Soạn văn lớp 9 bài Các thành phần biệt lập

Soạn văn lớp 9 bài Các thành phần biệt lập
1. Thành phần biệt lập - thành phần tình thái
Đọc các câu sau đây (trích từ truyện Chiếc lược ngà của Nguyễn Quang Sáng) và trả lời câu hỏi
(trang 18 sách giáo khoa Ngữ văn 9, tập 2):
a) Với lòng mong nhớ của anh, chắc anh nghĩ rằng, con anh sẽ chạy xô vào lòng anh, sẽ ôm chặt lấy cổ anh.
b) Anh quay lại nhìn con vừa khe khẽ lắc đầu vừa cười. Có lẽ vì khổ tâm đến nỗi không khóc
được, nên anh phải cười vậy thôi.
1. Các từ ngữ in đậm trong những câu trên thể hiện nhận định của người nói đối với sự việc nêu
ở trong câu như thế nào?
2. Nếu không có những từ ngữ in đậm nói trên thì nghĩa sự việc của câu chứa chúng có khác đi không? Vì sao? => Đáp án:
1. Không thể phủ nhận rằng sự nhất quán trong việc sử dụng từ ngữ "chắc chắn" cho thấy người
nói đã đặt một mức độ tin cậy cực kỳ cao vào sự việc được đề cập. Điều này không chỉ thể hiện
sự tự tin mạnh mẽ của họ mà còn bổ sung một sự rõ ràng và kiên định trong việc thể hiện ý kiến.
Chắc chắn này có thể được coi là một phần quan trọng của cách họ truyền đạt thông điệp và đánh
giá sự xảy ra của sự kiện.
2. Dẫu vậy, nếu bỏ qua những từ ngữ in đậm, thì sự việc diễn ra trong câu vẫn duy trì tính chất
quan trọng của nó. Bản chất của sự thật không bị thay đổi, và điều này thể hiện sự ổn định và
không thay đổi của sự kiện hay tình huống được nêu ra. Điều này đặt ra câu hỏi về việc liệu việc
sử dụng từ ngữ mạnh mẽ có thực sự cần thiết trong trường hợp này, hay nó chỉ là một thêm màu
sắc ngôn ngữ không quá quan trọng.
2. Thành phần biệt lập - thành phần cảm thán
Đọc các câu sau đây, chú ý các từ ngữ in đậm và trả lời câu hỏi (trang 18 sách giáo khoa Ngữ văn 9, tập 2):
a) Ồ, sao mà độ ấy vui thế. (Kim Lân, Làng)
b) - Trời ơi, chỉ còn có năm phút!
(Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)
1. Các từ ngữ in đậm trong những câu trên có chỉ sự vật hay sự việc gì không?
2. Nhờ những từ ngữ nào trong câu mà chúng ta hiểu được tại sao người nói kêu ồ hoặc kêu trời ơi?
3. Các từ ngữ in đậm được dùng để làm gì? => Đáp án:
1. Những tiếng "ồ" và "trời ơi" không chỉ đơn giản là một tập hợp các âm thanh thoáng qua, mà
chúng đích thực là những hiện tượng ngôn ngữ độc đáo, mở ra một thế giới phức tạp hơn, ẩn
chứa sự kỳ diệu và tương tác sâu xa với sự vật hoặc sự việc mà chúng đề cập.
2. Khi chúng ta lắng nghe người nói sử dụng những từ này, chúng ta thấu hiểu rằng chúng không
chỉ đơn giản là một biểu hiện của sự ngạc nhiên hay bất ngờ. Thay vào đó, chúng là như cầu nối,
mở cửa cho một phần tiếp theo của câu chuyện, để chúng ta có thể khám phá tại sao người đó lại
phải thốt lên như vậy. Những từ ngữ này như một ngòi nổ tinh thần, đánh thức sự tò mò và tạo
điểm nhấn cho sự kiện hoặc tình huống.
3. Điều cần chú ý là các từ in đậm như "ồ" và "trời ơi" không chỉ đơn giản là lời gọi đến ai đó.
