Lời Mở đầu
HỒ CHÍ MINH là con người đa tài, nhưng lại có cuộc đời sống rất giản dị, gần gũi với
nhân dân.nhưng đàng sau cái con người giản dị đó đã có một hoài bão bão lớn cho cả
đồng bào,cho cả dân tộc việt nam và hơn hết đó là cho cả loài người bị áp bức bóc lột
trên toàn thế giới.Tư tưởng của người như ánh mặt trời soi sáng mọi chân lý, là kim chỉ
nam cho đảng cho dân tộc bị áp bức bóc lột.
Học tập tư tưởng HCM nhằm khơi dậy và phát huy các giá trị đạo đức truyền thống tốt
đẹp ,đấu tranh khắp phục sự suy thoái về đạo đức ,lối sống,chặn đứng và đẩy lùi quan
liêu,tham nhũng lãng phí và các tệ nạn xã hội, hình thành và phát triển các giá trị đạo
đức của chủ nghĩa xã hội, xây dựng con người Việt Nam xã hội chủ nghĩa xã hội có nhân
cách cao đẹp, bản lỉnh chính trị vũng vàng, có lối sống văn minh, xây dụng quan hệ xã hội lành mạnh.
Tư tưởng của HCM về cách mạng khác với ông cha ta đi trước như: Phan Bội Châu, Phan
Chu Trinh, Hoàng Hoa Thám. Nhung người cũng rất khâm phục tinh than cứu nước của
ông cha ta đi trước, nhưng người cũng không tán thành mà đi theo con đường khác và
con đường đó đã được lịch sử gi nhận là đã đạt được thành quả và mục đích mà cả cuộc
đời người đã đề ra. HCM là người tiêu biểu nhất về đạo đức cách mạng, người đã xây
dựng nền đạo đức cách mạng ở Việt Nam. Người đã phát triển lý luận đạo đức Mark-
lenin kế thừa xuất sắc những tinh hoa đạo đức của dân tộc. người đã tự tu dưỡng, rèn
luyện mình trở thành người mẫu mực nhất, là tấm gương trong sáng nhất về đạo đúc cách
mạng. đó là di sản văn hóa vô cùng quý giá của dân tộc ta và đảng ta. (Tiểu Luận: Tư
tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức của sinh viên)
HCM là người việt nam đẹp nhất là tiêu biểu cho phẩm chất đạo đức và khí phách của dân tộc ta và đảng ta.
Trước lúc đi xa, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã để lại lời di huấn dặn dò về Đảng, và vấn đề
đạo đức cách mạng: “Đảng ta là một Đảng cầm quyền. Mỗi đảng viên và cán bộ phải thật
sự thấm nhuần đạo đức cách mạng, phải thật sự cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư.
Phải giữ gìn Đảng ta thật trong sạch, phải xứng đáng là người đầy tớ thật trung thành của
nhân dân”. Cả cuộc đời của mình, Người đã tự thực hiện một cách hoàn chỉnh, trọn vẹn
những tư tưởng và khát vọng đạo đức cách mạng; Người vừa là nhà lý luận đạo đức cách
mạng, vừa là một tấm gương đạo đức trong sáng gần gũi và độc đáo nhất.
Về đạo đức cách mạng, Hồ Chí Minh nói: “Đạo đức đó không phải là đạo đức thủ cựu.
Nó là đạo đức mới. Đạo đức vĩ đại, nó không vì danh vọng của cá nhân, mà vì lợi ích
chung của Đảng, của dân tộc, của loài người”. Và theo cách diễn đạt bình dị của Người:
Đạo đức như gốc của cây, ngọn nguồn của sông suối, sức mạnh của con người, sức có
mạnh mới gánh được nặng, và đi được xa. Ngay trong những năm kháng chiến chống Mỹ
cứu nước, Đảng ta tiến hành sự nghiệp vĩ đại giải phóng và thống nhất đất nước, Người
đã khái quát và cảnh báo: “Một dân tộc, một Đảng và mỗi con người, ngày hôm qua là vĩ
đại, có sức hấp dẫn lớn, không nhất định hôm nay và ngày mai vẫn được mọi người yêu
mến và ca ngợi, nếu lòng dạ không còn trong sáng nữa, nếu sa vào chủ nghĩa cá nhân”.
Người cũng thường xuyên nhấn mạnh: “Đảng phải là đạo đức, là văn minh”, cán bộ, đảng
viên có đạo đức cách mạng phải vừa hồng vừa chuyên, hội tụ đủ đức tài, đức là gốc; phải
có sự trung với nước, và hiếu với dân.
Tư tưởng và tấm gương đạo đức cách mạng trong sáng của Hồ Chí Minh là tài sản tinh
thần vô giá của Đảng và dân tộc ta. Nghiên cứu, học tập và làm theo tấm gương đạo đức
Hồ Chí Minh là niềm vinh dự, tự hào của mỗi cán bộ, công chức đối với Bác kính yêu –
một con người mà tư tưởng và tầm vóc vĩ đại đã vượt qua mọi không gian và thời gian,
trở thành một biểu tượng đẹp đẽ của văn minh nhân loại: Anh hùng giải phóng dân tộc,
danh nhân văn hoá thế giới.
