Soạn bài Sông Đáy | Ngữ văn 11 Cánh diều

Soạn bài Sông Đáy Cánh diều Trước khi đọc
Câu 1 trang 39 SGK Ngữ văn 11 Cánh diều
Đọc trước bài thơ Sông Đáy và tìm hiểu thêm thông tin về tác giả Nguyễn Quang Thiều. Bài làm
- Nguyễn Quang Thiều (sinh năm 1957) là một nhà thơ.
- Ngoài lĩnh vực chính thơ ca tạo nên tên tuổi, ông còn là một nhà văn với các thể
loại tiểu thuyết, truyện ngắn, bút ký và tham gia vào lĩnh vực báo chí.
- Ông hiện nay là Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam; Phó Tổng thư ký thứ nhất Hội
Nhà văn Á – Phi; Giám đốc - Tổng Biên tập Nhà xuất bản Hội Nhà văn.
- Nguyễn Quang Thiều không chỉ là nhà thơ tiên phong với trào lưu hiện đại mà còn
là cây viết văn xuôi giàu cảm xúc. Trong anh không chỉ có con người bay bổng, ưu
tư với những phiền muộn thi ca, mà còn có một nhà báo linh hoạt và nhạy bén.
Câu 2 trang 39 SGK Ngữ văn 11 Cánh diều
Em biết những bài thơ, bài hát nào viết về con sông quê hương? Ấn tượng, cảm xúc,
suy nghĩ… mà những bài thơ, bài hát đó gợi ra cho em là gì? Bài làm
- Bài thơ: Nhớ con sông quê hương (Tế Hanh), Bên sông nắng rụng (Phạm Hùng),
Nhớ sông quê! (Hoàng Minh Tuấn), Khúc hát dòng sông (Phan Thu Hà).
- Bài hát: Người con gái sông La, Khúc hát sông quê, Con sông tuổi thơ tôi, Câu hò trên bến Hiền Lương.
- Gợi cho em những suy nghĩ: Đây đều những bài thơ, bài hát có giọng điệu tha thiết,
da diết, gợi cảm xúc yêu thương, nhớ nhung con sông quê hương. Đồng thời gợi cho
người đọc những cảm xúc nhớ nhung về quê hương, về con sông tuổi thơ của mỗi người. Trong khi đọc
Câu 1 trang 39 SGK Ngữ văn 11 Cánh diều
Chú ý mối quan hệ giữa hình ảnh lưng mẹ và “mảnh sông đêm”. Bài làm
Mối quan hệ: Lưng mẹ và “mảnh sông đêm” có mối quan hệ chặt chẽ, người con
ngủ trên lưng mẹ, vững chãi ấm áp luôn che chở bảo vệ cho người con. Cũng như
dòng sông luôn bảo vệ che chở cho quê hương, cho người dân.
Câu 2 trang 40 SGK Ngữ văn 11 Cánh diều
Hình ảnh “giàn giụa nước mưa sông” gợi cho em liên tưởng gì? Bài làm
Hình ảnh đã diễn tả hình ảnh người con khi xa quê hương, nhớ da diết về con sông
thân quen. Từ đó, liên tưởng những giọt nước mắt đó như con sông quê hương. Gợi
cho mỗi người đọc nỗi niềm nhớ thương về quê hương của mình.
Câu 3 trang 40 SGK Ngữ văn 11 Cánh diều
Tại sao điệp ngữ “Sông Đáy ơi” được lặp lại khổ 3, 4? Bài làm
Điệp ngữ được lặp lại như muốn nhấn mạnh cái tình cảm nhớ nhung không thể nào
quên trong lòng tác giả. Nó khắc sâu vào trái tim để rồi khắc khoải không quên. Tác
giả lặp lại ở cả hai khổ để thể hiện sâu sắc tình cảm của mình sẽ không bao giờ quên Sau khi đọc
Câu 1 trang 40 SGK Ngữ văn 11 Cánh diều
Bài thơ Sông Đáy được viết theo thể thơ nào? Việc lựa chọn thể thơ này cùng với
cách chấm câu trong bài thơ có tác dụng gì đối với việc thể hiện cảm xúc của chủ thể trữ tình? Bài làm
- Bài thơ Sông Đáy được viết theo thể thơ tự do.
- Đúng với tên gọi của thể thơ, việc dùng từ ngữ cùng dấu chấm câu trong bài thơ
không bị gò bó mà rất tự do, thoải mái, giúp cho mạch thơ cùng mạch cảm xúc của
bài rất tự nhiên, đã thể hiện rõ nét tình cảm của tác giả dành cho con sông Đáy, cho
thiên nhiên con người nơi đây và cho người mẹ của mình.
