-
Thông tin
-
Quiz
Tài liệu ôn tập - Tư tưởng Hồ Chí Minh | Trường Đại Học Duy Tân
Hồ Chí Minh là lãnh tụ của Đảng Cộng sản Việt Nam đồng thời là mộtnhà tư tưởng; là người khai lập và tham gia sáng lập nhiều tổ chức chính trị - xã hội. Tài liệu giúp bạn tham khảo, ôn tập và đạt kết quả cao. Mời bạn đọc đón xem!
Tư tưởng Hồ Chí Minh (POS 361) 157 tài liệu
Đại học Duy Tân 1.8 K tài liệu
Tài liệu ôn tập - Tư tưởng Hồ Chí Minh | Trường Đại Học Duy Tân
Hồ Chí Minh là lãnh tụ của Đảng Cộng sản Việt Nam đồng thời là mộtnhà tư tưởng; là người khai lập và tham gia sáng lập nhiều tổ chức chính trị - xã hội. Tài liệu giúp bạn tham khảo, ôn tập và đạt kết quả cao. Mời bạn đọc đón xem!
Môn: Tư tưởng Hồ Chí Minh (POS 361) 157 tài liệu
Trường: Đại học Duy Tân 1.8 K tài liệu
Thông tin:
Tác giả:
Preview text:
MỞ ĐẦU
Hồ Chí Minh là lãnh tụ của Đảng Cộng sản Việt Nam đồng thời là một
nhà tư tưởng; là người khai lập và tham gia sáng lập nhiều tổ chức chính trị - xã
hội. Ở Hồ Chí Minh có nhiều vị thế trong một con người: vừa là người sáng lập
các tổ chức chính trị, xã hội, vừa là người giữ các chức vụ cao nhất của dân tộc -
quốc gia và của Đảng Cộng sản Việt Nam, lại vừa là người trên thực tế chứng tỏ
được tư chất lãnh tụ của mình và thực sự được toàn dân yêu nước và toàn Đảng
Cộng sản Việt Nam tôn vinh là lãnh tụ.
Thực tế lịch sử chính trị của nhân loại cho thấy, không phải cứ sáng lập tổ
chức chính trị, xã hội, giữ nhiều chức vụ cao và quan trọng thì cứ thế nghiễm
nhiên được gọi là lãnh tụ. Lãnh tụ là một chuyện, còn lãnh tụ đó có phải là nhà
tư tưởng hay không lại là một chuyện khác. Đã là một con người bình thường thì
ai cũng có tư tưởng, chỉ với nghĩa là ý tưởng, thậm chí cao hơn là quan điểm.
Nhưng, để được gọi là nhà tư tưởng, thì người đó phải đạt được một tổ hợp gồm
những tiêu chí: 1) Có được một hệ thống quan điểm toàn diện và sâu sắc về
những vấn đề chính trị - xã hội đối với một cộng đồng quốc gia - dân tộc hoặc
đối với cộng đồng quốc tế. 2) Có một hệ thống quan điểm toàn diện và sâu sắc
về những vấn đề chính trị - xã hội mang tính khoa học và cách mạng, khả thi, có
ý nghĩa dẫn đường cho xã hội phát triển theo hướng văn minh, tiến bộ. 3) Người
đó phải dấn thân vào cuộc sống thực tế, trở thành một nhân vật cốt yếu nhất thực
thi một cách tích cực nhất, có hiệu quả nhất những quan điểm của mình đã nêu
ra. 4) Hệ thống quan điểm của người đó trên thực tế được cộng đồng thừa nhận
và tổ chức thực hiện với tư cách là cơ sở tư tưởng và kim chỉ nam cho hành
động. Đối chiếu với những tiêu chí, yêu cầu trên đây thì Hồ Chí Minh xứng
đáng được gọi là nhà tư tưởng. Và, với ý nghĩa như vậy thì hoàn toàn đúng khi
nhiều người đặt tên là “Tư tưởng Hồ Chí Minh”.
Tư tưởng Hồ chí Minh là hệ thống những quan điểm toàn diện, sâu sắc về
những vấn đề cơ bản của cách mạng Việt Nam… Đây là di sản mà Hồ Chi Minh
đã để lại cho Đảng và dân tộc. Trong hệ thống quan điểm của Người, quan điểm
về đạo đức mà cụ thể là đạo đức cách mạng có ý nghĩa vô cùng quan trọng. Việc
nhận thức một cách đúng đắn, vận dụng sáng tạo quan điểm của Người xây
dựng và rèn luyện đạo đức - đạo đức cách mạng cho thế hệ trẻ nói chung, cho
sinh viên hiện nay nói riêng có ý nghĩa vô cùng to lớn, là việc làm có tính cấp thiết.
Để trình bày quan điểm của bản thân và đưa ra một số biện pháp nâng cao
đạo đức cho sinh viên trong thời kì đẩy mạnh hội nhập quốc tế hiện nay, tôi lựa
chọn nghiên cứu tiểu luận: “Tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức. Là một sinh
viên, em cần làm gì để học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh” NỘI DUNG
1. Quan điểm của Hồ Chí Minh về đạo đức cách mạng
1.1. Vai trò của đạo đức cách mạng
Hồ Chí Minh quan niệm đạo đức cách mạng là đạo đức của người cách
mạng xuất hiện trong quá trình đấu tranh giải phóng dân tộc và đi lên chủ nghĩa
xã hội ở Việt Nam. Theo Hồ Chí Minh, đạo đức cách mạng là trung với nước,
hiếu với dân, suốt đời phấn đấu hy sinh vì độc lập tự do của Tổ quốc, vì chủ
nghĩa xã hội, nhiệm vụ nào cũng hoàn thành, khó khăn nào cũng vượt qua, kẻ
thù nào cũng đánh thắng; là cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư; luôn yêu
thương, quý trọng con người, sống có tình, có nghĩa và tinh thần quốc tế trong
sáng… Và đạo đức cách mạng là cái gốc của nhân cách, là nền tảng của người cách mạng.
