Tập bài giảng nhập môn truyền thông đa phương tiện - Học viện phục nữa Việt Nam

Tập bài giảng nhập môn truyền thông đa phương tiện - Học viện phục nữa Việt Nam được sưu tầm và soạn thảo dưới dạng file PDF để gửi tới các bạn sinh viên cùng tham khảo, ôn tập đầy đủ kiến thức, chuẩn bị cho các buổi học thật tốt. Mời bạn đọc đón xem!

10 5 lượt tải Tải xuống

Chia sẻ Báo cáo tài liệu

HỌC VIỆN PHỤ N VI T NAM Ữ Ệ

TẬP BÀI GIẢNG

NHẬP MÔN TRUY N THÔNG Ề

ĐA PHƢƠNG TIỆN

Ngành đào tạo: Truyền thông đa phƣơng tiện

Trình độ đào tạo: Đạ i học

Chủ biên: ThS. Lê Th Minh Huy n ị ề

Thành viên: TS. Nguy ng ễn Duy Cƣờ

ThS. Tr nh Th Thu Nga ị ị

Hà N i, 2021 ộ

MỤC L C Ụ

LỜI NÓI ĐẦU ........................................................................................................ 4

CHƢƠNG 1: ĐỐI TƢỢNG, NỘI DUNG, PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU VÀ

TỔNG QUAN VỀ TRUYỀN THÔNG ĐA PHƢƠNG TIỆN ................................ 6

1.1. Đối tƣợ ội dung và phƣơng pháp nghiên cứng, n u của học phần Nhập môn

Truyền thông đa phƣơng tiện .............................................................................. 6

1.1.1. Đối tượng nghiên cứu

............................................................................ 6

1.1.2. Phương pháp nghiên cứu

...................................................................... 7

1.1.3. Nội dung và tầm quan trọng của học phần

........................................... 9

1.2. L ch s ị ử ra đời và phát triển của truyền thông đa phƣơng tiện ................... 10

1.2.1. Trên thế giới

........................................................................................ 10

1.2.2. Tại Việt Nam

........................................................................................ 14

1.3. Khái ni m ................................................................................................... 15ệ

1.3.1. Truyền thông

........................................................................................ 15

1.3.2. Đa phương tiện

.................................................................................... 18

1.3.3. Truyền thông đa phương tiện

.............................................................. 20

1.4. Vai trò c a truy n ủ ề thông đa phƣơng tiện ................................................... 22

1.4.1. Tạo nên hệ ống thông tin đa dạng, đa lớp, đa chiềuth

....................... 22

1.4.2. S ự tương tác đa chiều .......................................................................... 24

1.4.3.Thay đổi phương thức thu thập và xử lý thông tin của nhà truyền thông

....................................................................................................................... 27

1.4.4. Nâng cao hi u qu truyệ ả ền thông ......................................................... 28

1.5. ng d ng truyỨ ụ ền thông đa phƣơng tiện ..................................................... 29

1.5.1. Các cơ quan báo chí - truyền thông .................................................... 29

1.5.2. Các l nh vĩ ực đời sống xã hội ............................................................... 34

CHƢƠNG 2. ĐẶC TRƢNG TRUYỀN THÔNG ĐA PHƢƠNG TIỆN .............. 42

2.1. Các phƣơng tiện chuyển tải ........................................................................ 42

2.1.1. Văn bản (text) ...................................................................................... 42

2.1.2. Hình ảnh tĩnh (still image) .................................................................. 44

2.1.3. Hình ảnh động (animation) ................................................................. 45

2.1.4. Đồ họa (Infographic) .......................................................................... 48

2.1.5. Âm thanh (Audio) ................................................................................ 53

2.1.6. Video .................................................................................................... 54

2.1.7. Các chương trình tương tác (interactive program) ............................ 58

2.2. Thông tin t c thứ ời và phi định kỳ ............................................................... 58

2.3. Kh ả năng tƣơng tác cao .............................................................................. 61

2.4. Tính toàn c u .............................................................................................. 63ầ

2.5. Tính cá th hóa ........................................................................................... 65ể

CHƢƠNG 3: BÁO CHÍ ĐA PHƢƠNG TIỆN ..................................................... 68

3.1. T ng quan v ổ ề báo chí đa phƣơng tiện ........................................................ 68

3.1.1. Khái niệm báo chí đa phương tiện ...................................................... 68

3.1.2. S khác bi t gi n và m t s lo i hình báo chí ự ệ ữa báo chí đa phương tiệ ộ ố ạ

truy ngền thố ................................................................................................... 70

3.2. Đặc điểm của báo chí đa phƣơng tiện ........................................................ 73

3.2.1. Thông tin đa diện, đa chiề đa phương tiệu và sử dụng các yếu tố n

trong m i tác phỗ ẩm. ...................................................................................... 73

3.2.2. Kh ả năng chuyển tải thông tin nhanh chóng, t c thứ ời ........................ 74

3.2.3. Công chúng d dàng ph n h m c a mình v i bài báo, tòa ễ ả ồi quan điể ủ ớ

soạn m t cách nhanh chóngộ .......................................................................... 75

3.3. Quy trình sáng t o tác phạ ẩm báo chí đa phƣơng tiện ................................. 76

3.3.1.Nghiên c u nhu c u c a công chúngứ ầ ủ ................................................... 77

3.3.2. Xác định đề tài, chủ đề ........................................................................ 78

3.3.3. Thu th p và x ậ ử lý thông tin, tư liệu ..................................................... 79

3.3.4. L p dàn bàiậ .......................................................................................... 83

3.3.5. Th hi n tác phể ệ ẩm báo chí đa phương tiện ......................................... 83

3.3.6. Theo dõi, ti p nh n và x lý ph n hế ậ ử ả ồi ................................................. 85

3.4. Nh ng yêu c i vữ ầu đố ới nhà báo đa phƣơng tiệ ời đạn trong th i số ............. 86

3.4.1. V ph m ch t cá nhânề ẩ ấ ......................................................................... 87

3.4.2. V k ề ỹ năng nghề nghiệp ...................................................................... 90

3.4.3. Các yêu cầu khác ................................................................................ 91

CHƢƠNG 4. MỘT S PH N MỐ Ầ ỀM CÔNG NGHỆ ĐA PHƢƠNG TIỆN ....... 93

4.1. Khái quát chung ph n m m công ngh ầ ề ệ đa phƣơng tiện ............................. 93

4.1.1. M t s khái niộ ố ệm cơ bản ..................................................................... 93

4.1.2. ng d ng c a ph n m m công ngh n trong ho ng Ứ ụ ủ ầ ề ệ đa phương tiệ ạt độ

báo chí truy n thôngề ...................................................................................... 95

4.2. Gi i thi u các ph n m m thông d s n xu t s n ph m truy n thông ớ ệ ầ ề ụng để ả ấ ả ẩ ề

đa phƣơng tiện mang tính chuyên nghi p ......................................................... 97ệ

4.2.1. B Adobeộ ............................................................................................. 97

4.2.2. Autodesk Maya .................................................................................. 107

4.2.3. Autodesk MotionBuilder.................................................................... 108

4.3. M t s ph n m m tr c tuy n h tr s n xu t s n ph m truyộ ố ầ ề ự ế ỗ ợ ả ấ ả ẩ ền thông đa

phƣơng tiện ...................................................................................................... 109

4.3.1. PowToon ............................................................................................ 109

4.3.2. Piktochart .......................................................................................... 110

4.3.3. VideoScribe ....................................................................................... 112

4.3.4. GoAnimate ......................................................................................... 113

4.3.5. Biteable .............................................................................................. 114

4.3.6. Renderforest ...................................................................................... 115

4.3.7. Canva ................................................................................................ 116

4.3.8. M t s các app s d ng trên thi t b ộ ố ử ụ ế ị di động.................................... 117

CHƢƠNG 5: XU THẾ ỀN THÔNG ĐA PHƢƠNG PHÁT TRIỂN CỦA TRUY

TIỆN TRONG TH I S ............................................................................ 122ỜI ĐẠ Ố

5.1. Truy n thông xã h i (Social Media) ........................................................ 122ề ộ

5.1.1. Khái niệm .......................................................................................... 122

5.1.2. Ưu điểm và hạ ủn chế c a truy n thông xã hề ội ................................... 126

5.1.3. Những lưu ý khi truyền thông xã hội ................................................. 131

5.1.4. M t s mộ ố ạng xã hộ ổi ph biến hi n nayệ ............................................. 132

5.2. Truy n thông trên thi t b di d ng ........................................................... 142ề ế ị ộ

5.2.1. Khái niệm .......................................................................................... 142

5.2.2. Ưu điểm và hạn chế truyền thông trên thi t b di dế ị ộng .................... 144

5.2.3. Lưu ý khi truyền thông trên thi t b ế ị di động ..................................... 146

5.3. Truy n thông trên website ........................................................................ 147ề

5.3.1. Khái niệm .......................................................................................... 147

5.3.2. Ưu điểm và hạn chế truyền thông trên website ................................. 149

5.3.3. Những lưu ý khi truyền thông trên website ....................................... 152

TÀI LIỆU THAM KH O ................................................................................... 155Ả

LỜI NÓI ĐẦU

Cuộc các mạng công nghiệp lần thứ 4 ng mđã tác độ ạnh m t i sẽ ới đờ ống - xã

hội của toàn nhân lo c bi i di n m o c c báo chí - ại, đặ ệt đã làm thay đổ ệ ạ ủa lĩnh vự

truyền thông. Các công ty, doanh nghiệp, các t chổ ức, cá nhân - , các cơ quan báo chí

truyền thông đã và đang đẩy mạnh ng d ng công nghứ ụ ệ để thay đổ phƣơng thứi c

quảng bá hình u, chuy n t i n i dung thông tin nh m m r ng ph m ảnh thƣơng hiệ ể ả ộ ằ ở ộ ạ

vi, đối tƣợng công chúng i v c tác tác động. Điều đáng nói là sự thay đổ ề phƣơng thứ

động tới công chúng b ng các y u tằ ế ố đa phƣơng tiện, giúp công chúng có khả năng

tiếp nhận thông tin m t cách tr c quan, u và thuy t ph c cao. ộ ự đa chiề ế ụ

Năm 1997, Việt Nam chính thức kết nối Internet và mở ra một thời kỳ mới -

thời k h i nhỳ ộ ập không khoảng cách. c truyCũng từ đây, phƣơng thứ ền thông đa

phƣơng tiện đã chính thứ ắt đầu và đế ền thông đa phƣơng tiện đang là c b n nay, truy

một trong nh ng ữ lĩnh vự ạt độc ho ng truy n thông hi u qu nh t. ề ệ ả ấ

Nắm b c xu th i h o v Báo chí - truy n thông ắt đƣợ ế đó, các trƣờng Đạ ọc đào tạ ề ề

đã và đang đẩ ạnh đào tạ ền thông đa phƣơng tiện, trong đóy m o ngành Truy , học

ph Nhần “ ập môn truy c biền thông đa phƣơng tiện” có ý nghĩa đặ ệt trong việc cung

cấp cho sinh viên nền tảng lý lu n vận cơ bả ề Truyền thông đa phƣơng tiệ đó, n; từ

sinh viên có cơ sở tiếp cận các học phần chuyên môn, nghi p v và k thu t ti p ệ ụ ỹ ậ ế

theo thuộc chƣơng trình đào tạo.

Với m c cung c p h th ng các ki n th c lý lu n, n n t ng v truy n ụ đích ấ ệ ố ế ứ ậ ề ả ề ề

thông đa phƣơng tiệ ọc, đồn một cách khoa h ng thời giới thiệu một số ứng dụ ầng/ph n

mềm công nghệ thông tin hữu hi c sệu đƣợ ử dụng ph biổ ến trong ngành truyền thông

đa phƣơng tiệ đã tổn, Học viện Phụ nữ Việt Nam chức biên soạn Tập bài giảng

Nhập môn truy n. u chính th c giền thông đa phƣơng tiệ Đây là tài liệ ức đƣợ ảng viên

và sinh viên nghiên c u gi ng d y và h c t i dung c a t p bài gi c khái ứ ả ạ ọ ập.Nộ ủ ậ ảng đƣợ

quát khoa h c cùng v i các ví d th c ti n s giúp sinh viên ti p nh n ki n th c h c ọ ớ ụ ự ễ ẽ ế ậ ế ứ ọ

phần m t cách d hi u, d nh và d ng d ng. ộ ễ ể ễ ớ ễ ứ ụ

Tập bài giảng đƣợc c u trúc thành ấ 5 chƣơng:

Chƣơng 1 ền thông đa phƣơng tiệ: Tổng quan về truy n do Ths. Trịnh Thị Thu

Nga biên so n. ạ

Chƣơng 2: Đặc trƣng truyền thông đa phƣơng tiện do Ths. Lê Thị Minh Huyền

biên so n. ạ

Chƣơng 3: Báo chí đa phƣơng tiện do Ths. Lê Th Minh Huy n biên so n. ị ề ạ

Chƣơng 4: Một số phần mềm công nghệ truyền thông do TS. Nguyễn Duy

Cƣờng biên so n. ạ

Chƣơng 5: Xu hƣớ ền thông đa phƣơng tiệ ời đạng phát triển của truy n trong th i

số do Ths. Lê Th Minh Huy n biên so n. ị ề ạ

Trong quá trình biên so n t p bài gi ng Nh p môn Truyạ ậ ả ậ ền thông đa phƣơng

tiện, nhóm tác giả đã tiếp cận và tham kh o nhi u tài li u v báo chí truy n thông ả ề ệ ề – ề

trong nƣớ ế; đồ ời cũng thể ức, quan điểc và quốc t ng th hiện những nhận th m riêng ở

một số v /khía cấn đề ạnh trình bày. M lặc dù đã nghiêm túc, nỗ ực trong quá trình

biên so n t p bài gi ng theo yêu c u c a H c vi n Ph n Vi t Nam, tuy nhiên,t p ạ ậ ả ầ ủ ọ ệ ụ ữ ệ ậ

bài gi ng s không tránh kh i nh ng h n ch nh nh. t p bài gi c ti p ả ẽ ỏ ữ ạ ế ất đị Để ậ ảng đƣợ ế

tục hoàn thi n, nhóm biên so n r t mong nh n ệ ạ ấ ậ đƣợc nh ng ý ki n góp cữ ế đóng ủa các

nhà nghiên c u, các cán b gi ng viên, ng nghi p và b c. Mứ ộ ả đồ ệ ạn đọ ọi đóng góp xin

gửi v a ch : Khoa Truy n thô n ề đị ỉ ề ng Đa phƣơng tiệ – H c vi n Ph n Vi t Nam, 68 ọ ệ ụ ữ ệ

Nguyễn Chí Thanh, Đống Đa, Hà Nội ho a ch email : ặc đị ỉ huyenltm@vwa.edu.vn.

Xin chân thành cảm ơn!

Hà Nội, tháng 5 năm 2021

CHƢƠNG 1: ĐỐI TƢỢNG, NỘI DUNG PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ,

VÀ TỔNG QUAN VỀ TRUYỀN THÔNG ĐA PHƢƠNG TIỆN

Mục tiêu chương:

Chương đối tượ phương pháp nghiên cứ1 giới thiệu chung về ng, nội dung, u

học ph n Nh p môn truy n. Ngoài ra, ch trình bày các ầ ậ ền thông đa phương tiệ ương 1

khái ni m, phân tích vai trò c a truy n trong xã h i và các ệ ủ ền thông đa phương tiệ ộ

ứ ững dụ ủ ớng c a nó t i một số ngành/lĩnh vực. Với nh ng thông tin, kiến thức được

cung c p, i h c s có kiấ ngườ ọ ẽ ến th c n n t ng, t ng quát v Truyứ ề ả ổ ề ền thông đa phương

tiện và phương pháp luận để tiế ập c n học phần, cũng như tiếp c n ngành h c Truy n ậ ọ ề

thông đa phương tiện.

1.1. ng, n u c a h c ph n nh p môn Đối tƣợ ội dung và phƣơng pháp nghiên cứ ủ ọ ầ ậ

Truyền thông đa phƣơng tiện

1.1.1. Đối tượng nghiên cứu

Truyền thông đa phƣơng tiệ n là một ngành khoa học ứng dụng, trang bị hệ

thống kiến th c chuyên nghiức chuyên ngành và kĩ năng làm việ ệp, tác nghiệp c a ủ

các phóng viên, nhà báo, nhà truy n thông (blogger, YouTube, nhà báo "công ề

dân"…) nhằ ối đa tiềm năng đểm phát huy t sáng tạo ra các sản phẩm truyền thông

phục v nhu cụ ầu thông tin, trải nghiệm c c c i ủa công chúng trong các lĩnh vự ủa đờ

sống xã h i. ộ

Truyền thông đa phƣơng tiện trƣớc hết là một ngành khoa học, do đó học phần

Nhập môn Truy ng nghiên c c thù riêng. ền thông đa phƣơng tiện có đối tƣợ ứu đặ

Đồng thời, truyền thông đa phƣơng tiệ ạt độn là nghề nghiệp chuyên môn, ho ng th c ự

tiễn nên có đối tƣợng tác động cụ th . ể

Đối tƣợ ền thông đa phƣơng tiệ ều lĩnh ng nghiên cứu của Truy n thuộc về nhi

vực khác nhau : Công ngh thông tin, Mnhƣ ệ ỹ thu t, Báo chí - truy n thông (Sách, ậ ề

báo chí, d li u, phát thanh, truy n nh và Internet ữ ệ ền hình, điệ ả marketing…). Đây là

ba thành t c liên k tr , b s n xu t ra các s n ph m ố đƣợ ết, tƣơng tác, hỗ ợ ổ sung để ả ấ ả ẩ

truyền thông đa phƣơng tiện.

+ Công ngh thông tin: nghiên c u các ph n m m công ngh phù h p, hi u ệ ứ ầ ề ệ ợ ệ

quả, ứng dụng để sáng tạ ảo ra các s n ph m truyẩ ền thông đa phƣơng tiện.

+ M thu t: Nh n trong s d ng màu s c, t o hình, thi t ỹ ậ ững nguyên lý cơ bả ử ụ ắ ạ ế

kế… Tuy nhiên, y u t m thu t là m t trong nh m trù r ng mang tính th m ế ố ỹ ậ ộ ững phạ ộ ẩ

mĩ nên trong họ ền thông đa phƣơng tiệc phần Nhập môn Truy n không th bao quát ể

đƣợc. Vì v y, y u tậ ế ố này đã đƣợ ần nhƣ: Cơ sởc cụ thể hóa trong các học ph tạo hình,

mỹ thuật cơ bản, nghệ thu hật đồ ọa ch , ... ữ

+ Báo chí truy n thông: các v lý lu n và th c ti n c a báo chí - truy n – ề ấn đề ậ ự ễ ủ ề

thông nhƣ thông điệ: công chúng truyền thông, p truyền thông, các nguyên t c, quy ắ

trình sáng t o s n ph m truy n thông: s n xu t phim qu ng cáo, s n xu t tác ph m ạ ả ẩ ề ả ấ ả ả ấ ẩ

báo chí đa phƣơng tiệ năng viến, kỹ t cho truyền thông, sản xuất sản phẩm truyền

thông đa phƣơng tiệ … n

Trên cơ sở tích hợp ba thành t n này i làm truy n thông s nghiên ố cơ bả , ngƣờ ề ẽ

cứu, vận dụng, sáng t o, s n xu t ra các s n ph m truy n ạ ả ấ ả ẩ ền thông đa phƣơng tiệ đáp

ứ ầng nhu c u công chúng.

1.1.2. Phương pháp nghiên cứu

Nghiên c u truyứ ền thông đa phƣơng tiện dựa trên nền t ng ki n thả ế ức và phƣơng

pháp nghiên cứu đa ngành, liên ngành trong khoa học xã hội, k thu t, nghiên c u v ỹ ậ ứ ề

bản ch t và hi u qu c a truyấ ệ ả ủ ền thông đa phƣơng tiện đối với các cá nhân và xã hội,

cũng nhƣ phân tích những nội dung truyền thông và các s n ph m truy n thông; s ả ẩ ề ử

dụng các phƣơng pháp và lý thuyế ọc khác nhƣ báo chít của các ngành khoa h -

truyền thông, xã h i h c, nghiên c c, m thu t, công ngh thông ộ ọ ứu văn hoá, tâm lý họ ỹ ậ ệ

tin.

Các phƣơng pháp phân tích trong nghiên cứu truyền thông đa phƣơng tiện:

Phân tích ki c s d ng khi nghiên c u m t ểm soát: đây là phƣơng pháp đƣợ ử ụ ứ ộ

mô hình truy n thông. Phân tích ki m soát t p trung làm rõ các câu hề ể ậ ỏi: Cơ quan/tổ

chức truyền thông này chịu sự quản lý c a ai? M ? Vai trò chính trủ ục đích? Tôn chỉ ị?

Cách th c t ch c? Ho ng?... Vi c phân tích ki nh hình thông ứ ổ ứ ạt độ ệ ểm soát giúp đị

điệ ứ ứ ả ấ ể ệ ả ẩp, m n thông, cách thục đích truyề c tổ ch c s n xu t và th hi n các s n ph m

truyền thông của mô hình đó.

Phân tích n i dung: Nghiên c u v c g i là phân tích n i ộ ứ ề các thông điệp đƣợ ọ ộ

dung c a s n ph m truy n thông. Phân tích n i dung trong nghiên c u truy n thông ủ ả ẩ ề ộ ứ ề

đa phƣơng tiện liên quan đế ủa các thông điệp đó trên các phƣơng tiện sự thể hiện c n

truyền thông nhƣ thế ụ, trên các phƣơng tiệ ền thông đại chúng nhƣ nào. Ví d n truy

báo chí hay truy n hình, nh i ph n b b o hành, b c th hi n ề ững ngƣờ ụ ữ ị ạ ị mua bán đƣợ ể ệ

nhƣ thế ẩm đa phƣơng tiệ gia đình đƣợ nào trên các sản ph n? Các mối quan hệ c thể

hiện ra sao trong các b phim truyộ ền hình, phim quảng cáo?... Về m ng, ặt định lƣợ

phân tích n n viội dung thƣờng liên quan đế ệc đếm các tần xuất xuất hiện của các sự

kiện đƣợ ến hành các so sánh để đƣa ra nhữ ận địc nghiên cứu và ti ng nh nh khách

quan.

