Tác động của Cuộc Chiến Thương Mại Mỹ - Trung đến Kinh Tế Việt Nam | Môn Kinh tế Quốc tế - Đại học Bách Khoa Hà Nội

lOMoAR cPSD| 61548596
TÁC ĐỘNG CỦA CUỘC CHIẾN THƯƠNG MẠI MỸ - TRUNG QUỐC TỚI NỀN KINH TẾ THẾ GIỚI VÀ VIỆT NAM
Năm 2018, cuộc chiến thương mại giữa 2 cường quốc thế giới là Mỹ và TQ đã gây ảnh hưởng
rất lớn không chỉ đến nền kinh tế 2 nước mà còn ảnh hưởng đến nền kinh tế toàn thế giới,
trong đó có Việt Nam. Nó không chỉ đem lại Việt Nam những cơ hội để phát triển mà còn có
rất nhiều thách thức. Trong bài thuyết trình ngày hôm nay, chúng em xin trình bày về tác động
của cuộc chiến đến nền kinh tế thế giới nói chung và Việt Nam nói riêng, từ đó nhóm em sẽ
đưa ra nhận xét và kiến nghị đánh giá. I.
Bối cảnh, diễn biến cuộc chiến thương mại Mỹ - TQ
- Chiến tranh thương mại giữa Mỹ - TQ khởi đầu vào ngày 22/3/2018 khi Tổng thống Mỹ
Donald Trump tuyên bố tăng thuế lên mức 25% trên 50 tỷ USD giá trị hàng hóa TQ xuất khẩu vào Mỹ
- Đáp trả lại ngay lập tức Trung Quốc áp dụng mức thuế 25% với 128 mặt hàng nhập khẩu từ Mỹ
- Khoảng gần 2 tháng sau đó liên tục là những đòn ăn miếng trả miếng giữa Mỹ và TQ.
Ngày 23/8/2018, mức thuế 25% trên 16 tỷ USD giá trị hàng hóa được Mỹ và TQ sử
dụng cho mỗi lần áp thuế
- Động thái mạnh mẽ bất ngờ vào 24/9/2018, Mỹ áp 10% thuế lên 200 tỷ USD hàng hóa
xuất khẩu từ TQ. Ngay lập tức Trung Quốc đáp trả bằng việc áp dụng 10% thuế lên 60
tỷ USD hàng hóa từ Mỹ. Đây được đánh giá là bước đáp trả yếu thế hơn từ phía Trung
Quốc, Mỹ đang giữ vị trí dẫn đầu cuộc chiến thương mại.
- Ngày 1/12/2018, lãnh đạo 2 nước tuyên bố đình chiến
- 10/5/2019, Mỹ tăng thuế từ 10% lên 25% với 200 tỷ USD hàng TQ
- 13/5/2019, TQ tuyên bố áp thuế 10 – 25% lên 60 tỷ USD hàng Mỹ, bắt đầu từ ngày 1/6/2019 II.
Nguyên nhân cuộc chiến thương mại Mỹ - TQ
- Về kinh tế: Mỹ cho rằng TQ bảo trợ cho các doanh nghiệp nước mình cạnh tranh không
lành mạnh, thao túng thị trường và ăn cắp tài sản trí tuệ. Trước những cáo buộc đó,
TQ cho rằng Mỹ đánh thuế là vi phạm quy định WTO, phá vỡ các quy tắc thương mại,
làm suy thoái kinh tế toàn cầu, ảnh hưởng tiêu cực đến quan hệ kinh tế và ngoại giao giữa hai nước.
- Về chính trị: Sự trỗi dậy của Trung Quốc đã gây ra lo ngại cho an ninh quốc gia Mỹ, bởi
việc Trung Quốc mở rộng ảnh hưởng, đến một ngày nào đó sẽ lật đổ vị thế thống trị
của Mỹ ở châu Á -Thái Bình Dương nói riêng, trên thế giới nói chung.
- Về quân sự, quốc phòng: TQ là mối đe dọa với nền công nghiệp quốc phòng của Mỹ, là
hiểm họa ngày càng lớn và đáng kể trong việc cung cấp trang thiết bị sống còn cho quân đội Mỹ
III. Ảnh hưởng của cuộc chuến thương mại Mỹ - TQ đến nền kinh tế thế giới 1. Tác động tiêu cực
- Tổng lượng cầu của nền kinh tế thế giới nói chung sẽ bị giảm sút: Khi hàng hóa sản
xuất ra bị đánh thuế cao sẽ ảnh hưởng đến tâm lý người tiêu dùng và từ đó thay đổi lOMoAR cPSD| 61548596
tổng cầu. Người tiêu dùng sẽ hạn chế việc mua vào các sản phẩm có giá bán cao, còn
đối với nhà sản xuất, nếu hàng hóa đó là nguồn đầu vào thì chi phí sản xuất sẽ gia tăng,
doanh nghiệp bắt buộc thay đổi giá cho sản phẩm sản xuất ra, từ đó khiến cho tổng
sản lượng cân bằng thay đổi do tổng cung cũng thay đổi.
