Thực hành tiếng Việt (trang 74)
Nhận biết cụm động từ
- Ở dạng đầy đủ, cụm động từ gồm ba phần: phần trung tâm ở giữa, phần phụ
trước và phần phụ sau.
- Trung tâm của cụm động từ là động từ.
- Các từ đứng trước động từ trung tâm thường bổ sung cho động từ những ý
nghĩa như: thời gian, khẳng định, phủ định, tiếp diễn… Các từ đứng sau động từ
trung tâm thường bổ sung cho động từ ý nghĩa như: đối tượng, địa điểm, thời gian…
- Tìm hiểu câu: Nó không mặc áo rét.
• Trong câu này, không mặc áo rét là một cụm động từ.
• Từ mặc là động từ trung tâm. Từ không trước động từ mặc có ý nghĩa
phủ định, từ mặc chỉ đối tượng của hành động.
Nhận biết cụm tính từ
- Ở dạng đầy đủ, cụm tính từ gồm ba phần: phần trung tâm ở giữa, phần phụ
trước và phần phụ sau.
- Trung tâm của cụm động từ là tính từ.
- Các từ đứng trước tính từ trung tâm thường bổ sung cho tính từ những ý nghĩa
như: mức độ, thời gian, sự tiếp diễn… Các từ đứng sau tính từ trung tâm thường
bổ sung cho tính từ ý nghĩa như: phạm vi, mức độ…
- Tìm hiểu câu: Trời vẫn rét quá.
• Trong câu này, vẫn rét quá là một cụm tính từ.
• Tính từ trung tâm là rét. Từ vẫn trước tính từ chỉ rét đang tiếp diễn. Từ
quá sau tính từ rét chỉ mức độ của rét.
Cụm động từ và cụm tính từ
Câu 1. Tìm một cụm động từ trong truyện ngắn Gió lạnh đầu mùa. Từ động từ
trung tâm của cụm từ đó, hãy tạo ra ba cụm động từ khác.
- Cụm động từ: đã mặc áo rét cả rồi (Sơn nhận thấy mọi người đã mặc áo rét cả rồi).
- Động từ trung tâm: mặc
- Ba cụm động từ khác:
• đang mặc chiếc áo len màu đỏ.
• vẫn mặc cái áo sơ mi trắng hôm qua
• đã mặc quần áo chỉnh tề
Câu 2. Tìm cụm động từ trong những câu sau. Xác định động từ trung tâm và
những ý nghĩa mà động từ đó được bổ sung.
a. Nhìn ra ngoài sân, Sơn thấy đất khô trắng.
- Cụm động từ: nhìn ra ngoài sân
- Động từ trung tâm: nhìn; ý nghĩa được bổ sung: địa điểm
b. Mẹ Sơn lật cái vỉ buồm, lục đống quần áo rét.
- Cụm động từ: lật cái vỉ buồm, lục đống quần áo rét
- Động từ trung tâm: lật, lục; ú nghĩa được bổ sung: đối tượng.
c. Với lòng ngây thơ của tuổi trẻ, chị Lan hăm hở chạy về nhà lấy áo.
- Cụm động từ: hăm hở chạy về nhà lấy áo
- Động từ trung tâm: chạy; ý nghĩa được bổ sung: địa điểm
Câu 3. Trong truyện ngắn Gió lạnh đầu mùa, Thạch Lam thường sử dụng kiểu
câu có vị ngữ là một chuỗi cụm động từ, chẳng hạn: Mẹ Sơn nghe thấy, đặt
chén nước chè xuống, bảo chị Lan. Hãy tìm thêm trong văn bản này hai câu có
vị ngữ là một chuỗi cụm động từ và cho biết tác dụng của cách diễn đạt đó.
- Sơn thấy chị gọi nó không lại, bước gần đến trông thấy con bé co ro đứng bên
cột quán, chỉ mặc có manh áo rách tả tơi, hở cả lưng và tay.
- Sơn sợ hãi, cúi đầu lặng im, nép vào sau lưng chị.