CHƯƠNG I: VAI TRÒ, VỊ TRÍ VÀ TẦM QUAN TRỌNG CỦA TƯ TƯỞNG ĐẠO ĐỨC HỒ CHÍ MINH
1. Vai trò và vị trí đạo đức tư tưởng Hồ Chí Minh 1.1. Vai trò đạo đức tư tưởng Hồ Chí Minh
Mỗi xã hội hình thành và phát triển đều dựa trên một nền tảng nhất định cả về vật chất và
tinh thần, kinh tế và chính trị, văn hóa và xã hội. Sự phát triển của xã hội Việt Nam cũng
vậy, nó đòi hỏi phải có nền tảng vật chất và tinh thần cho sự phát triển lâu dài, bền vững,
trong đó không thể thiếu lĩnh vực đạo đức. Đạo đức là một hình thái ý thức xã hội, được
hình thành thông qua vai trò chủ động, tự giác của con người. Do đó, việc hình thành một
nền đạo đức - nền tảng tinh thần cho sự phát triển bền vững của xã hội Việt Nam trong
hiện tại và tương lai, phải có định hướng, phù hợp với thực tiễn phát triển của dân tộc
Sự phát triển của đất nước trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và
hội nhập quốc tế đã và đang đặt ra hàng loạt vấn đề về kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội,
con người. Khi chúng ta khẳng định tư tưởng Hồ Chí Minh, cùng với chủ nghĩa Mác -
Lê-nin, là nền tảng tư tưởng, kim chỉ nam cho hành động của Đảng và cách mạng Việt
Nam, thì tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh chính là nền tảng tư tưởng, kim chỉ nam cho
việc xây dựng nền đạo đức Việt Nam hiện nay và mai sau
Tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh là sự kết tinh những giá trị đạo đức truyền thống tốt đẹp
của dân tộc, chứa đựng những hạt nhân hợp lý, chắt lọc từ tinh hoa giá trị đạo đức nhân
loại, phù hợp với những điều kiện kinh tế - xã hội cụ thể của Việt Nam, hướng tới những
giá trị mang tầm thời đại. Vì vậy, rèn luyện và tu dưỡng đạo đức cách mạng theo Chủ tịch
Hồ Chí Minh chính là nhiệm vụ cấp bách, trước mắt, cũng như lâu dài trong tương lai của
đội ngũ cán bộ, đảng viên và quần chúng nhân dân, như Văn kiện Đại hội XII của Đảng
đã chỉ rõ“Tiếp tục đẩy mạnh việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ
Chí Minh gắn với chống suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống... Tăng cường
rèn luyện phẩm chất đạo đức cách mạng...”
Hồ Chí Minh khẳng định đạo đức là nền tảng và là sức mạnh của người cách mạng, coi
đó là cái gốc của cây, ngọn nguồn của sông nước: Người cách mạng phải có đạo đức cách
mạng làm nền tảng thì mới hoàn thành được nhiệm vụ cách mạng vẻ vang vì sự nghiệp
độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội. Người viết: “Cũng như sông thì có nguồn mới có
nước, không có nguồn thì sông cạn. Cây phải có gốc, không có gốc thì cây héo. Người
cách mạng phải có đạo đức, không có đạo đức thì dù tài giỏi mấy cũng không lãnh đạo
được nhân dân” Người khẳng định rằng đạo đức tạo ra sức mạnh, nhân tố quyết định sự
thắng lợi của mọi công việc: “Công việc thành công hay thất bại, đều do cán bộ tốt hay
kém”. Quan niệm lấy đức làm gốc của Hồ Chí Minh không có nghĩa là tuyệt đối hoá mặt
đức, coi nhẹ mặt tài. Người cho rằng có tài mà không có đức là người vô dụng nhưng có
đức mà không có tài thì làm việc gì cũng khó.
Vấn đề đạo đức được Hồ Chí Minh đề cập đến một cách toàn diệnNgười nêu yêu cầu đạo
đức đối với các giai cấp, tầng lớp và các nhóm xã hội, trên mọi lĩnh vực hoạt động, trong
mọi phạm vi, từ gia đình đến xã hộitrong cả ba mối quan hệ của con người: đối với mình,
đối với người, đối với việc. Tư tưởng Hồ Chí Minh đặc biệt được mở rộng trong lĩnh vực
đạo đức của cán bộđảng viên, nhất là khi Đảng ta trở thành Đảng cầm quyền. Trong bản
Di chúc bất hủ, Người viết: “Đảng ta là một Đảng cầm quyền. Mỗi đảng viên và cán bộ
phải thực sự thấm nhuần đạo đức cách mạng, thực sự cần kiệm, liêm chính, chí công vô tư”.
