Soạn bài Xuân Tóc Đỏ cứu quốc | Ngữ Văn 12 Kết nối tri thức (Tập 1)

Trước khi đọc
Câu 1 trang 11 SGK Ngữ văn 12 tập 1
Khi nói về nhân vật văn học có thể gây cho độc giả sự chú ý, tò mò ngay từ cái tên,
bạn nghĩ tới những nhân vật nào? Nêu nhận xét về về ý nghĩa của việc đặt tên cho
các nhân vật trong sáng tác văn học. Trả lời
- Khi nói về nhân vật văn học có thể gây cho độc giả sự chú ý ngay từ cái tên, có thể
nghĩ tới nhân vật Chí phèo trong tác phẩm cùng tên của nhà văn Nam Cao.
- Nhận xét: trong quá trình sáng tác truyện, tác giả đã dày công gửi gắm tư tưởng,
tình cảm, dụng ý của mình vào đó.
Câu 2 trang 11 SGK Ngữ văn 12 tập 1
Nêu những hiểu biết của bạn về tiếng cười trào phúng trong sáng tác văn học (đối
tượng trào phúng, thủ pháp trào phúng, giọng điệu trào phúng,..) Trả lời
- Đối tượng của văn học trào phúng: là những thứ không trọn vẹn, không hoàn hảo
của con người, của cuộc sống. Văn bản đã nêu một số đối tượng cụ thể mà tiếng
cười trào phúng thường nhằm tới. Đó là: hài hước, mỉa mai - châm biếm, đả kích..
- Thủ pháp trào phúng: là một kỹ thuật sử dụng ngôn ngữ mỉa mai, châm biếm hoặc
lời nói gây cười để diễn đạt một cách hài hước và sắc bén. Thường được sử dung
trong văn học, hài kịch, hoặc trong các tác phẩm nghệ thuật khác để châm biếm
hoặc giễu cợt một cách tinh tế.
- Giọng điệu trào phúng: Giọng điệu
Dấu hiệu nhận biết Hài hước
Đùa cợt nhẹ nhàng cùng những yếu tố khác lạ phóng
túng, phá vỡ các khuôn khổ quen thuộc Mỉa mai,
Tạo ra những yếu tố vô lí hoặc thiếu logic, đảo lộn trật châm biếm tự thông thường Đả kích
thường mang giọng điệu phủ nhận gay gắt đối tượng,
hình thức ngôn từ mang tính “mắng chửi” quyết liệt, có phần suồng sã, thô mộc Đọc văn bản
1. Chú ý cách giới thiệu về sự kiện về sự kiện qua những chi tiết cụ thể và các yếu
tố hé lộ giọng điệu trần thuật chính.
2. Câu văn này có thể gợi lên ấn tượng gì về nhân vật Xuân Tóc Đỏ?
Ấn tượng về nhân vật Xuân Tóc Đỏ: đáng tin cậy, chỗ dựa vào lúc nguy cấp nhất.
3. Người kể chuyện đã miêu tả chân dung các nhân vật bằng giọng điệu như thế nào? Giọng điệu: khách quan
4. Đoạn văn cho thấy điều gì về bản chất của cuộc bài binh bố trận được nhà nước
thuộc địa triển khai trước một sự kiện chính trị quan trọng?
Thể hiện bản chất của việc sử dụng quyền lực và ảnh hưởng để kiểm soát, tác động đến quần chúng.
5. Lí do sự hài lòng của các đối tượng tham dự sự kiện đã được diễn tả như thế nào?
Vì cho rằng sự Tổng cục không đề cử Hải và Thụ mà chỉ bắt Xuân là một người
chưa chiếm quán quân năm nào, thì đó chính là một cử động kiêu ngạo rất kín đạo vậy.
6. Sự cường điệu trong cách miêu tả phản ứng của vua Xiêm mang lại hiệu quả nghệ thuật gì?
Thể hiện biểu cảm lố bịch, gây tiếng cười cho một vị vua đứng đầu một nước.
7. Các quan chức nhà nước có động thái gì nhằm cứu vãn tình hình? Các động thái
đó mang tính chất khôi hài như thế nào?
- Động thái nhằm cứu vãn tình hình: đi tìm Xuân Tóc Đỏ nhờ thua quân Xiêm
- Tình khôi hài: nịnh nọt vì sợ quân Xiêm kéo quân sang trả thù
8. Nhịp điệu trần thuật ở đoạn này có ý gì đáng chú ý?
Nhịp điệu trần thuật nhanh, thể hiện sự gấp gáp, lo lắng, sợ hãi trước sự đe dọa của quân Xiêm La
9. Bạn có liên tưởng gì đến thực tế thường diễn ra sau một sự kiện thể thao mà bạn được biết?
Tình hình thực tế thường diễn ra sau một sự kiện thể thao chính là phỏng vấn vận
động viên sau trận đấu.