- Tăng trưởng kinh tế giảm: Bộ phận dự báo và phân tích kinh tế (EIU) nhận định từ đầu
năm 2018, chính sách thương mại đang trở thành nguy cơ lớn nhất đối với tăng trưởng
kinh tế toàn cầu. Tăng trưởng kinh tế toàn cầu có thể giảm từ 1 đến 3% trong vài năm tới
- Suy giảm tổng GDP cả 2 nền kinh tế: Theo các chuyên gia kinh tế hàng đầu thế giới,
một cuộc chiến thương mại toàn diện có thể làm mất đi 0,25% tổng GDP của cả hai
nền kinh tế trong năm nay, 0,5% hoặc cao hơn nữa vào năm tới. Nhìn chung về ngắn
hạn, cả Mỹ lẫn Trung Quốc đều bị thiệt hại.
- Hàng hóa đội giá: Giá thực phẩm ở Trung Quốc tăng 6,1% trong tháng 4/2018, do giá
thịt lợn và trái cây lên cao. Giá thịt lợn đã tăng từ 5,1% lên 14,4% hồi tháng 3/2018.
Hãng xe Mỹ General Motors dự đoán năm 2019 chi phí phát sinh thêm 1 tỷ đôla vì thuế
và nguyên vật liệu. Harley-Davidson cho biết, chi phí liên quan đến thuế Trung Quốc và
EU là 23,7 triệu USD năm 2018 và dự kiến sẽ lên đến 100120 triệu USD năm 2019.
- Hạ dự báo doanh số: Hãng Apple giảm dự báo doanh số trong quý đầu, nói rằng doanh
số iPhone chậm chạp tại Trung Quốc. Tập đoàn Intel sản xuất chip máy tính hạ dự báo
doanh thu cho năm 2019, viện lý do nhu cầu từ Trung Quốc sa sút. Các công ty thiết bị
như Caterpillar hay Deere & Co cho hay, thuế quan sẽ gây thiệt hại hàng trăm triệu đôla cho họ trong năm 2019.
- Ảnh hưởng các tỷ phú ở các quốc gia: Báo cáo Billionaire Census 2019 của WealthX
cho hay, số tỷ phú ở châu Á - Thái Bình Dương giảm 13% và tổng tài sản của nhóm
này giảm 8% trong 2018. Trong những năm gần đây, ngày càng nhiều triệu phú Trung
Quốc nộp đơn xin visa Đầu tư Hạng 1 vào Anh, theo Forbes.Hurun ước tính 1.000 tỷ lOMoAR cPSD| 61548596
USD đã “bốc hơi” khỏi tổng tài sản của các tỷ phú Trung Quốc, do thị trường chứng
khoán bị sụt giảm 23% và Nhân dân tệ giảm 6%.
2. Tác động tích cực
Ngoài những tác động bất lợi kể trên thì cuộc chiến thương mại Mỹ - TQ cũng đã có những
hiệu ứng tích cực nhất định, kéo theo sự bùng nổ toàn cầu về đầu tư cho đổi mới và phát triển công nghệ
- Các nước trên thế giới đã chi hơn 2,1 ngàn tỷ USD, chiếm 2,5% GDP toàn cầu trong
năm 2020 cho việc nghiên cứu và phát triển
- Nhiều quốc gia cũng đã có sự chuyển dịch đột phá về phát triển kinh tế, xã hội từ việc
đẩy nhanh áp dụng các công nghệ cao. Quá trình này đang tạo ra một sự sắp xếp hợp
lý hơn cho chuỗi giá trị công nghệ toàn cầu, mở ra các cơ hội cho nhiều quốc gia trong
việc nỗ lực bứt phá, vươn lên tìm kiếm vị thế xứng đáng trên bản đồ phát triển công nghệ của thế giới.
IV. Ảnh hưởng của cuộc chuến thương mại Mỹ - TQ đến nền kinh tế Việt Nam
Việt Nam được dự báo sẽ bị tác động rất nhiều từ vòng xoáy của cuộc “chiến tranh thương
mại” này theo cả 2 chiều hướng tiêu cực lẫn tích cực. Trong ngắn hạn, có nhiều yếu tố để
có thể lạc quan, nhưng về dài hạn, “chiến tranh thương mại” mang đến những nguy cơ rủi
ro tiềm ẩn cho Việt Nam. 1. Tác động tích cực
- Gia tăng xuất khẩu: Việc Mỹ áp thuế đối với hàng hóa xuất khẩu của Trung Quốc sẽ
làm giảm sức cạnh tranh của hàng hóa của nước này, thậm chí còn tạo ra và đẩy nhanh
xu hướng dịch chuyển nhập khẩu hàng hóa của Mỹ từ Trung Quốc sang các thị trường
thay thế khác, trong đó có Việt Nam. Theo dự đoán của các chuyên gia từ Deutsche
Bank Hong Kong, xuất khẩu từ Việt Nam vào Mỹ thời gian tới sẽ tăng khoảng 1,7%. lOMoAR cPSD| 61548596
- Thúc đẩy đầu tư trực tiếp nước ngoài: Nguồn vốn đầu tư từ doanh nghiệp nước ngoài
sẽ có xu hướng chảy khỏi Trung Quốc do chi phí gia tăng khi kinh doanh tại Trung Quốc
và tìm đến các nước lân cận ổn định hơn trong đó có Việt Nam (Ví dụ như Procon Paci
昀椀 c trước đây sản xuất toàn bộ sản phẩm tại Trung Quốc hiện đã phân bổ 25% tại
Ấn Độ và 5-10% tại Việt Nam)
- Trở thành điểm đến hấp dẫn: Với vị trí địa lý gần Trung Quốc, chi phí lao động rẻ, tình
hình kinh tế chính trị ổn định, bên cạnh đó là những lợi thế của Hiệp định thương mại
đã được ký kết, Việt Nam trở thành điểm đến hấp dẫn các công ty đa quốc gia sau khi
có căng thẳng thương mại.