Chúng thực sự là công cụ mạnh mẽ để người nói thể hiện và chia sẻ những tâm trạng, cảm xúc,
và tâm hồn sâu thẳm của họ. Chúng tạo ra một bản dịch tinh tế của những trạng thái tinh thần
phức tạp, đưa chúng vào cuộc trò chuyện và tạo thêm sự sâu sắc và đa chiều cho việc truyền đạt.
3. Luyện tập về thành phần biệt lập
Câu 1: (trang 19 sách giáo khoa Ngữ văn 9, tập 2). Tìm các thành phần tình thái, cảm thán trong những câu sau đây:
a) Nhưng còn cái này nữa mà ông sợ, có lẽ còn ghê rợn hơn cả những tiếng kia nhiều. (Kim Lân, Làng)
b) Chao ôi, bắt gặp một con người như anh ta là một cơ hội hãn hữu cho sáng tác, nhưng hoàn
thành sáng tác còn là một chặng đường dài.
(Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà)
c) Trong giờ phút cuối cùng, không còn đủ sức trăng trối lại điều gì, hình như chỉ có tình cha con
là không thể chết được, anh đưa tay vào túi, móc cây lược, đưa cho tôi và nhìn tôi một hồi lâu.
(Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà)
d) Ông lão bỗng ngừng lại, ngờ ngợ như lời mình không được đúng lắm. Chả nhẽ cái bọn ở làng
lại đốn đến thế được. (Kim Lân, Làng) => Đáp án:
a) Có lẽ, điều quan trọng nhất là nhận biết rằng thành phần "có lẽ" không chỉ đơn giản là một
phần của ngôn ngữ, mà còn chứa đựng một sự linh hoạt và sự phân vân đáng kể trong tâm trí người nói.
b) Chao ôi! Thành phần cảm thán này không chỉ là một tiếng kêu đơn thuần, mà nó là một phản
ánh mạnh mẽ về sự ngạc nhiên hoặc thậm chí là sự sốc trước một tình huống hay sự kiện đặc
biệt. Nó là một cách để người nói thể hiện tâm trạng một cách đầy màu sắc.
c) Hình như, bản chất của thành phần "hình như" không chỉ là một lời đánh giá bình thường. Nó
đánh dấu một mức độ không chắc chắn trong thông tin hoặc sự kiện, tạo điều kiện cho một dự
đoán hoặc suy đoán được hình thành.
d) Khi sử dụng thành phần "ngờ ngợ" hoặc "chả nhẽ," người nói không đơn giản chỉ đang thể
hiện sự phân vân. Thay vào đó, chúng thể hiện một mức độ của sự ngạc nhiên và thắc mắc sâu
sắc, khi người nói không thể tin vào điều gì đó một cách tức thì và cần thời gian để suy nghĩ và xem xét
Câu 2: (trang 19 sách giáo khoa Ngữ văn 9, tập 2)
Hãy sắp xếp những từ ngữ sau đây theo trình tự tăng dần độ tin cậy (hay độ chắc chắn):
chắc là, dường như, chắc chắn, có lẽ, chắc hẳn, hình như, có vẻ như.
(Chú ý: những từ ngữ thể hiện cùng một mức độ tin cậy thì xếp ngang hàng nhau.) => Đáp án:
Theo thứ tự tăng dần độ tin cậy, chúng ta có:
- Dường như (văn viết) / Hình như / Có vẻ như: Các thành phần này thể hiện sự đoán định không
chắc chắn, có tính chất đoán đoán dự đoán và còn phụ thuộc vào thông tin thêm.
- Có lẽ: Thành phần này cho thấy một mức độ tin cậy nhẹ, chỉ đơn giản là một ước đoán, một
khả năng, nhưng không chắc chắn.
- Chắc là: Thể hiện sự tự tin hơn trong việc đánh giá một tình huống, nhấn mạnh sự chắc chắn
hơn về sự việc hoặc thông tin được đề cập.