1.2. Vị trí đạo đức tư tưởng Hồ Chí Minh
Hồ Chí Minh coi đạo đức là nền tảng của người cách mạng, cũng giống như gốc của cây,
ngọn nguồn của sông, của suối. Như Người vẫn thường nói, đối với con người, sức có
mạnh mới gánh được nặng và đi được xa; người cách mạng phải có đạo đức cách mạng
mới hoàn thành được nhiệm vụ cách mạng. Bởi lẽ, sự nghiệp độc lập dân tộc và chủ
nghĩa xã hội là sự nghiệp rất to lớn, khó khăn và nặng nề; con đường đi đến độc lập dân
tộc và chủ nghĩa xã hội là con đường dài, không phải là một đại lộ thẳng tắpNó đòi hỏi sự
phấn đấu không ngừng của mỗi người, mỗi thế hệ, hơn nữa còn của nhiều thế hệ nối tiếp
nhauChăm lo cái gốc, cái nguồn, cái nền tảng ấy phải là công việc thường xuyên của toàn
Đảng, toàn dân, của mỗi gia đình và mỗi người trong xã hội ta.
Có phải như vậy là Hồ Chí Minh theo thuyết chủ nghĩa xã hội đạo đức? Hoàn toàn không
phải như vậy. Người không bao giờ đặt hy vọng vào "lòng tốt" của bọn thực dân phong
kiến cũng như của các giai cấp bóc lột để kêu gọi lòng thương cảm và sự ban ơn. Người
cũng không bao giờ nghĩ rằng chỉ cần mọi người tu nhân tích đức là đất nước sẽ độc
lậpdân tộc sẽ được tự do hạnh phúc. Phải bằng cuộc đấu tranh kiên cường bất khuất của
giai cấp công nhân, nhân dân lao động và của cả dân tộc, dưới sự lãnh đạo của Đảng
Cộng sản, mới đi tới được mục tiêu đó. Đạo đức là một vũ khí sắc bén phục vụ cho cuộc
đấu tranh đó, đúng như quan điểm của Lênin“Chúng ta nói rằng: đạo đức đó là những gì
góp phần phá huỷ xã hội cũ của bọn bóc lột và góp phần đoàn kết tất cả những người lao
động chung quanh giai cấp vô sản đang sáng tạo ra xã hội mới của những người cộng sản”.
Theo quan điểm của Hồ Chí Minh, Đảng phải "là đạo đức là văn minh", thì mới hoàn
thành được sứ mệnh lịch sử vẻ vang của mình. Người cũng thường nhắc lại ý của Lênin:
Đảng Cộng sản phải tiêu biểu cho trí tuệ, danh dự, lương tâm của dân tộc mình và của
thời đại. Nếu xét đến cùng thì văn minh tức là trí tuệ, trong đó chủ yếu là sự hiểu biết
đúng đắn về chủ nghĩa Mác - Lênin, những tri thức hiện đại của nhân loại, thực tiễn Việt
Nam và thế giới, những quy luật phát triển của cách mạng Việt Nam, những hiểu biết để
đưa sự nghiệp cách mạng đến thắng lợi. Còn đạo đức chính là những phẩm chất đòi hỏi
con người cần phải có để tham gia vào cuộc đấu tranh cho độc lập dân tộc và chủ nghĩa
xã hội, để cống hiến được nhiều nhất cho cuộc đấu tranh đó Đạo đức là gốc, là nguồn, là
nền tảng, bởi vì muốn làm cách mạng thì trước hết con người phải có cái tâm trong sáng,
cái đức cao đẹp đối với giai cấp công nhân, nhân dân lao động, với cả dân tộc mình. Cái
tâm, cái đức ấy lại phải thể hiện trong các mối quan hệ xã hội hàng ngày với dân, với
nước, với đồng chí, đồng nghiệp, với mọi người chung quanh mình. Phải có tâm, có đức
mới giữ được chủ nghĩa Mác - Lênin và đưa được chủ nghĩa Mác - Lênin vào cuộc
sốngCon đường Hồ Chí Minh đi đến chủ nghĩa Mác - Lênin, vận dụng sáng tạo và phát
triển chủ nghĩa Mác - Lênin là một minh chứng rất rõ về điều đó
Chính vì vậy, cùng với việc giáo dục nâng cao trình độ hiểu biết của cán bộ, đảng viên và
các tầng lớp nhân dân, Hồ Chí Minh đã thường xuyên quan tâm đến việc giáo dục đạo
đức cho mọi người. Tùy theo từng thời kỳ cách mạngNgười đề ra những yêu cầu đạo đức
sát hợp để mọi người phấn đấu rèn luyện nhằm hoàn thành nhiệm vụ ngày càng nặng nề,
khó khăn, phức tạp hơn, từ đó mà giành thắng lợi càng to lớn hơn cho sự nghiệp cách mạng.