* Đạo đức là gốc của người cách mạng
Cách mạng là thay cũ đổi mới, người làm cách mạng là người tiên phong về
lý luận, thực tiễn và đạo đức cách mạng, có vai trò thức tỉnh, tập hợp quần chúng
nhân dân đứng dậy đấu tranh cách mạng. Hồ Chí Minh chỉ rõ: “Cũng như sông thi
có nguồn mới có nước, không có nguồn thì sông cạn. Cây phải gốc, không có gốc
thì cây hẻo. Người cách mạng phải có đạo đức, không có đạo đức thì dù tài giỏi
mấy cũng không lãnh đạo được nhân dân". Hơn nữa, cách mạng là một sự nghiệp
rất vẻ vang, nhưng nó cũng là một nhiệm vụ rất nặng nề, một cuộc đấu tranh phúc tạp, lâu dài gian khổ.
Người cách mạng phải có đạo đức cách mạng làm nền tảng, mới hoàn thành
được nhiệm vụ cách mạng vẻ vang. Có đạo đức cách mạng khi gặp khó khăn, gian
khổ, thất bại, cũng không sợ sệt, rụt rè, lùi bước. Vì lợi ích chung của Đảng, của
cách mạng, của giai cấp, của dân tộc và của loài người mà không ngần ngại hy sinh
tất cả lợi ích riêng của cá nhân minh. Hồ Chí Minh cho rằng: “Sức có mạnh mới
gánh được nặng và đi được xa. Người cách mạng phải có đạo đức cách mạng làm
nền tảng, mới hoàn thành được nhiệm vụ cách mạng vẻ vang".
Đạo đức không chỉ là gốc, nền tảng mà còn là sức mạnh của người cách
mạng. Vì có đạo đức cách mạng thì thành công hay thất bại cũng vẫn giữ vững
tinh thần, chất phác, khiêm tốn, "lo trước thiên hạ, vui sau thiên hạ”; lo hoàn
thành nhiệm vụ cho tốt chứ không kèn cựa về mặt hưởng thụ; không công thần,
không quan liêu, không kiêu ngạo, không hủ hóa. Đó cũng là biểu hiện của đạo
đức cách mang. Những lời nói, cử chỉ, hành động tốt đẹp của người cách mạng
được lan tỏa trong nhân dân, được họ tiếp nhận, tin tưởng và sẵn lòng giúp đỡ...
Đây thực sự trở thành sức mạnh của người cách mạng.
* Có đạo đức cách mạng mới tập hợp, lãnh đạo được quần chúng
Trong mối quan hệ này, đạo đức cách mạng là tiêu chuẩn hàng đầu của
người cách mạng. Bởi theo Hồ Chí Minh cán bộ có vai trò hết sức quan trọng trong
suốt tiến trình cách mạng, họ không chỉ là người đi đầu, mà còn là người tổ chức,
tập hợp, hướng dẫn nhân dân, tập dượt nhân dân thực hành đấu tranh cách mạng,
cán bộ là những người đương đầu với mọi khó khăn gian khổ, chịu tủ đầy, hy sinh,
không những thế họ còn phải gương mẫu về mọi mặt, nói đi đôi với làm để nhân
dân tin tưởng noi theo. Hồ Chí Minh chỉ rõ: “Quần chúng chỉ quý mến những
người có tư cách, đạo đức. Muốn hướng dẫn nhân dân, mình phải làm mực thước
cho người ta bắt chước”.
Trong tư tưởng Hồ Chí Minh, đạo đức luôn là tiêu chuẩn hàng đầu của
người cán bộ, đảng viên, đặc biệt trong điều kiện đảng cầm quyền. Vì họ là những
người lãnh đạo, dẫn dắt quần chúng đi theo con đường cách mạng vô sản, làm cách
mạng dân tộc dân chủ nhân dân tiến lên cách mạng xã hội chủ nghĩa. Do đó sự ủng
hộ, giúp đỡ của nhân dân là nhân tố quyết định sự tồn vong của Đảng, sự thành
công của cách mạng. Hồ Chí Minh nhắc nhở: “Vì muốn giải phóng dân tộc, giải
phóng loài người là một công việc to tát, mà tự mình không có đạo đức, không có
căn bản, tự mình đã hủ hóa, xấu xa thì còn nổi việc gì".
Đối với nhân dân, niềm tin về chính trị luôn gắn liền với niềm tin vào đạo
đức của người lãnh đạo. Bởi vậy, việc thức tỉnh, đoàn kết, tập hợp và phát huy
vai trò quần chúng nhân dân phụ thuộc rất lớn vào mục tiêu lý tưởng của Đảng,
nhưng trước hết là đạo đức cách mạng của cán bộ, đảng viên. Thấy rõ điều đó
Hồ Chí Minh luôn đặt lên hàng đầu việc giáo dục đạo đức cho cán bộ, đảng
viên, cùng với đó chống nguy cơ thoái hóa biến chất của đảng cầm quyền.
Đạo đức cách mạng là nhân tố tạo nên sức hấp dẫn và bảo đàm thing lợi của
chủ nghĩa xã hội. Bởi tấm gương đạo đức của những người cộng sản ưu tú dang
chiến đấu cho lý tưởng xã hội chủ nghĩa trở thành hiện thực, Hồ Chí Minh nhận rõ:
"Phong trào cộng sản quốc tế trở thành lực lượng quyết định vận mệnh loài
người chẳng những là do chiến lược và sách lược thiên tài của cách mạng vô sản,
mà còn do những phẩm chất đạo đức cao quý làm cho chủ nghĩa cộng sản trở thành
sức mạnh vô địch”. Đạo đức cách mạng còn là vũ khí sắc bén chống chủ nghĩa cá
nhân và chống hủ tục lạc hậu, xây dựng xã hội mới.
Hồ Chí Minh coi đạo đức là gốc, nền tảng của người cách mạng, không có
nghĩa tuyệt đối hóa vai trò của đạo đức, hay hạ thấp, tách rời với tài năng, mà "đức
- tài" luôn hòa quyện với nhau trong nhân cách của người cách mạng. Theo Hồ Chí
Minh, người có đức mà không có tài thì chẳng khác gì ông bụt ngôi trong chùa,
không làm hại ai, nhưng cũng chẳng ích gì, còn nếu có tài mà không có đức thì chỉ
hại cho dân cho nước còn sự nghiệp bản thân thì sớm muộn cũng đổ vỡ. Vì đạo đức
là cơ sở, điều kiện tiền đề phát triển tài năng của con người. Theo Hồ Chí Minh thì
tài lớn đức càng phải cao. Vì đức là cái đảm bảo cho người cách mạng giữ vững
được chủ nghĩa mà mình đã giác ngộ và lựa chọn.