10. Cách xưng hô của nhân vật Xuân Tóc Đỏ có gì đáng chú ý?
Cách xưng hô: công chúng - ta; mi - ta -> cách xưng hô “trịch thượng của một bậc vĩ nhân”
11. Những ghi chú được đặt trong ngoặc đơn có ý nghĩa nghệ thuật như thế nào?
Những ghi chú trong ngoặc đơn chính là sử dụng biện pháp nghệ thuật chêm xen ->
mục đích là tăng thêm tính chi tiết cho hành động, lời nói của nhân vật.
12. Có thể dùng những từ ngữ gì để khái quát về tính chất phản ứng của đám đông
được thể hiện qua đoạn này?
Có thể dùng những từ ngữ để khái quát về phản ứng của đám đông trong đoạn:
nhốn nháo, ngu dốt, cả tin. Sau khi đọc
Nội dung chính: Tác phẩm viết về một trận đấu quần vợt khôi hài giữa Xuân Tóc Đỏ
và quán quân người Xiêm, qua đó thể hiện giọng văn đầy sự giễu nhại của nhà văn
dành cho những con người lố bịch thời bấy giờ ở những kẻ giàu có miền Bắc.
Câu 1 trang 18 SGK Ngữ văn 12 tập 1
Tóm tắt các sự việc chính được kể trong đoạn trích Xuân Tóc Đỏ cứu quốc bằng một sơ đồ phù hợp. Trả lời:
Vua Xiêm tới Bắc Kỳ => Xuân Tóc Đỏ đăng kí tham gia thi quần vợt => dùng thủ
đoạn để thắng => Vào chung kết với quán quân Xiêm => Nhận lệnh “phải thua” =>
Cơ hội ngụy biện “hi sinh vì nghĩa lớn” => Đám đông tung hô “anh hùng cứu quốc”, vĩ nhân dân tộc.
Câu 2 trang 18 SGK Ngữ văn 12 tập 1
Xác định ngôi kể, điểm nhìn đã được nhà văn lựa chọn và ý nghĩa của ngôi kể, điểm
nhìn ấy trong việc làm sáng tỏ bản chất hiện thực theo khám phá và quan niệm của ông? Trả lời:
- Ngôi kể thứ ba - người kể chuyện hàm ẩn => ý nghĩa: người kể đứng ngoài câu
chuyện, dẫn dắt người đọc theo từng tình tiết câu chuyện nhưng vẫn lồng ghép để
bộc lộ được tư tưởng, quan niệm của nhà văn.
- Điểm nhìn trần thuật: Khách quan dựa theo cái nhìn của một người bên ngoài => ý
nghĩa: để thể hiện được giọng điệu châm biếm, đả kích của nhà văn.
Câu 3 trang 18 SGK Ngữ văn 12 tập 1
Theo bạn, tình huống nào đóng vai trò quan trọng nhất trong việc tạo nên kịch tính
và bước ngoặt của toàn bộ sự kiện được kể trong đoạn trích? Hãy phân tích tính
chất của tình huống đó. Trả lời:
- Tình huống đóng vai trò quan trọng trong việc tạo nên kịch tính là khi Xuân Tóc Đỏ
chơi xấu 2 ông quán quân thật để được tham gia thi đấu với ông quán quân Xiêm.
- Phân tích: chính vì Xuân là một kẻ lưu manh, thủ đoạn nên muốn gây ấn tượng với
nhà ông Văn Minh thì hắn phải sử dụng mưu, sau khi thành công vào được chung
kết với quán quân Xiêm. Từ đó mới dẫn đến chuỗi tình huống sau và cuối cùng hắn
được tung hô là người “anh hùng cứu quốc”.
Câu 4 trang 18 SGK Ngữ văn 12 tập 1
Phân tích nét đặc sắc của cảnh Xuân Tóc Đỏ hùng biện trước công chúng. Những
ghi chú được đặt trong ngoặc đơn của người kể chuyện gợi cho bạn liên tưởng đến
thể loại văn học nào có đặc điểm hình thức tương tự? Trả lời:
- Phân tích nét đặc sắc của cảnh Xuân Tóc Đỏ hùng biện: Sử dụng tông giọng lớn;
trèo lên nóc xe ô tô đứng; gọi dân là mi, xưng ta. Đưa ra những lí do vô cùng hợp lí
“cứu nguy”, đại diện cho hòa bình.
- Những ghi chú được đặt trong ngoặc đơn của người kể chuyện gợi cho bạn liên
tưởng đến thể loại văn học: kịch -> ngoặc đơn để ghi chú những hành động, cử chỉ,
biểu cảm, cảm xúc của nhân vật.
Câu 5 trang 18 SGK Ngữ văn 12 tập 1
Nêu nhận xét khái quát về sự tương đồng và khác biệt giữa ngôn ngữ của người kể
chuyện và ngôn ngữ của nhân vật ở đoạn trích Xuân Tóc Đỏ cứu quốc. Trả lời:
- Tương đồng: Đều mang một màu sắc giễu nhại, mỉa mai
- Khác biệt: ngôn ngữ của người kể chuyện mang sắc thái khách quan hơn vì sử
dụng ngôi kể thứ ba; ngôn ngữ của nhân vật trong đoạn trích thể hiện sắc thái theo
tình huống truyện, lúc cần gấp gáp lúc cần nghiêm túc lúc cần trịch thượng.