Đường Cách mệnh là cuốn sách bồi dưỡng lớp cán bộ đầu tiên của cách mạng Việt Nam
đi theo học thuyết Mác - Lênin và con đường của Cách mạng tháng Mười Nga vĩ đại, đi
theo đường lối cách mạng mới đã được Nguyễn Ái Quốc xác định. Đó cũng là cuốn sách
đầu tiên tuyên truyền trực tiếp về chủ nghĩa Mác - Lênin cho lớp thanh niên cách mạng
ưu tú nhất thời đó. Nhưng mở đầu cuốn sách lại là bài nói về Tư cách một người cách
mệnhChắc chắn chúng ta không thể tìm thấy một trường hợp nào truyền bá chủ nghĩa
Mác - Lênin giống như vậy. Phải chăng Hồ Chí Minh đã nêu lên một quan điểm lớn: Phải
có cái đức để đi đến cái trí. Vì khi đã có cải trí thì cái đức chính là cái đảm bảo cho người
cách mạng giữ vững được chủ nghĩa mà mình đã giác ngộ, đã chấp nhận, đã đi theo.
Quan điểm lấy đức làm gốc của Hồ Chí Minh không có nghĩa là tuyệt đối hoá mặt đức, ,
coi nhẹ mặt tảiĐức là gốc, nhưng đức và tài, hồng và chuyên phải kết hợp, phẩm chất và
năng lực phải đi đôikhông thể có mặt này, thiếu mặt kiaNhư Người đã phân tích, người
nào có đức mà không có tài thì cũng chẳng khác gì ông bụt ngồi trong chùa, không làm
hại ai, nhưng cũng chẳng có ích gì. Ngược lại, nếu có tài mà không có đức, thì cũng
chẳng khác gì một anh làm kinh doanh giỏi, đem lại nhiều lãi, nhưng lãng phí, tham ô, ăn
cắp của công, thì như vậy chỉ có hại cho dân cho nước, còn sự nghiệp của bản thân thì
sớm muộn cũng đổ vỡNgười thực sự có đức thì bao giờ cũng cố gắng học tập, nâng cao
trình độ, nâng cao năng lựctài năng để hoàn thành mọi nhiệm vụ được giaoKhi đã thấy
sức không vươn lên được thì đối với ai có tài hơn mình, mình sẵn sàng học tập, ủng hộ và
nhường bước để họ vượt lên trước. Ý nghĩa "đức là gốc" chính là ở chỗ đó.
Hồ Chí Minh còn nhiều lần chỉ rõ“Sức có mạnh mới gánh được nặng mới đi được xa”,
người cách mạng phải có đạo đức cách mạng làm nền tảng, nếu không có đạo đức làm
nền tảng, làm cái căn bản thì dù tài giỏi mấy cũng không lãnh đạo được nhân dân. Vai trò
sức mạnh của đạo đức được Hồ Chí Minh nhìn nhận trên các bình diện Có đạo đức cách
mạng mới hoàn thành được sự nghiệp cách mạng vẻ vang. Sự nghiệp cách mạng của
chúng ta là giai phóng dân tộc, giải phóng giai cấp, giải phóng con người, làm cho con
người Việt Nam từ nghèo đói trở lên đủ ăn, từ đủ ăn trở lên khá, từ khá trở lên giàu và
giàu thì lại càng giàu thêm. Sự nghiệp đó rất cao cả và nhân văn, đòi hỏi phải có những phẩm chất tương ứng.
Đạo đức là tiêu chí đánh giá sự văn minh, cao thượng của một xã hội, con người.
Ngườicó đạo đức là người cao thượng, một dân tộc, mặc dầu kinh tế còn lạc hậu, nhưng
có được đạo đức cần, kiệm, liêm, chính thì vẫn xứng đáng là một dân tộc văn minh. Đạo
đức giúp cho con người luôn giữ được nhân cách, bản lĩnh làm người trong mọi hoàn
cảnh, không dễ bị thay đổi trước nhũng xoay vần biến thiên của thời cuộc: Giàu sang
không thể quyến rũ, nghèo khó không thể chuyển lay, uy lực không thể khuất phục. Đạo
đức là gốc, là nguồn, là nền tảng, bởi lẽ, có tâm, có đức mới giữ vững được chủ nghĩa
Mác – Lênin, đưa chủ nghĩa Mác – Lênin vào cuộc sống. Trong mối quan hệ giữa đạo
đức và trí tuệ, đức và tàiHồ Chí Minh đã nêu một quan điểm lớn: Phải có đức để đi đến
cái trí. Vì khi có cái trí, thì cái đức chính là cái đảm bảo cho người cách mạng giữ vững
chủ nghĩa mà mình đã giác ngộ, đã chấp nhận, đã đi theo.