Phân tích hình th c biứ ểu đạt: phân tích hình th c bi t cứ ểu đạ ủa s n ph m truy n ả ẩ ề

thông và s tích hự ợp “đa phƣơng tiện” trong sản xuất các sản phẩm truyền thông.

Chỉ ra hiệu quả c a viủ ệc sáng tạo ra sản ph m truy n hi i, ẩ ền thông đa phƣơng tiệ ện đạ

có s c bi t cao khi tích h p các y u t công ngh thông tin, m thu t và báo chí ứ ểu đạ ợ ế ố ệ ỹ ậ

- truy n thông trong m t s n phề ộ ả ẩm đa phƣơng tiện. Nghiên c m, ứu, phân tích ƣu điể

hạn ch c a các ph n mế ủ ầ ềm/ứng dụng phù h p; v i các nguyên lý thiợ ớ ết kế m thuỹ ật,

đồ ế ợ ẩ họa; k t h p các n n phội dung thông điệp; … trong sả m truyền thông đa phƣơng

tiện và chỉ ra m i liên h gi a chúng trong viố ệ ữ ệc tăng cƣờ ểu đạng sức bi t.

Phân tích phƣơng tiện truyền thông: Là phân tích kênh truyền tin (phát thanh,

truyền hình,…) và các nề nhƣ điện tảng công nghệ truyền tin di dộng nt hoại thông

minh, máy tính b ng, máy tính xách tayả … Phân tích phƣơng tiện truyền thông luôn

phải th c nh m và hấy đƣợ ững ƣu điể ạn chế c n truyủa các phƣơng tiệ ền thông đối với

các s n ph n, tả ẩm đa phƣơng tiệ ừ đó lự ọn các phƣơng tiệ ợp đốa ch n phù h i với thông

điệp truy n thông và công chúng truy n thông. ề ề

Phân tích khán gi (công chúng truy n thông): trong quá trình truy ả ề ền thông, để

thông điệp đến đƣợc và đầy đủ ới ngƣờ t i nhận, chúng ta cần có nghiên cứu về khán

giả (nhu cầu, thị hiếu, khả năng nhậ ẩu có liên quan…). n thức, các yếu tố nhân kh

Khi có đƣợc hiểu bi t sâu s c v khán gi , chúng ta mế ắ ề ả ới có th ể đƣa những thông điệp

đế ệ ả ản họ một cách có hi u qu . Khán gi đƣợc phân tích trong các vai trò là công

chúng (ngƣờ trƣờng (nơi bán các sải tiếp nhận sản phẩm truyền thông), thị n phẩm

truyền thông), là n n nhân (khi b lạ ị ừ ảa đ o, bi n ch t b i các s n ph m truy n thông). ế ấ ở ả ẩ ề

Phân tích hi u qu : Truyệ ả ền thông đa phƣơng tiện xuất phát từ mục đích hƣớng

đến đạ ền thông. Để phân tích đƣợt hiệu quả của quá trình truy có thể c hiệu quả,

chúng ta c n bi t s ph n h i c a quá trình y. N u s n ph m truy ra có ầ ế ự ả ồ ủ ấ ế ả ẩ ền thông đƣa

phản h i tiêu c n cồ ực, không nhƣ ý muố ủa ngƣời truyền tin, điều đó có nghĩa rằng cần

phải có sự thay đổi nhất định nào đó để cải thiện hi u qu cệ ả ủa quá trình truy n thông. ề

Các phƣơng pháp nghiên cứ ền thông đa u và phân tích trong ngành Truy

phƣơng tiệ phong phú, đa dạ ứu địn ng, bao gồm cả hai loại: nghiên c nh tính (phân

tích tài li u th c p, quan sát, ph ng vệ ứ ấ ỏ ấn sâu, nghiên c u di n ngôn, nghiên c u n i ứ ễ ứ ộ

dung…) và nghiên cứu định lƣợng (khảo sát b ng h i, th ng kê toán hả ỏ ố ọc…).

1.1.3. Nội dung và tầm quan trọng của học phần

1.1.3.1. N i dung c a h c ph n ộ ủ ọ ầ

Học phần Nh p môn Truyậ ền thông đa phƣơng tiện gồm 5 chƣơng.

Chƣơng 1: Ngoài giớ ệu đối tƣợ ội dung, phƣơng pháp nghiên cứi thi ng, n u,

C thƣơng 1 còn ập trung vào lịch sử ra đờ ền thông đa phƣơng tiệi và phát triển truy n,

một số khái ni n vệm cơ bả ề truyền thông, truy n, vai trò và ền thông đa phƣơng tiệ

ứ ụng d ng truyền thông đa phƣơng tiện.

Chƣơng 2 tập trung vào đặc trƣng ền thông đa phƣơng tiện. Chƣơng này truy

không ch u v các y u t n mà còn phân tích tính t c ỉ đi sâu tìm hiể ề ế ố đa phƣơng tiệ ứ

thời, phi định k , kh ỳ ả năng tƣơng tác cao, tính toàn c u và tính cá th hóa. ầ ể

Chƣơng 3 bàn về báo chí đa phƣơng tiệ n - một trong những loại hình truyền

thông đa phƣơng tiện đƣa thông tin chính thống, khách quan, chân thật nhất so với

các lo i hình truy n khác. Ngoài ra, còn gi i thi u quy trình ạ ền thông đa phƣơng tiệ ớ ệ

sáng t o tác ph n và nh ng yêu c u c n có c a m t phóng ạ ẩm báo chí đa phƣơng tiệ ữ ầ ầ ủ ộ

viên báo chí đa phƣơng tiện.

Chƣơng 4 giới thiệu các phần mềm công nghệ ứng dụng trong s n xu t s n ả ấ ả

phẩm truy i thiền thông đa phƣơng tiện. Trong đó giớ ệu các phần mềm chuyên

nghiệp và các phần mềm ứng dụng trên các thiết bị di động để sản xuất sản phẩm

truyền thông đa phƣơng tiệ đáp ứng đƣợn một cách nhanh chóng, c nhu cầu thông tin

nhanh c a công chúng. ủ

Chƣơng 5 xu hƣớ ền thông đa phƣơng tiệbàn về ng phát triển của truy n trong xã

hội hi i. Bao g : Truy n thông xã h i, truy n thông trên thi t b ện đạ ồm các chuyên đề ề ộ ề ế ị

di động, truyền thông trên website. Phân tích những ƣu điể ững lƣu m, hạn chế và nh

ý khi truy n thông trên các n n t ng này. ề ề ả

1.1.3.2. Tầm quan trọng của học phần

Nhập môn truyền thông đa phƣơng tiệ ức cơ sởn là học phần thuộc khối kiến th

ngành và đƣợ năm c bố trí vào kỳ 2, thứ nhất. Học phần này cung cấp những kiến

thức cơ bả ền thông đa phƣơng tiện. Đây là cơ sởn, bao quát nhất về truy giúp sinh

viên có cái nhìn t ng quan v ngành truy n. T ổ ề ền thông đa phƣơng tiệ ừ đó, sẽ tích lũy

kiến thức nền t theo h c các h c phảng để ọ ọ ần chuyên ngành và h c phọ ần chuyên

ngành sâu các k h c ti p theo. , h c ph n Nh p môn Truyở ỳ ọ ế Do đó ọ ầ ậ ền thông đa

phƣơng tiện có ý nghĩa quan trọng đố ền thông đa phƣơng tiệi với ngành truy n vì một

số lý do sau:

Thứ nhất: Là kiến th ngành giúp ức cơ sở ngƣời h c hiọ ểu, nhận diện về ngành

truyền thông đa phƣơng tiệ so sánh đƣợ ền thông đa n. Từ đó, c sự khác biệt giữa truy

phƣơng tiệ ƣu thế ền thông đa phƣơng n và truyền thông truyền thống, những của truy

tiện trong xã h i ngày nay. ộ

Thứ hai: V i nhớ ững kiến thức t ng quan vổ ề truyền thông đa phƣơng tiện, bƣớc

đầ ngƣờu i học có th hi u và vể ể ận dụng nh ng kiữ ế ứn th c chung cũng nhƣ những lƣu ý

khi truy n thông trên m t s n n t ng m ng xã h i, thi t b ng, n n t ề ộ ố ề ả ạ ộ ế ị di độ ề ảng web để

hoạt động truy n thông hiề ệu qu m bả, đả ảo đúng nguyên tắc và đúng pháp luật.

Thứ ba: Công nghệ đa phƣơng tiện gắn liền với sự phát triển của truy n thông ề

đa phƣơng tiện, do vậy việc ứng dụng các phần mềm công nghệ trong sản xuất sản

phẩm truy t trong nhền thông đa phƣơng tiện cũng là mộ ững yêu c i v i ầu đố ới ngƣờ

theo h c ngành truy n. Vì v y, h c phọ ền thông đa phƣơng tiệ ậ ọ ần này cũng giới thiệu

tổng quan về các phần mềm công nghệ ứng dụng trong sản xuất các sản phẩm truyền

thông đa phƣơng tiện để ụng, bƣớc đầ ngƣời học có thể nhanh chóng vận d u xây

dựng một sản ph m truyẩ ền thông đa phƣơng tiện.

Thứ tƣ: Trên cơ sở các ki n th c sinh viên ế ứ tích lũy đƣợc sau khi học xong học

phần, kết h p v i các kiợ ớ ến thức ở các h c phọ ần khác thu ngành và chuyên ộc cơ sở

ngành, sinh viên s phát hi n, b ng và trau d i nh ng sẽ ệ ồi dƣỡ ồ ữ ở trƣờng, năng khiếu

của mình để đó lự ết định hƣớng đi theo chuy từ a chọn và quy ên ngành sâu một cách

phù h p sau khi hợ ết năm thứ hai.

1.2. L ch s ị ử ra đời và phát triển của truyền thông đa phƣơng tiện

1.2.1. Trên thế giới

Lịch sử của ngành truyền thông đa phƣơng tiện ở thời kỳ sơ khai đã xuất hiện

rất sớm và đƣợc đánh dấu bằng sự chuyển động của hình ảnh vào năm của thế kỷ 60

thứ X . Với sự chuyển động nhanh của hình ảnh, thì mắt ngƣời không thể nào quan VI

sát kỹ và lƣu lại đƣợc và họ mong muốn có một thiết bị để chụp lại, ghi lại những

khoảng khắc đó. Chính vì vậy mà nhiều nhà đã tìm tòi để sáng tạo ra phát minh

những chiếc máy ảnh sơ khai nhất.

Năm 1568, Danielo Barbaro đã chế tạo ra máy có thay chiếc ảnh khả năng đổi

đƣờng ảnh đƣợc hơn. kính để rõ nét Năm 1802, Gamphri Devid và Tomas Edward

dùng cách in tiếp xúc đã tạo ra bức ảnh trên một loại giấy đặc biệt, nhƣng độ bền của

chúng khá kém. Năm 1816, Zozep Nips đã chế tạo đƣợc một chiếc máy ảnh kiểu hộp

có thể thu đƣợc ảnh âm bản. Năm 1835, ông William Talbot là ngƣời đầu tiên làm

đƣợc dƣơng bản từ ảnh âm, đồng thời những bức ảnh thu đƣợc cũng rất nét. Năm

1839, Luis Dage công bố phát minh về quá trình định vị ảnh lên các miếng bạc. Thời

gian tiếp theo, rất nhiều ngƣời đóng góp công sức và ý tƣởng trong quá trình hoàn

thiện chiếc máy ảnh. Cuối cùng, cho đến năm 1888 chiếc máy ảnh hiện đại của hãng

Eastman Dry Play and Film xuất hiện trên thị trƣờng. Nó đƣợc nạp sẵn phim rộng 6

cm với khả năng chụp 100 kiểu ảnh.

Thời k a truyỳ sơ khai củ ền thông đa phƣơng tiện cũng phải kể đến các thi t b ế ị

truyền tín hiệu phát thanh không dây. th i k này, trong quá trình nghiên c u v Ở ờ ỳ ứ ề

lĩnh vự ệm đã đƣợc truyền tín hiệu không dây, hàng loạt các thí nghi c tiến hành kể từ

đầu th k 19 nh m nghiên c u s liên quan giế ỷ ằ ứ ự ữa điện và t tính d a vào nh ng dừ ự ữ ự

đoán trƣớc đó. Tiêu biểu là vào năm 1800, Alessandro Volta đã phát triển những

phƣơng pháp để ạo ra dòng điệ t n. Tiếp theo là Gian Domenico Romagnosi với

nghiên c u v s liên quan gi n và t u c a ông ứ ề ự ữa dòng điệ ừ tính nhƣng nghiên cứ ủ

chƣa đƣợ Mãi đến năm 1829, Hans Christian Orsted đã đƣa ra mộc công nhận. t thí

nghiệm để chứng minh thu c tính t cộ ừ ủa dòng điện, đó là dòng điện chạy trong một

cuộn dây làm ch ng c t g n. Chính thí nghi m c a Oệch hƣớ ủa kim la bàn đặ ầ ệ ủ rsted đã

khơi mào cho André đó là -Marie Ampère phát triển lý thuyết về điện từ và kế

Francesco Zantedeschi v i nghiên c u v s liên quan gi n và t ớ ứ ề ự ữa ánh sáng, điệ ừ

trƣờng. Năm 1831, Michael Faraday đã thực hiện một lo t các thí nghiạ ệm để chứng

minh s t n t i c a hi ng c m n t . Mự ồ ạ ủ ện tƣợ ả ứng điệ ừ ối quan h c ông xây ệ này đã đƣợ

dựng thành m t mô hình toán h c c nh lu n t có th ộ ọ ủa đị ật Faraday. Theo đó, lực điệ ừ ể

lan to ra vùng không gian xung quanh các dây d n. ả ẫ

Dựa trên các nghiên c c hi n m t thí nghi m ứu trƣớc đó, Joseph Henry đã thự ệ ộ ệ

chứng minh đƣợ tác độ m vào năm 1832. Ông cũng c lực từ có thể ng từ độ cao 61

chính là n u tiên t n xoay chi ng v i t n s cao. Trong gƣời đầ ạo ra dòng điệ ều dao độ ớ ầ ố

thí nghi m, ông nh n ra r n xoay chi u s t o ra m t l ng v i ệ ậ ằng dòng điệ ề ẽ ạ ộ ực dao độ ớ

tần s giố ảm dần cho đến khi nó trở v tr ng thái cân bề ạ ằng.

Từ năm 1861 đến năm 1865, dựa trên những nghiên cứu của Faraday và các

nhà khoa h n m t h c thuy t mang tên ọc khác, James Clerk Maxwell đã phát triể ộ ọ ế

thuyết sóng điệ ợc đăng tản từ đƣ i trên t p chí khoa h c hoàng gia v i tạ ọ ớ ựa đề "thuyết

độ ựng l c của điện trƣờng". Ông chính là ngƣời thống nhất các khái niệm quan tr ng ọ

của vật lý hi n, tện đại là điệ ừ trƣờng và ánh sáng bằng 4 phƣơng trình Maxwell nổi

tiếng. Dù ông không phải là ngƣời phát minh ra sóng radio, nhƣng chính học thuy t ế

này đã đặ ra đờ ủa sóng radio cũng nhƣ máyt một nền móng vững chắc cho sự i c phát

thanh ngày nay.

Khi n n khoa h c máy tính b u xu t hi u t t n n ề ọ ắt đầ ấ ện thì đây cũng là yế ố đặ ề

móng cho s phát tri n c a truyự ể ủ ền thông đa phƣơng tiện. Năm 1936, Alan Turing,

nhà toán h ng m t c máy v i là c máy ọc ngƣời Anh đã lên ý tƣở ộ ỗ ạn năng, sau này gọ ỗ

Turing, có kh t c th gì có th ng c a Alan ả năng tính toán bấ ứ ứ ể tính đƣợc. Ý tƣở ủ

Turing là nền t ng cho máy tính hi i ngày nay. ả ện đạ

Năm 1937, Bộ ạt hình đầu tiên đƣợ phim ho c công chiếu có tên "Nàng Bạch

Tuyết và bảy chú lùn" do hãng Walt Disney s n xu t. B ả ấ ộ phim đã sử dụng công ngh ệ

làm ho t hình truy n th ng là s d ng hình ho t h tay các ho t ạ ề ố ử ụ ạ ọa. Có nghĩa là vẽ ạ

cảnh, nhân vật r dồi sau đó sử ụng công nghệ ghép các hình lại v i nhau v i t ớ ớ ốc độ

nhanh để tạo nên k x o hình nh chuyỹ ả ả ển động.

Đến năm 1981, IBM mới cho ra m t chi c máy vi tính u tiên trong m t cu c ắ ế đầ ộ ộ

họp báo c máy tính n ng 21 pound ở Waldorf Astoria, New York. Lúc đó, chiế ặ

(khoảng 9,5 kg) giá bán 1.565 USD. M t s m c a chi i ộ ố đặc điể ủ ếc máy tính IBM đờ

đầ ỉu là bộ nhớ ch có 16k, có kh t n i v i tivi lý ả năng kế ố ớ , chơi game và xử văn bản.

Có th bùng n máy tính cá nhân và s phát ể nói, chính IBM đã châm ngòi cho sự ổ ự

triển của IBM cũng phần nào thể hiện nh c ti n dài c a n n tin h c toàn cững bƣớ ế ủ ề ọ ầu.

Sau này, truyền thông đa phƣơng tiện chỉ thực sự đƣợc ghi nhận là tồn tại và

đánh dấ ấy các phƣơng tiệu mốc khi sự xuất hiện của Internet, trình duyệt web. Khi n

truyền thông nhƣ âm thanh, hình ảnh, đồ ọa, văn bả … làm tiền đề h n cho sự phát

triển c a truyủ ền thông đa phƣơng tiện nhƣ ngày nay.

World Wide Web đƣợ minh vào năm 1989 bởc phát i nhà Khoa học máy tính

Sir Tim Berners c bi n v i tên g i TimBL). Nó – Lee ngƣời Anh (Ông còn đƣợ ết đế ớ ọ

bắt ngu n t vi c ông nghiên cồ ừ ệ ứu để ột phƣơng pháp giúp các nhà khoa dễ tìm ra m

dàng chia s d li u hay các k t qu nghiên c u c a mình. Vào th m y, th ẻ ữ ệ ế ả ứ ủ ời điể ấ ể

thức siêu văn bả đã có mặ trƣờng nhƣng chƣa có ai nghĩ rằn cùng Internet t trên thị ng

sẽ s d ng nó trong vi c chia s d li xu t s d ng 3 công ử ụ ệ ẻ ữ ệu. Sau đó, TimBL đề ấ ử ụ

nghệ chính để toàn bộ các máy tính có th t ng HTML, ể “hiểu” lẫn nhau, đó là thuậ ữ

URL, HTTP. Đế ẫn còn đƣợn nay, cả 3 công nghệ này v c sử dụng rộng rãi. Ngoài ra,

nhà Khoa h n trình duy t web ọc máy tính TimBL cũng chính là “cha đẻ” phát triể ệ

cùng web server đầu tiên c a th gi i. ủ ế ớ

Chỉ sau 10 năm (từ năm 1991-2000) đã ra đời và phát triển nhiều bộ tiêu

chuẩn mã hóa tín hiệu hình ảnh, âm thanh, video, xuất hiện các ngôn ngữ lập trình

web m i, ng các trình duy c ra m t c th ớ đa dạ ệt web đƣợ ắ ụ ể nhƣ:

Năm 1991, sự ra đờ đây là một đị i của MPEG – nh dạng cho file video xuất

hiện trên Internet. thỞ ời gian đầ ản đầu tiên là MPEG 1, sau này đƣợu phiên b c cải

tiến và nâng c p lên các phiên b n MPEG 2, MPEG 3 và hi n nay là MPEG 4. ấ ả ệ

Năm 1993, trình duyệt web đồ ọa đầ h u tiên trên th gi c công b . ế ới đƣợ ố

Năm 1994, trình duyệt Netscape đƣợc ra đời do Jim Clark và Marc Andressen

tại M sáng lỹ ập đã mở ra m t k nguyên Internet m i cho c nhân lo i. ộ ỷ ớ ả ạ

Hình 1.1. Netscape phiên b n 1.0 ả

Nguồn: https://ictnews.vietnamnet.vn/cuoc-song-so/

Năm 1995, trình duyệt web Internet Explore của hãng phần mềm Microsoft

chính th c ra m t. , các phiên b n Internet ứ ắ Sau đó ả Explore cũng đƣợc nâng cấp và cải

tiến liên tục. Năm 2013, Explore đã nâng cấInternet p lên phiên b 11. ản

Say này là hàng lo t các trình duyạ ệt web ra đời nhƣ Opera, Arachne (web

Browser), Amaya, Mozilla, Safari, t i b t nh t là Google Chrome ra m t … rong đó nổ ậ ấ ắ

năm 2008 Microsoft Edge năm 2015. ững năm trở ại đây thị và Nh l trƣờng trình

duyệt web có nhi i v i sều thay đổ ớ ự xuất hiện và m i c a nhiất đ ủ ều tên tu i. Theo Bổ ảo

Nhi (2020): Trang web th ng kê Netmarketshare công b báo cáo th ph n thố ố ị ầ ị trƣờng

trình duy t và h u hành, n tháng 10/2020 thì Google Chrome chi m ệ ệ điề tính đế ế

69,25% và đang dẫn đầu th ph n th ị ầ ị trƣờng.