- Chắc hẳn: Thành phần này bước lên một bậc cao hơn về độ tin cậy, cho thấy sự rõ ràng và sự tự
tin lớn hơn về sự việc.
- Chắc chắn: Là mức độ tin cậy cao nhất, thể hiện một sự chắc chắn tuyệt đối và không đặt nghi
vấn vào sự việc hoặc thông tin được đưa ra.
Câu 3 (trang 19 sách giáo khoa Ngữ văn 9, tập 2)
Hãy cho biết, trong số những từ có thể thay thế cho nhau trong câu sau đây, với người nói phải
chịu trách nhiệm cao nhất về độ tin cậy của sự việc do mình nói ra, với từ nào trách nhiệm đó
thấp nhất. Tại sao tác giả Chiếc lược ngà (Nguyễn Quang Sáng) lại chọn từ chắc? (1) chắc
(2) hình như anh nghĩ rằng, con anh sẽ chạy xô vào lòng anh, sẽ ôm chặt lấy cổ anh
Với lòng mong mỏi của anh, (3) chắc chắn => Đáp án:
Trong bộ ba từ "chắc" "hình như" và "chắc chắn" chắc chắn đại diện cho mức độ tin cậy cao
nhất, trong khi "hình như" đứng ở mức độ tin cậy thấp nhất. Sự lựa chọn của tác giả đối với từ
"chắc" (có độ tin cậy cao hơn so với "hình như" nhưng thấp hơn so với "chắc chắn") đặt ra ý
nghĩa rằng nhân vật tôi, người kể chuyện, chỉ có thể dự đoán dựa trên logic, mà chưa biết chắc
chắn về việc gì sẽ thực sự xảy ra. Nói cách khác, việc sử dụng từ "chắc" thể hiện sự tự tin ở một
mức độ nhất định, tuy nhiên, nó vẫn để lại một dấu hỏi liên quan đến sự chắc chắn tuyệt đối và
sự thật cuối cùng của sự việc, cho thấy người kể chuyện đang tiếp tục theo dõi và đánh giá tình
huống một cách cẩn thận
Câu 4 (trang 19 sách giáo khoa Ngữ văn 9, tập 2)
Viết một đoạn văn ngắn nói về cảm xúc của em khi được thưởng thức một tác phẩm văn nghệ
(truyện, thơ, phim, ảnh, tượng,...), trong đoạn văn đó có câu chứa thành phần tình thái hoặc cảm thán. => Đáp án:
Mỗi khi tôi đọc lại tác phẩm "Chiếc lược ngà" của nhà văn Nguyễn Quang Sáng, lòng tôi dường
như bị một cảm xúc không tên bóp nghẹn, dâng trào. Tình cảm gia đình, vốn được coi là tinh
thần cao quý nhất của cuộc sống, lại hiện lên trong truyện với những đau đớn không thể nào diễn
tả hết. Những trang sách về tình cha con trong thời chiến tranh đầy mất mát và đau thương. Tiếng
kêu "Baaaaaa" của bé Thu cuối truyện vẫn vọng mãi trong trái tim tôi, đó là tiếng kêu đầu tiên
của một đứa trẻ cảm nhận được sự thiếu thốn tình thân cha, cũng như tiếng kêu cuối cùng trong
cuộc đời của cô bé. Tôi không thể không cảm thấy sâu đậm sự đau lòng này.
Nỗi xót xa đắm chìm tận đáy lòng. Ôi, quê hương của tôi! Một quê hương bé nhỏ, nhưng luôn
phải chịu đựng và gồng mình trước sự xâm lăng của người ngoại quốc. Khi tôi đọc đến những
dòng cuối cùng của tác phẩm, tôi chỉ ước rằng đất nước bé nhỏ của chúng tôi luôn tự do và hòa
bình, để chúng tôi có thể bước qua cuộc sống trong niềm vui hạnh phúc, cùng với nụ cười ấm áp
của cha và sự ôm ấp an lành từ mẹ.