Câu 2 trang 40 SGK Ngữ văn 11 Cánh diều
Hình ảnh sông Đáy hiện lên qua những mốc thời gian nào trong cuộc đời của nhân
vật trữ tình? Các mốc thời gian được sắp xếp theo trình tự nào? Ý nghĩa của trình tự này là gì? Bài làm
- Hình ảnh sông Đáy hiện lên qua những mốc thời gian trong cuộc đời của nhân vật
trữ tình từ ký ức đến hiện tại, từ khi nhân vật trữ tình còn nhỏ, đến lúc lớn lên đi xa
quê hương và cuối cùng là ngày trở về.
- Trình tự thời gian này giúp cho mạch cảm xúc của tác giả được thể hiện rõ nét và chi tiết hơn.
- Nó đã giúp thể hiện được những kỉ niệm vui buồn từ khi xa quê đến ngày trở về
của tác giả. Qua đó đã nhấn mạnh hơn mối quan hệ mật thiết giữa sông Đáy với tác giả.
Câu 3 trang 40 SGK Ngữ văn 11 Cánh diều
Hình tượng “mẹ” xuất hiện bao nhiêu lần trong bài thơ? Ý nghĩa của hình tượng đó là gì? Bài làm
- Hình ảnh người mẹ xuất hiện 4 lần trong bài thơ, ở câu thơ mở đầu bài thơ, ở câu thơ thứ 7, 16 và 17.
→ Ý nghĩa của hình tượng “mẹ” xuất hiện trong bài thơ là giúp cho những kí ức về
mẹ của nhân vật trữ tình được lưu giữ không chỉ trong tim mà còn qua những trang
giấy lưu lại muôn đời.
Câu 4 trang 40 SGK Ngữ văn 11 Cánh diều
Hình tượng “em” mang lại những cảm xúc gì về sông Đáy trong tâm hồn của nhân vật trữ tình? Vì sao? Bài làm
Sông Đáy trong tâm hồn của nhân vật trữ tình không chỉ là nơi có những kí ức kỉ
niệm với mẹ mà còn với “em”. Trong quá khứ, sông Đáy là nơi mà “em” đã cùng
nhân vật trữ tình gặp gỡ, hẹn hò, nơi đây chính là nơi chứng kiến tình yêu đôi lứa
đẹp đẽ. Họ yêu nhau nhưng không đến được với nhau, tuy nhiên, đó cũng là đoạn
tình cảm mà tác giả rất trân trọng và ghi nhớ trong tim. Khi giờ đây trở về, sông
Đáy chỉ còn mẹ đứng chờ mình, còn “em” thì không thấy đâu.
Câu 5 trang 41 SGK Ngữ văn 11 Cánh diều
Nhận diện một yếu tố tượng trưng trong bài thơ và chỉ ra vai trò của yếu tố đó đối
với việc thể hiện nội dung. Bài làm
- Một yếu tố tượng trưng trong bài thơ mà em ấn tượng nhất là hình tượng con sông
Đáy. Có thể nói, đây là một nhân vật chính trong bài thơ, được lấy làm tên tác phẩm.
- Trong bài thơ, sông Đáy mang lại nhiều vai trò và ý nghĩa khác nhau. Đôi lúc nó là
một phần quê hương, là tình mẫu tử thiêng liêng. Đôi lúc nó là tình yêu, là một
người bạn cùng trò chuyện, níu giữ những kỉ niệm cuộc đời với tác giả.
Câu 6 trang 41 SGK Ngữ văn 11 Cánh diều
Từ nội dung bài thơ và những hiểu biết về văn hoá dân tộc, hãy lí giải vì sao tình
cảm gắn bó, yêu thương với quê hương của người Việt đặc biệt sâu nặng. Tình cảm
này liệu có thay đổi trong đời sống hiện nay? Bài làm
- Quê hương từ lâu đã luôn chiếm một phần quan trọng trong cuộc đời của mỗi
người Việt Nam. Tình yêu với quê hương không chỉ được vun đắp từ nhỏ, qua
những câu ca dao, tục ngữ, qua những câu hát, câu ru mà còn cả qua những bài học.
Trong cuộc đời, có thể chúng ta đi đến và sống ở rất nhiều nơi, nhưng quê hương
luôn là nơi ta muốn trở về nhất bởi nơi đó không chỉ có gia đình, họ hàng mà còn
chất chứa cả những kỉ niệm tuyệt vời nhất.
- Tình cảm yêu quê hương đất nước là một truyền thống tốt đẹp và đáng quý của
dân tộc Việt Nam, nó đã ăn sâu vào máu thịt, đi sâu vào lòng mỗi con người. Do đó,
có thể khẳng định rằng dù đời sống hiện nay có nhiều thay đổi thì tình cảm với quê
hương, đất nước của con người chắc chắn sẽ không bao giờ thay đổi. Thứ tình cảm
đó sẽ luôn được gìn giữ và phát huy đến muôn đời.