Sự phát tri n c a công ngh thông tin, n các trình duy t web liên t c ể ủ ệ đã khiế ệ ụ

đƣợc nâng c p lên phiên b n m có th tích hấ ả ới để ể ợp các tính năng truyền thông đa

phƣơng tiện. Điều đó ạo điềt u kiện cho truyền thông đa phƣơng tiện ngày càng phát

triển mạnh mẽ. n thông trên thCác cơ quan báo chí truyề ế gi i chuyớ ển dần sang xu

hƣớ ậ để ắ ị ầng tích h n, hợp đa phƣơng tiệ ội tụ nội dung kỹ thu t số b t k p với nhu c u

thông tin c a công chúng hi i và dành th ph n trong cu c ch n ủ ện đạ ị ầ ộ ạy đua truyề

thông. Tiêu bi ng này là công ty phát hành báo chí truy n thông l n ểu cho xu hƣớ ề ớ

nhƣ New York Times Co. (www.nyt.com và Tribune Co., Chicago Tribune )

(www.tribune.com đều chuy n tin ch y u qua m ng Internet. Các kênh truy n hình ể ủ ế ạ ề)

khác nhƣ CBS, KNS, CNN, FOX… cũng mở thêm kênh trên m ng Internet. ạ

1.2.2. Tại ệt NamVi

Cho dù truy n thô n xu t hi n t i Vi t Nam mu i ề ng đa phƣơng tiệ ấ ệ ạ ệ ộn hơn so vớ

thế gi n tới nhƣng nề ảng tạo ti cho truy i phền đề ền thông đa phƣơng tiện ra đờ ải kể

đế ự ấ ện s xu t hi n của các : phát thanh (radio), truy c bi t phƣơng tiện nhƣ ền hình và đặ ệ

là m ng Internet. ạ

Ở Việ ựt Nam, u m2/9/1945 là ngày đánh dấ ốc s ra đờ ủa chƣơng trình phát i c

thanh đầ ảng trƣờng Ba Đình. Chƣơng trình đãu tiên đƣợc truyền thử tại Qu đƣợc

phát b ng máy phát sóng trung 300W và truy n b ng dây tr n, song do h n ch v ằ ề ằ ầ ạ ế ề

máy móc k thu t nên âm thanh b nhi u và h n ch vùng ph song, nên ch m t sỹ ậ ị ễ ạ ế ủ ỉ ộ ố

nơi nghe đƣợc.

Bên c xu t hi n c a truy n hình vào nh a th kạnh đó, sự ấ ệ ủ ề ững năm 70 củ ế ỷ XX đã

tạo ra m t lu ng thông tin m i - thông tin b ng hình nh và âm thanh s ng, hộ ồ ớ ằ ả ống độ ấp

dẫn, chân th c. Ngày 29/4/1975 u s i c u tiên t i ự đánh dấ ự ra đờ ủa Đài truyền hình đầ ạ

Việt Nam với công ngh ng. ệ đen trắ

Chỉ hai năm sau khi ra đờ ếc máy vi tính đầi Altair 8800 Computer - chi u tiên

c Viủa M , ỹ năm 1977, ệt Nam đã chế ếc máy vi tính đầ tạo thành công VT80 - chi u

tiên mà không h thua kém Altair và Vi t Nam chính th c tr c th ba ch ề ệ ứ ở thành nƣớ ứ ế

tạo ra máy vi tính (chỉ sau hai cƣờng quốc là Mỹ và Pháp). Nhóm tác giả chế tạo

thuộc cán bộ k thuỹ ật Viện Khoa h u khiọc Tính toán và Điề ển (nay là Viện Công

nghệ Thông tin) do Ti Nguy n Chí Công làm ng nhóm. ến sĩ ễ trƣở

Khi Vi t Nam chính th c k t n i Internet tệ ứ ế ố ức ngày 19/11/1997 cũng là thời cơ

để truyền thông đa phƣơng tiệ ức bƣớn tại Việt Nam chính th c vào một một tầm cao

mới. Việc tích h n truy i cợp các phƣơng tiệ ền thông đã đem lạ ảm giác m i lớ ạ, hấp

dẫn và độc đáo, thú vị cho ngƣờ i trải nghi m tin t c. ệ ứ

Tháng 9/2004, Công ty C ph n Vina Game (VNG) chính th c "d n thân" ổ ầ ứ ấ

trong lĩnh vự ền thông đa phƣơng tiệ . Đây là công ty c kinh doanh sản phẩm truy n

tiên phong trong phát hành game online v i game n i ti n k ". ớ ổ ếng nhƣ "Võ lâm truyề ỳ

Chỉ trong vòng m o ra m t trong gi i trột tháng game này đã tạ ột cơn số ớ ẻ v ng ới lƣợ

ngƣờ ậ ại truy c p t i cùng một th m lên tời điể ới 20.000 máy tính. Ngoài ra, VNG còn

phát tri n và m r ng th ng ho n t vào tháng 6/2006 v i ể ở ộ ị trƣờ ạt động thƣơng mại điệ ử ớ

web 123mua và công c n t Zing Pay; kinh doanh gi i trí nghe và t i ụ thanh toán điệ ử ả ả

nhạc trên Zing MP3 hay trò chuy n tr c tuy n Zing Chatệ ự ế , Zing Me, Zalo. Đặc biệt,

VNG đã chính thức mở thêm dịch vụ kinh doanh tin tức với sự góp mặt của Zing

News. n nay, thành m t trong nh ng t n thông Đế VNG đã và đang trở ộ ữ ập đoàn truyề

đa phƣơng tiệ ập đoàn, n có vị trí và chỗ đứng bền vững trên hệ thống các t công ty

truyền thông đa phƣơng tiện tại Việt Nam.

Sau VNG thì T ng Công ty Truyổ ền thông đa phƣơng phƣơng tiệ cũng n – VTC

là m t trong nh ng truyộ ững đội ngũ tiên phong trong hoạt độ ền thông đa phƣơng tiện

tại Việt Nam, kinh doanh v i nhiớ ều m Truyảng lĩnh vực nhƣ: ền hình k thuỹ ật s , ố

phát hành trò chơi trự ất trò chơi trự ến, thanh toán điệc tuyến, sản xu c tuy n tử, tin

tức, trung tâm đào tạo thiết kế và lập trình, …

Sự ra đờ ền thông đa phƣơng tiệ ác cơi của truy n khiến cho c quan báo chí

truyền thông truyền thống - truy i tnhƣ báo in, đài phát thanh ền hình cũng phả ự

chuyển mình để ới xu hƣớ bắt kịp v ng phát tri ng nhu c u công chúng hi n ển và đáp ứ ầ ệ

đạ ở ộ ểi và m r ng phạm vi u cho ho ng chuy c kảnh hƣởng. Đi đầ ạt độ ển đổi này đƣợ

đế ửn báo L n tao động cho ra đời Lao động điệ , b i Nhân dân áo Nhân dân cho ra đờ

điệ ến t ài Tiử, đ ng nói Việt Nam ra đời VOV News năm 1999. Sau đó là toàn b các ộ

cơ quan báo chí, các đài phát thanh – ớc, các cơ quan, tổ truyền hình trong cả nƣ

chức chính tr - xã hị ội cũng lần lƣợt cho ra đời các phiên bản thông tin điện tử, các

cổng thông tin điện tử.

Ngày t các t ng công ty, công ty, doanh nghinay đã có hàng loạ ổ ệp, cơ quan báo

chí truy i c truy n thông truy n th ng và kinh ền thông đã chuyển đổ phƣơng thứ ề ề ố

doanh sang truy n và t y nhu c u ngu n nhân l c cho ền thông đa phƣơng tiệ ừ đâ ầ ồ ự

ngành truyền thông đa phƣơng tiện đã tăng cao. Vì vậy, các trƣờng đạ ọc, cao đẳi h ng

có xu hƣớng và nhu cầu đào tạo ngành này nhƣ trƣờng Đạ ện Bƣu : i học FPT, Học vi

chính vi n thông, H c vi n Báo chí và Tuyên truy i h c Khoa h c xã h i và ễ ọ ệ ền, Đạ ọ ọ ộ

nhân văn, Học viện Thanh thi u niên và H c vi n Ph n Viế ọ ệ ụ ữ ệt Nam cũng không nằm

ngoài xu hƣớng đó.

1.3. Khái niệm

1.3.1. Truyền thông

Trong th i công ngh 4.0, nhu c u truy n thông c i ngày càng ời đạ ệ ầ ề ủa con ngƣờ

trở nên quan trọng và tr thành thiở ết yếu c a toàn xã h i. V i sủ ộ ớ ức mạnh vốn có,

truyền thông đang nắm giữ những thế mạnh riêng mà không gì có thể phủ nhận

đƣợc. Truy kho ng cách v không gian, th a lý gi a con ền thông đã phá vỡ ả ề ời gian, đị ữ

ngƣời với con ngƣời. Đồng th i cung c p thông tin trên toàn cờ ấ ầu mở ọi lúc, m . ọi nơi

Truyền thông i gi c thvà con ngƣờ ống nhƣ hai thự ể sống cậy nh và gờ ắn bó

khăng khít không tác xa xƣa, con ngƣờh rời nhau. Từ thủa i trong xã hội nguyên thủy

sống thành các th t c, b lị ộ ộ ạc, chƣa có tiếng nói và ch vi t, các thành viên trong xã ữ ế

hội i thanh tin (truy n thông) b ng các đã trao đổ ề ằ phƣơng tiện ký hi u, tín hi u ngôn ệ ệ

ngữ nhƣ: đố ếng hú, dùng đá khắ … đểt lửa, ti c trên những thân cây, thông báo cho

nhau bi t m, cách th c phát hi n nh ng con m i hay ế nơi săn bắt, hái lƣợ ứ ệ ữ ồi, đƣờng đ

thông báo khi có k n xâm ph m lãnh th . n khi có ti ng nói và ch vi t thì ẻ đế ạ ổ Đế ế ữ ế

hoạt độ ếp đã ng truyền thông – giao ti phát triển lên một nấc thang mới từ truyền

thông đơn giản đến truy n thông hiề ện đại.

Truyền thông là ho ng i, tạt độ trao đổ ƣơng tác qua l i v i m : giao ti p, ạ ớ ục đích ế

thông báo, truy n thông tin, ề …

Theo ti ng Latinh Truyế ền thông có t gừ ốc là “communicare”. Đƣợc dịch nghĩa

là “chung” hay “cộng đồng”. Xét về nội hàm thì truyền thông có th hiể ểu là phƣơng

tiện, cách th chia sức, con đƣờng để ẻ và truy n t i thông tin gi i v i con ề ả ữa con ngƣờ ớ

ngƣời, con ngƣời và xã hội. Truyền thông chính là quá trình chuyể ữ ến hóa nh ng ki n

thức, k ỹ năng, kinh nghiệm, suy nghĩ, tình cảm, thông tin… sang ngƣờ từ ngƣời này i

khác, nhóm ngƣờ sang nhóm ngƣờ ột ngƣờ ộng đồi này i khác hay từ m i tới c ng, xã

hội thông qua n bi t n, video, hình nh, h a ho c các phƣơng tiệ ểu đạ nhƣ: văn bả ả đồ ọ ặ

tín hi u khácệ …

Các nhà nghiên c u truy n thông trên th gi i ứ ề ế ớ đã tiếp c n truy n thông nhi u ậ ề ở ề

góc độ khác nhau, t ừ đó đã đƣa ra ịnh nghĩacác đ khác nhau:

Theo tác giả Frank Dace (đƣợ Dƣơng Xuân Sơnc trích bởi , 2016), Truyền

thông đƣợc nhìn nh n sau: "Truyậ nhƣ ền thông là quá trình làm cho cái trƣớc đây là

độ ềc quy n của một vài ngƣời trở thành cái chung c a hai hay nhiủ ều ngƣời".

Nhƣ vậ ền thông đã khiếy, truy n thông tin trở thành c a chung, m u ủ ọi ngƣời đề

đƣợc sở h u ch c quy n cữ ứ không còn độ ề ủa m i ột vài cá nhân. Điều đó đồng nghĩa vớ

việc thông tin đƣợc lan tỏa r ng rãi. ộ

Theo Gerald Miler (1966), b n ch t c a truy n thông ng t i s t i ả ấ ủ ề là tác độ ớ ự hay đổ

hành vi c a công chúng. Tr quá trình truy n thông s c b u t nguủ ong đó ề ẽ đƣợ ắt đầ ừ ồn

phát, có nghĩa là nguồ thông điện phát sẽ truyền nội dung p đến công chúng v i mớ ục

đích tác động nhằm thay đổi hành vi.

Sự phát tri n c a xã h i ể ủ ội loài ngƣờ đã tạo cơ hộ ền thông ra đời cho truy i và

đƣợc coi là y u t song hànhế ố , tác động con ngƣời. Xét th c t Vi t Nam, các nhà ự ế ở ệ

nghiên c u truy n thông i m i góc nhìn và r t ứ cũng đƣa ra nhiều định nghĩa về ề dƣớ ọ ấ

đa dạng:

Theo Nguyễn Văn Dững và Th Thu H ng (2017): Đỗ ị ằ

Truyền thông là ho ng i thông tin giạt độ trao đổ ữa các cá thể trong xã h i vộ ề các

lĩnh vự ủa đờ tích lũy vố ức, tăng kỹc c i sống xã hội, nhằm n kiến th năng và kinh

nghiệm. Giá trị c a ho ng truy ng kủ ạt độ ền thông đƣợc đo bằ ết quả c a sủ ự thay đổi về

nhận thức, thái độ, sự chuyển biến trong hành vi c a m i cá cá th trong xã h i. Tủ ỗ ể ộ ừ

đó, công chúng có th ng nhu c u phát tri n b n vể đáp ứ ầ ể ề ững c a củ ộng đồng.

Qua nh ng phân tích, nh nh và th c ti n c a ho ng truy n thông, có th ữ ận đị ự ễ ủ ạt độ ề ể

đƣa ra khái niệ ền thông nhƣ sau: m truy Truyền thông là quá trình giao tiếp, ở các đó

cá th trong xã h i liên t c truy n thông tin qua l i l n nhau. Thông tin có th là: ể ộ ụ ề ạ ẫ ể

tâm tư quan điể tác độ suy nghĩ,, tình cảm, m hay tin tức thời sự,…. Từ đó ng vào

nhận th c và ứ hướng t u ch ng cho phù hới điề ỉnh hành độ ợp với nhu c u phát triầ ển

của các cá thể và xã h i. ộ

Truyền thông là quá trình giao tiếp nhằm chia sẻ những hiểu biết, tình cảm,

kinh nghi m, ki n th quá trình truy n thông di n ra m t cách suôn s và ệ ế ức,… Để ề ễ ộ ẻ

hiệu quả cần các thành t ố cơ bản c th hi n qua mô hình sau: đƣợ ể ệ

Mô hình truy n thông hai chi u m m d o c a ề ề ề ẻ ủ Claude Shannon

Có r t nhi u các h c giấ ề ọ ả đƣa ra mô hình truyền thông, tuy nhiên mô hình truy n ề

thông hai chi u c a ề ủ Claude Shannon vẫn là một mô hình hoàn h o nh c áp ả ất và đƣợ

dụng cho đến ngày nay. Các thành t trong mô hình truy n thông này bao g m: ố ề ồ

- Nguồn (ngƣờ Đây là chủi gửi): thể của quá trình truyền thông, là các cá nhân,

tổ ch n thông m giức, cơ quan báo chí, truyề nơi nắ ữ n i dung thông tin và th c hi n ộ ự ệ

quá trình truy n thông. ề

- Thông điệ thông tin đƣợc ngƣờ ền đến đối tƣợp: là toàn bộ i gửi truy ng tiếp

nhận. Thông điệ quan điểp có thể là những tin tức, tri thức, chia sẻ kinh nghiệm, m,

tình c và c th hi n trên các n: L i nói, ch vi t, âm thanh, hình ảm,… đƣợ ể ệ phƣơng tiệ ờ ữ ế

ảnh, đồ họa,… để đối tƣợng tiếp nhận có kh gi i mã và hiả năng ả ểu đƣợc thông điệp.

- Kênh truy n thông: ng, cách th chuy n t i n i ề Là con đƣờ ức, phƣơng tiện để ể ả ộ

dung thông điệp t ngu ng ti p nh n. Các kênh truy n thông c thừ ồn đến đối tƣợ ế ậ ề ụ ể

điệp

Thông

điệp

Thông

Ngu

ồn Mã hóa Kênh

Giải mã

Đối tƣợng tiế ập nh n

Nhiễu

Phản h i ồ

Thông

điệp

nhƣ: ặt đốtruyền thông trực tiếp: m i mặt; truy n thông gián ti p: Sách, báo, Internet, ề ế

truyền hình, …

- Đố ế ậ ềi tƣợng ti p nh n (công chúng truy n thông): i, Là cá nhân, nhóm ngƣờ

cộng đồng ngƣờ ững ngƣời trong xã hội. Nh i này là thành viên tham gia trong quá

trình truy n thông, h gi ề ọ ữ vai trò là ngƣời tiếp nh n thông tin. ậ

- Sự tƣơng tác phả Đây n hồi: là quá trình thông tin đƣợc thực hiện ngƣợc lại từ

đối tƣợ tƣơng ng tiếp nhận tới nguồn phát. Trong quá trình truyền thông luôn có sự

tác hai chi u, s l i c a công chúng khi i vi c h ề ự tƣơng tác trở ạ ủ đó sẽ đồng nghĩa vớ ệ ọ

trở thành ngƣời truy p (ngu n). S u nh m giúp cho ền thông điệ ồ ự tƣơng tác hai chiề ằ

thông tin luôn đả khách quan, đa chiề thay đổm bảo tính chính xác, u. Sự i tích cực

của đối tƣợng ti p nhế ận là thƣớc đo hiệu qu c a quá trình truy n thông. ả ủ ề

- Nhiễu: Là các yếu t ng trong quá trình truyố bên trong và bên ngoài tác độ ền

thông khi b sai l ch u (do y u t tâm lý, ti n, ến cho thông tin đó có thể ị ệ đi ít nhiề ế ố ếng ổ

kỹ thu ật…).

Có r t nhi m phân chia các d ng th c truy n thông. Trong khuôn ấ ều quan điể ạ ứ ề

khổ tập bài giảng này, nhóm tác giả dựa trên các tiêu chí để phân chia các dạng thức

của truyền thông nhƣ sau:

Dựa vào s i tham giaố lượng ngườ : Chia thành truy n thông cá nhân (1-1), ề

truyền thông liên cá nhân - truyền thông nhóm i - nhóm (1 ngƣờ ngƣời) hay (nhiều

ngƣời với nhi i). ều ngƣờ

Dựa vào hình th c th c hi n (kênh chuy n t p): ứ ự ệ ể ải thông điệ Bao gồm: truyền

thông tr c tiự ếp (m i mặt đố ặ ềt) và truy n thông gián ti p: ế Thông qua các phƣơng tiện

truyền thông đại chúng : sách, báo, radio, truy n hìnhnhƣ ề , băng đĩa nhạc, phim nh, ả

quảng cáo; Truyền thông đa phƣơng tiện nhƣ: Mạng xã h n, ội, báo chí đa phƣơng tiệ

website, các ph n m m trên các ng d ng công ngh ầ ề ứ ụ ệ,…

1.3.2. Đa phương tiện

Ngày nay, c m t ụ ừ đa phƣơng tiện đƣợc con ngƣời nh n nhiắ ếc đ ều và đa phƣơng

tiện đang đƣợc ứng d ng trong r t nhiụ ấ ều các lĩnh vự ủa đờ ội nhƣ: giáo c c i sống xã h

dục, y t c công nghế, văn hóa, khoa họ ệ,… Đa phƣơng tiện đang dần phổ biến dùng

để ỉ ề ạ ẩ ầ ề ạ ch nhi u lo i sản ph m, ph n m m khác nhau trên máy vi tính, m ng Internet.

Đó có thể là các video, trò ch n t , sàn n t n t có kèm ơi điệ ử thƣơng mại điệ ử, thƣ điệ ử

hình nh và âm thanh, giáo d c t xa d y trên sóng phát thanh truyả ụ ừ – ạ – ền hình, trên

Internet, h c tr c tuy n (e-learning), S c m nh c n cho ọ ự ế … ứ ạ ủa đa phƣơng tiện đã khiế

xã h i phát tri n ngày càng ộ ể đa dạng và hiện đại hơn.

Theo t n Oxford c a Anh, multimedia - n là s dừ điể ủ đa phƣơng tiệ ử ụng nhi u ề

phương tiện, trong đó nhấ ạnh đế ợp các phƣơng tiện tác độn m n việc sử dụng kết h ng

vào nhi u giác quan c a công chúng t hi u qu truy n thông. ề ủ để đạ ệ ả ề

“Đa phƣơng tiện” ểu thông thƣờng đó là nhiều phƣơng tiệtheo cách hi n. Tuy

nhiên, trong nh ng b i c nh c th thu t ng c g i tên, khai thác, s d ng ữ ố ả ụ ể ậ ữ này đƣợ ọ ử ụ

m buột cách khác nhau. Năm 1965, ổi trình diễn có tên “Exploding Plastic

Inevitable” ồ ậ ữ ể – đƣợc coi là khởi ngu n cho thu t ng đa phƣơng tiện bởi buổi bi u

diễn d ng và sđã sử ụ ự kết hợp c a các c trình diủ phƣơng tiện, phƣơng thứ ễn khác

nhau nhƣ: Nhạc rock, chiếu bóng, ánh sáng và trình diễn nghệ thuật. Trong nhiều

lĩnh vực ngƣời ta cũng sử dụng cụm t n vừ đa phƣơng tiệ ới nhiều ý nghĩa khác nhau.