Trong tác phẩm Đường Kách mệnh, Người đã nêu 23 điểm thuộc “Tư cách một người
cách mệnh”, trong đó chủ yếu là các tiêu chuẩn về đạo đức, thể hiện chủ yếu trong ba mối
quan hệ: với mình, với người và với việc. Người viết: “Làm cách mạng để cải tạo xã hội
cũ thành xã hội mới là một sự nghiệp rất vẻ vang, nhưng nó cũng là một nhiệm vụ rất
nặng nề, một cuộc đấu tranh rất phức tạp, lâu dài, gian khổSức có mạnh với gánh được
nặng, và đi được xaNgười cách mạng phải có đạo đức cách mạng làm nền tảng, mới hoàn
thành được nhiệm vụ cách mạng vẻ vang”. 2
Hiện nay, trong xã hội đang tồn tại tình trạng một bộ phận dân cư xem nhẹ các giá trị đạo
đức, chạy theo tiền tài, địa vị, bất chấp đạo lý, coi thường pháp luật và tình nghĩa con
người. Một nguyên nhân quan trọng của tình trạng này là trong một thời gian dài, đứng
trước những khó khăn về kinh tế - xã hội, chúng ta đã tập trung nhiều cho phát triển kinh
tế, trong khi đó nhận thức chưa đầy đủ về vị trí, vai trò của đạo đức trong đời sống xã hội.
Một xã hội Việt Nam phát triển trong tương lai chắc chắn không thể để tình trạng đó tiếp
tục diễn ra. Với ý nghĩa là nền tảng tư tưởng cho việc xây dựng nền đạo đức mới, thực
hành theo tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh thực sự là giải pháp quan trọng nhất, giúp xác
lập lại vị trí, vai trò của đạo đức - yếu tố gốc rễ, nền tảng tinh thần của mỗi con người
Chủ tịch Hồ Chí Minh quan niệm đạo đức là gốc của mỗi người, trước hết là các cán
bộđảng viên, khẳng định đạo đức là nguồn nuôi dưỡng và phát triển của con người, cũng
giống như gốc của cây, ngọn nguồn của sông suối. Người viết: “Cũng như sông thì có
nguồn mới có nước, không có nguồn thì sông cạnCây phải có gốc, không có gốc thì cây
héoNgười cách mạng phải có đạo đức, không có đạo đức thì dù tài giỏi mấy cũng không
lãnh đạo được nhân dân”. Với Chủ tịch Hồ Chí Minh, đạo đức là nền tảng của người cách
mạng. Người cách mạng phải có đạo đức cách mạng làm nền tảng thì mới hoàn thành
được nhiệm vụ cách mạng vẻ vang là phục vụ Tổ quốc, phụng sự nhân dân.
Chủ tịch Hồ Chí Minh quan niệm đạo đức tạo ra sức mạnh, là nhân tố quyết định sự
thắng lợi của mọi công việc, phẩm chất, uy tín của mỗi con ngườiNgười cho rằng, mọi
việc thành công hay thất bại, chủ yếu là do cán bộ có thấm nhuần đạo đức cách mạng hay
không và “Tuy năng lực và công việc của mỗi người khác nhau, người làm việc to, người
làm việc nhỏ; nhưng ai giữ được đạo đức đều là người cao thượng”. Đạo đức cách mạng
giúp người cách mạng đứng vững trong mọi hoàn cảnh, dù khó khăn hay thuận lợi. Chủ
tịch Hồ Chí Minh nêu rõ: có đạo đức cách mạng thì khi gặp khó khăn gian khổ, thất bại
cũng không sợ sệt, rụt rè, lùi bước...khi gặp thuận lợi và thành công vẫn giữ vững tinh
thần gian khổchất phác, khiêm tốn, lo trước thiên hạ, vui sau thiên hạ, không kèn cựa về
mặt hưởng thụ, không công thần, không quan liêu, không kiêu ngạo, không hủ hóa. Đó là
đạo đức cách mạng, là đạo đức mới, đạo đức vĩ đại, nó không phải vì danh vọng của cá
nhân, mà vì lợi ích chung của Đảng, của dân tộc, của loài người. Trong điều kiện Đảng
cầm quyền, cán bộ, đảng viên là những người đi tiên phong trong các phong trào, các
hoạt động của đời sống xã hội, có vai trò và ảnh hưởng đến việc định hướng dư luận xã
hội. Do đó, Chủ tịch Hồ Chí Minh trăn trở với nguy cơ cán bộđảng viên, nhất là những
người nắm giữ các cương vị lãnh đạo, quản lý trong hệ thống chính trị xa rời cuộc sống,
xa rời quần chúng, rơi vào căn bệnh chủ nghĩa cá nhân - kẻ địch nguy hiểm của đạo đức,
“căn bệnh gốc” gây nên tình trạng thoái hóa, biến chất của một bộ phận cán bộ, đảng
viên. Vì vậy, Chủ tịch Hồ Chí Minh yêu cầu Đảng phải “là đạo đức, là văn minh”, phải
tiêu biểu cho lương tâm, phẩm giá và trí tuệ của dân tộc. Trong Di chúc, Người căn dặn:
“mỗi đảng viên và cán bộ phải thật sự thấm nhuần đạo đức cách mạng, thật sự cần kiệm
liêm chính, chí công vô tư. Phải giữ gìn Đảng ta thật trong sạch, phải xứng đáng là người
lãnh đạo, là người đầy tớ thật trung thành của nhân dân.