- Tác dụng: Việc sử dụng một chuỗi cụm động từ nhằm nhấn mạnh vào các
hành động, thái độ của nhân vật được nói đến.
Câu 4. Tìm một cụm tính từ trong truyện ngắn Gió lạnh đầu mùa. Với tính từ
trung tâm của cụm từ đó, hãy tạo ra cụm tính từ khác.
- Cụm tính từ: không u ám (Trời không u ám, toàn một màu trắng đục)
- Tạo ra cụm tính từ khác: Sau cơn mưa, bầu trời vẫn rất u ám.
Câu 5. Tìm cụm tính từ trong những câu sau. Xác định tính từ trung tâm và
những ý nghĩa mà tính từ đó được bổ sung.
a. Nhưng chân trời trong hơn mọi hôm, Sơn thấy rõ như gần.
- Cụm tính từ: trong hơn mọi hôm
- Tính từ trung tâm: trong; ý nghĩa được bổ sung: thời gian.
b. Sơn bây giờ mới nhớ ra mẹ cái Hiên rất nghèo, chỉ có nghề đi mò cua bắt ốc
thì còn lấy đâu ra tiền mà sắm áo cho con nữa.
- Cụm tính từ: rất nghèo.
- Tính từ trung tâm: nghèo; ý nghĩa được bổ sung: mức độ
Câu 6. Các câu sau có vị ngữ là một tính từ. Hãy mở rộng vị ngữ thành cụm tính từ: a. Gió rét
Ngoài đường, gió vẫn rét quá. b. Tòa nhà cao
Câu mở rộng: Tòa nhà kia rất cao. c. Cô ấy đẹp.
- Đối với tôi, cô ấy vẫn đẹp như trước đây.
* Bài tập ôn luyện:
Câu 1. Xác định cụm động từ trong các câu sau:
a. Càng ngẫm nghĩ, chàng càng thấy lời thần nói đúng. (Bánh chưng bánh giầy)
b. Giặc đã đến chân núi Trâu. (Thánh Gióng)
Câu 2. Xác định cụm tính từ có trong các câu sau:
a. Âu Cơ vốn thuộc dòng họ Thần Nông, xinh đẹp tuyệt trần.
b. Cô ấy vô cùng ngạc nhiên về thành tích của tôi.
Câu 3. Viết một đoạn văn có sử dụng cụm động từ. Gợi ý: Câu 1.
a. Cụm động từ: càng ngẫm nghĩ, càng thấy lời thầy nói đúng
b. Cụm động từ: đã đến chân núi Trâu Câu 2.
a. Cụm tính từ: xinh đẹp tuyệt trần
b. Cụm tính từ: vô cùng ngạc nhiên Câu 3.
Thiên nhiên đem đến cho con người những cảnh sắc tuyệt vời. Sau một ngày
nắng chói chang, ánh nắng đã trở nên dịu bớt. Những cơn gió khẽ thổi xua tan
đi cái oi bức mùa hè. Lũy tre làng in bóng trên nền trời thật bình dị. Phía
phương Tây, ông mặt trời giống như một quả cầu khổng lồ đang nặng nhọc
nhích từng bước xuống dưới mặt đất. Có lẽ, ông đã quá mệt mỏi sau một ngày
làm việc vất vả. Trên cao, từng đám mây lững lờ trôi như đang làm biếng vì sắp
kết thúc một ngày. Dưới cánh đồng, những bông lúa trĩu nặng đang đung đưa
theo làn gió mát từ xa thổi vào. Hương lúa chín thơm mang hơi thở của làng quê
khiến ai ngửi thấy cũng đều say mê. Trong làng, tiếng âm thanh xe cộ thật nhộn
nhịp. Mọi người đang vội vã trở về nhà sau một ngày làm việc vất vả. Ngoài
cánh đồng, một vài nhóm trẻ con đang thả diều. Những cánh diều bay lượn trên
bầu trời cao lộng gió. Khung cảnh làng quê của em thật yên bình biết bao nhiêu.
Cụm động từ: đã trở nên dịu bớt