Đa phƣơng tiện cũng đƣợc ứng dụng trong vi c trình chi u các slide k t h p gi a ệ ế ế ợ ữ

hình nh và âm thanh thông qua h th ng máy tính, máy chi u vào cu i th p k 70 ả ệ ố ế ố ậ ỷ

của thế k n nay, nhi u lo i hình s n ph m xu t hi i hình th c ỷ XX. Cho đế ề ạ ả ẩ ấ ện dƣớ ứ đa

phƣơng tiệ nhƣ: phầ ệ, chƣơng trình game,… n m mềm công ngh trên các thiết bị di

động, máy tính k t n i Internet. ế ố

Khi Internet ra đời đã xuất hiện hàng lo t các trang web ạ nhƣng các webisite này

mới chỉ t n t i dồ ại dƣớ ạng n v i ngôn ngđơn giả ớ ữ lập trình HTML c xây d ng đƣợ ự

trên n n t ng World Wide Web. Tuy nhiên, công ngh ngày càng phát tri ề ả ệ ển, trình độ

của các l c nâng cao, khập trình viên đƣợ ả năng tích hợp đa phƣơng tiện trong thiết

kế web đƣợc ng d ng khiứ ụ ến cho website tr ở nên sinh động và hấp dẫn.

Ngày nay nhi u ngành ngh c i s ng xã h i ng dề ề, lĩnh vự trong đờ ố ộ đã ứ ụng đa

phƣơng tiệ ất lƣợ đa phƣơng tiện để đổi mới và nâng cao ch ng, chính vì vậy mà n

đƣợc nhìn nhận dƣớ ều góc đội nhi khác nhau.

Theo Trung Tu n (2007): Xét trên vi n thô a Đỗ ấ góc độ bƣu chính ễ ng thì đ

phƣơng tiện chính là các d li u multimedia. p h p các yữ ệ Ở đó tậ ợ ếu t : n (text), ố văn bả

hình , hình Các ảnh tĩnh ảnh động, âm thanh và video, các chƣơng trình tƣơng tác.

yếu t này có s h tr bố ự ỗ ợ ổ sung, k t h p v i nhau t o thành m t s n phế ợ ớ ạ ộ ả ẩm đa

phƣơng tiệ , đa phƣơng tiệ ệu đƣợn. Có thể hiểu n chính là số hóa các dữ li c sử dụng

đồ ể ả ạ ừng th chuyời để n t i thông tin tới công chúng c lvà ngƣợ i (t công chúng tới

nguồn phát) thông qua máy tính, thi t b ế ị di động kết nối Internet.

Nhƣ vậy để có thể đƣợc coi là đa phƣơng tiện cần các yêu cầu sau: 1. Sử dụng

các d liữ ệu đa phƣơng tiệ ảnh, âm thanh, văn bản, video… 2. n: Hình Thông tin ph i ả

đƣợc số hóa trên n n t ng Internet. 3. Công chúng s dề ả ử ụng máy tính, thi t b ng ế ị di độ

để ế ậ ti p nh n thông tin. 4. Tƣơng tác phản hồi thông qua các chƣơng trình tƣơng tác.

Nói v khái ni n, Nguy ng (2011) cho r ng: ề ệm đa phƣơng tiệ ễn Văn Dữ ằ Đây

chính là kh t h n truy n, video, ả năng kế ợp các đơn phƣơng tiệ ền thông nhƣ: Văn bả

hình ảnh, âm thanh,… đƣợ ức độc sử dụng ở nhiều m khác nhau nhằm gây sự chú ý

và nâng cao hi u qu ệ ả thông điệp.

Theo Nguy n Th ng Giang (2017) n là s tích hễ ị Trƣờ : Đa phƣơng tiệ ự ợp đa mã

ngôn ng bi n, hình nh, âm thanh, video h a trên s ữ ểu đạt (Văn bả ả , đồ ọa,…) dự ự

tƣơng tác (tƣơng tác trự , đồ ời, đa chiề ời điểc tiếp ng th u, liên tục, trong mọi th m,

không gian) thông qua k thu t công ngh (h i t và ng d ng tỹ ậ ệ ộ ụ ứ ụ ối đa các tính năng

kỹ thu t m i). ậ ớ

Nhƣ vậ ận đị ứu trên đây,y, từ những ý kiến, nh nh và nghiên c có thể hiểu: Đa

phương tiệ ại phương tiện là sự kết hợp của nhiều lo n chuyển tải thông tin (ngôn ngữ

văn tự và phi văn tự ồm: Văn bả ) g n (text), hình image), hình ng ảnh tĩnh (still ảnh độ

(animation), đồ họa (infograpphic), âm thanh t ng hổ ợp (audio), video và các chương

trình tương tác (interactive program) nhằ chú ý, tăng độ ẫn, đảm gây sự hấp d m bảo

tính tin c y, chân th c, khách quan và nâng cao tính thuy t ph c cậ ự ế ụ ủa thông điệp.

Các phương tiện này ph c s hóa trên n n t ng Internet. ải đượ ố ề ả

1.3.3. Truyền thông đa phương tiện

Truyền thông đa phƣơng tiện đang là một trong những xu hƣớng phát triển

quan tr ng c a truy n thông i chúng hi i. S phát tri n cho nh ng ọ ủ ề đạ ện đạ ự ển đó đã khiế ữ

nhà nghiên c u quan ni m v truy ti n i nhi u góc ứ đƣa ra các ệ ề ền thông đa phƣơng ệ dƣớ ề

nhìn đa dạng.

Theo tác gi Tony Cawkell c trích d n b i Nguy n Th Tr ng Giang, ả (đƣợ ẫ ở ễ ị ƣờ

2017) hình th c th hi n : đƣa ra khái niệm đa phƣơng tiện dƣới góc độ ứ ể ệ nhƣ sau

Truyền thông đa phƣơng tiệ ện thông tin dƣớn là quá trình xử lý và thể hi i hai hay

nhiều dạng truyền thông (media). Ở đó, các máy vi tính có khả năng mã hóa dữ liệu,

kết h p n cùng v i hình coi là nh ng chiợ văn bả ớ ảnh. Nhƣ vậy cũng có thể ữ ếc “máy

tính đa phƣơng tiện”. Tuy nhiên, có rất nhiều thuộc tính b c phát tri n ổ sung đã đƣợ ể

và đế multimedia mang ý nghĩa là xử lý thông tin dƣớ ạng văn n nay thì thuật ngữ i d

bản, đồ họa, hình ảnh, âm thanh.

Mark Deuze (2004) khi truyđã đƣa ra hai góc độ định nghĩa về ền thông đa

phƣơng tiệ nhƣ saun : Thứ nhất: Có th ví truyể ền thông đa phƣơng phƣơng tiện nhƣ

một sản phẩm khoa h i trên Internet, mà d ng ít nh t hai hay ọc đƣợc đăng tả ở đó sử ụ ấ

nhiều dạng ngôn ngữ ( n, âm thanh, hình h a, video, văn bả ảnh động và tĩnh, đồ ọ

tƣơng tác). Thứ hai: truyền thông đa phƣơng tiện nhƣ là một loại hình truy n thông ề

mà thông qua đó có các loại phƣơng tiệ thƣ n: website, các phần mềm công nghệ,

điệ ửn t , tin nh n, trên n n tắ … ề ảng Internet.

Theo Tony Feldman (1998), có nh c l a Patrick Gabbins: ắ ại định nghĩa củ

“Truyền thông đa phƣơng tiện là sử dụng nhiều công c chuyụ ển t i thông tin bao ả

gồm: text, hình nh, âm thanh, video, c s hóa thông qua trên ả … và đƣợ ố môi trƣờng

Internet”.

Jonasses (1999) l t khái niại đƣa ra mộ ệm: “Truyền thông đa phƣơng tiện là sự

tích h p cợ ủa hơn một dạng truy n thông trong viề ệc thông tin… Nói một cách chung

nhất, thuật ngữ này ng hƣớ đến sự tích h p c a các dợ ủ ạng truyền thông nhƣ: chữ viết,

âm h a, hình nh, ng, video và các hình kh i không gian khác trong thanh, đồ ọ ả ảnh độ ố

một hệ thống máy tính”.

Theo tác gi Nguy n Thả ễ ị Trƣờng Giang (2017), đã khái quát: ền thông đa Truy

phƣơng tiệ ều phƣơng tiệ ểu đạn là hình thức truyền tải thông tin, sử dụng nhi n bi t

nhƣ: văn bản, hình ảnh tĩnh, hình ảnh động, video, âm thanh, đồ họ …a có khả năng

tác động vào nhi u giác quan cề ủa con ngƣờ . Trong đó ứi ng d ng công ngh thông tin ụ ệ

(các ph n m m công ngh , máy tính) sáng t o, thi t k , s n xu t và truyầ ề ệ để ạ ế ế ả ấ ền đi

những thông điệp của chủ th truy n thông.ể ề

Nhƣ vậ quan điểm, định nghĩa ền thông đa phƣơng tiệy, về truy n của các tác giả

trên đề ắc đến các phƣơng tiệ ồm: văn bả ảnh tĩnh, u nh n chuyển tải thông tin g n, hình

hình ảnh động, video, âm thanh, đồ ọa, các chƣơng trình tƣơng tác. Điề h u này tạo

nên s khác bi t gi a truy n v i truy i chúng. T ự ệ ữ ền thông đa phƣơng tiệ ớ ền thông đạ ừ

đây, có thể đƣa ra khái niệ ền thông đa phƣơng tiệ m về truy n một cách bao quát nh t ấ

nhƣ sau:

Truyền thông đa phương là hình thức truyền thông điệ ớp t i công chúng b ng s ằ ự

kết hợp của hai hay nhiều phương tiện như: văn bản, hình ảnh tĩnh, hình ảnh động,

video, âm thanh, đồ ọa, các chương trình tương tác và sử h dụng công nghệ thông tin

trong sáng t o, thi t k , s n xu t n i dung, c "xu t b n" trên m ng ạ ế ế ả ấ ộ sau đó đượ ấ ả ạ

Internet toàn c u. ầ

Truyền thông đa phƣơng tiện đang tồ ại dƣớn t i các d ng th c sau: M ng xã h i, ạ ứ ạ ộ

báo chí đa phƣơng tiện, đồ ọa đa phƣơng tiệ thƣơng mại điệ h n, sàn n tử, phim ảnh,

quảng cáo tr c tuy n, sách tr c tuy Các s n ph m truyự ế ự ến… ả ẩ ền thông đa phƣơng tiện

đang đƣợ ều lĩnh vực trong đờ ội nhƣ: Báo chí, giáo c ứng dụng trong nhi i sống xã h

dục (các ph n m m h c tr c tuy ch, giầ ề ọ ự ến, …); kinh doanh, du lị ải trí: (các trò chơi

điệ ửn t , phim nh, ho . ả ạt hình,…)

1.4. Vai trò c a truyủ ền thông đa phƣơng tiện

1.4.1. Tạo nên hệ ống thông tin đa dạng, đa lớp, đa chiềuth

Truyền thông đa phƣơng tiện đang là mộ ững xu hƣớt trong nh ng phát triển

quan tr ng c a truy i chúng hi i. Vi c k t h a dọ ủ ền thông đạ ện đạ ệ ế ợp đ ạng các phƣơng

tiện truyền tải nh ng nhu cằm đáp ứ ầu không chỉ về lƣợng thông tin mà còn cả hình

thức tiếp nhận và nh ng ti n ích phù h p v i l i sữ ệ ợ ớ ố ống hi i cện đạ ủa công chúng. Đó

chính là y u t s ng còn trong cu nh tranh thông tin ngày càng kh c li t ế ố ố ộc đua, cạ ố ệ

trong th gi i truy n thông ngày nay. ế ớ ề

Khác v i truy n thông truy n th ng ch n cung c p thông tin cho công ớ ề ề ố ỉ đơn thuầ ấ

chúng b ng các ngôn ng truy in, hình , ằ ữ ền thông đơn lẻ nhƣ: Chữ ảnh tĩnh, audio

video thì truyền thông đa phƣơng tiện l n cho công chúng s ng trong ại mang đế ự đa dạ

m một sản phẩm truyền thông bao gồ : Văn bả ảnh động, audio, video, đồn, hình ảnh,

họa, các chƣơng trình tƣơng tác, c… Công chúng đƣợc “thƣởng thứ ” thông tin một

cách tr ng thông qua nhi u này khi n cho công ực quan và sinh độ ều giác quan và điề ế

chúng th a mãn nhu c u th hi u c a mình. Chính vì v y mà thông tin trỏ ầ ị ế ủ ậ ở nên đa

dạng.

Đối với công chúng khi nghe xem các chƣơng trình phát thanh, các chƣơng

trình truy n hình truy n th ng, h ph i ch i qua khung gi phát sóng. Mề ề ố ọ ả ờ đợ ờ ọi thông

tin công chúng khó có quy n l a ch n. Tuy nhiên, v i truyề ự ọ ớ ền thông đa phƣơng tiện,

công chúng s i tr i nghi m, ch ng tìm ki m và ẽ có cơ hộ ả ệ ủ độ ế “thƣởng th thông tin ứ ”c

qua nhi u l p khác nhau. Khi công chúng truy c p vào b t c m t trang thông tin ề ớ ậ ấ ứ ộ

hay m t trang báo m n t thì l u tiên (trang ch ) s xu t hi n và h ộ ạng điệ ử ớp đầ ủ ẽ ấ ệ ọ

thƣờng t mxem lƣớ ột cách t ng quát. ổ Ở ph n tầ ổng quát này là các tin, bài mang tính

chất khái quát bao gồm: , sa pô hay n i dung tóm t h a, hình Tiêu đề ộ ắt thông qua đồ ọ

ảnh độ hơn thì hành động, … Tuy nhiên, khi tiếp nhận thông tin cụ thể ng tiếp theo là

tìm đế ảnh, video đển nội dung chi tiết, mô tả nội dung chính của bài, xem hình hiểu

đƣợc toàn b thông tin tác ph m chuyộ ẩ ển t i. ả

Bên c , cùng m t thông tin, công chúng mu n ti p c n b ng nhi u cách ạnh đó ộ ố ế ậ ằ ề

thức khác nhau n knhƣ: Xem đơn thuần video, đọc văn bả ết hợp v i hình ớ ảnh, video,

xem đồ … và có thể thông tin đó họa, xem trên nhiều trang thông tin khác nhau v i ớ

nhiều góc phân tích, nhìn nhận đa chiều.

Để ứng minh yếu tố đa lớp thông tin trong sản phẩm truyền thông đa phƣơngch

tiện, xem xét qua ví d sau: Khi vào website hvpvvn.edu.vn, công chúng có thụ ể thấy

nhiều tiêu đề các bài viết. Từ đây, họ có th l a ch n mể ự ọ ột bài viết b t kấ ỳ b ng cách ằ

bấm (click) vào bài vi t ế đó, ví dụ có th là bài ể “Thông báo tuy n sinh thể ạc sỹ năm

2021” ậ ứ ấ ệ, ngay l p t c một trang m c xuới đƣợ t hi n với toàn bộ nội dung thông tin.

Nếu có nhi u th i gian, công chúng có th c toàn b n, xem toàn b nh, ề ờ ể đọ ộ văn bả ộ ả

click vào các link liên k c chi ti t. N u không có th i gian s t qua và n m ết để đọ ế ế ờ ẽ lƣớ ắ

thông tin t ng quát. Ti p , có th t xu ng phí c các thông tin cùng ổ ế đó ể lƣớ ố a dƣới để đọ

chủ đề ho c các g i ý liên k n bài vi t khác. ặ ợ ết đế ế

Hình 1.2. Trang ch website hvpnvn.edu.vn và tác ph m truyủ ẩ ền thông đa phương

ti Hện “ ọc viện Phụ n Vi t Nam tuy n sn inh th c sữ ệ ể ạ ỹ” ngày 14.6.2021.

Tít c a m i tác ph m xu t hi ng v i m t tin t c, ng ủ ỗ ẩ ấ ện trên timeline tƣơng ứ ớ ộ ứ đồ

nghĩa ột địvới một lớp (m a chỉ riêng bi t trên website) thệ . Nhƣ vậy để ấy r ng thông ằ

tin trên truyền thông đa phƣơng tiệ luôn đa lớn p.

Yếu tố đa chiều trong truy n là m t trong nh ng n ền thông đa phƣơng tiệ ộ ữ “ ếbi

đổ ậ ủ ềi vƣợt b c’’ c a ho ng truyạt độ n thông. Ở đó, n công chúng và cơ quan truyề

thông, có th th c hi n , b ng cách bình lu n m c a mình v n i ể ự ệ tƣơng tác ằ ậ quan điể ủ ề ộ

dung tác ph m, hay i m i tác phẩ ấn nút Like, Share, Dislike dƣớ ỗ ẩm. Đây là tƣơng tác

qua l i nhi u chi . Nh c th c hi n trên 2 m i ạ ề ều, tƣơng hỗ ững tƣơng tác này có thể đƣợ ự ệ ố

quan h : Th nh t: công chúng n thông; Th hai: Công chúng v i ệ ứ ấ – cơ quan truyề ứ ớ

công chúng.

Với đặc tính dễ tƣơng tác, trao đổi, phản hồi, khiến công chúng sẵn sàng đóng

góp ý ki n mế ột cách th ng th n, tích c c góp ph n nâng cao hi u qu truy n thông. ẳ ắ ự ầ ệ ả ề

Hình 1.3. Công chúng th hiể ện quan điểm của mình b ng các bình lu n. ằ ậ

Nguồn: https://www.youtube.com/watch?v=x8OyyHUUJmg

1.4.2. S ự tương tác đa chiều

Khi công chúng ti p nh n các s n ph m truy n thông truy n th ng, h luôn bế ậ ả ẩ ề ề ố ọ ị

độ ế ậ ế ếng trong quá trình ti p nh n thông tin. N u là báo in ph i thải đợ ời gian ra báo, n u

là phát thanh, truy n hình thì ph n khung gi phát sóng ề ải đợi đế ờ . Điều này có nghĩa

họ th ng trong vi c nh n thông tin. Tuy nhiên, v i s phát tri n c a Internet cùng ụ độ ệ ậ ớ ự ể ủ

với đó ền thông đa phƣơng tiệlà truy n, công chúng không còn thụ động mà chủ động

hơn về ạt độ ho ng tiếp nh n thông tin ng th i ậ , đồ ờ là ngƣời truyền (phát) thông tin.

Công chúng ch ng ti p nh n thông tin: ủ độ ế ậ điều này d dàng nh n th y b i nhu ễ ậ ấ ở

cầu tiếp nhận thông tin của mỗi công chúng là khác nhau. Họ có th b trí th i gian ể ố ờ

thuận ti c, nghe các tin tện để xem, đọ ức thời s n mà ự, văn hóa, giải trí… khi nào muố

không c n ph i ch p c n nh ng s n ph m truy n thông truyầ ải đợ ờ nhƣ cách tiế ậ ữ ả ẩ ề ền

thống. Gi c xuờ đây, mọi thông tin đƣợ ất bản ng Internet toàn ctrong môi trƣờ ầu và

đƣợc lƣu ở. Do đó, công chúng trữ với mã nguồn m dễ dàng có thể lựa chọn không

gian, th i gian ti p nh n thông tin ho c tra c u thông tin theo ch , nhu c u cá ờ ế ậ ặ ứ ủ đề ầ

nhân. Các n i dung tin t luôn c c p nh t m t cách nhanh nh t dù b t ộ ức cũng sẽ đƣợ ậ ậ ộ ấ ở ấ

cứ t cđâu, bấ ứ khi nào và công chúng ch c n có thiỉ ầ ết b h trị ỗ ợ k t nế ối mạng Internet.

Công chúng ch ng chuy n t i, chia s thông tin trên các trang m ng xã h i ủ độ ể ả ẻ ạ ộ

một cách hào hứng. V i ng s d ng các trang m ng xã h i mà công chúng ớ xu hƣớ ử ụ ạ ộ

đang lự nhƣ Facebook, T ộng đồa chọn ikTok, Zalo,… nhằm kết nối c ng thì công

chúng còn thƣờ động đăng tảng xuyên, chủ i nội dung thông tin trên tài khoản cá

nhân c a mình v m c c i s ng xã h i. Nh ng thông tin y có th là ủ ề ọi lĩnh vự ủa đờ ố ộ ữ ấ ể

chia s i v k ng, n , các m o v t, hay c ẻ, trao đổ ề ỹ năng số ấu ăn, chăm sóc con ẹ ặ … ả

những tin tức th i s . ờ ự

Hình 1.4A. Công chúng hào h ng chia s nh ng kinh nghi m cá nhân trên m ng ứ ẻ ữ ệ ạ

xã h i. Ngu n: ộ ồ https://www.facebook.com/groups/groupyeubep;

Hình 1.4B. Công chúng hào h ng chia s nh ng kinh nghi m cá nhân trên m ng ứ ẻ ữ ệ ạ

xã h i. Ngu n: https://www.youtube.com/channel/UCZFX6pLjhPr96Wo5tlxuJOg ộ ồ

Ví d nh vào 21h42 ngày 21/6/2021, khi có m t v cháy x y ra tụ ƣ ộ ụ ả ại Xã Nghĩa

Hƣơng – Huyện Quốc Oai Hà N i, s vi c x y ra – ộ ự ệ ả nhà báo, phóng viên chƣa có mặt

thì công chúng nơi đó đã trở thành ngu n tin, h là nh ồ ọ ững “phóng viên” nghiệp dƣ

truyền tải thông tin b ng video phát tr c ti p trên n n t ng m ng xã h i n ằ ự ế ề ả ạ ộ để đƣa đế

cho công chúng thông tin m t cách chân th c nh t. ộ ự ấ Nhƣ vậy, công chúng đã trở

thành ngu n tin và dồ ễ dàng, s n sàng, chẵ ủ động đăng tải thông tin b t c t ấ ứ ở đâu, bấ

cứ khi nào ch v i m t thi t b ng k t n i Internet. ỉ ớ ộ ế ị di độ ế ố

Hình 1.5. Tài kho n Facebook Hi u Trung phát tr c ti p vả ế ự ế ụ ạ cháy t i Xóm 7 -

Nghĩa Hương – Quốc Oai – ộ Hà N i lúc 21h42 ngày 21/6/2021

Nắm b ng truy n thông cá nhân c a công chúng trên các trang ắt đƣợc xu hƣớ ề ủ

mạng xã h i, nhiộ ều nhà truy n ề thông, phóng viên đã sử dụng các trang mạng xã hội

để ắ ắ n m b t thông tin và tìm ki tài. Hếm đề ọ chú ý và quan tâm đế ững tâm tƣ, n nh

phản ánh, ... nh a công chúng, tững trào lƣu củ ừ đó hình thành ý tƣởng cho các sản

phẩm truy y lúc này nhà truy thành ền thông đa phƣơng tiện. Nhƣ vậ ền thông đã trở

ngƣờ ế ậ ừ ị ậi ti p nh n thông tin t công chúng và v trí đã đƣợc hoán đổi. Vì v y, các

thông tin đƣợ ực hơn và đáp ứng đƣợc phản ánh một cách kịp thời, sát th c nhu cầu

ngày càng cao c a công chúng so v i truyủ ớ ền thông truy n th ng. ề ố

Nhƣ vậy v trí c a công chúng (ngu n nh n) và nhà truyị ủ ồ ậ ền thông (ngu n phát) ồ

trong ho ng truyạt độ ền thông đa phƣơng tiện đang đan xen, hoán đổi vị trí cho nhau

tùy thu c vào t ng b i c i quan h u, t u ki n ộ ừ ố ảnh. Đây là mố ệ tƣơng tác hai chiề ạo điề ệ

cho tin tức, thông tin đa phƣơng tiện luôn đa đạng, phong phú và đa chiều.