Mỗi một mô hình xã hội mới đòi hỏi phải có những con người mới cụ thể, với những
phẩm chất năng lực cụ thể để xây dựng và phát triển xã hội đó. Sự nghiệp phát triển kinh
tế - xã hội của đất nước hiện tại và tương lai chắc chắn phải trải qua một quá trình khó
khăn, gian khổChủ tịch Hồ Chí Minh xác định rõ, muốn xây dựng chủ nghĩa xã hội thì
trước hết phải có những con người xã hội chủ nghĩa. Đó là những con người vừa có đức,
vừa có tài, vừa “hồng”, vừa “chuyên”. Riêng về khía cạnh đạo đức, đó trước hết là những
người có tinh thần yêu nước, thương dânđặt lợi ích của đất nước, của dân tộc lên trên hết,
trước hết. Đó là những người luôn luôn gắn bó với nhân dân, yêu thương, kính trọng nhân
dân và do đó được nhân dân yêu mến, quý trọng, được dân tin, dân phục, dân yêuĐó phải
là những con người có ý thức trách nhiệm với công việc, có tinh thần lao động siêng
năng, cần cù, lao động với năng suất và chất lượng caotạo ra nhiều của cải cho xã hộiĐó
đồng thời phải là những con người có tinh thần tiết kiệm, biết tiết kiệm sức người, sức
của, tiết kiệm thời gian cho đất nước và nhân dân.
Sự phát triển đất nước hiện nay đòi hỏi những con người trong xã hội, trước hết là cán bộ
nắm giữ các cương vị trong hệ thống chính trị, phải là những người không để các căn
bệnh tiêu cực như quan liêu, tham nhũng…xâm nhập, khống mực đạo đức được Chủ tịch
Hồ Chí Minh chú trọng chỉ ra và quan trọng hơn là nêu gương thực hành trong thực tiễn
đời sốngSinh thời, người đã làm cuộc cách mạng về đạo đức khi sử dụng những khái
niệm trong Nho giáo truyền thống nhưng với những nội hàm mới.
Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng hết sức coi trọng phẩm chất cần, kiệm , liêmchính, chí công,
vô tưNgười chỉ ra rằng cần, kiệm, liêm, chính là nền tảng của “đời sống mới”, nền tảng
của thi đua ái quốc; là chuẩn mực đạo đức cần phải có của con người, là tiêu chí xác định
“chất người” của mỗi người, bởi “Thiếu một đức, thì không thành người”Cần, kiệm,
liêm, chính gắn bó mật thiết với nhau, bổ sung cho nhau trong một chỉnh thể thống nhất,
không thể thiếu một yếu tố nàoThực hiện được cần, kiệm, liêm, chính, thì sẽ tiến đến chỗ
chí công, vô tư, biết đặt lợi ích chung lên trên lợi ích riêng, lo lắng trước mọi ngườihưởng
thụ sau mọi người. Người nhắc nhở: “Đem lòng chí công vô tư mà đối với người, đối với
việc”, “khi làm bất kỳ việc gì cũng đừng nghĩ đến mình trước, mà phải nghĩ đến đồng
bào, đến toàn dân đãTa có câu nói: “Có khó nhọc thì mình nên đi trước, khi hưởng thụ thì
mình nên đi sau”; làm việc gì mình cũng nghĩ đến lợi ích chung trước và lợi ích riêng
sau”. Chủ tịch Hồ Chí Minh còn quan tâm, chú trọng đến các chuẩn mực đạo đức khác là
tình thương yêu con người và tinh thần quốc tế trong sáng trên lập trường của giai cấp
công nhân. Đó không dừng lại ở lòng trắc ẩn, mà còn được nâng lên ở tầm cao, gắn tình
yêu thương với khát vọng giải phóng con người không phân biệt màu da, chủng tộc, giai
cấp, tôn giáo khỏi những áp bức, bất công. Tình yêu thương con người ở Người vượt ra
khỏi phạm vi một quốc gia, dân tộc, đến với nhân loại tiến bộ và thu hút sự ngưỡng mộ,
cảm phục của nhân loại tiến bộ.