Câu 6 trang 18 SGK Ngữ văn 12 tập 1
Tìm những câu văn có sử dụng biện pháp tu từ nói mỉa và nghịch ngữ trong văn bản. Trả lời: - Nói mỉa:
+ Người ta đồn rằng có rất nhiều người hâm mộ vì đến chậm, không mua được vé,
bèn hóa ra phẫn uất và chết một cách rất thể thao, nghĩa là tự tử dần bằng thuốc
phiền không có giấm thanh, hút vào phổi.
+ Công chúng luôn luôn vỗ tay hoan hô Xuân, còn trên khán đài, đức vua Xiêm đã lộ
ra mặt rồng tất cả sự thịnh nộ của vị thiên tử thế thiên hành đạo ở cái nước có hàng triệu con voi.
+ Như một bậc vĩ nhân nhũn nhặ, nó giơ quả đấm chào loài người, nhẩy xuống đất,
lên xe hơi. Rồi mấy chiếc xe của các bạn thân của nó mở máy chạy, để lại cái đám
công chúng mấy nghìn người bùi ngùi và cảm động. - Nghịch ngữ:
+ Nghĩa là bản chức yêu cầu ngài bảo tài tử của ngài phải nhuồng, phải thua nhà vô địch Xiêm ngay đi!
+ Hỡi quần chúng! Mi không hiểu gì, mi oán ta! Ta vẫn yêu quý mi mặc lòng mi chẳng rõ lòng ta!
Câu 7 trang 18 SGK Ngữ văn 12 tập 1
Đoạn trích đã cho ta thấy điều gì về phong cách hiện thực của nhà tiểu thuyết Vũ
Trọng Phụng? Nêu một số thủ pháp được nhà văn sử dụng để tăng cường khả năng
bao quát hiện thực cho các trang viết của mình. Trả lời:
- Vũ Trọng Phụng quan niệm: “tiểu thuyết là sự thật ở đời”, văn học phải “nhìn thẳng
vào đời thực, dũng cảm mổ xẻ phanh phui phơi bày thực trạng của xã hội”; cuộc đời
là một tấn hài kịch mà kẻ đạo diễn chính là đồng tiền vạn năng và số mệnh =>
phong cách hiện thực của nhà tiểu thuyết chính là phản ánh trần trụi hết hiện thực
nhơ nhuốc bằng tông giọng trào phúng, mỉa mai.
- Một số thủ pháp nhà văn sử dụng để tăng cường khả năng bao quát hiện thực:
cường điệu, nói mỉa, nghịch ngữ, giọng văn trào phúng.
Câu 8 trang 18 SGK Ngữ văn 12 tập 1
Bạn suy nghĩ gì về trạng thái bị thôi miên và lên đồng của một xã hội, như thực tế
được miêu tả trong đoạn trích. Trả lời:
Đoạn trích chế nhạo một xã hội ngu dốt, bị dắt mũi bởi những con người ranh ma.
Họ bị thôi miên bởi quyền lực và sự sự giả tạo của những người có tiền, họ dễ dàng
bị dắt mũi theo số đông và cũng dễ dàng bị xoa dịu. Đó là trạng thái tâm lí của
những con người không có nhận thức chính xác, đúng đắn trong cuộc sống; của
người kẻ bị hào nhoáng trước mắt che mờ tâm hồn.
Kết nối Đọc - Viết
Đề bài (trang 18 sgk Ngữ văn 12 Tập 1): Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) nêu ấn
tượng của bạn về khả năng của tiểu thuyết trong việc diễn tả bức tranh đời sống,
thời đại qua học đoạn trích Xuân Tóc Đỏ cứu quốc. Trả lời
Đoạn trích Xuân Tóc Đỏ cứu quốc đã phản ánh lên một xã hội vừa phi lý nhưng
cũng hợp lý, khiến người đọc phải giật mình nhận ra chính câu chuyện hài hước này
được thôi ra từ chính đời sống thường ngày, từ một thực tại mà họ được trải nghiệm
hằng ngày. Thông qua nhân vật Xuân Tóc Đỏ - một thằng ất ơ, xảo trá, trưởng giả
học làm sang ông đã mang đến cho người đọc một bức tranh xã hội học đòi Âu hóa
đầy nhố nhăng một cách chân thực. Hiện thực đó còn thể hiện chi tiết hơn khi được
nhà văn viết thông qua thể loại tiểu thuyết, với dung lượng của một tiểu thuyết, nhà
văn thoải mái phơi bày mọi sự thật trần trụi đến chi tiết của xã hội qua từng góc nhỏ nơi đời sống.