1.4.3.Thay đổi phương thức thu thập và x lý thông tin cử ủa nhà truy n thông ề

Yếu tố đa phƣơng tiệ ền thông đã tác độn của truy ng mạnh mẽ tới sự phát triển

của truyền thông truy n th ng. Nề ố ói đú đó ng ra là sự canh tranh vƣơn mình thích nghi

trong th i công ngh không b l i phía sau i", ời đạ ệ 4.0. Nhƣ vậy, để ị “bỏ ạ ” hay "đào thả

các cơ quan báo chí đã phả truyền thông, các nhà báo, phóng viên, nhà truyền thông i

thay đổi phƣơng thứ đó, sảc thu thập và xử lý thông tin. Từ n xuất ra các sản phẩm

truyền thông đáp ứ ủa công chúng, đồng thị hiếu, nhu cầu c ng thời vừa bắt kịp xu

hƣớ ủng c a truy n thông hiề ện đại.

Trong truy n thông truy n th ng, m i phóng viên, nhà báo, k thu t viên là m t ề ề ố ỗ ỹ ậ ộ

mắt xích trong quy trình sản xuất tác phẩm - s n ph m báo chí - truyả ẩ ền thông, điều

đó thể hiện sự chuyên môn hóa trong t ng khâu công vi c. ừ ệ Điề ấ ệu này cho th y một h

thống sản xuất c ng kồ ềnh, mất nhiều th i gian, nhiờ ều nhân công mà chƣa chắc đã

đem lạ ất lƣợ ời đại ch ng cao. Với th i công ngh hi ngày nay, truyệ ện đại nhƣ ền thông

đa phƣơng tiệ đòi hỏ là ngƣời đan lại i nhà báo, phóng viên, nhà truyền thông phải

năng “n ( trong 1”). Ngoài k sáng t o tác ph m truy n thông truy n th ng, h ỹ năng ạ ẩ ề ề ố ọ

còn ph i bi t x lý hình nh, video, âm thanh, bi t ả ế ử ả … ế tƣ duy và ụng các phƣơng ứng d

tiện ngôn ngữ bi trình bày n i dung thông tin mểu đạt để ộ ột cách đa dạng và độc đáo,

thu hút s quan tâm c a công chúng. ự ủ

Với s c nh tranh kh c li t gi n truy n thông truy n th ng v i ự ạ ố ệ ữa các phƣơng tiệ ề ề ố ớ

truyền thông hi c nhện đại, để có đƣợ ững tác phẩm, sản phẩm truyền thông có sức tác

độ ớ ả ểng l n, n thông phđòi hỏi đội ngũ nhà truyề i có kỹ năng khai thác, xử lý, ki m

chứng và chắt l c thông tin trong b i c h n thọ ố ảnh “mớ ỗn độ ật gi– ả”. Bên cạnh đó,

nhà truy n thông không ch bi t s d ng m ng xã h i mà còn bi t khai thác các d ề ỉ ế ử ụ ạ ộ ế ữ

liệu đa dạ ạt động để phục vụ cho ho ng của mình nhằm thu hút công chúng, khéo léo

để kéo công chúng tham gia vào các diễn đàn, bình luậ ện quan điển thể hi m của họ

để nâng cao hi u qu truy n thông. ệ ả ề

Mỗi tác ph n c c chuyẩm đa phƣơng tiệ ần đƣợ ển tải t i công chúng thông qua ớ

nhiều phƣơng tiệ ểu đạ : văn bả ảnh, âm thanh, video, đồn bi t nhƣ n, hình họa, các

chƣơng trình tƣơng tác o đó đòi hỏ, ... D , i nhà truyền thông phải nắm bắt, làm chủ

đƣợc công ngh . Bi t s d ng máy tính, s d ng thành th o các thi t b ghi hình, ệ ế ử ụ ử ụ ạ ế ị

chụp ảnh, các phần mềm chuyên d xụng để ử lý hình ảnh, âm thanh, y, nhà … Nhƣ vậ

truyền thông m i có th x lý công vi c m i lúc, m , c p nh t thông tin m t ớ ể ử ệ ở ọ ọi nơi ậ ậ ộ

cách nhanh nh t. ấ

1.4.4. Nâng cao hi u qu truy n thôngệ ả ề

Sự ra đờ ền thông đa phƣơng tiệ ống nhƣ mộ ực hút “thôi miên” i của truy n gi t l

công chúng v phía mình b t tr i v n chuy n t i thông ề ởi các ƣu thế vƣợ ộ ề phƣơng tiệ ể ả

tin. Điều đó khẳng định hi u qu truyệ ả ền thông đƣợc nâng cao rõ r t và bi u hi n c ệ ể ệ ụ

thể thông qua các khía c nh sau: ạ

Thông tin luôn h p d n, thu hút và gây s chú ý v i công chúng. ấ ẫ ự ớ Với đặc trƣng

về s k t h ng c a nhiự ế ợp đa dạ ủ ều phƣơng tiện mà trong đó có hình ả ển độnh chuy ng,

âm thanh, đồ ọa đã đem cơ hộ h lại cho công chúng i tiếp nhận những thông tin hấp

dẫn. Đặc biệt Video là m t trong nh n gây s chú ý và thu hút công ộ ững phƣơng tiệ đã ự

chúng b ng các hình ng, tr c quan nh t. Nh n ằ ảnh và âm thanh sinh độ ự ấ ững phƣơng tiệ

này khi n cho công chúng tế ập trung hơn và đặ năng ghi nhớc biệt là khả thông tin

một cách nhanh chóng.

Thông tin luôn c p nh t, d hi u, d ti p nh n. ậ ậ ễ ể ễ ế ậ

Cập nh t: ậ Với đặc tính không b gò ép b i th n hình ị ở ời gian phát sóng nhƣ truyề

và phát thanh, hay tính định kỳ của báo in, sách, truy… ền thông đa phƣơng tiện có

thể cập nhật thông tin bất cứ khi nào nh c v i công chúng ằm đƣa thông tin đến đƣợ ớ

nhanh nh t b ng cách t b trên Internet. Vì v i trên ấ ằ “ ấxu ả ”n ậy, các thông tin đăng tả

truyền thông đa phƣơng tiệ ật đƣợn luôn nóng hổi, thời gian cập nh c tính theo phút,

thậm chí thông tin còn đƣợc cập nh t tr c tuy n, tr c tiậ ự ế ự ế ạp t i thời điểm truyền thông.

Dễ hiểu: Công chúng ti p nh n thông tin trên truy n là ế ậ ền thông đa phƣơng tiệ

thông qua câu chuy n c k b ng hình h a, n. ệ đƣợ ể ằ ảnh, âm thanh, video, đồ ọ văn bả

Những phƣơng tiệ ực quan, sinh độ y đã giúpn tr ng nà họ hiểu toàn v n nẹ ội dung đang

diễn ra mà không cần bất cứ l i giờ ải thích nào. H không phọ ải tƣởng tƣợng nhƣ đọc

báo in, sách hay nghe phát thanh mà h c ti p nh n thông tin v i minh ọ còn đƣợ ế ậ ớ

chứng mắt thấy tai nghe ng ki n s vi c. Do nhƣ đang chứ ế ự ệ đó khiến cho công chúng

dễ dàng hi u và n m b t thông tin nhanh chóng. ể ắ ắ

Dễ ti p nh n: ế ậ Chỉ v i thiớ ết bị di d n thoộng cá nhân (điệ ại di dộng, ipad,…) hay

máy tính k t n i Internet cùng v n, c ng v n ế ố ới các thao tác đơn giả ộ ới các phƣơng tiệ

chuyển tải trực quan sinh n, hình động: văn bả ảnh, âm thanh, video, công chúng …

truyền thông đa phƣơng tiện đã có thể tiếp nhận thông tin một cách dễ dàng ở mọi

nơi mọi lúc.

1.5. ng d ng truyỨ ụ ền thông đa phƣơng tiện

Công chúng trong xã h i hi i luôn có nh ng tiêu chu n kh t khe v vi c ộ ện đạ ữ ẩ ắ ề ệ

lựa chọn và tiếp nh nhu c c cận thông tin. Đi đôi với đó là ầu đƣợ ập nhật thông tin

một cách nhanh chóng, tức th i, m i th m và thông qua nhiờ ở ọi nơi, mọ ời điể ều

phƣơng tiện. Điều này cũng dễ lý giải cho việc vì sao các kênh truyền hình, các

website m b c nhu c u công chúng và có nh ng bi i v m t hình th c đã nắ ắt đƣợ ầ ữ ến đổ ề ặ ứ

thể hiện trong việc cung cấp thông tin thể hiện c thụ ể nhƣ: sử dụng ngôn ngữ đa

phƣơng tiệ ảnh, đồ ọa, âm thanh, text, video, các chƣơng trình tƣơng tác, n: Hình h

các liên k t V i s c m n, truyế … ớ ứ ạnh đa phƣơng tiệ ền thông đa phƣơng tiện đã đƣợc

ứ ụ ấ ề ềng d ng trong r t nhi u các t - truyrong các cơ quan báo chí n thông, các ngành,

lĩnh vự ủa đờc c i sống xã hội : Giáo d c, du l ch, y tnhƣ ụ ị ế, thƣơng mạ … i,

1.5.1. Các cơ quan báo chí - truy n thôngề

Báo chí th gi t b c t khi có s i c a Internet. Báo chí ế ới thay đổi vƣợ ậ ừ ự ra đờ ủ

truyền th ng bố ị “đè bẹp” và dƣờng nhƣ “thoi thóp” trong kỷ nguyên s . c xã ố “Tin tứ

hội” lên ngôi, báo chí truyền thông truyền thống bị tác độ ảnh hƣởng và ng rất nhiều,

đặ ệ ực bi t là s s t gi m v s ng công chúng. ụ ả ề ố lƣợ

1.5.1.1. Thay đổi cách s n xu t sả ấ ản ph m báo chí truy n thông ẩ – ề

Với báo chí truy n thông truy n th ng, công chúng ti p c n thông tin m t cách ề ề ố ế ậ ộ

thụ động, m t chi u thì ngày nay v i sộ ều, đơn điệ ớ ự xuất hiện của truyền thông đa

phƣơng tiệ đã chuyể đa chiền, công chúng n sang chủ động tiếp nhận thông tin u và

hấp d n. Trong th c t , báo chí truy n thông truy n thẫ ự ế ề ề ống thƣờng đƣa tin chậm hơn

và truy t tr i v t Ngoài ra, nhu c u c a ền thông đa phƣơng tiện đã vƣợ ộ ề ốc độ đƣa tin. ầ ủ

công chúng trong vi c chia s và ti p nh n thông tin trên Internet ngày càng l n ệ ẻ ế ậ ớ đã

khi nhến s ng công chúng ố lƣợ đa phƣơng tiện tăng mạ , vƣợ ấp hàng trămt trội g , hàng

nghìn l n so v i công chúng truy n thông truy n th ng. Các tin t c trên báo chí ầ ớ ề ề ố ứ

truyền thông truyền thống không m c quan tâm, tin tấy đƣợ ức trên truyền thông đa

phƣơng tiệ ếm lĩnh "thịn trở nên chi trƣờng truy n thông". , nh ng giá tr thông ề Do đó ữ ị

tin c a tin t c n xu t cách chuyên nghi p bủ ứ đƣợc “sả ất” mộ ệ ởi các cơ quan báo chí

truyền thông truy n th ng dề ố ần b xóa nhòa và gi hị ờ đây ọ ph i ng dả ứ ụng để đổi m i ớ

cho phù hợp v i th c tiớ ự ễ ần nhu c u của công chúng truy n thông hi i. ề ện đạ

1.5.1.2. Thêm phiên b n bả áo chí đa phương tiện

c s phát tri n m nh m c a công ngh , n th ng Trƣớ ự ể ạ ẽ ủ ệ các cơ quan báo chí truyề ố

phải thích ứng và chuy i s thành m t sển đổ ố ộ ản phẩm báo chí truyền thông Internet

(báo m n t c gạng điệ ử ra đời và nay đƣợ ọi là báo chí đa phƣơng tiện) phát hành song

song v i báo chí truy n thông truy n thông. Ch v i chi n tho i thông minh ớ ề ề ỉ ớ ếc điệ ạ

(smartphone) ho c các thi t b ặ ế ị điệ ửn t nghe - nhìn k t n i Internet, công chúng có th ế ố ể

truy c p thông tin m c c i s ng xã h i trên toàn c u. Cùng v i kh ậ ở ọi lĩnh vự ủa đờ ố ộ ầ ớ ả

năng sử phƣơng tiệ ảnh, âm thanh, văn bả ảnh độ …), dụng nhiều n (hình n, hình ng,

khả năng tƣơng tác đ ều đã hình thành ới đầa chi một loại hình báo chí m y sức hấp

dẫn. V i thông tin s ng, ng vào nhi u giác quan, công chúng ch ng ớ ống độ tác độ ề ủ độ

trong ho ng ti p nh n, kh o ra ạt độ ế ậ ả năng ghi nhớ cao đã tạ cho báo chí đa phƣơng

tiện m t v th ộ ị ế “soái ngôi” trong hệ th ng báo chí hi i. ố ện đạ

Theo Hà Huy Phƣợng (2013), nh có s phát tri t b c c a k thu t công ờ ự ển vƣợ ậ ủ ỹ ậ –

nghệ, đặ ầu mà đa c biệt là công nghệ thông tin, Internet kết nối thông tin toàn c

phƣơng tiệ ển. Đa phƣơng tiệ ụng trong lĩnh vựn phát tri n ứng d c báo chí có thể hiểu,

đó là khả năng hộ ợp đa loạ i tụ, tích h i hình sản phẩm truyền thông – báo chí trong

một tòa soạn. Nó có khả năng chuyể ải đồ ằng đa mã ngôn ngữn t ng thời dữ liệu b

(text, h a, audio clip, video clip) và s u. M t khác, nó ảnh, đồ ọ ự tƣơng tác đa chiề ặ

đƣợ ậ ụ ế ộ ệ ả ấ ảc v n d ng t tiối đa sự n b của công ngh vào s n xu t s n phẩm cũng nhƣ

quản trị toàn b tòa soộ ạn, quy trình sản xuất sản phẩm báo chí. Khi hình thành tòa

soạn h i t truy n sộ ụ ền thông đa phƣơng tiệ ẽ hình thành mô hình nhà báo đa năng, tức

là nhà báo đó năng thích ứcó khả ng tạo ra các tác ph m và s n ph m theo t ng lo i ẩ ả ẩ ừ ạ

hình báo chí. Điều này, cách thức làm báo “đơn năng” sẽ không đáp ứng đƣợc. Đây

cũng chính là sự đòi hỏ i các nhà báo tác nghiệp theo phong cách truyền thống phải

thay đổi, đáp ứng đƣợc tính ch t làm báo hiấ ện đại, đa phƣơng tiện hi n nay. ệ

1.5.1.3. Xây d ng và phát tri n mô hình h i tự ể ộ ụ truy n thông, tòa so n h i t ề ạ ộ ụ

Trƣớc nh ng thách th c c a truyữ ứ ủ ền thông đa phƣơng tiện, các cơ quan báo chí

truyền thống ph i tìm lả ối đi mới để bắt kịp th i k h i nh ng th i gi lờ ỳ ộ ập, đồ ờ ữ ại “tính

m c iạng” ủa mình trong thế gi i báo chí truyớ ền thông mớ . Các cơ quan báo in, phát

thanh - truy n hình l i n t n t , các ề ần lƣợt cho ra đờ trang thông tin điệ ử hay báo điệ ử

kênh truy n hình tr c tuy n, phát thanh tr c tuy n. Báo chí truy n thông hi i ề ự ế ự ế ề ện đạ

đang và sẽ u hƣớ các phƣơng tiệ ểu đạ văn bả theo x ng chung là hội tụ tất cả n bi t ( n,

hình nh, h a, video, c b trí, phân ph i thông tin ả âm thanh, đồ ọ …). Bên cạnh đó, việ ố ố

đế ả ể ế ận công chúng ph i có c công chúng có thấu trúc để ti p nh n nhanh, ch ng ất lƣợ

và phù h p vợ ới t ng nhóm công chúng riêng lừ ẻ.

Nội hàm c a khái ni m h i t truy n thông (media convergence) khá r ng và ủ ệ ộ ụ ề ộ

đƣợc nhìn dƣớ ều góc đội nhi khác nhau. Tuy nhiên nhìn chung có th bao quát ể nhƣ

sau: 1. H i t v hình th c t ch c ộ ụ ề ứ ổ ứ cơ quan báo chí truyền thông. 2. S k t h p c a ự ế ợ ủ

các lo i hình truy n thông truy n th ng. 3. S k t h n truy n thông. ạ ề ề ố ự ế ợp các phƣơng tiệ ề

Hội t truy c coi là s phát tri n t t y u c a báo chí hi c nh n ụ ền thông đƣợ ự ể ấ ế ủ ện đại, đƣợ ậ

đị ếnh còn ti p t c phát tri n và s xu t hi n nhi u hình th c m ụ ể ẽ ấ ệ ề ứ ới hơn.

Hiện nay, khái niệm h i t truyộ ụ ền thông không còn xa lạ v i gi i báo chí, các ớ ớ

nhà báo và nhà nghiên c u báo chí truy n thông, tuy nhiên vì quá trình h i t truy n ứ ề ộ ụ ề

thông vẫn đang ở ững bƣớc đi đầ nh u tiên, nên các h c giọ ả trong và ngoài nƣớc vẫn

còn m t s ý ki n trái chi u xung quanh v này. ộ ố ế ề ấn đề

Theo Nguy (2013)ễn Đức Dũng : Hội t truyụ ền thông là sự sáp nhập các loại

hình truy n thông truy n th ng trong m t t ch c ho ng. S k t h p gi a các ề ề ố ộ ổ ứ ạt độ ự ế ợ ữ

phƣơng tiện cũ, mớ đã tạ ền thông đa i cùng sự hỗ trợ của công nghệ o ra cho truy

phƣơng tiện một diện m o mạ ới đầy hấp dẫn và lôi cu n công chúng. ố

Nhiều ngƣời cho rằng giống nhƣ một những "chú ong chăm chỉ" đi thụ Internet

phấn cho các bông hoa để tạo ra những trái ngọt. Thực tiễn cho thấy sự kết hợp giữa

báo in v Internet à mạng cho ra đời báo mạng điện tử, giữa truyền hình và Internet

cho ra đời ruyền hình giao thức ( giữa phát thanh và tạo ra phát t IPTV); Internet

thanh (Podcasting). i t truy n thông i m ra m t trực tuyến Nhƣ vậy, hộ ụ ề đã mang lạ ở ộ

tƣơng lai mới cho các loại hình truy n thông truy n th ng. ề ề ố

Nói đến hội tụ truyền thông còn đồng nghĩa với tòa soạn hội tụ. Theo Nguyễn

Thành Lợi (2014), tòa soạn hội tụ gồm u tố sau: Hội tụ về không gian làm việc; 03 yế

Hội tụ phƣơng thức tác nghiệp của nhà truyền thông; Hội tụ về nội dung tin tức .

Sự ra đời của công cụ và phƣơng thức truyền thông mới là kết quả cuộc các mà

cách mạng công nghệ 4.0 cung cấp cho ngành báo chí truyền thông hiện đại Với nền .

tảng Internet, các phƣơng tiện truyền thông mới đã phá vỡ nguyên nguyên tắc vốn có

của truyền thông truyền thông đã gây dựng trƣớc đó nhƣ tính định kỳ để tạo ra một ( )

không gian mới là phi định định kỳ và toàn cầu hóa.

