bài đồng dao, từ đó giúp người đọc dễ dàng cảm nhận
được nội dung và ý nghĩa trong sáng, tình cảm mà tác giả gửi gắm
Câu 7 trang 14 Ngữ văn 7 Tập 1 Chân trời sáng tạo
Xác đi ̣nh chủ đề và thông điê ̣p mà văn bản muốn gửi đến người đo ̣c.
Hướng dẫn trả lời:
- Chủ đề của bài thơ: tình yêu thương và sự gắn bó giữa con người và thiên nhiên
- Thông điệp bài thơ muốn gửi gắm đến người đọc: hãy yêu thương, bảo vệ, chăm
sóc và trân trọng những mầm cây nhỏ, vì khi lớn lên chúng sẽ đem đến màu xanh cho trái đất này
Câu 8 trang 14 Ngữ văn 7 Tập 1 Chân trời sáng tạo
Hãy tưởng tượng mình là mô ̣t cái cây, mô ̣t bông hoa hoă ̣c mô ̣t con vâ ̣t cưng trong
nhà và viết khoảng năm câu thể hiê ̣n cảm xúc khi mình hóa thân.
Hướng dẫn trả lời:
>> HS tham khảo các đoạn văn hay và đa dạng tại đây: Viết đoạn văn thể hiện cảm
xúc khi tưởng tượng mình là một cái cây, một bông hoa hoặc một con vật cưng trong nhà
Chuẩn bị đọc
Em đã bao giờ quan sát quá trình lớn lên của mô ̣t cái cây, mô ̣t bông hoa hay mô ̣t
con vâ ̣t chưa? Điều đó gợi cho em suy nghĩ hoă ̣c cảm xúc gì?
Hướng dẫn trả lời: Gợi ý:
Em đã quan sát quá trình lớn lên của cây hoa cúc. Từ khi mẹ mới trồng là một cây
con nhỏ xíu, đến lúc nó cao hơn, có nhiều lá và cành hơn. Rồi có nụ, nở hoa.
→ Quá trình ấy khiến em cảm thấy rất yêu quý và trân trọng cây hoa cúc cùng
bông hoa hơn. Bởi em biết rằng, để cây có thể trưởng thành như vậy, là cả một quá
trình dài mà cả người chăm cây và cây cùng cố gắng.
Trải nghiệm cùng văn bản
Tưởng tượng 1 trang 13 Ngữ văn 7 Tập 1 Chân trời sáng tạo
Em hình dung thế nào về hiện tượng nảy mầm qua hiện tượng "nhú lên giọt sữa"?
Hướng dẫn trả lời:
Em hình dung hiện tượng nảy mầm, là từ trong lòng đất, một mầm non nhỏ, trắng
như một giọt sữa trồi lên, nhô lên, giống như một giọt sữa chảy lên từ dưới đất.
Theo dõi 2 trang 14 Ngữ văn 7 Tập 1 Chân trời sáng tạo
Chú ý những động từ miêu tả quá trình lớn lên của hạt mầm ở các khổ thơ 2, 3 và 4.
Hướng dẫn trả lời:
Các động từ miêu tả quá trình lớn lên của hạt mầm là: - Khổ 2: nảy, nhú - Khổ 4: mở mắt
Suy ngẫm và phản hồi
Câu 1 trang 14 Ngữ văn 7 Tập 1 Chân trời sáng tạo
Năm khổ thơ đầu là lời của ai? Khổ thơ cuối là lời của ai? Dựa vào đâu để khẳng đi ̣nh như vâ ̣y?
Hướng dẫn trả lời:
- Năm khổ thơ đầu là lời của: người trồng cây, người quan sát hạt nảy mầm (tác giả)
→ Khẳng định như vậy: dựa vào các hành động "cầm trong tay", "gieo xuống
đất", "ghé tai nghe"... đây là các hành động của con người (người trồng) đối với cây.
- Khổ thơ cuối là lời của: cây (mầm cây)
→ Khẳng định như vậy: dựa vào đại từ xưng hô "tôi" và câu khẳng định "Cây chính là tôi"
Câu 2 trang 14 Ngữ văn 7 Tập 1 Chân trời sáng tạo
Tìm mô ̣t số hình ảnh, từ ngữ đă ̣c sắc mà tác giả đã sử dụng trong bài thơ để miêu tả
quá trình từ hạt thành cây và thể hiê ̣n quá trình đó bằng sơ đồ.