2. Tác động tiêu cực
- Giảm cầu về hàng xuất khẩu: Tốc độ tăng trưởng xuất khẩu của Việt Nam năm 2019
được dự báo sẽ giảm 0,3% và mạnh hơn trong các năm 2021 - 2023. Tương tự, tốc độ
tăng nhập khẩu sẽ giảm khoảng 0,6%. lOMoAR cPSD| 61548596
- Rào cản về thuế, kỹ thuật: Trong dài hạn, Việt Nam lo ngại Mỹ dựa trên cuộc chiến
thương mại để đưa ra các rào cản về thuế, về kỹ thuật đối với các nước đang có thặng
dư thương mại với Mỹ trong đó có cả Việt Nam
- Cán cân thương mại với TQ xu hướng gia tăng: Khi bị Mỹ áp thuế, Trung Quốc có thể
có những chính sách phá giá, đẩy hàng hóa sang các nước xung quanh, trong đó có
Việt Nam, để giảm phụ thuộc vào Mỹ và duy trì năng suất. Điều này có thể sẽ khiến
cho cán cân thương mại giữa Việt Nam và Trung Quốc quay lại xu hướng gia tăng, sau
khi chúng ta đã đạt được mục tiêu dần tiến tới cân bằng cán cân thương mại với nước này.
- Tranh chấp có thể dấy lên giữa Việt Nam, Mỹ và Trung Quốc về vấn đề truy xuất
nguồn gốc xuất xứ hàng hóa: Trên thực tế, các mặt hàng xuất khẩu lớn của Việt Nam
sang Mỹ có thành phần xuất xứ từ Trung Quốc được mượn danh sản xuất tại Việt Nam
hay Việt Nam nhập khẩu đồ từ Mỹ rồi xuất khẩu sang Trung Quốc nhưng vì "chiến tranh
thương mại" giữa 2 cường quốc thì những hoạt động này sẽ bị cả Trung Quốc và Mỹ
giám sát chặt chẽ và sử dụng hàng rào thuế quan đối với hàng hóa nhập khẩu "quá cảnh" Việt Nam. V. Giải pháp
Trước những diễn biến xung đột như trên, việc tìm giải pháp hạn chế tác động tiêu cực là
vấn đề đang đặt ra với Việt Nam.
1. Các giải pháp vĩ mô (Nhà nước)
- Chính phủ Việt Nam cần theo sát diễn biến của các xung đột thương mại, dự đoán
được kịch bản của cuộc chiến đồng thời tăng cường cung cấp thông tin kịp thời đến
các đối tượng tham gia trong chuỗi giá trị hàng hóa.
- Việt Nam cũng cần tiếp tục cải thiện môi trường đầu tư để đón đầu thu hút các doanh
nghiệp nước ngoài, gồm cả doanh nghiệp Mỹ và doanh nghiệp nước khác đang đầu tư
tại Trung Quốc, nếu như có sự chuyển dịch đầu tư ra khỏi TQ của các doanh nghiệp này.
- Nên cân nhấc một số biện pháp để ngăn hàng hoá TQ chuyển hướng ồ ạt sang thị
trường Việt Nam, nâng cao yêu cầu về chất lượng đối với hàng hoá nhập khẩu Trung
Quốc, sát sao phòng chống buôn, nhập lậu hàng hóa.
- Việc chính phủ giảm chỉ phí cho các nhà xuất khẩu cũng như các doanh nghiệp sản xuất
bằng cách cắt giảm tối đa các thủ tục và giấy phép, đồng thời tích cực hỗ trợ doanh
nghiệp tìm kiếm thị trường mới là vô cùng cần thiết.
2. Các giải pháp vi nô (Doanh nghiệp)
- Cần quan sát chặt chẽ động thái từ các thị trường, từ các quyết định
Chính phủ, các diễn biến ở các thị trường tài chính, thị trường mua bán hàng hóa tương lai
đến các quyết định của các đối tác thương mại hiện tại và tiềm năng.
- Tận dụng triệt để các Hiệp định thương mại tự do đang hoặc sẽ có hiệu lực, đặc biệt
là đón đầu các Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương toàn diện và tiên tiến (CPTPP)
và Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam - EU (EVFTA) để chủ động tính toán các biện
pháp thích hợp tận dụng cơ hội hoặc tránh thiệt hại có thể có.