Thực tiễn hiện nay cho thấy, tính năng hội tụ của các phƣơng tiện truyền thông

trên mạng Internet không ng ng nâng cao, cách th c, hình th c ti p nh n và truy n ừ ứ ứ ế ậ ề

phát thông tin ngày càng đa dạng và phong phú. Sự phát triển mạnh mẽ của công

nghệ và th i Internet 3G, 4G, 5G khiời đạ ến báo chí truy ng phát triền thông di độ ển

mạnh mẽ. Có thể thấy, mạng Internet và thi t bế ị di động đã làm thay đổi cuộc sống

của con ngƣời, đồ ời cũng làm thay đổi “môi trƣờng sinh thái” của các phƣơng ng th

tiện truyền thông, khi n cách th c t ch c cế ứ ổ ứ ủa các phƣơng tiện truy n thông m i và ề ớ

cũ có nhiều thay đổ thay đổ ức và phƣơng thứi. Sự i về hình th c truyền thông mới

khiến cách thức hợp nhất và tái tạo n i dung truyộ ền thông ngày càng tr nên khó ở

khăn hơn. Đặ ệt, các phƣơng tiệ ới đã phá bỏ “biên giớ ứng” vềc bi n truyền thông m i c

không gian, th i gian cờ ủa các phƣơng tiệ ại đơn n truyền thông truyền thống vốn tồn t

lẻ trƣớc đây nhƣ: Báo in, Phát thanh và truy n hình. ề

Do đó, trong môi trƣờ tác độ ủa các phƣơng tiệng hội tụ truyền thông, sự ng c n

truyền thông m i n cho n truyớ đã khiế các phƣơng tiệ ền thông truy n th ng luôn ph i ề ố ả

đố ặi m t với nh ng thách thữ ức chƣa từng có mong để giữ lại "tính m ng" c a mình. ạ ủ

Theo Martin Emmer (2013) cho r ng: Internet là m t th gi i r ng l n t n t i ằ ộ ế ớ ộ ớ ồ ạ

bên c nh th giạ ế ới th c, nó là tác nhân t n truy n thông m i mà ự ạo ra các phƣơng tiệ ề ớ ở

đó công chúng truy n thông có th tiề ể ến hành mọi hoạt động nhƣ bên ngoài đời sống

thực.

Ở Việ ệ ất Nam hi n nay có r t nhiều các cơ báo chí truyền thông đang trong quá

trình nh hình, xây d ng phát tri ng h i t truy ài Phát đị ự ển theo xu hƣớ ộ ụ ền thông nhƣ: Đ

thanh và truy n hình c p t nh, các toàn soề ấ ỉ ạn báo in, … Tuy nhiên bên cạnh đó cũng

đã có các cơ quan báo chí truyền thông đã kiện toàn tổ chức mô hình hội tụ truyền

thông nhƣ: Trung tâm truyền thông tỉnh Qu ng Ninh, Thông t n xã Vi t Nam, Toàn ả ấ ệ

soạn báo điệ Vietnamnet, VietnamPlus, Dantri, Vnexpress,…n tử

1.5.1.4. S dử ụ ạng m ng xã h i là kênh qu ng bá thông tinộ ả , tương tác với công chúng

Sự phát tri n c a công ngh s n truy n thông m i ể ủ ệ ố đã sản sinh các phƣơng tiệ ề ớ

mà ph i k n m ng xã h i hay truy n thông xã h i. M ng xã htrong đó ả ể đế ạ ộ ề ộ ạ ội đã, đang

và ngày càng có ch ng trong cu c s ng ngày c i. Nhi i ỗ đứ ộ ống thƣờ ủa con ngƣờ ều ngƣờ

sẽ coi m ng xã h t "thành viên" ạ ội nhƣ mộ trong gia đình mà không thể “không gặp”

hàng ngày.

Mạng xã h i là m t công c kộ ộ ụ ết n i, chia số ẻ nhanh và dễ dàng bất cứ n i dung ộ

nào, b t c khi nào. Bên c ng xã h i còn có s c mấ ứ ở đâu, ạnh đó mạ ộ ứ ạ ớnh to l n, có th ể

tạo nên những thay đổi tích c c, không ch ph m vi cá nhân mà còn c khu v c ự ỉ ở ạ ả ở ự

và th gi i. Theo Datareportal (2021) th n tháng 01/2021, có 4,2 t ế ớ ống kê, tính đế ỉ

ngƣờ ế ử ạ ếi trên th giới s dụng m ng xã hội (chi m 53,6% dân s ). T Vi t ố rong đó, ở ệ

Nam có 72 tri i (chi m 73,7% dân s ) ng 7 triệu ngƣờ ế ố tă ệu ngƣời so với cùng kỳ năm

2020. y có th th y, s i s d ng m ng xã h i ngày càng Nhƣ vậ ể ấ ố lƣợng ngƣờ ử ụ ạ ộ đông

đảo.

Hình 1.6. Thống kê số người sử dụ ạng m ng xã h i trên th gi i và Vi t Nam ộ ế ớ ệ

tháng 01/2021. Ngu n:ồ https://datareportal.com/reports/digital-2021

Nắm b c th hi u cắt đƣợ ị ế ủa công chúng, các cơ quan báo chí truyền thông đã

tóm l n i dài cánh tay c a mình b ng cách s d ng m ng xã h i là ấy cơ hội này để ố ủ ằ ử ụ ạ ộ

một kênh thông tin. ng xã h i Qua các chƣơng trình tƣơng tác, liên kết đính kèm, mạ ộ

đã giúp báo chí truyền thông có thêm nh ng tr i nghi m m i trên n n tữ ả ệ ớ ề ảng độc đáo.

Các tin bài đƣợc đăng tải, chia sẻ trên mạng xã h ti p c n thêm công ội là cơ hội để ế ậ

chúng, t o d ng và duy trì uy tín c a tác gi , tòa so n. ạ ự ủ ả ạ

T uyất cả các cơ quan báo chí tr ền thông đều quảng bá nội dung thông tin trên

mạng xã, họ thực hiện chi c nhến lƣợ ằm khai thác mạng xã hội để thu hút, gia tăng

ngƣờ ậ ạ ậi truy c p bằng cách t o l p các trang fanpage, t o tài kho n YouTube, ạ ả

TikTok,… đăng tả ận đƣợ ệu lƣợchủ động i thông tin và nh c hàng tri t theo dõi. Khi

một thông tin m i, h sớ ọ ẽ ti i trên mến hành đăng tả ạng xã h c tiên, th i gian sau ội trƣớ ờ

đó sẽ hoàn thi i. ện để đăng tả

Hình 1.7. Fanpage c a mủ ột số các cơ quan báo chí truyền thông tại Việt Nam

thu hút đượ ệu ngườc hàng tri i theo dõi

Nguồn: https://www.facebook.com/VTVtoiyeu;https://www.facebook.com/thanhnien;

Ngoài ra, nhi u công chúng c, xem các thông tin trên ề có thói quen sau khi đọ

này trên m ng xã h i th y hay, h p d n h s nhanh chóng chia s ti p trên trang cá ạ ộ ấ ấ ẫ ọ ẽ ẻ ế

nhân c a mình ho c trên các h i nhóm (group). Vì v y, thông tin s c bi n ủ ặ ộ ậ ẽ đƣợ ết đế

(tiếp cận) theo cấp s nhân i viố , đồng nghĩa vớ ệc s i truy cố lƣợt ngƣờ ập truy cập cũng

tăng lên.

Trên th gi i, các àn truy n thông l : Walt Disney (M ), ế ớ cơ quan, tập đo ề ớn nhƣ ỹ

Twenty-FirstCentury Fox, Inc (M ), CBS (M ), CNN, BBC, NewYork Time u có ỹ ỹ đề

những bƣớc đi quyế động đểt liệt chủ quảng bá nội dung trên mạng xã hội. Họ yêu

cầu các phóng viên c a mình ph i h i nh l ng nghe và t hi u biủ ả ộ ập để ắ ừ đó có sự ể ết hơn

về công chúng i t– ngƣờ ạo nên thƣơng hiệ ệt Nam, các cơ quan báo u cho họ. Tại Vi

chí truy m ngoài chi c này. Trên các website chính th c ền thông cũng không nằ ến lƣợ ứ

của cơ quan báo chí đã tích hợp thêm các công cụ hỗ tr c gi th c hi n các ho t ợ độ ả ự ệ ạ

động Like, Share bài báo mình v c lên mừa đọ ạng xã hội một cách d dàng. ễ

Hơn thế ữa, các cơ quan báo chí truyề n n thông còn có thể sử dụng mạng xã hội

để ế giao lƣu trực tuy n với công chúng, khi n s d ng l i vi c ế ự tƣơng tác không chỉ ừ ạ ở ệ

phản hồi thông tin đơn giản mà còn đi sâu vào cấp độ giao lƣu về ảm, tăng sự tình c

thân thi n, tệ ạo m i liên hố ệ khăn khít giữa cơ quan truyền thông và công chúng. Đổi

lại, công chúng sẽ tin yêu và sử d ng sụ ản phẩm truyền thông c ng th i ủa cơ quan, đồ ờ

tích c c tham gia vào quá trình s n xu t, truyự ả ấ ền phát n i dung thông tin. ộ

Các trang m ng xã h i c n thông m c dù không ph i là ạ ộ ủa cơ quan báo chí truyề ặ ả

trang website chính th i là m t kênh truy n thông m t cách hi u qu . Tuy ức nhƣng lạ ộ ề ộ ệ ả

nhiên chƣa đƣợ nhƣ các kênh báo chí truyềc quản lý một cách chặt chẽ n thông chính

thống, do vậy sẽ có rất nhiều nh u không hay có khững điề ả năng xảy ra nhƣ: bị làm

giả, mạo danh… Vì vậ ững quy địy, cần có nh nh, ch tài tế ừ các cơ quan quản lý nhà

nƣớc để các kênh truy n thông m i này ho ng mề ớ ạt độ ột cách hi u qu . ệ ả

1.5.2. Các l nh v c ĩ ự đời s ng xã h i ố ộ

1.5.2.1. Lĩnh vực giáo dục

Cu c cách m ng công nghi p l n th 4 ng m nh m tộ ạ ệ ầ ứ đã và đang tác độ ạ ẽ ới lĩnh

vực giáo d c và n s chuy n bi i l n trong hình thụ mang đế ự ể ến và thay đổ ớ ức, phƣơng

pháp d y và h c. Vi c ng d ng công ngh ạ ọ ệ ứ ụ ệ đa phƣơng tiện vào bài gi ng, ả đã và đang

đƣợc th c hi n h u h t tự ệ ở ầ ế ất c các b c hả ậ ọc trên th giế ới và trong đó có Việt Nam.

Với s d ng công c h c tphƣơng pháp ử ụ ụ ọ ập hi i ph c v cho quá trình d y ện đạ ụ ụ ạ

học ngày một nhi v t ch n d y h c, thi t b d y h c, d ng ều nhƣ: cơ sở ậ ất, phƣơng tiệ ạ ọ ế ị ạ ọ ụ

cụ h c tọ ập, tài liệu, h c liọ ệu m , tài nguyên ở ảo, ứng dụng thực tế ảo, Vi… ệc tích

hợp công ngh d a trên n n t i m y hệ ự ề ảng đổ ới phƣơng pháp dạ ọc thay cho d y h c ạ ọ

truyền th i sống đã mang lạ ự đổi m i mớ ạnh mẽ cho ngành giáo dục. M t trong nhộ ững

phần mềm ph bi n h tr viổ ế ỗ ợ ệc dạy và h Powerpoint, Pdf, .... ọc là chƣơng trình

Ngoài ra còn r t nhi u ph n m ELMS, UPM, Storyline, Lecture ấ ề ầ ềm khác nhƣ: Mona

market, … Trong phƣơng pháp học đa phƣơng tiện, từ lời nói, tai nghe và mắt th y ấ

giúp cho h c sinh, sinh viên hi u th u các n i dung bài gi ng c ọ ể ấ ộ ả nhanh hơn và trự

quan hơn.

Ứng d n công nghụng phƣơng tiệ ệ ạ vào d y h i mọc, hƣớng đến đổ ới phƣơng

pháp gi ng d y, h tr l n cho gi m b o ti t d ng, ả ạ ỗ ợ ớ ảng viên khi đả ả ế ạy đƣợc sinh độ

thu hiận tiện, chính xác. Giảng viên c giđƣợ ảm b t sớ ức ng lao độ nhƣng ệu quả dạy

học l i ạ đƣợc nâng cao. Còn v i h n công ngh t o s h ng thú ới ngƣờ ọc, phƣơng tiệ ệ ạ ự ứ

tham gia vào quá trình h c t i h c d dàng i ki n th c m y ọ ập, ngƣờ ọ ễ lĩnh hộ ế ứ ột cách đầ

đủ ệ ấ ọ ế, toàn di n nh t. Giúp ngƣời học không còn sợ, chán ghét cách h c vi t, thay vào

đó là sự tăng cƣờ say mê, tìm tòi, học hỏi, nhiệt tình trong học tập, ng trí nhớ, thỏa

sức sáng t o, hình thành và rèn luyạ ện các kĩ năng, kĩ xảo, cung cấp thêm kiến thức,

kinh nghi m tr c tiệ ự ếp liên quan đến th c tiự ễn xã hội và môi trƣờng sống.

Từ cu n nay (2021), ối năm 2019 đế bệnh viêm ph i c p - Covid 19 ổ ấ lan r ng trên ộ

thế gi i, khiớ ến cho ho ng giáo d o bạt độ ục đào tạ ị ảnh hƣởng. Trƣớc tình hình phức

tạp c a dủ ịch bệnh và nắm b ng thắt xu hƣớ ời đạ cơ sở ục đãi, các giáo d chuyển sang

hình th c d y h c tr c tuy o t xa (E-learning) m b c ứ ạ ọ ự ến, đào tạ ừ nhƣng vẫn đả ảo đƣợ

chất lƣợ đào tạng và thời gian o. Với việc sử dụng công cụ dạy và học thông quá máy

tính, điện thoại thông minh k t n i Internetế ố , ngƣờ ọc đã đƣợi h c ti p c n n i dung h c ế ậ ộ ọ

tập m ng bột cách sinh độ ằng nhi n tr : Hình ều phƣơng tiệ ực quan nhƣ ảnh, video,

audio và các hoạt động tƣơng tác… đó, ra cho ngƣờTừ tạo i học sự chủ động, h ng ứ

thú b ỏ đi cảm giác đối phó với môn h c. ọ

Hiện nay, phƣơng pháp gi ục đa phƣơngáo d tiện không chỉ đƣợc phát huy tối

ƣu trong dạy và học ngoại ngữ ở Việt Nam mà còn ứng dụng trong tất cả các môn

học: Toán, V c, L ch s , a lý, Khoa h c, V i h v a ăn họ ị ử Đị ọ ật lý…Ngƣờ ọc cũng có thể ừ

học v ng chính các s n ph m truy n thôn n trên Internet. Có ừa chơi bằ ả ẩ ề g đa phƣơng tiệ

hàng trăm các website, ứ ềm hƣớ ập, ngƣờng dụng phần m ng về học t i học tham gia

vào các d c thi t k , khi n h ự án tƣơng tác đƣợ ế ế thành các câu đố, trò chơi thú vị ế ọ

không c m th ng, áp l c, các ph n m m h tr d y và h c tr c tuy n. Ví ả ấy căng thẳ ự ầ ề ỗ ợ ạ ọ ự ế

dụ nhƣ: website violympic.vn t ch c các cu c thi gi i toán, tổ ứ ộ ả ập làm văn trên mạng

dành cho các h c sinh t l n l p 9; website ioe.vn t ch c các cu c thi ti ng ọ ừ ớp 1 đế ớ ổ ứ ộ ế

anh cho h c sinh t l p n h t 12; các ph n m m h c toán cho tr e u ọ ừ ớ 3 đế ế ầ ề ọ ẻ m nhƣ: Đậ

lém, HocTot, PhotoMath, Maths Solver, Socratic…; phần học tiếng anh bằng hoạt

hình: Momkey Junior, Lingokids, Dualingo…; các phần mềm hỗ trợ dạy trực tuyến

nhƣ: Zoom Meeting, Microsoft Teams, Edubit.vn, Skype, Hangouts meet…

Hình 1.8 - Mộ ốt s các ph n mầ ềm để dạy, học trực tuy n ế

Nguồn: https://voip24h.vn/; https://www.office365vietnam.info/,

http://thtantrieu.edu.vn/; https://vi.duolingo.com/mobile

Ứng dụ ụng truyền thông n trong giáo dđa phƣơng tiệ c còn khi i hến cho ngƣờ ọc

không b h n ch b i không gian, kho ng cách, h có th h c b t k t c ị ạ ế ở ả ọ ể ọ ở ấ ỳ đâu, bấ ứ

khi nào, t o nên m t ạ ộ môi trƣờng h c t p ọ ậ đa dạng, thỏa mãn nhu c u t h c, tầ ự ọ ự nghiên

cứu c a mủ ỗi ngƣời.

1.5.2.2. Lĩnh vực y tế

Ngày nay, công ngh truy n ệ ền thông đa phƣơng tiệ trong đó có thực tế ảo v i ớ

việc mô phỏng hình ảnh 3D c đã đƣợ ứng dụng rộng rãi trong các chuyên ngành y

khoa khác nhau. Bao g m các li u pháp tâm lý, ph c h i ch c hành k ồ ệ ụ ồ ức năng, thự ỹ

năng, phẫu thuật, nha khoa…

Việc sử dụng thực tế ả o trong ph u thu t ẫ ậ trƣớc đây không đƣợc đánh giá

cao. Nhƣng hiện tại, việc ứng dụng công nghệ này giúp tiến hành các thủ thu t xâm ậ

lấn m t cách chính xác. Các ho ng thuộ ạt độ nhƣ: thủ ật xâm lấn thực sự đƣợc thực

hiện b i m i sở ột robot, dƣớ ự điều khiển b i m u thu t, c c kh e ở ột bác sĩ phẫ ậ hăm sóc sứ ỏ

dựa trên th c tự ế ảo cho phép bác sĩ phẫu thu t nhìn th y m i th , s d ng mậ ấ ọ ứ ử ụ ột thi t ế

bị nh nh ngay l p t c và th c hi n chính ỏ cho phép “nhìn thấy”, đƣa ra quyết đị ậ ứ ự ệ

xác. a, thi t b u ch nh áp su s d ng trong khi v n Hơn nữ ế ị cho phép điề ỉ ất để ử ụ ậ

hành. Điều này giúp ph u thu t viên th c hi n các ho ng tinh vi v i ít rẫ ậ ự ệ ạt độ ớ ủi ro hơn

cho ngƣời b nh. ệ

Ngoài ra thực tế ảo còn có khả năng giúp ngƣời bệnh giảm cảm giác đau. Ví dụ

nhƣ trong quá trình phục hồi chức năng sau chấn thƣơng và bỏng nặng, ngƣời

bệnh luôn luôn kéo dài. phải trải qua cảm giác đau đớn Để giảm thiểu các cơn đau,

đặc biệt là trong quá trình thay băng, băng bó, bác sĩ có thể kê các liều thuốc giảm

đau. Điều này có thể làm cho các thao tác dễ chịu hơn. Nhƣng chăm sóc sức khỏe

thực tế ảo thì có thể đem lại nhiều hơn thế. Không giống nhƣ thuốc giảm đau, nó có

thể ảnh hƣởng đến sức khỏe của ngƣời bệnh, thực tế ảo hoàn toàn an toàn và có tác

động tích cực đến tâm lý của ngƣời bệ Ngƣời bệnh phải đeo tai nghe có mắt kính, nh.

thực tế ảo sẽ mang đến cho họ một thế giới hoàn toàn khác. Ngƣời bệnh sẽ thích thú

khi tham quan cảnh vật nhƣ xem Đỉnh núi tuyết, hồ trên núi, đền cổ Ứng dụng : , ...

thực tế ảo hoạt động nhƣ một tác nhân phân tâm. Ngƣời bệnh có thể tập trung vào

việc tham quan chứ không phải là nỗi đau. Do đó, cảm giác đau thấp hơn nhiều sẽ

mà không gây hại cho sức khỏe.

Hình 1.9 - Sử dụng thực tế ảo trong phẫu thuật y học.

Nguồn: https://tourzy.vn/chia-se/thuc-te-ao-trong-y-te

1.5.2.3. Lĩnh vực du lịch

Phát triển ngành du lịch là một trong những định hƣớng phát triển không chỉ

của Việt Nam mà còn là định hƣớng phát triển của các nƣớc có nền công nghiệp nhẹ.

Phát triển du lịch đồng nghĩa với việc quảng bá hình ảnh quốc gia tới bạn bè quốc tế.

Hoạt động quảng cáo nhằm khách và nâng cao sự cạnh tranh. Để đẩy thu hút du

mạnh phát triển du lịch đòi hỏi ứng dụng các phƣơng tiện truyền thông trong hoạt

động truyền thông yếu tố quyết định tới của ngành công nghiệp không là thành công

khói này.

Trên Internet nói chung và truy n nói riêng có nhi u ền thông đa phƣơng tiệ đã ề

các website qu ng bá du l ch m t cách bài b n, ả ị ộ ả xây d ng các chuyên trang, chuyên ự

mục, chuyên đề ản tin, thƣờ, b ng xuyên tuyên truyền, phổ biến, nâng cao nhận thức

và ki n th c v phát tri n du l ch; tuyên truy n v các lo i hình du l a ế ứ ề ể ị ề ề ạ ịch đặc trƣng củ

Việt Nam nhƣ: du lị ịch văn hóa lịch di sản, du l ch sử, du lịch biển, du lịch nghỉ

dƣỡ ề ấ ẩ ị ấ ẩ ấng, du lịch sinh thái…; nhi u các n ph m du l ch bao gồm n ph m in và n

phẩm điện tử dịch nhiều thứ tiếng; sản xu t c phim, các phóng s , video clip ấ các thƣớ ự

cung c p hình nh tr c quan, s ng và d thu hút s qấ ả ự ống độ ễ ự uan tâm c a khách du l ch; ủ ị

truyền thông du lịch trên các công c tìm ki ng hình ụ ếm google, tăng cƣờ ảnh và tốc

độ ể ị hi n th nhanh nh t c n Vi t Nam trên công c tìm ki m nh m qu ng bá ấ ủa điểm đế ệ ụ ế ằ ả

về thƣơng hiệu du lịch Vi t Nam mệ ột cách hi u qu nh t. ệ ả ấ

Ngày nay v i Big Data (D li u l n), Internet of Things (V n v t k t n i), ớ ữ ệ ớ ạ ậ ế ố

Artificial Intelligence (Trí tu nhân t o), s ng mệ ạ ẽ tác độ ạnh m t i tr i nghi m du l ch ẽ ớ ả ệ ị

của khách hàng, cũng nhƣ chiến lƣợc marketing của công ty du lịch. Vì vậy, việc sử

dụng và ng d ng m ng xã hứ ụ ạ ội Facebook, Instagram, Twitter, YouTube và các n n ề

tảng trực tuy tiến khác để ếp cận khách hàng và nh n hận đánh giá phả ồi cũng là một

trong nh p y m nh s phát tri n c a ngành du l ch ững phƣơng pháp thích hợ để đẩ ạ ự ể ủ ị

cũng nhƣ thu hút khách hàng tiềm năng.