Tóm lại, đạo đức cách mạng là vô luận trong hoàn cảnh nào, cũng phải kiên
quyết đấu tranh chống mọi kẻ địch; cũng đặt lợi ích của Đảng lên trên hết. Thấy rõ
vị trí, ý nghĩa và tầm quan trọng của đạo đức đối với người cách mạng, trong toàn
bộ sự nghiệp cách mạng Hồ Chí Minh đã luôn coi trọng giáo dục, rèn luyện “đức -
tài” cho cán bộ, đảng viên và nhân dân.
1.2. Những chuẩn mực đạo đức cách mạng
* Trung với nước, trung với Đảng, hiếu với dân
Đây là phẩm chất Hồ Chí Minh tu tiên đặt lên hàng đầu trong hệ thống các
chuẩn mực đạo đức. Bởi, điều chủ chốt nhất của đạo đức cách mạng là: “Quyết tâm
suốt đời đấu tranh cho Đảng, cho cách mạng”.
Trung với nước, là trung thành với sự nghiệp dụng nước và giữ nước của
dân tộc, phải đặt lợi ích của Tổ quốc lên trên hết, lên trước hết và quyết tâm đấu
tranh cho độc lập tự do của Tổ quốc, sự phồn vinh của đất nước, hạnh phúc của
nhân dân. Theo Hồ Chí Minh, trung với nước là trung thành với lợi ích, nguyện
vọng chính đáng của nhân dân; trung thành với sự nghiệp dựng nước, giữ nước của
dân tộc, quyết đưa đất nước tiến lên theo quy luật khách quan và xu thế thời đại;
trung thành với mục tiêu, lý tưởng, con đường mà Đảng và nhân dân ta đã lựa chọn.
Trung với Đảng, là trung thành với mục tiêu, lý tưởng cách mạng của Đảng
Cộng sản Việt Nam, với sự nghiệp cách mạng của dân tộc Việt Nam. Ngày nay,
trung với Đảng là kiên định mục tiêu độc lập dân tộc gắn liên chủ nghĩa xã hội, tin
tưởng vào thắng lợi của sự nghiệp đổi mới và các chủ trương đường lối chiến lược, sách lược của Đảng.
Trung với nước, trung với Đảng thực chất là trung thành với mục tiêu độc
lập dân tộc, gắn liền chủ nghĩa xã hội. Bao giờ “Nước” cũng gắn liền với một chế
độ xã hội nhất định, xã hội mà chúng ta đang xây dựng là xã hội xã hội chủ nghĩa,
do nhân dân lao động làm chủ, dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, cho
nên "trung với nước” luôn gắn liền trung với Đảng", đây là mối liên hệ biện chứng.
Hiếu với dân, là tôn trọng, yêu kính nhân dân, gắn bó máu thịt với nhân
dân, thấy được sức mạnh là ở nơi dân, một lòng một dạ phục vụ nhân dân. Hiếu
với dân là phải quán triệt và thực hiện tốt tư tưởng dân là "gốc", đề cao vai trò
của dân, kính trọng dân, học hỏi dân; mọi hành động của cán bộ đảng viên đều
xuất phát từ tâm tư, tình cảm, nguyện vọng, lợi ích của dân. Hơn thế nữa, hiếu
với dân phải luôn đạt vị trí, vai trò là công bộc của dân; tận tình hướng dẫn, giúp
đỡ để dân hiểu và thực hiện tốt nghĩa vụ, quyền lợi của người dân làm chủ đất
nước; sẵn sàng hy sinh quyền lợi cá nhân, khắc phục mọi khó khăn, làm bất cứ
việc gì có thể để nâng cao đời sống dân sinh. Nghĩa là làm đầy tớ cho dân, coi
dân là gốc, là nền tảng của sự nghiệp cách mạng.
* Yêu thương con người
Hồ Chí Minh luôn rất mực yêu thương con người và đây là một trong những
phẩm chất cao đẹp nhất, chuẩn mực không thể thiếu trong chuẩn mực đạo đức cách mạng.
Trước hết, Hồ Chí Minh giành tình yêu thương cho "quần chúng cần lao”,
những người đang phải chịu cảnh lầm than nô lệ, bị áp bức, bóc lột. Tuy nhiên yêu
thương con người theo Hồ Chí Minh là phải đứng vững trên lập trường giai cấp
công nhân, yêu những người cùng khổ mặc dù khác nhau về màu da, văn hóa, tôn
giáo; phải gắn liền với đấu tranh không khoan nhượng với những kẻ áp bức, bóc lột.
Yêu thương con người trong tư tưởng Hồ Chí Minh phải khoan dung, độ
lượng với con người. Mỗi con người sinh ra đều có nguồn gốc tự nhiên, xã hội; là
một chỉnh thể thống nhất của các mặt đối lập; cùng tồn tại phần tốt và phần xấu.
Nhưng tính hướng thiện luôn là bản chất cốt lõi. Bởi vậy, vì sự tiến bộ của con
người và vì lợi ích chung của cách mạng, mỗi người cần phải có lòng khoan dung,
độ lượng, biết phát triển phần tốt, sửa đổi phần xấu.
Theo Hồ Chí Minh, yêu thương con người là phải thực sự quan tâm, chăm lo
giáo dục để con người hướng tới chân lý. Vi có hiểu biết, có tri thức mới có khả
năng làm chủ bản thân, làm chủ tự nhiên và xã hội; thông qua giáo dục để con
người trở nên lương thiện, có đạo đức, biết thương đồng loại, biết sống vì mọi
người; ý thức được cái đẹp, biết sáng tạo và thưởng thức những giá trị văn hóa.
Yêu thương con người Hồ Chí Minh luôn tin vào khả năng, phẩm giá tốt đẹp
của con người và tạo mọi điều kiên thuận lợi cho con người vươn lên tự hoàn thiện,
Hồ Chí Minh chỉ rõ: “Mỗi con người đều có thiện và ác ở trong lòng. Ta phải biết
làm cho phần tốt ở trong mỗi con người nảy nở như hoa mùa Xuân và phần xấu bị
mất dần đi, đó là thái độ của người cách mạng”.