Trên thực tế, trong xã hội Việt Nam hiện nay, tình trạng suy thoáixuống cấp về đạo đức
xã hội trong một bộ phận dân cư không chỉ do thiếu sự nhận thức đúng đắn và thống nhất
về vị trí, vai trò của đạo đức trong đời sống xã hội, về các chuẩn mực đạo đức xã hội, mà
còn có một phần nguyên nhân do chưa có sự tu dưỡng, rèn luyện đạo đức đúng đắn và
thống nhất trên cả phương diện lý thuyết và thực hànhNhiều lý thuyết đạo đức, bài học
đạo đức đã được tuyên truyền, nhưng Cuộc vận động “Học tập và làm theo tấm gương
đạo đức Hồ Chí Minh” trong những năm trước đây mới chỉ đạt được phần nào kết quả,
chưa đáp ứng đòi hỏi thực tiễn và yêu cầunguyện vọng của cán bộ, đảng viên và các tầng
lớp nhân dânĐể hình thành được các chuẩn mực đạo đức, không phải là điều một sớm,
một chiều, dễ dàng có được, mà phải trải qua một quá trình tu dưỡng, rèn luyện đạo
đứcĐó chính là quá trình trên cơ sở đã nhận thức thấu đảo vị trí, vai trò của đạo đức, sự
cần thiết phải tu dưỡng, rèn luyện đạo đức, mỗi người trở thành chủ thể của quá trình tự
giáo dục đạo đức, tự tu dưỡng, rèn luyện đạo đức theo những chuẩn mực chung của xã hội.
Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ ra cho chúng ta những nguyên tắc cơ bản chỉ đạo quá trình
tu dưỡng, rèn luyện đạo đức của mỗi con người, Người đã nêu gương thực hành những
nguyên tắc đó trong quá trình chỉ đạo xây dựng nền văn hóa mới, nền đạo đức mới của
Việt Nam. Đó là các nguyên tắc nói đi đôi với làm, phải nêu gương đạo đức; phải tu
dưỡng đạo đức suốt đờiNgười từng sớm khẳng định từ giữa những năm 20 của thế kỷ XX
rằng“Nói chung thì các dân tộc phương Đông đều giàu tình cảm, và đối với họ một tấm
gương sống còn có giá trị hơn một trăm bài diễn văn tuyên truyền”. Người cũng thẳng
thắn nhắc nhở các cán bộ, đảng viên“Trước mặt quần chúng, không phải ta cứ viết lên
trán chữ “cộng sản” mà ta được họ yêu mến. Quần chúng chỉ quý mến những người có tư
cách, đạo đức. Muốn hướng dẫn nhân dân, mình phải làm mực thước cho người ta bắt
chước”Một nền đạo đức mới chỉ có thể được xây dựng trên một nền tảng rộng lớn, vững
chắc, khi những chuẩn mực đạo đức mới trở thành hành vi đạo đức hằng ngày của toàn xã hội.
Chủ tịch Hồ Chi Minh chỉ rõ: “Mỗi con người dều có thiện và ác ở trong lòng. Ta phải
biết làm cho phần tốt ở trong mỗi con người này nở như hoa mùa Xuân và phần xấu bị
mất dần đi, đó là thái độ của người cách mạng”. Để xây dựng một nền đạo đức mới, cần
phải kết hợp chặt chẽ giữa xây và chống. Xây phải đi đôi với chống, chống nhằm mục
đích xây; phải bằng nhiều biện pháp kết hợp cả giáo dục, phê phán và trừng trị bằng pháp
luật; phải kết hợp giữa quét sạch chủ nghĩa cá nhân và nâng cao đạo đức cách mạng...
Đồng thời, Người cũng nhắc nhớ hết sức sâu sắc: “Dạo dức cách mạng không phải trên
trời sa xuốngNó do đấu tranh, rèn luyện bền bị hằng ngày mà phát triển và củng cốCũng
như ngọc càng mai càng sáng, vàng càng luyện càng trong". Đạo đức không phải là cái
nhất thành bất biến, không phải là điểm đếnchỉ cần phấn dấu vươn tới một lần là xong
xuôi, mà là quá trình tu dưỡng, rèn luyện suốt đời. Một nền đạo đức mới chỉ có thể xây
dựng trên cơ sở sự tự giác tu dưỡng đạo đức của mỗi người. :
Thanh niên Việt Nam hiện nay phản ánh một sự đa dạng về quan điểm, giá trị và hành vi
đạo đức. Một số thanh niên có ý thức và thực hiện đạo đức cao, đặt lợi ích cộng đồng lên
hàng đầu, thể hiện lòng tốt và sẵn sàng đóng góp cho xã hội. Tuy nhiên, cũng có một số
thanh niên có nhận thức đạo đức thấp, tục tĩu và thiếu ý thức trách nhiệm xã hội. Ảnh
hưởng của môi trường và truyền thông: Thanh niên Việt Nam hiện nay sống trong một
môi trường phức tạp và đa dạng, với sự ảnh hưởng lớn từ các phương tiện truyền thông,
công nghệ thông tin và mạng xã hội. Điều này có thể gây ra một số tác động tiêu cực, như
việc tiếp thu giá trị tiêu cực, mất cân nhắc trong hành vi và thiếu ý thức đạo đức. Nhận
thức và giáo dục đạo đức: Mặc dù có sự phát triển trong giáo dục đạo đức, nhưng nhận
thức và hiểu biết về đạo đức vẫn còn hạn chế ở một số thanh niên. Giáo dục đạo đức
trong gia đình, trường học và xã hội cần được tăng cường, đồng thời cần tạo ra môi
trường và cơ hội để thanh niên áp dụng và phát triển giá trị đạo đức trong cuộc sống hàng
ngày. Đấu tranh với vấn đề đạo đức: Có một số thách thức và vấn đề đạo đức đang tồn tại
trong thanh niên Việt Nam, như tham nhũng, bất công xã hội, tệ nạn xã hội và tiêu cực
trong hành vi. Cần có sự nhận thức, sự can thiệp và các biện pháp cụ thể để đối phó với
những vấn đề này và đẩy mạnh tinh thần đạo đức trong cộng đồng thanh niên. Điều quan
trọng là nhận thức về thực trạng đạo đức hiện nay để xây dựng và thực hiện các biện pháp
giáo dục và tạo môi trường thuận lợi để phát triển đạo đức cho thanh niên Việt Nam.
