Câu 1 trang 26 SGK Ngữ văn 12 tập 1
Xác định biện pháp tu từ nói mỉa và phân tích hiệu quả của nó ở từng trường hợp sau đây:
a.Công chúng luôn luôn vỗ tay hoan hô Xuân, còn trên khán đài, đức vua Xiêm đã lộ
mặt rồng tất cả sự thịnh nộ của vị thiên tử thế thiên hành đạo ở cái có hàng triệu con voi.
(Vũ Trọng Phụng, Số đỏ)
b.Trên mép ông, ông đã bao công trình mới cấy được từng ấy râu […] Thì sau hết,
những lông tơ nó cũng dài ra, và trông rõ hơn. Và đến bây giờ, đứng ở hai bên
miệng ông, nó thành hình hai cái dấu chua nghĩa (…)
(Nguyễn Công Hoan, Đồng hào có ma) Trả lời
a. Công chúng luôn luôn vỗ tay hoan hô Xuân, còn trên khán đài, đức vua Xiêm đã
lộ mặt rồng tất cả sự thịnh nộ của vị thiên tử thế thiên hành đạo ở cái có hàng triệu con voi.
=> mỉa mai sự lố bịch của ông vua.
b.Trên mép ông, ông đã bao công trình mới cấy được từng ấy râu […] Thì sau hết,
những lông tơ nó cũng dài ra, và trông rõ hơn. Và đến bây giờ, đứng ở hai bên
miệng ông, nó thành hình hai cái dấu chua nghĩa (…)
=> Mỉa mai cái thói ra vẻ, tạo nét của ông quan lớn.
Câu 2 trang 26, 27 SGK Ngữ văn 12 tập 1
Xác định nghịch ngữ trong các câu có hàm ý mỉa mai sau và cho biết căn cứ để thực hiện điều này:
a. Như một bậc vĩ nhân nhũn nhặn, nó giơ quả đấm chào loài người, nhẩy xuống xe, lên xe hơi.
(Vũ Trọng Phụng, Số đỏ)
b. Bước đường công danh của ông cũng bắt đầu từ chức lí trưởng vượt qua những
bậc phó tổng, chánh tổng, rồi cơm rượu, bò lợn rồi quan phủ, quan tỉnh hợp sức với
nhau đưa ông lên chức nghị viên. (Ngô Tất Tố, Tắt đèn) Trả lời:
a. Như một bậc vĩ nhân nhũn nhặn, nó giơ quả đấm chào loài người, nhẩy xuống xe, lên xe hơi.
=> Xuân Tóc Đỏ chẳng phải một bậc vĩ nhân nhũn nhặn, mà hắn chính là một tên
ranh ma, mưu tình và khôn lỏi.
b. Bước đường công danh của ông cũng bắt đầu từ chức lí trưởng vượt qua những
bậc phó tổng, chánh tổng, rồi cơm rượu, bò lợn rồi quan phủ, quan tỉnh hợp sức với
nhau đưa ông lên chức nghị viên.
=> Căn cứ: Đang liệt kê những cấp bậc quan chức: phó tổng, chánh tổng, quan phủ,
quan tỉnh lại xuất hiện danh từ liên quan tới thức ăn: cơm rượu, bò lợn => ý chỉ hành
động đút lót cho quan để thuận lời trên “bước đường công danh”.
Câu 3 trang 27 SGK Ngữ văn 12 tập 1
Phân tích hiệu quả nghệ thuật của việc sử dụng nghịch ngữ trong các trường hợp sau:
a. Đá ở đây từ ngàn năm vẫn mai phục hết trong lòng sông, hình như mỗi lần có
chiếc thuyền nào xuất hiện ở quãng ầm ầm mà quạnh hiu này, mỗi lần có chiếc nào
nhô vào đường ngoặt sông là một số hòn bèn nhổm cả dậy để vồ lấy thuyền.
(Nguyễn Tuân, Người lái đò sông Đà)
b.Trong lúc ấy, ông nhà báo cấp tiến với xã hội và bảo thủ với gia đình vội vàng lấy
bút máy và sổ tay ra ghi chép, coi những lời lẽ quý hóa ấy tự hồ bật ở miệng một vĩ nhân mà ra…
(Vũ Trọng Phụng, Số đỏ) Trả lời:
a. => Nghịch ngữ trong ngữ cảnh này muốn lột tả cái hung tợn, nguy hiểm của ghềnh thác sông Đà
b. => Nghịch ngữ trong ngữ cảnh trên mang ý mỉa mai những con người thời Pháp
thuộc, bị dắt mũi bởi một kẻ ranh ma, khôn vặt.