Hồ Chí Minh còn xác định yêu thương con người phải được thể hiện trong
giải quyết các mối quan hệ: với mình, với người và với việc. Với mình phải nghiêm
khắc, với người phải khoan dung, với việc phải tận tụy. Ở Hồ Chí Minh, tình yêu
thương con người đã trở thành nét văn hóa đặc sắc và chính Người được quốc tế
công nhận là nhà văn hóa kiệt xuất.
* Cần, kiệm, liêm, chính, chỉ công vô tư
Cần, kiệm, liêm, chính là những khái niệm cũ của đạo đức phương Đông
được Hồ Chí Minh sử dụng nhưng đã bổ sung, phát triển, để trở thành một trong
những chuẩn mực đạo đức không thể thiếu của người cách mạng đáp ứng yêu
cầu mới của sự nghiệp giải phóng dân tộc và xây dựng chủ nghĩa xã hội. Vi sao
người cách mạng lại phải có đầy đủ các chuẩn mực này? Vì những chuẩn mực
này là nền tảng của đời sống mới, nền tảng của thi đua ái quốc.
Cần tức là siêng năng, chăm chỉ, cố gắng dẻo dai, coi lao động là quyền và
nghĩa vụ của mỗi người công dân trong xã hội, làm việc một cách tự chủ, có kế
hoạch; toàn tâm, toàn ý với chức trách, nhiệm vụ và công việc được tổ chức và các
đoàn thể giao; không chỉ bàn thân “cần", mà phải biết làm cho mọi người, mọi nhà,
mọi tổ chức, đoàn thể đều “cần".
Kiệm là tiết kiệm, không xa xỉ, không hoang phí, không bừa bãi, chi tiêu
có kế hoạch, có tính toán, cân nhắc. Theo Hồ Chí Minh, nội dung tiết kiệm bao
gồm: Tiết kiệm thời gian, công sức, của cải của bản thân, của đoàn thể, của nhân
dân. Thời gian cũng phải tiết kiệm như của cải. Của cải nếu hết, còn thể làm
thêm. Thời gian khi đã qua thì không bao giờ kéo nó trở lại được. "Kiệm" không
đồng nghĩa với keo kiệt, bủn xin. Hồ Chí Minh luôn nhắc nhở: “Tiết kiệm không
phải là bộ đội, cán bộ và nhân dân nhịn ăn, nhịn mặc. Trái lại, tiết kiệm cốt để
giúp vào tăng gia sản xuất, mà tăng gia sản xuất là để dần dần nâng cao mức
sống của bộ đội, cán bộ và nhân dân. Nói theo lối khoa học, thì tiết kiệm là tích
cực, chứ không phải là tiêu cực”. Liêm là trong sạch, không tham lam, không
tham tiền của, công danh. Mọi người đều phải thực hiện chữ “liêm”, nhưng quan
trọng hơn cả cán bộ, đảng viên, những người có chức, có quyền, những người
nắm sinh mệnh của người khác, không “liêm" sẽ sinh ra nhiều tiêu cực: Tham ô,
tham nhũng, chạy chức, chạy quyền, chạy bằng cấp, sách nhiễu nhân dân... Do
vậy, Hồ Chí Minh luôn yêu cầu "những người trong công sở phải lấy chữ liêm
làm đầu", Hồ Chí Minh còn nhắc lại câu Khổng Tử: “Người mà không Liêm,
không bằng súc vật. Mạnh Tử: “Ai cũng tham lợi, thì nước sẽ nguy", "Quan tham vì dân dại”.
Chính nghĩa là không tà, ngay thẳng, đứng đắn, không tự cao, tự đại; luôn
chịu khó học tập tiến bộ; luôn tự kiểm điểm để phát triển điều hay. Điều nào không
đúng đắn, thẳng thắn, tức là tà. Việc làm chính, là người thiện. Việc làm tà, là người
ác. Người nói: “Trên quả đất, có hàng muôn triệu người. Song số người ấy có thể
chia làm hai hạng: người THIỆN và người ÁC. Trong xã hội, tuy có trăm công,
nghìn việc. Song những công việc ấy có thể chia làm 2 thứ: việc CHÍNH và việc
TÀ. Làm việc CHÍNH, là người THIỆN. Lâm việc TÀ, là người ÁC.".
Cần, kiệm, liêm, là gốc rễ của chính, nhưng còn phải có chính mới là con
người hoàn toàn. Bởi vì, nếu không "cần", "kiệm" sẽ sinh ra tham lam, mà tham
lam dẫn đến bất chính. Cần, kiệm, liêm, chính là tiền đề của nhau, quan hệ chặt chẽ
với nhau tạo thành một chính thể đạo đức cách mạng
Chỉ công vô tư, là công minh, chính trực, công bằng, công tâm và không
thiên tư, thiên vị. Đặt lợi ích của Đảng, của cách mạng, của Tổ quốc và của nhân
dân lên trên lợi ích của bản thân, nó đối lập với chủ nghĩa cá nhân. Công ở đây
không phải chỉ vì tập thể mà quên đi cá nhân, mà cần phải giải quyết hài hòa.
Chuẩn mực này đòi hỏi mỗi cán bộ, đảng viên trong mọi hoạt động đều phải vì ích
nước, lợi dân, không tham ô của công, của dân và phải biết quý trọng, giữ gìn của
công, của dân, không tham địa vị công danh, phú quý. Cần, kiệm, liêm, chính, chí
công vô tư có mối quan hệ mật thiết, tạo nên sự thống nhất trong phẩm chất đạo
đức của người cách mạng. Hồ Chí Minh đã dạy: "Trời có bốn mùa: Xuân, Hạ, Thu,
Đông. Đất có bốn phương Đông, Tây, Nam, Bắc. Người có bốn đức: Cần, Kiệm,
Liêm, Chính. Thiếu một mùa, thì không thành trời. Thiếu một phương, thì không
thành đất. Thiếu một đức, thì không thành người".