Nghiên cứu về tư tưởng Hồ Chí Minh: Sinh viên nên đọc và tìm hiểu về tư tưởng, ý chí
và đạo đức của Hồ Chí Minh thông qua các tài liệu, sách, bài viết và di chỉnh lý tưởng
của ông. Việc nắm vững tư tưởng và ý chí của Hồ Chí Minh sẽ giúp sinh viên hiểu rõ hơn
về nguyên lý và giá trị mà ông muốn truyền tải. Tham gia các khóa học và sự kiện liên
quan: Sinh viên có thể tham gia các khóa học, hội thảo hoặc sự kiện về tư tưởng Hồ Chí
Minh và cách mạng Việt Nam. Đây là cơ hội để trao đổi, học hỏi từ các chuyên gia và
những người có kinh nghiệm về tư tưởng đạo đức của ông. Áp dụng trong học tập: Sinh
viên có thể áp dụng tư tưởng Hồ Chí Minh trong quá trình học tập bằng cách đặt lợi ích
cộng đồng lên hàng đầu, tuân thủ đạo đức lao động, chia sẻ kiến thức và kỹ năng với bạn
bè và đồng học, và phấn đấu trở thành những công dân có ích cho xã hội. Tham gia hoạt
động xã hội: Sinh viên có thể tham gia các hoạt động xã hội, tình nguyện và các tổ chức
sinh viên để thực hiện tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh. Đây là cơ hội để thể hiện lòng yêu
nước, sự tận tụy và trách nhiệm với cộng đồng. Xây dựng mối quan hệ và giao lưu: Sinh
viên nên xây dựng mối quan hệ và giao lưu với những người có cùng lý tưởng và giá trị,
để có cơ hội trao đổi, học hỏi và lan tỏa tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh. Quan trọng nhất,
sinh viên cần thực hiện tư tưởng Hồ Chí Minh không chỉ trong học tập mà còn trong mọi
hoạt động và hành động hàng ngày, để trở thành một công dân có ích cho xã hội và thực
hiện sứ mệnh cao cả của mình.
Trong thời kỳ hội nhập kinh tế, xây dựng công nghiệp hoá – hiện đại hoá đất
nước, những yêu cầu về đạo đức đối với cán bộ, đảng viên đòi hỏi phải được tăng cường
rèn luyện, tu dưỡng để đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ mới. Có đạo đức cách mạng thì gặp
khó khăn, gian khổ, thất bại, cũng không sợ sệt, rụt rè, lùi bước. Vì lợi ích chung của
Đảng, của cách mạng, của giai cấp, của dân tộc và của loài người mà không ngần ngại hy
sinh lợi ích riêng của ác nhân mình. Đó là biểu hiện cao quý của đạo đức cách mạng. Bác
nói: Có đạo đức thì khi gặp thuận lợi và thành công cũng vẫn giữ vững tinh thần gian
khổ, khiêm tốn, “lo trước thiên hạ, vui sau thiên hạ”, lo hoàn thành nhiệm vụ cho tốt, chứ
không tính toán, kèn cựa để hưởng thụ; không công thần, không quan liêu, không kiêu
ngạo, hủ hoá. Người còn nói: Đạo đức cách mạng không phải từ trên trời rơi xuống. Nó
do đấu tranh, rèn luyện bền bỉ hằng ngày mà phát triển và củng cố. Cũng như ngọc càng
mài càng sáng, vàng càng luyện càng trong.
Tóm lại, tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức cách mạng là một di sản tinh thần vô cùng quí
báu của Đảng và dân tộc ta. Nghiên cứu tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức cách mạng,
vấn đề đặt ra không chỉ ở chỗ thừa nhận và khẳng định những giá trị thực tiễn to lớn của
tư tưởng Hồ Chí Minh, mà một điều rất quan trọng là vận dụng và phát triển những giá trị
tư tưởng đó vào sự nghiệp xây dựng đội ngũ cán bộ của đất nước ta trong giai đoạn hiện
nay. Những tư liệu gốc của Chủ tịch Hồ Chí Minh hiện lưu giữ tại Bảo tàng Cách mạng
Việt Nam là những di sản vật chất quí báu để góp phần nghiên cứu tư tưởng của Người.