1.5.2.4. Lĩnh vực giải trí

Từ khi truy n xuền thông đa phƣơng tiệ ất hiện, giải trí t n rên các phƣơng tiệ

truyền thông đại chúng khác d n b i k n là các ầ ị “quay lƣng” mà trong đó phả ể đế

chƣơng trình giải trí trên truyền hình. S h p d n cự ấ ẫ ủa truyền thông đa phƣơng tiện đã

kéo cho công chúng v phía mình, l a m n gi i trí m i h p d ng ề ự ột phƣơng tiệ ả ớ ấ ẫn, đa dạ

và ch ủ động hơn.

Sự độc đáo, sống động trong chuyển tải hình ảnh, âm thanh và các yếu tố đa

phƣơng tiện, làm cho công chúng c m th y th a mãn nhu c u gi i trí c c ả ấ ỏ ầ ả ủa mình. Đặ

biệt là sự xuất hiện c a các mủ ạng xã h ng th giội đã thay đổi tƣ duy hƣở ụ ải trí c a ủ

công chúng so v i k t n i Internet, công chúng ch ng, l a ch n và ới trƣớc đây. Vớ ế ố ủ độ ự ọ

tiếp nhận nh ng n i dung gi i trí phù h p v i nhu c u cữ ộ ả ợ ớ ầ ủa cá nhân.

Trên m ng xã h i dùng ch c t tài kho n là có th tham gia ạ ội, ngƣờ ỉ ần đăng ký mộ ả ể

vào m i gi i trí r ng kh p, liên k t toàn c i dùng có th nghe nh c, ạng lƣớ ả ộ ắ ế ầu. Ngƣờ ể ạ

xem phim mi n t tr c tuy n trong kho d li u m v i ễn phí, chơi các trò chơi điệ ử ự ế ữ ệ ở ớ

nhiều thể lo ng. Chại đa dạ ắc chắn trong lịch sử văn minh loài ngƣời, chƣa bao giờ

công chúng lại đƣợc giải trí d dàng, thu n ti n và thoễ ậ ệ ải mái nhƣ hiện nay.

Bên cạnh đó, công chúng củ ền thông đa phƣơng tiệa truy n không chỉ đƣợc chủ

độ ự ả ểng l a ch c giọn phƣơng thứ i trí của mình mà còn có th trở thành nh i ững ngƣờ

sáng t o n i dung gi thu hút nh ng công chúng khác và mang l i thu nh p t ạ ộ ải trí để ữ ạ ậ ừ

đây. Lý giải cho điều này chính là sự xuất hiện của các blogger, youTuber n i ti ng ổ ế

nhƣ ấ: Tr n Thành, Vlog 1977,… đã tạo sức hút giải trí cho công chúng b ng các n i ằ ộ

dung phong phú v i phong cách th hi n tr trung, m i lớ ể ệ ẻ ớ ạ ậ ề. Chính vì v y có nhi u nhà

nghiên c u truy n thông cho r c gi i trí là con ng tr ng vàng c a ứ ề ằng lĩnh vự ả ỗng đẻ ứ ủ

truyền thông mạng xã h i nói riêng và truy n nói chung. Sộ ền thông đa phƣơng tiệ ự

biến đổi này đã tạ ựu cho lĩnh vự ải trí nhƣng cũo ra những thành t c gi ng là thách thức

lớn đố ới các cơ quan báo chí truyề ống đang hoạt động trong lĩnh vựi v n th c giải trí.

Hình 1.10. Kênh YouTube gi i trí ả

Nguồn: https://www.youtube.com/watch?v=pBJB_LL_lSo

1.5.2.5. Lĩnh vực dịch vụ Thương mại-

Sự phát triển của công nghệ và truyền thông đa phƣơng tiện đã khiến cho hoạt

động thƣơng mại trở nên sôi động hơn bao giờ hết. Các sản phẩm đƣợc quảng bá tới

khách hàng một cách sinh động bằng nhiều phƣơng tiện: Video trực tiếp

(livestream), đồ họa, catalogue, hình ảnh, flash quảng c trên mạng xã hộiáo,… , trang

website và đặc biệt là sự ra đời của các sàn thƣơng mại điện tử. Nhờ có chiến lƣợc

truyền thông phù hợp mà bài toán lợi nhuận, thƣơng hiệu công ty đƣợc giải mã một

cách thoả đáng, lấy yếu tố con ngƣời và chất lƣợng sản phẩm, dịch vụ làm trọng.

Ông Trần Tuấn Anh – Giám đốc điều hành sàn thƣơng mại điện tử Shopee đã

từng chia sẻ trên kênh brandcom.vn: Riêng tỉ trọng đầu tƣ về kênh truyền thông

digital là chiến lƣợc rất trọng yếu của Shopee Việt Nam. Khách hàng của công ty là

ngƣời trẻ vì thế việc đầu tƣ này chiếm tỉ trọng rất lớn với ngân sách của marketing.

Dùng thuật ngữ Always on for digital advertising (luôn luôn tập trung vào quảng cáo

kỹ thuật số). Khách hàng ngày nay càng thông minh, đầu tiên họ tìm kiếm trên

Google, 65% khách hàng tìm kiếm thông tin trên mạng trƣớc khi mua hàng. Do đó,

công ty luôn mở những phƣơng thức tìm kiếm để khách hàng có thể dễ tìm.

Chúng tôi vào Vi i bi n. Thách th c v i ệt Nam tháng 8.2016, nên ít ngƣờ ết đế ứ ớ

một startup nhƣ Shopee ở Việt Nam là làm sao để vào thị trƣờng nhanh nhất và kinh

tế nh c tiất. Phƣơng thứ ếp cận hợp lý nhất là nh i ắm vào nhóm khách hàng đã quen vớ

thƣơng mại điện tử. Qua phân tích, mua bán trên Facebook hay các m ng xã h i t i ạ ộ ạ

Việt Nam rất nhiều, chứng t nhu c u mua bán tr c tuy n trên m ng xã h i khá cao ỏ ầ ự ế ạ ộ

nhƣng chƣa có đơn vị ắt đúng nhu cầu để đáp ứ b ng. Chúng tôi chọn giải pháp thu hộ

tiền và miễn phí vận chuyển v l n nhới nhóm đối tƣợng này, do đó là hai vấn đề ớ ất

mà ngƣời bán đang phải đố ạnh đó, chúng tôi tạ tƣơng i mặt. Bên c o ra các công cụ

tác, bình lu i bán có th lan truy n thông tin v i trên ận để ngƣờ ể ề ề các tính năng mớ

Shopee. Nh v có khách hàng m i c a chúng tôi r t th p. Trong hai ờ ậy, chi phí để ớ ủ ấ ấ

năm đầ ập trung làm marketing trên digital nhƣ vậy. Mãi đếu, chúng tôi chỉ t n gần

đây, chúng tôi mới làm các video quảng bá (TVC), v MTP làm hình ới Sơn Tùng –

mẫu quảng bá. Clip qu ng bá cả ủa Sơn Tùng cho Shopee có hơn 108 triệu lƣợt xem.

Là ngƣờ ụng trên di động trong 18 tháng đầi mới, nên chúng tôi chọn ứng d u, dễ

nhìn, dễ xem, đáp ứng đúng thị hi u cế ủa ngƣời dùng đang sử ụng điệ ại di độ d n tho ng

ngày m t nhi phân b u, chúng tôi làm ti p th tr c tuy n 100%. ộ ều hơn. Xét về ổ cơ cấ ế ị ự ế

Giờ đây, để trở thành chủ nhân của một shop thời trang online, một trang thông

tin điệ ội … thật đơn giản tử, hay một nhà truyền thông nổi tiếng trên mạng xã h n.

Chỉ v n thoới vài thao tác đơn giản trên máy tính hay trên điệ ại di dộng là mong

muốn thành hiấy đã trở ện th c. V i các ph n m m công nghự ớ ầ ề ệ nhƣ Facebook, Zalo,

Intasgram, shopee, lazada, công chúng có th i và c p nh t thông tin Tiki… ể đăng tả ậ ậ

về s n ph m ti p c y m nh các hoả ẩ để ế ận khách hàng và đẩ ạ ạt động tƣơng tác, chăm sóc

khách hàng. Chƣa bao giờ ạt độ ịch thƣơng mạ ho ng giao d i trực tuy n phát triế ển nhƣ

ngày nay. Ch c n ng i nhà cùng v i thi t b ng k t n i Internet là khách hàng ỉ ầ ồ ở ớ ế ị di độ ế ố

đã có thể mua b t k sấ ỳ ả ẩn ph m mong mu n. ố

Hình 1.11. Kinh doanh thương mại điện tử

Nguồn: https://tapchitaichinh.vn/tai-chinh-kinh-doanh/

Thấy đƣợ ền thông đa phƣơng tiệc sức mạnh của truy n nên các cá nhân, các

công ty đề thƣơng mạu xúc tiến dịch vụ - i nhằm quảng cáo, tiếp thị các sản phẩm

kinh doanh trên n n t ng s y m nh phát tri n trên các m ng xã hề ả ố, trong đó đẩ ạ ể ạ ội. Đây

là “mảnh đấ ỡ” để ẩm, thƣơng hiệt màu m sản ph u tiếp cận tới khách hàng một cách

nhanh chóng, ti n l i và hi u qu nh t mà không m t chi phí ho c ch v i chi phí ệ ợ ệ ả ấ ấ ặ ỉ ớ

thấp.

CÂU HỎI ÔN T P Ậ

1. Trình bày khái ni m truyệ ền thông đa phƣơng tiện?

2. So sánh ƣu điểm, nhƣợc điể ền thông đa phƣơng tiệm truy n với truyền thông

đại chúng.

3. L ấy ví d và phân tích ụ ứng dụng c a truy n trong xã ủ ền thông đa phƣơng tiệ

hội?

CHƢƠNG 2. ĐẶC TRƢNG TRUYỀN THÔNG

ĐA PHƢƠNG TIỆN

Mục tiêu chương:

Chương hai đặc trưng ền thông đa phương tiện, giúp ngườtrình bày truy i học

nhận di n chuyện được các phương tiệ ển t i thông tin trên truyả ền thông đa phương

ti tiện và nh ng m cữ ưu điể ủa truyền thông tin đa phương ện so với các lo i hình ạ

truyền thông truy n th ng. T ề ố ừ đó, vận dụng vào th c tiự ễn để phân tích, đánh giá hiệ u

quả của các s n ph m truyả ẩ ền thông đa phương tiện.

2.1. Các phƣơng tiện chuy n t i ể ả

Đúc kế ền thông đa phƣơng t từ thực tiễn cho thấy, bất kỳ một sản phẩm truy

tiện nào cũng luôn đƣợ các phƣơng tiệc tích hợp ít nhất 2 trong số n chuyển tải sau:

văn bả ảnh tĩnh (still image), hình ảnh động (animation), đồn (text), hình họa

(infographic), âm thanh (audio), video và các chƣơng trình tƣơng tác (interactive

program) - phƣơng tiện tích h p sợ ẵn có c a truyủ ền thông đa phƣơng tiện.

2.1.1. Văn bản (text)

Đây là yế ếu đốu tố không thể thi i với bất cứ một tác phẩm, sản phẩm truyền

thông đa phƣơng tiệ nói đây là mộn, thậm chí có thể t trong những thành tố chính

chiếm diện tích l n nhớ ất trong đó.

Văn bả ức năng ải đầy đủn có ch truyền t và trọn vẹn nội dung thông tin của tác

phẩm. Đa phần văn bản là phƣơng tiệ dùng đển chính thể hiện nội dung. Ngoài ra,

văn bả ảnh tĩnh, đồ … để tăng tính n còn kết hợp với hình họa, video, audio, video

hấp d n, chân th c, khách quan cẫ ự ủa thông tin. Bên c c dùng ạnh đó, văn bản còn đƣợ

để chú thích, b tr , làm rõ nổ ợ ội dung thông tin cho các đoạ ảnh, đồn video, hình họa.

Hình 2.1. Văn bản th hi n n i dung chính trong s n ph m truy ể ệ ộ ả ẩ ền thông đa phương

Nguồn: http://www.hvpnvn.edu.vn/

Hình 2.2. Văn bản dùng để chú thích, b trổ ợ làm rõ cho hình nh, video. ả

Ngu n: http://www.hvpnvn.edu.vn/ ồ

Bên c n còn có m t s c m nh trong t thân vạnh đó, văn bả ộ ứ ạ ự ốn có đó là cách

biểu hiện kiểu chữ, kích c chỡ ữ, màu sắc ch u này p dữ,… Điề làm tăng tính hấ ẫn c a ủ

văn bả ẩm thƣờng đồn. Kiểu chữ dùng trong một tác ph ng nhất, thông dụng (Time

New Roman, Arial, Cambria…) và có sẵn trong máy tính trên bất cứ hệ điều hành,

đả ả ểm b o cho công chúng có th xem đƣợ ội dung văn bảc n n trên b t c thi t b nào ấ ứ ế ị

(máy tính, ipad, điện tho i di dạ ộng…). Cỡ ch c s d ng ữ trong văn bản đƣợ ử ụng đa dạ

vừa t o ra s chú ý cạ ự ủa công chúng, v a nh m phân bi t các thành ph n trong n i ừ ằ ệ ầ ộ

dung c a m t tác ph m truyủ ộ ẩ ền thông đa phƣơng tiện nhƣ: Tít, mào đầu, chính văn,

chú thích c s d ng ki u ch , c ch trong t n, n i dung ảnh… Tuy nhiên, việ ử ụ ể ữ ỡ ữ ừng đoạ ộ

tác ph m ra sao còn ph thuẩ ụ ộc vào ý đồ của nhà thiết kế, tác giả tính toán sao cho tác

phẩm đạt hiệu qu truyả ền thông t t nh t. ố ấ

Hình 2.3. Ki u ch , màu ch c th hiể ữ ữ đượ ể ện đa dạng trong s n ph m truy n thông ả ẩ ề

đa phương tiện. Nguồn: https://www.phunuonline.com.vn/

2.1.2. Hình ảnh tĩnh (still image)

Đây là ảnh tĩnh đƣợ hình chụp và hình họa. Hình c dùng nhiều trong các tác

phẩm truy n. Hình ền thông đa phƣơng tiệ ảnh tĩnh là chụp lại một lát cắt của sự vật,

sự ki n, hi i trong m t kho nh kh c nh nh. M t b c c ệ ện tƣợng, con ngƣờ ộ ả ắ ất đị ộ ứ ảnh đƣợ

chụp đúng khoảnh khắc sẽ lột tả đƣợc c m xúc, thông tin quan trả ọng, có giá trị đôi

khi b ng nghìn l i nói. Th c tằ ờ ự ế việc tiếp nhận thông tin qua ảnh sẽ giúp công chúng

nhanh chóng n m b t thông tin m t cách d dàng và h p d n. Ch ắ ắ ộ ễ ấ ẫn hơn qua văn bả ỉ

cần lƣớ ảnh đi kèm t xem những bức với n, n nào văn bả công chúng đã phầ tƣ duy

đƣợc nội dung bài vi t. T s quy nh d ng l c chi ti t thông tin hay ế ừ đó, họ ẽ ết đị ừ ại để đọ ế

lƣớt qua để lựa chọn bài vi t khác.ế

Ảnh tĩnh trên truyền thông đa hƣơng tiệ đứng độ ặc cũng có p n có thể c lập ho

thể kết hợp v i các yớ ếu t khác, ho ng dố ặc đƣợc dùng để làm đƣờ ẫn vào các phần n i ộ

dung khác. Bên cạnh đó, ảnh không ch là y u t c c a thông ỉ ế ố làm tăng tính xác thự ủ

tin mà còn là m giúp một “công cụ” ắt ngƣời đọc đƣợ ngơi, thoải mái hơn khi c nghỉ

tiếp nhận những tác phẩm có n i dung dàiộ . Vi c b trí nh ng b c nh xen k gi a ệ ố ữ ứ ả ẽ ữ

các n i dung bộ ằng văn bản hay video, đồ họa, làm cho công chúng c m th y linh … ả ấ

hoạt khi ti p nh n thông tin. ế ậ

Hình 2.4. - M t s hình ộ ố ảnh tĩnh dùng đan xen cùng văn bản trong tác ph m truy n ẩ ề

thông đa phương tiện. Ngu n: http://www.hvpnvn.edu.vn/ ồ

Thông thƣờ ng lƣợ ảnh đƣợ ền thông đa ng du ng c sử dụng trong tác phẩm truy

phƣơng tiệ ục đến vài trăm Kb, kích thƣớc vài trăm pixels. Dung lƣợn từ vài ch ng

này phù h p v i vi c truy n t i và trình chiợ ớ ệ ề ả ếu trên môi trƣờ , đả ảo động Internet m b

hiển thị ảnh nhanh v i ch ng t i t t. Tuy nhiên, tùy theo tính chớ ất lƣợ ƣơng đố ố ất, thông

tin chuy n t i mà m t s nh trong tác ph m truy n có dung ể ả ộ ố ả ẩ ền thông đa phƣơng tiệ

lƣợng lên tớ ới hàng Mb c lvà kích thƣớ n hàng nghìn pixels. Nh nh d ng nh ững đị ạ ả

này là GIF (Graphics Interchanger Format), PNG và JPEG (Joint Photographic

Expert Group). H u h i m i b c u có l i chú thích nh ng thông tin liên ầ ết dƣớ ỗ ứ ảnh đề ờ ữ

quan tr c ti p ho c gián ti p xu t hiự ế ặ ế ấ ện phía trƣớc (trên đầu) hoặc phía dƣới ảnh.

2.1.3. Hình ảnh động (animation)

Bản chất c a hình ng chính là hình c s dủ ảnh độ ảnh tĩnh đƣợ ử ụng k thuỹ ật tạo

thành chuyển động cơ họ có nghĩa là tạc, o thành trình diễn ảnh (slideshow) và ho t ạ

họa (animation).

Trình di n ễ ảnh: là hình th c trình di n c a t p h p các c s p x p ứ ễ ủ ậ ợ ảnh tĩnh đƣợ ắ ế

lại v c a tác giới nhau theo ý đồ ủ ả. K thu t viên dùng ph n m m x t o ra hi u ỹ ậ ầ ề ử lý để ạ ệ

ứng chuy ng ển độ ảnh, các hình nh s t ng hi n th n i ti p nhau trên màn hình ả ẽ ự độ ể ị ố ế

giao di n nh m di t nh ng n i dung thông tin c a tác ph m. Tùy theo thi t k ệ ằ ễn đạ ữ ộ ủ ẩ ế ế

của từng tác phẩm truy ng tiền thông đa phƣơ ện mà các slideshow ảnh, giao diện

trình di n khác nhau. ễ

Có th chia thành 03 lo i trình di n ể ạ ễ ảnh nhƣ sau:

Th tứ nhấ : Slideshow kế ợt h p cùng âm thanh (audioshow) và n. Vvăn bả ới cách

kết h p s d ng nh c n n l ng vào slideshow t o c m xúc thông qua các b c nh ợ ử ụ ạ ề ồ ạ ả ứ ả

trên n n nh c và xu t hi n chú thích ho c bình lu n b sung thông tin. ề ạ ấ ện văn bả ặ ậ ổ

Trong slideshow, m i b c c d ng l i m t kho ng th i gian, t u kiỗ ứ ảnh đƣợ ừ ạ ở ộ ả ờ ạo điề ện

để ả công chúng theo dõi kho nh kh ng ắc đó lâu hơn, kỹ hơn, sâu hơn. Từ đó, tác độ

lên nh n th c, cậ ứ ảm xúc c a công chúng t ủ ốt hơn.

Hình 2.5. Slideshow kết hợp cùng văn bản, nhạc nền trong tác ph m p nh t ẩ “Cậ ậ

thông tin v diề ễn bi n tình hình d ch Covid-19 ngày 14/7/2021 . ế ị ”

Ngu n: https://www.youtube.com/watch?v=B6BKfVkL9xw ồ

Thứ hai: Slideshow dùng k t h n, âm thanh l i bình cung c p ế ợp cùng văn bả ờ ấ

thông tin m cho n xu t hi n trên nh th ột cách đầy đủ ảnh. Đây là hình thức văn bả ấ ệ ả ể

hi Tện lại thông tin trong lời bình đã có. ừ đó, công chúng có th vể ừa nghe và vừa

đọ ạ ữc l i nh ng gì mà lời bình phát ra.

Hình 2.6 - Slideshow dùng k t hế ợp cùng văn bản, âm thanh l i bình trên kênh ờ

YouTube FBNC Vietnam ngày 26/6/2021.