Hướng dẫn trả lời: Khi đang là hạt nằm lặng thinh
nhú lên giọt sữa, thì thầm, mầm tròn nằm giữa, mở mắt đón tia nắng Khi đã nảy mầm hồng Khi đã thành cây
nở vài lá bé, lá nghe màu xanh, bập bẹ, góp xanh cho đời
Mẫu sơ đồ:
Câu 3 trang 14 Ngữ văn 7 Tập 1 Chân trời sáng tạo
Theo em, những dòng thơ như “Ghé tai nghe rõ”, “Nghe mầm mở mắt” thể hiê ̣n
mối quan hê ̣ như thế nào giữa hạt mầm và nhân vâ ̣t đang “ghé tai nghe rõ”?
Hướng dẫn trả lời:
Những dòng thơ như “Ghé tai nghe rõ”, “Nghe mầm mở mắt” thể hiện mối quan
hê ̣ thân thiết, ngang hàng như những người bạn giữa hạt mầm và nhân vâ ̣t đang “ghé tai nghe rõ
Câu 4 trang 14 Ngữ văn 7 Tập 1 Chân trời sáng tạo
Tìm những hình ảnh, từ ngữ thể hiê ̣n tình cảm, cảm xúc mà tác giả dành cho những
mầm cây. Hãy cho biết đó là tình cảm gì?
Hướng dẫn trả lời:
- Những hình ảnh, từ ngữ thể hiê ̣n tình cảm, cảm xúc mà tác giả dành cho những mầm cây:  "Cầm trong tay mình"  " Nhú lên giọt sữa"  "Ghé tai nghe rõ"
 "Nghe bàn tay vỗ, Nghe tiếng ru hời"
 "Mầm kiêng gió bắc, Kiêng nhất mưa giông"  "Nở vài lá bé"  "Bắt đầu bập bẹ"
- Tình cảm của tác giả dành cho những mầm cây là: yêu thương, quan tâm, chăm
sóc, năng niu và cả sự kỳ vọng, ngóng chờ mầm cây nhanh lớn dậy.
Câu 5 trang 14 Ngữ văn 7 Tập 1 Chân trời sáng tạo
Xác đi ̣nh các biê ̣n pháp tu từ chủ yếu được sử dụng trong văn bản. Phân tích tác dụng của chúng.
Hướng dẫn trả lời:
- Biện pháp tu từ chủ yếu được sử dụng trong văn bản: nhân hóa (mầm cây biết
nghe, biết cảm nhận, biết trò chuyện...)
- Tác dụng của biện pháp nhân hóa trong bài thơ: Giúp xây dựng hình ảnh mầm
cây trở nên đáng yêu, linh động, giúp bài thơ trở nên hấp dẫn và thú vị hơn. Đồng
thời các hình ảnh nhân hóa giúp truyền tải tốt hơn đến người đọc tình yêu, sự quan
tâm của tác giả dành cho mầm cây nhỏ, từ đó thôi thúc chúng ta hãy xem những
mầm cây là bạn bè của mình để yêu thương và bảo vệ.
Câu 6 trang 14 Ngữ văn 7 Tập 1 Chân trời sáng tạo
Nhâ ̣n xét về cách gieo vần, ngắt nhịp trong bài thơ trên và cho biết vần và nhịp đã
có tác dụng như thế nào trong viê ̣c thể hiê ̣n “lời của cây”.
Hướng dẫn trả lời:
- Cách gieo vần: bài thơ tập trung gieo vần chân (mình - thinh, mầm - thầm, bắc -
mắt, giông - hồng, thành - xanh, bé - bẹ, ơi - trời)
- Ngắt nhịp: các câu thơ chủ yếu ngắt nhịp chẵn (2/2)
→ Tác dụng: cách gieo vần và ngắt nhịp tạo nên chất thơ và nhịp điệu ngắn gọn,
dễ nhớ và thú vị như các bài đồng dao, từ đó giúp người đọc dễ dàng cảm nhận
được nội dung và ý nghĩa trong sáng, tình cảm mà tác giả gửi gắm
Câu 7 trang 14 Ngữ văn 7 Tập 1 Chân trời sáng tạo
Xác đi ̣nh chủ đề và thông điê ̣p mà văn bản muốn gửi đến người đo ̣c.
Hướng dẫn trả lời:
- Chủ đề của bài thơ: tình yêu thương và sự gắn bó giữa con người và thiên nhiên
- Thông điệp bài thơ muốn gửi gắm đến người đọc: hãy yêu thương, bảo vệ, chăm
sóc và trân trọng những mầm cây nhỏ, vì khi lớn lên chúng sẽ đem đến màu xanh cho trái đất này