Đây là những đức tính được gắn với quy luật của trời đất và là những chuẩn
mực đạo đức cần phải có trong mỗi người dân nói chung, với cán bộ, đảng viên nói
riêng Bởi các chuẩn mực đạo đức này là mực thước đánh giá người cách mạng và
là sức mạnh để lôi cuốn, tập hợp quần chúng làm cách mạng vô sản. Hồ Chí Minh
là biểu tượng tiêu biểu, hoàn thiện nhất trong rèn luyện các chuẩn mực đạo đức của
người cách mạng nêu trên.
* Tinh thần quốc tế trong sáng
Tinh thần quốc tế trong sáng là một phẩm chất đạo đức căn bản, quan trọng
của người cách mạng. Theo Hồ Chí Minh, sự kết hợp chặt chẽ giữa chủ nghĩa yêu
nước chân chính với chủ nghĩa quốc tế vô sản, gắn mục tiêu cách mạng của mỗi
nước với mục tiêu chung của thời đại là xu thế chung và là quy luật khách quan
trong tiến trình phát triển của lịch sử xã hội loài người. Nhận thức sâu sắc vấn đề
đó, chính Hồ Chí Minh đã đặt cách mạng Việt Nam hòa chung vào dòng chảy của
cách mạng thế giới, coi cách mạng Việt Nam là một bộ phận khăng khít của cách
mạng vô sản, Người nói: "Quan sơn muôn dặm một nhà, Bốn phương vô sản đều là
anh em!”. Do đó, cách mạng Việt Nam nhận được sự ủng hộ của cách mạng thế
giới và giành được thắng lợi, nước được độc lập, dân được tự do. Thắng lợi của
cách mạng Việt Nam đã tác động tích cực đến phong trào giải phóng dân tộc và
phong trào cách mạng vô sản trên thế giới phát triển.
1.3. Những nguyên tắc xây dựng đạo đức cách mạng
* Nói đi đôi với làm, nêu gương sáng về đạo đức
Nói đi đôi với làm là đặc trưng tồn tại và phát triển của đạo đức cách mạng,
là nguyên tắc hàng đầu trong giáo dục, tự giáo dục, rèn luyện đạo đức cách mạng
cho cản bộ, đảng viên và nhân dân ta.
Theo Hồ Chí Minh, lời nói phải đi đôi với việc làm thì mới mang lại hiệu
quả thiết thực cho mỗi cá nhân và tập thể. Bởi nói nhiều, làm ít, hoặc nói mà
không làm, thậm chí nói một đằng, làm một nẻo, không những không có hiệu
quả mà còn nguy hại cho cả bản thân và tập thể. Đặc biệt là đối với cán bộ, đảng
viên, người đứng đầu, sẽ dẫn đến mất niềm tin của nhân dân với Đảng, Nhà
nước và đoàn thể Hồ Chí Minh dạy: “Cán bộ, đảng viên, đoàn viên phải gương
mẫu, phải thiết thực, miệng nói tay làm để làm gương cho nhân dân. Nói hay mà
không làm thi vô ich. Đó là một tật xấu”. Nói đi đôi với làm là thái độ của người
cách mạng, Hồ Chí Minh chỉ rõ: “Đã nói thì phải làm", trước mọi công việc: “óc
nghĩ, mắt trông, tai nghe, chân đi, miệng nói, tay làm”. Đây là một qui trình đối
với mỗi người khi bắt tay vào công việc. Nói đi đôi với làm không chi là hiệu
quả trong công việc, thái độ của người cách mạng, mà đó còn là tiêu chí để phân
biệt một cách rạch ròi với đạo đức cũ. Bởi chế độ phong kiến đã sản sinh ra một
lớp quan tham, ăn trên ngồi chốc, chi lo vơ vét của nhân dân sao cho nhanh đầy
túi, hoặc chi nói không làm.
Bên cạnh nói đi đôi với làm thì người cách mạng phải thực hiện nêu gương
trước quần chúng nhân dân. Lấy gương người tốt, việc tốt để hàng ngày giáo dục
lẫn nhau là một trong những cách tốt nhất để xây dựng cách mạng, xây dựng con
người mới. Hồ Chí Minh rất coi trọng và đề cao "đạo làm gương”, vì nêu gương
sáng về đạo đức là phương pháp tốt nhất để xây dựng con người mới. Người nói:
“Một tấm gương sống còn có giá trị hơn cả trăm bài diễn văn tuyên tuyền”). Đối
với cán bộ, đảng viên phải tự mình nêu tấm gương sáng cho quần chúng soi vào
học tập và noi theo. Người nói: “Quần chúng chỉ quý mến những người có tư cách
đạo đức. Muốn hướng dẫn nhân dân, minh phải làm mực thước cho người ta bắt trước”.
Hồ Chí Minh là một tấm gương sáng trong thực hiện nói đi đôi với làm.
thường Người làm nhiều hơn nói, thậm chí có việc không nói nhưng làm rất hiệu
quả. Vì vậy, sức lan tỏa, sự thán phục, cảm hóa trong đại chúng là rất lớn.
* Xây đi đôi với chống
Theo Hồ Chí Minh, xây là xây “cái hay", “cái tốt", "cái tích cực, tiến bộ”.
Chống là chống cái sai", “cái xấu", "cái tiêu cực, lạc hậu”, trái với đạo đức cách
mạng. Mục đích của chống là để xây, nhưng muốn xây thì phải chống, khi chống
càng đạt hiệu quả, thì xây càng nhanh, càng vững chắc. Do đó, xây và chống phải
kết hợp chặt chẽ với nhau, trong đó xây là nhiệm vụ thường xuyên, cơ bản chủ chốt và lâu dài.
Hồ Chí Minh cho rằng: Trong sự nghiệp cách mạng của dân tộc, bên cạnh
chủ nghĩa đế quốc là kẻ địch nguy hiểm, thì thói quen, phong tục lạc hậu là kẻ thù
to, còn chủ nghĩa cá nhân là kẻ địch nội xâm. Địch nội xâm tiếp tay cho địch ngoại
xâm vào hùa với địch lạc hậu để chống phá ta ngay từ bên trong ra, bên ngoài vào.
Xây dựng chủ nghĩa xã hội là một việc làm rất khó khăn, phức tạp, lâu dài,
nếu xa rời nguyên tắc xây đi đôi với chống sẽ không thành công, thậm chí thất bại.
Bởi vậy, phải quán triệt và thực hiện nghiêm ngặt nguyên tắc này, trước hết phải
làm tốt công tác giáo dục nâng cao nhận thức, xây dựng các chuẩn mực đạo đức
mới trong nhân dân, đẩy mạnh đấu tranh phê phán những thói hư, tật xấu, những
hành vi phi truyền thống, phi đạo đức,
Mỗi con người đều có thiện và ác nên phải đấu tranh để cái thiện, cái tốt
nẩy nở như hoa mùa xuân và phần xấu mất dần đi. Tích cực đẩy mạnh các
phong trào thi đua, xung kích, các cuộc vận động trở thành phong trào rộng rãi
trong xã hội. Tạo dư luận xã hội lành mạnh để chống các tệ nạn xã hội, để phần
thiện, phần tốt trong mỗi con người, mỗi tổ chức nẩy nở như hoa mùa xuân,
phần ác, phần xấu mất dần đi.
* Thường xuyên tu dưỡng, rèn luyện đạo đức suốt đời
Đây là nguyên tắc nhất quán trong xây dựng đạo đức mới, bởi đạo đức cách
mạng không tự nhiên có được, mà là sản phẩm của quá trình tự giáo dục, rèn luyện
của mỗi người cách mạng. Trước hết, mỗi người phải tự nguyện, tự giác tu dưỡng
rèn luyện. Theo Hồ Chí Minh, rèn luyện đạo đức cách mạng chủ yếu do tự nguyện,
tự giác của mỗi người là chính. Người chi rõ: “Đạo đức cách mạng không phải trên
trời sa xuống. Nó do đấu tranh, rèn luyện bền bỉ hằng ngày mà phát triển và cũng
cố. Cũng như ngọc càng mài càng sáng, vàng càng luyện càng trong". Tu dưỡng,
rèn luyện đạo đức cách mạng là một công việc khó khăn, phức tạp, lâu dài, dễ bị
những cái xấu tác động ở mọi lúc, mọi nơi, mọi cương vị công tác, nên phải được
tiến hành thường xuyên, liên tục, bền bỉ, không sao nhãng của từng cá nhân.
Tu dưỡng rèn luyện phải gắn với hoạt động thực tiễn. Vì thực tiễn không
những đặt ra yêu cầu, là thước đo, kiểm nghiệm các chuẩn mực đạo đức cách
mạng mà còn là cơ sở đánh giá kết quả rèn luyện đạo đức cách mạng của mỗi cá
nhân. Thông qua thực tiễn để xây dựng, hoàn chỉnh các chuẩn mực đạo đức mới
và loại bỏ những hủ tục, thói quen lạc hậu, phi đạo đức cách mạng.
Phải tự dựa vào lương tâm mình, du luận tập thể để tự điều chỉnh hành vi
đạo đức của mình. Trong mỗi con người đều có sức i và những thói hư tật xấu,
để rèn luyện đạt các chuẩn mực đạo đức mới, cần phải có lương tâm, gắn với
cương vị, chức trách. Bởi không có lương tâm, thì vô trách nhiệm, không tự
giác, trung thực, không chuẩn xác khi rèn luyện. Đồng thời tạo du luận xã hội
xây dựng mặt tốt, lên án mặt xấu và những hành vi phi đạo đức, Tu dưỡng rèn
luyện đạo đức thông qua các tổ chức, đoàn thể cách mạng. Các tổ chức, đoàn thể
cách mạng giữ vai trò rất quan trọng trong việc tạo môi trường rèn luyện, đặc
biệt là tổ chức đảng, chi bộ nơi trực tiếp quản lý, giáo dục, rèn luyện, cán bộ,
đảng viên, phải tự kiểm điểm, tự phê bình việc rèn luyện của mình, như rửa mặt
hằng ngày mới trở thành người có đạo đức cách mạng.
Những nguyên tắc xây dựng đạo đức cách mạng nêu trên là một thể thống
nhất, gắn bó chặt chẽ với nhau, tương trợ lẫn nhau. Khi rèn luyện đạo đức cách
mạng cần phải tuân thủ nghiêm ngặt các nguyên tắc đó thì mới đạt hiệu quả cao.
2. Xây dựng và rèn luyện đạo đức cách mạng trong cho sinh viên hiện nay
2.1. Học tập, rèn luyện theo tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh là đòi hỏi
khách quan đối với thế hệ trẻ nói chung, sinh viên Việt Nam hiện nay nói riêng.
Công cuộc đổi mới, chỉnh đốn Đảng ở nước ta đã thu được những thành
tựu rất to lớn, đời sống của nhân dân được nâng lên. Tuy nhiên nước ta vẫn đang
đứng trước nhiều khó khăn thách thức và nguy cơ lớn, còn bộc lộ những yếu
kém khuyết điểm kéo dài chưa khắc phục được: “Tình trạng suy thoái về chính
trị, tư tưởng, đạo đức, lối sống của một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên, tệ
quan liêu, tham nhũng, lãng phí còn nghiêm trọng”, chạy chức, chạy quyền,
chạy bằng cấp... ở một số cơ quan đang làm xói mòn lòng tin của nhân dân đối
với Đảng, Nhà nước, Uy tín của Đảng, vai trò lãnh đạo của Đảng đang bị hạ
thấp, một bộ phận không nhỏ học sinh, sinh viên có lối tư tưởng, lối sống buông
thả, thờ ơ chính trị. Hơn lúc nào hết phải đẩy mạnh: “Học tập và làm theo tư
tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh” - đây là đòi hỏi khách quan và là vấn
đề cấp thiết của sự nghiệp cách mạng hiện nay.
Cùng với đó, sự chống phá trên lĩnh vực đạo đức, dân chủ, nhân quyền của
các thế lực thù địch đối với sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội và bảo vệ Tổ quốc
Việt Nam xã hội chủ nghĩa ở nước ta đang diễn ra rất quyết liệt, xuất hiện nguy cơ
"tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”. Do vậy, phải đẩy mạnh xây dựng và hoàn thiện
các chuẩn mực đạo đức cách mạng cho các lực lượng, trong đó có sinh viên - thế
hệ tương lai của đất nước.
Đạo đức mới đang là xu hướng tích cực trong xã hội, hướng mọi người tới
cái hay, cái đẹp và vươn tới giá trị chân - thiện - mỹ trong mỗi con người Việt Nam.
Nhận rõ được nhu cầu của nhân dân, Đảng, Nhà nước đã tổ chức nhiều phong trào,
nhiều cuộc vận động như: Toàn dân đoàn kết xây dựng nền văn hóa mới; Xây dựng
nông thôn mới. Đẩy mạnh thực hiện cuộc vân động “Sinh viên 5 tốt”.
2.2. Một số giải pháp xây dựng, rèn luyện đạo đức cách mạng cho sinh viên hiện nay
* Bám sát thực tiễn, cụ thể hóa các chuẩn mực đạo đức để mọi người rèn
luyện, phấn đấu, gắn với đấu tranh chống chủ nghĩa cá nhân và các tiêu cực xã hội
Thực tiễn luôn luôn vận động phát triển, con người cũng vận động và phát
triển không ngừng, đồng thời thực tiễn sự nghiệp cách mạng xã hội chủ nghĩa đã
bước sang giai đoạn mới, nhiều chuẩn mực đạo đức mới xuất hiện theo xu thế
chung của nền văn minh nhân loại, cùng với đó cũng xuất hiện những hành vi phi
đạo đức, mặt khác những hủ tục lạc hậu còn dai dẳng đeo bám trong xã hội chúng
ta, đang trở thành lực cản sự phát triển của đất nước,
Việc giáo dục đạo đức cách mạng cho nhân dân nói chung và cho sinh viên
nói riêng phải luôn luôn bám sát với thực tiễn sự vận động, phát triển của cách
mạng. Bởi sự nghiệp cách mạng càng lên cao thì yêu cầu về sự hy sinh và năng lực
thực tiễn phải tương xứng, đặc biệt là việc rèn luyện đạo đức cách mạng của thế hệ
trẻ càng phải đạt các chuẩn mực mà xã hội mới cần. Nếu thỏa mãn dừng lại thì cách mạng bị tụt lùi.
Bám sát thực tiễn chính là thực tiễn sự nghiệp cách mạng đang đặt ra trên
mọi lĩnh vực của xã hội, gắn với công việc, chuyên môn, lĩnh vực sinh viên sẽ đảm
nhiệm để đề ra các chuẩn mực đạo đức sát với công việc, nhằm xây dựng đội ngũ
trong ngành, lĩnh vực thật sự trong sạch.
Phải cụ thể hóa thành các tiêu chí, chuẩn mực phù hợp để động viên,
hướng dẫn mọi người tự giác rèn luyện, phấn đấu. Ở mỗi ngành, mỗi lĩnh vực
phạm vi hoạt động, các mối quan hệ, tính chất công việc là không giống nhau.
Tuy nhiên, về chuẩn mực đạo đức chung cho toàn xã hội, thì mọi công dân đều
phải rèn luyện và tuân theo. Mặt khác mỗi lĩnh vực cần có tiêu chỉ riêng, chức
vụ, công việc càng cao, thì các chuẩn mực đạo đức càng phải cụ thể gắn với đạo
đức nghề nghiệp. Các chuẩn mực đạo đức của ngành mình phải đưa vào Nghị
quyết và được cụ thể hóa thành mục tiêu, chỉ tiêu trong các phong trào thi đua,
các cuộc vận động. Lấy kết quả rèn luyện đạo đức làm cơ sở nhận xét đánh giá
sinh viên, có biểu dương khen thưởng và kỷ luật nghiêm minh.
Nhận thức đúng chủ nghĩa cá nhân là một thứ giặc nội xâm, mẹ đẻ của mọi
thói hư, tật xấu, Đấu tranh chống chủ nghĩa cá nhân là cuộc đấu tranh lâu dài, vô
cùng khó khăn, phức tạp và quyết liệt. Trong giai đoạn hiện nay, sự nghiệp đổi mới
đất nước với xu thế hội nhập quốc tế đã và đang mở ra những cơ hội lớn trong quá
trình phát triển toàn diện đất nước. Tuy nhiên, chúng ta cũng đang đứng trước
những lực cản không nhỏ trong quá trình đi lên chủ nghĩa xã hội. Một trong những
lực cản đó, chính là chủ nghĩa cá nhân đang hiện hữu trong tư tưởng và hành động
không ít cán bộ, đảng viên. Những hiện tượng tính toán cá nhân vị kỷ, không chịu
tu dưỡng, rèn luyện của một bộ phận cán bộ, đảng viên đã dẫn tới tha hóa, biến
chất, sa sút về tư tưởng, đạo đức, lối sống và có biểu hiện dao động, hoài nghi về
đường lối chủ trương của Đảng, phai nhạt niềm tin, đánh mất dần phương hướng,
bản lĩnh chính trị trong quá trình thực hiện nhiệm vụ. Tệ hại hơn, do chủ nghĩa cá
nhân, mà có những tổ chức Đảng, Đoàn, Hội sinh viên lâm vào thế bị động, tê liệt
mất sức chiến đấu. Tại đó, các hiện tượng tiêu cực, vi phạm kỷ luật Đảng và pháp
luật Nhà nước không được kịp thời đấu tranh ngăn chặn, xử lý nghiêm minh đã làm
ảnh hưởng đến sự đoàn kết, thống nhất trong tổ chức, làm giảm sút lòng tin của
nhân dân đối với Đảng, Đoàn, hạn chế sức mạnh đại đoàn kết dân tộc.
* Nâng cao nhận thức và tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo của cấp
ủy, quản lý các cấp trong hệ thống các nhà trường, học viện, trường cao đẳng...;
phát huy vai trò, trách nhiệm phối hợp giữa phòng công tác sinh viên và với
các khoa, bộ môn giảng dạy về lý luận chính trị. Phải coi công tác đấu tranh bảo
vệ chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, phê phán các quan điểm sai
trái, thù địch là một bộ phận cơ bản, không thể thiếu trong các tài liệu, giáo
trình, bài giảng lý luận chính trị. Đồng thời, trong điều kiện cho phép, phối hợp,
chủ động tổ chức hội thảo, các buổi giao lưu, trao đổi, tọa đàm về đạo đức cách
mạng trong giáo dục lý luận chính trị với sự tham gia của các chuyên gia có uy
tín trong lĩnh vực này, nhằm tăng cường bản lĩnh chính trị, năng lực đấu tranh
của sinh viên đối với các quan điểm sai trái, phản động.
* Chú trọng nghiên cứu lý luận, các quan điểm, đường lối của Đảng, kịp
thời phát hiện những vấn đề mới, mang tính đột phá để vận dụng sáng tạo vào
tình hình thực tiễn; coi trọng tổng kết thực tiễn, bổ sung lý luận, nhất là những
mô hình mới, khó, cách làm hay, hiệu quả đã được thực tiễn kiểm nghiệm để vận
dụng trong các bài giảng của các môn học lý luận chính trị gắn với khắc phục
tính hình thức học tập, quán triệt, sơ kết, tổng kết các nghị quyết, chỉ thị của
Đảng. Quan tâm tạo điều kiện cho đội ngũ cán bộ, giảng viên học tập, bồi dưỡng
kiến thức chuyên môn, nghiệp vụ ở trong và ngoài nước, để mỗi giảng viên
không chỉ nắm bắt được những luận điểm mới trong hệ thống những quan
điểm, tư tưởng của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh mà còn vận
dụng sáng tạo những luận điểm đó vào bài giảng gắn với thực tiễn cuộc sống,
giúp sinh viên trau dồi chuyên môn và đạo đức cách mạng, sống, học tập, làm
việc, ứng xử với nhau trên cơ sở các chuẩn mực đạo đức cách mạng.
Tuyên truyền sâu rộng hơn nữa tính chất cách mạng, khoa học, tiến bộ và
sự cần thiết phải rèn luyện đạo đức cách mạng trong sinh viên; giúp họ nhận
thức sâu sắc hơn về vai trò, nội dung, nguyên tắc, phương pháp xây dựng đạo
đức cách mạng và tránh được sự giáo điều, máy móc, cảm tính, quy giản chủ
nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh vào một số nguyên lý, quy luật,
phạm trù, nguyên tắc phương pháp luận khô khan; học không đi đôi với làm,
thậm chí nói mà không làm... Qua đó, phòng và chống những biểu hiện “tự diễn
biến”, “tự chuyển hóa”, tự làm mất đi bản chất cách mạng, khoa học,
sức sống của tư tưởng, đạo đức Hồ Chí Minh trong thực tiễn.
* Huy động và tăng cường sự tham gia của các tổ chức, cơ quan, lực lượng
liên quan về công tác giáo dục lý luận chính trị, trong đó có giáo dục đạo đức cách
mạng cho sinh viên trước những luận điệu xuyên tạc, phản động để thiết thực
đưa Chỉ thị 05-CT/TW của Bộ Chính trị khóa XII về "Đẩy mạnh việc học tập và
làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh" trở thành nhu cầu tự thân
của mỗi sinh viên, với nhiều hình thức và phương pháp đa dạng, phong phú. Bên
cạnh đó, với sự phát triển của khoa hoc công nghệ, việc sử dụng công nghệ tiên
tiến mang tính mô phỏng như "công nghệ thực tại ảo" sẽ giúp sinh viên không cần
đến trực tiếp mà vẫn có thể tham quan, cảm nhận được một không gian mình quan
tâm cách xa hàng ngàn km. Thông qua đó, mỗi sinh viên có điều kiện, môi trường
để có thể trải nghiệm thực tế các không gian bảo tàng, di tích lịch sử, cách mạng...
một cách dễ dàng; từ đó đúc rút, chiêm nghiệm, cảm nhận được hiệu quả những
chân giá trị đạo đức cao quý mà bản thân mỗi người cách mạng cần phải có, để nỗ
lực, chủ động, tích cực trong học tập, tu dưỡng, rèn luyện ở gia đình, nhà trường và
xã hội, góp phần xây dựng môi trường văn hóa, đạo đức lành mạnh, tạo phong trào
rộng rãi trong từng lớp, từng khoa chuyên ngành, từng trường đại học, cao đẳng…
để nhân rộng trong xã hội. Cùng với đó, tăng cường giáo dục ý thức tự giác của
mỗi sinh viên trong quá trình tự rèn luyện đạo đức cách mạng hằng ngày, thường
xuyên, liên tục. Đồng thời, nâng cao ý thức về bản lĩnh, lòng tự trọng của sinh viên
khi tham gia các hoạt động trên không gian mạng; kết hợp giữa kỹ năng tự bảo vệ
và ý thức trách nhiệm trước tập thể, cộng đồng khi tham gia không gian mạng để
không chỉ cập nhật, sử dụng thông tin đúng, chính xác mà còn đảm bảo phản ánh
đúng sự thật khách quan, có chọn lọc, kiểm định, kiểm soát chặt chẽ thông tin của mình. KẾT LUẬN
Quan điểm của Hồ Chí Minh về đạo đức cách mạng thật sâu sắc và toàn
diện, là ngọn đèn, kim chỉ nam cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay
và trong tương lai. Đạo đức cách mạng không phải một sớm, một chiều mà có, mà
cần có quá trình xây dựng, bồi dưỡng, rèn luyện lâu dài, thường xuyên và liên tục.
Sinh viên là thế hệ tương lai của nước nhà. Xây dựng, bồi dưỡng, rèn luyện đạo
đức cách mạng cho thế hệ trẻ - trong đó sinh viên là việc làm hết sức quan trọng và
cần thiết. Đồng thời, quán triệt quan điểm này là cơ sở để sinh viên có cơ sở cách
mạng, khoa học để đấu tranh chống lại các biểu hiện suy thoái về đạo đức và quan
điểm của các thế lực thù địch để bảo vệ giá trị đạo đức được hun đúc qua hàng
ngàn năm của dân tộc ta.
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 7, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2011.
2. Đảng cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ
VIII, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 1996.
3. Đảng cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ
IX, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2009.
4. Đảng cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ
XI, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2011.
5. Đảng cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ
XII, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2015.
6. Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện hội nghị lần thứ năm Ban Chấp
hành Trưng ương khóa VII, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 1998.