Ngu n:ồ https://www.youtube.com/user/FBNCVietnam

Thứ ba: Slideshow ch k t h p cùng âm thanh l i bình. t h p ỉ ế ợ ờ Đây là cách kế ợ

thƣờ ặng g p nh t trong các tác phấ ẩm đa phƣơng tiện xu t hi n trên YouTube.ấ ệ

Hình 2.7. Slideshow ch k t h p cùng âm thanh l i bình trên kênh YouTube Báo ỉ ế ợ ờ

Tuổi trẻ ngày 15/7/2021. Ngu n: https://www.youtube.com/watch?v=X_xaDSiTn3I ồ

Hình ho t h a (animation): ạ ọ Đây là loạ ảnh đƣợi hình c tạo ra từ sự kết hợp

nhiều hình m thuảnh tĩnh trên góc độ ỹ ật (vẽ), giống v i nguyên lý làm phim hoớ ạt

hình. Ảnh động d ng ho t h a là nh ng nh c vạ ạ ọ ữ ả đƣợ ẽ riêng lẻ sau đó sử dụng kỹ thu t ậ

phần mềm công nghệ để chỉnh sửa, lắp ghép các chi tiết v i nhau trong tớ ừng bối

cảnh hoàn chỉnh, tạo nên sự chuy ng mển độ ềm mại và liền mạch v i tớ ốc độ cao nhƣ

một b phim. ộ

Hình 2.8. Hình ho t h a trong b phim ho t hình Gà l a chu t. ạ ọ ộ ạ ừ ộ

Nguồn: https://www.youtube.com/watch?v=azFOHNWPnhA

2.1.4. Đồ họa (Infographic)

Đồ ế ằ h c coi là m n trong các yọa đƣợ ột phƣơng tiệ u tố đa phƣơng tiện nh m

chuyển tải thông tin b thằng đồ ị, bi , bểu đồ ảng biểu, lƣợc đồ, sơ đồ, … bằng việc

thiết kế và trình bày m t cách khoa hộ ọc, sinh động, đồ ọa đã giúp công chúng h tiếp

nhận thông tin m t cách bao quát nhộ ất về n i dung p. Nói vộ thông điệ ề sự độc đáo

của thông tin đồ Hà Huy Phƣợ ận đị họa, tác giả ng (2000) nh nh: Với cách s d ng ử ụ

ngôn ng riêng bi t, kh t các chi ti t m t cách ữ ệ ả năng biểu đạ ế ộ hài hòa, độc đáo về nội

dung, ng n g n v hình th c, thông tin b h p ắ ọ ề ứ ằng đồ ọa đã giúp cho công chúng tiế

nhận thông tin nhanh, ng, d hiấn tƣợ ễ ểu, d nh m t cách có h th ng và khoa h c. ễ ớ ộ ệ ố ọ

Thông tin đồ họa là một s n ph m k t h p gi a báo chí, m thu t và công ngh . ả ẩ ế ợ ữ ỹ ậ ệ

Với cách trình bày ấn tƣợng và độc đáo, các thông tin đều đƣợc đơn giản hóa,

chắc hẳn công chúng sẽ cảm thấy h thông tin c trình bày b ng ứng thú hơn khi đƣợ ằ

những hình ảnh thú v . Công chúng không c n m t thị ầ ấ ời gian suy nghĩ mỗi khi đọc tài

liệu nhƣng vẫn có th n m b t thông tin chính xác v i Infographic. T t c thông tin ể ắ ắ ớ ấ ả

phức t c trình bày qua hàng nghìn trang giạp đƣợ ấy sẽ khi i xem nhàm chán ến ngƣờ

và lƣời đọc. Rất ít ngƣời kiên nh n ngẫ ồi hàng giờ đồ đểng hồ nghi n ng m h t các s ề ẫ ế ố

liệu trong đó nhƣng khi dùng Infographic, th i gian cờ ủ ọa h đƣợc ti t ki m khá nhi u. ế ệ ề

Ví d : Nhìn vào Infographic ụ dƣới đây, công chúng có thể nắm đƣợc toàn bộ

quy trình làm s l u c a h ổ đỏ ần đầ ủ ộ gia đình, cá nhân. Quy trình đƣợc khái quát thông

qua 5 bƣớc. Những thông tin nà c th hi n my đƣợ ể ệ ộ ọt ng n g n, khoa hắ ọ c, sinh động

giúp công chúng d hi u, d nh . T , công chúng s ng d ng trong th c ti n i ễ ể ễ ớ ừ đó ẽ ứ ụ ự ễ đờ

sống, qua đó thấy đƣợc hiệu qu truy n thông. ả ề

Hình 2.9 Infographic. Ngu n: https://hdmotion.vn/thiet-ke-infographic.html– ồ

Đồ ị ữ ạ ứ th cũng là một trong nh ng d ng th c của Infographic. Đây là thông tin phi

văn tự và đƣợ ền thông đa phƣơng c sử dụng nhiều trong báo chí, truy tiện. Đồ thị

biểu đạ ức đột m giá trị của nội dung thông tin m t cách tr c quan nh t. th xu t ộ ự ấ Đồ ị ấ

hiện nhiều trong n i dung thông tin v các c kinh t ng, th y ộ ề lĩnh vự ế, đô thị, môi trƣờ ủ

văn ệ ả ữ, i hi… đã đem lạ u qu tác động cao, giúp công chúng có đƣợc nh ng thông tin

khách quan, rõ ràng.

Hình 2.10 - Đồ ị ợ th đư c dùng trong tác ph m truyẩ ền thông đa phương tiện "Xu th ế

biến đổi lượng mưa tại tỉnh Lâm Đồng th i k t 1980 2018" - B n tin ờ ỳ ừ – ả

KHCN&HTQT Quý II năm 2020.

Nguồn: http://vnmha.gov.vn/ban-tin-quy-khcnhtqt-135/

Ngoài ra, biểu đồ cũng là một dạng Inforgraphic và xu t hi n v i t n su t l n, ấ ệ ớ ầ ấ ớ

giúp công chúng th c sấy đƣợ ự tƣơng quan giữ ệu hơn là việa các số li c phải ghi nhớ

các con s di n gi i dài dòng. ố ễ ả

Có m t s d ng bi hình c t (c t ngang, c t d c), bi ộ ố ạ ểu đồ nhƣ sau: Biểu đồ ộ ộ ộ ọ ểu đồ

hình tròn. M i d ng bi có nh c vào ỗ ạ ểu đồ ững ý nghĩa thông tin khác nhau. Tùy thuộ

mục đích thông tin mà nhà truyề ểu đồn thông lựa chọn dạng bi nào cho phù hợp

nhất.

Hình 2.11.

Infographic - B c tranh toàn c nh n n kinh t 86.000 t USD c a th giứ ả ề ế ỷ ủ ế ới.

Nguồn: https://andrews.edu.vn/

Hình 2.12. Infographic - M c sứ ống dân cư Việt Nam thay đổi như thế nào qua các

năm sử dụng bi c t ngang. Ngu n: http: vtv.vn ngày 8/6/2021. ểu đồ ộ ồ

Ngoài ra, b t trong nh ng hình th c t n t i c a Infographic. ản đồ cũng là mộ ữ ứ ồ ạ ủ

Bản đồ ền thông đa phƣơng tiệ ện dƣớ xuất hiện trên truy n đƣợc thể hi i 2 hình thức:

Bản đồ tĩnh và ản đồ b động.

Bản đồ tĩnh: Công chúng khi tiế ấy thông tin đƣợ p nhận sẽ th c hiện ra toàn bộ

trên trang. Ví d hình 2.13. ụ

Bản đồ động: Khi công chúng ti p nh n khu v c nào thì trên b n ế ận thông tin đế ự ả

đồ ẽ ị ự ỉ ằ ự ị s d ch chuy n khu v c thển đế ực đó. Việ c hi u chện này đƣợc điề nh b ng s d ch

chuyển c a thanh công c trên máy tính ho t lên, xu ng c a ủ ụ ặc hành động lƣớ ố ủ ngƣời

dùng trên màn hình c m ng c a thi t b t trong nh ng cách th ả ứ ủ ế ị di động. Đây là mộ ữ ể

hiện độc đáo mà hiện nay một số báo chí truy n thông th gi d ng. Ví d ề ế ới đang sử ụ ụ

hình 2.14.

Hình 2.13. Infogaphic - Bản đồ tĩnh.

Nguồn: https://cungcau.vn

Hình 2.14. Infograpfic - Bản đồ ển độ chuy ng.

Ngu n: ồ https://www.nytimes.com/newsgraphics/2013/10/13/russia/index.html

Hiện nay Infographic đã trở ành xu hƣớ ền thông đƣợ ều cơ quan th ng truy c nhi

báo chí truy n thông s dề ử ụng. Ngoài ra Infographic còn đƣợ ụng đểc sử d thể hiện

content qu ng cáo, b i dùng có nhu c n các n i dung ng n g n súc ả ởi ngƣờ ầu tìm đế ộ ắ ọ

tích và ch ng nhi u y u t m i m . M t khác, vi t web t nh ng thi t b di ứa đự ề ế ố ớ ẻ ặ ệc lƣớ ừ ữ ế ị

độ ế ả ữ ếng có màn hình nhỏ đã hạn ch kh năng đọc nh ng bài vi t, nội dung phân tích

chuyên sâu.

2.1.5. Âm thanh (Audio)

Bên c h m thanh ạnh các phƣơng tiện nhƣ: text, văn bản, đồ ọa,… thì â cũng là

một trong nh n quan tr ng trong hững phƣơng tiệ ọ ệ th n. Âm thanh ống đa phƣơng tiệ

bao g m các thành t : L i nói, tiồ ố ờ ếng động và âm nh c. Âm thanh có tác d ng tạ ụ ạo nên

sự gần gũi với công chúng b i có s xu t hi n cở ự ấ ệ ủa ti ng nói trong tác ph m. ế ẩ

Hiện nay, âm thanh sử d ng trên truy n tụ ền thông đa phƣơng tiệ ồn t i các ại dƣớ

hình th c sau: ứ

Chương trình phát thanh độc lập: Đây là các chƣơng trình phát thanh trên

website, YouTube, chƣơng trình phát thanh phát lạ các đài Phát thanh ện, đài i từ huy

Phát thanh - truy n hình cề ấp t nh. ỉ

Âm thanh đọ ợc đính kèm phía trên tác phẩ ứa văn c toàn bộ nội dung đư m ch

bản đầy đủ: V i d ng này, thay vì vi c tác ph m n thì gi ớ ạ ệc công chúng đọ ẩ qua văn bả ờ

đây họ ằng đị có thêm một lựa chọn là nghe toàn bộ tác phẩm này b nh dạng audio.

Họ ch c n b nghe toàn b n i dung, thú v công chúng còn có ỉ ầ ấm audio để ộ ộ ị hơn là

quyền lựa chọn gi c là nam hay n phù họng đọ ữ ợp v i vùng mi n yêu thích. ớ ề

Hình 2.15. Âm thanh được sử d ng trong tác phụ ẩm “Tòa án Mỹ ch n l nh cặ ệ ấm

TikTok của ông Trump ngay trước “giờ G". Ngu n: https://dantri.com.vn/ ồ

Sách nói (audiobook): v i s xu t hi n hàng lo t c a các trang sách nói, các ớ ự ấ ệ ạ ủ

kênh YouT c truy n khi n cho công chúng có nhi i l a ch . Thay ube đọ ệ ế ều cơ hộ ự ọn hơn

bằng việc công chúng ph c sách, truy n, tác phải đọ ệ ẩm nhƣ truyền th ng thì giố ờ đây

họ ch c n nghe và tiỉ ầ ếp nh n n i dung thông tin qua gi c c a phát thanh viên. ậ ộ ọng đọ ủ

| 1/160

| | Tải xuống

Preview text:

HỌC VIỆN PHỤ NỮ VIỆT NAM
TẬP BÀI GIẢNG
NHẬP MÔN TRUYỀN THÔNG ĐA PHƢƠNG TIỆN
Ngành đào tạo: Truyền thông đa phƣơng tiện
Trình độ đào tạo: Đại học
Chủ biên: ThS. Lê Thị Minh Huyền
Thành viên: TS. Nguyễn Duy Cƣờng
ThS. Trịnh Thị Thu Nga Hà Nội, 2021
MỤC LỤC
LỜI NÓI ĐẦU ........................................................................................................ 4
CHƢƠNG 1: ĐỐI TƢỢNG, NỘI DUNG, PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU VÀ
TỔNG QUAN VỀ TRUYỀN THÔNG ĐA PHƢƠNG TIỆN ................................ 6
1.1. Đối tƣợng, nội dung và phƣơng pháp nghiên cứu của học phần Nhập môn
Truyền thông đa phƣơng tiện .............................................................................. 6
1.1.1. Đối tượng nghiên cứu............................................................................ 6
1.1.2. Phương pháp nghiên cứu ...................................................................... 7
1.1.3. Nội dung và tầm quan trọng của học phần ........................................... 9
1.2. Lịch sử ra đời và phát triển của truyền thông đa phƣơng tiện ................... 10
1.2.1. Trên thế giới ........................................................................................ 10
1.2.2. Tại Việt Nam ........................................................................................ 14
1.3. Khái niệm ................................................................................................... 15
1.3.1. Truyền thông ........................................................................................ 15
1.3.2. Đa phương tiện .................................................................................... 18
1.3.3. Truyền thông đa phương tiện .............................................................. 20
1.4. Vai trò của truyền thông đa phƣơng tiện ................................................... 22 1.4.1. Tạo nên hệ t ố
h ng thông tin đa dạng, đa lớp, đa chiều ....................... 22
1.4.2. Sự tương tác đa chiều .......................................................................... 24
1.4.3.Thay đổi phương thức thu thập và xử lý thông tin của nhà truyền thông
....................................................................................................................... 27
1.4.4. Nâng cao hiệu quả truyền thông ......................................................... 28
1.5. Ứng dụng truyền thông đa phƣơng tiện ..................................................... 29
1.5.1. Các cơ quan báo chí - truyền thông .................................................... 29
1.5.2. Các lĩnh vực đời sống xã hội ............................................................... 34
CHƢƠNG 2. ĐẶC TRƢNG TRUYỀN THÔNG ĐA PHƢƠNG TIỆN .............. 42
2.1. Các phƣơng tiện chuyển tải ........................................................................ 42
2.1.1. Văn bản (text) ...................................................................................... 42
2.1.2. Hình ảnh tĩnh (still image) .................................................................. 44
2.1.3. Hình ảnh động (animation) ................................................................. 45
2.1.4. Đồ họa (Infographic) .......................................................................... 48
2.1.5. Âm thanh (Audio) ................................................................................ 53
2.1.6. Video .................................................................................................... 54 1
2.1.7. Các chương trình tương tác (interactive program) ............................ 58
2.2. Thông tin tức thời và phi định kỳ ............................................................... 58
2.3. Khả năng tƣơng tác cao .............................................................................. 61
2.4. Tính toàn cầu .............................................................................................. 63
2.5. Tính cá thể hóa ........................................................................................... 65
CHƢƠNG 3: BÁO CHÍ ĐA PHƢƠNG TIỆN ..................................................... 68
3.1. Tổng quan về báo chí đa phƣơng tiện ........................................................ 68
3.1.1. Khái niệm báo chí đa phương tiện ...................................................... 68
3.1.2. Sự khác biệt giữa báo chí đa phương tiện và một số loại hình báo chí
truyền thống ................................................................................................... 70
3.2. Đặc điểm của báo chí đa phƣơng tiện ........................................................ 73
3.2.1. Thông tin đa diện, đa chiều và sử dụng các yếu tố đa phương tiện
trong mỗi tác phẩm. ...................................................................................... 73
3.2.2. Khả năng chuyển tải thông tin nhanh chóng, tức thời ........................ 74
3.2.3. Công chúng dễ dàng phản hồi quan điểm của mình với bài báo, tòa
soạn một cách nhanh chóng .......................................................................... 75
3.3. Quy trình sáng tạo tác phẩm báo chí đa phƣơng tiện ................................. 76
3.3.1.Nghiên cứu nhu cầu của công chúng ................................................... 77
3.3.2. Xác định đề tài, chủ đề ........................................................................ 78
3.3.3. Thu thập và xử lý thông tin, tư liệu ..................................................... 79
3.3.4. Lập dàn bài.......................................................................................... 83
3.3.5. Thể hiện tác phẩm báo chí đa phương tiện ......................................... 83
3.3.6. Theo dõi, tiếp nhận và xử lý phản hồi ................................................. 85
3.4. Những yêu cầu đối với nhà báo đa phƣơng tiện trong thời đại số ............. 86
3.4.1. Về phẩm chất cá nhân ......................................................................... 87
3.4.2. Về kỹ năng nghề nghiệp ...................................................................... 90
3.4.3. Các yêu cầu khác ................................................................................ 91
CHƢƠNG 4. MỘT SỐ PHẦN MỀM CÔNG NGHỆ ĐA PHƢƠNG TIỆN ....... 93
4.1. Khái quát chung phần mềm công nghệ đa phƣơng tiện ............................. 93
4.1.1. Một số khái niệm cơ bản ..................................................................... 93
4.1.2. Ứng dụng của phần mềm công nghệ đa phương tiện trong hoạt động
báo chí truyền thông ...................................................................................... 95
4.2. Giới thiệu các phần mềm thông dụng để sản xuất sản phẩm truyền thông
đa phƣơng tiện mang tính chuyên nghiệp ......................................................... 97 2
4.2.1. Bộ Adobe ............................................................................................. 97
4.2.2. Autodesk Maya .................................................................................. 107
4.2.3. Autodesk MotionBuilder.................................................................... 108
4.3. Một số phần mềm trực tuyến hỗ trợ sản xuất sản phẩm truyền thông đa
phƣơng tiện ...................................................................................................... 109
4.3.1. PowToon ............................................................................................ 109
4.3.2. Piktochart .......................................................................................... 110
4.3.3. VideoScribe ....................................................................................... 112
4.3.4. GoAnimate ......................................................................................... 113
4.3.5. Biteable .............................................................................................. 114
4.3.6. Renderforest ...................................................................................... 115
4.3.7. Canva ................................................................................................ 116
4.3.8. Một số các app sử dụng trên thiết bị di động.................................... 117
CHƢƠNG 5: XU THẾ PHÁT TRIỂN CỦA TRUYỀN THÔNG ĐA PHƢƠNG
TIỆN TRONG THỜI ĐẠI SỐ ............................................................................ 122
5.1. Truyền thông xã hội (Social Media) ........................................................ 122
5.1.1. Khái niệm .......................................................................................... 122
5.1.2. Ưu điểm và hạn chế của truyền thông xã hội ................................... 126
5.1.3. Những lưu ý khi truyền thông xã hội ................................................. 131
5.1.4. Một số mạng xã hội phổ biến hiện nay ............................................. 132
5.2. Truyền thông trên thiết bị di dộng ........................................................... 142
5.2.1. Khái niệm .......................................................................................... 142
5.2.2. Ưu điểm và hạn chế truyền thông trên thiết bị di dộng .................... 144
5.2.3. Lưu ý khi truyền thông trên thiết bị di động ..................................... 146
5.3. Truyền thông trên website ........................................................................ 147
5.3.1. Khái niệm .......................................................................................... 147
5.3.2. Ưu điểm và hạn chế truyền thông trên website ................................. 149
5.3.3. Những lưu ý khi truyền thông trên website ....................................... 152
TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................... 155 3 LỜI NÓI ĐẦU
Cuộc các mạng công nghiệp lần thứ 4 đã tác động mạnh mẽ tới đời sống - xã
hội của toàn nhân loại, đặc biệt đã làm thay đổi diện mạo của lĩnh vực báo chí -
truyền thông. Các công ty, doanh nghiệp, các tổ chức, cá nhân, các cơ quan báo chí -
truyền thông đã và đang đẩy mạnh ứng dụng công nghệ để thay đổi phƣơng thức
quảng bá hình ảnh thƣơng hiệu, chuyển tải nội dung thông tin nhằm mở rộng phạm
vi, đối tƣợng công chúng tác động. Điều đáng nói là sự thay đổi về phƣơng thức tác
động tới công chúng bằng các yếu tố đa phƣơng tiện, giúp công chúng có khả năng
tiếp nhận thông tin một cách trực quan, đa chiều và thuyết phục cao.
Năm 1997, Việt Nam chính thức kết nối Internet và mở ra một thời kỳ mới -
thời kỳ hội nhập không khoảng cách. Cũng từ đây, phƣơng thức truyền thông đa
phƣơng tiện đã chính thức bắt đầu và đến nay, truyền thông đa phƣơng tiện đang là
một trong những lĩnh vực hoạt động truyền thông hiệu quả nhất.
Nắm bắt đƣợc xu thế đó, các trƣờng Đại học đào tạo về Báo chí - truyền thông
đã và đang đẩy mạnh đào tạo ngành Truyền thông đa phƣơng tiện, trong đó, học
phần “Nhập môn truyền thông đa phƣơng tiện” có ý nghĩa đặc biệt trong việc cung
cấp cho sinh viên nền tảng lý luận cơ bản về Truyền thông đa phƣơng tiện; từ đó,
sinh viên có cơ sở tiếp cận các học phần chuyên môn, nghiệp vụ và kỹ thuật tiếp
theo thuộc chƣơng trình đào tạo.
Với mục đích cung cấp hệ thống các kiến thức lý luận, nền tảng về truyền
thông đa phƣơng tiện một cách khoa học, đồng thời giới thiệu một số ứng dụng/phần
mềm công nghệ thông tin hữu hiệu đƣợc sử dụng phổ biến trong ngành truyền thông
đa phƣơng tiện, Học viện Phụ nữ Việt Nam đã tổ chức biên soạn Tập bài giảng
Nhập môn truyền thông đa phƣơng tiện. Đây là tài liệu chính thức đƣợc giảng viên
và sinh viên nghiên cứu giảng dạy và học tập.Nội dung của tập bài giảng đƣợc khái
quát khoa học cùng với các ví dụ thực tiễn sẽ giúp sinh viên tiếp nhận kiến thức học
phần một cách dễ hiểu, dễ nhớ và dễ ứng dụng.
Tập bài giảng đƣợc cấu trúc thành 5 chƣơng:
Chƣơng 1: Tổng quan về truyền thông đa phƣơng tiện do Ths. Trịnh Thị Thu Nga biên soạn.
Chƣơng 2: Đặc trƣng truyền thông đa phƣơng tiện do Ths. Lê Thị Minh Huyền biên soạn.
Chƣơng 3: Báo chí đa phƣơng tiện do Ths. Lê Thị Minh Huyền biên soạn. 4
Chƣơng 4: Một số phần mềm công nghệ truyền thông do TS. Nguyễn Duy Cƣờng biên soạn.
Chƣơng 5: Xu hƣớng phát triển của truyền thông đa phƣơng tiện trong thời đại
số do Ths. Lê Thị Minh Huyền biên soạn.
Trong quá trình biên soạn tập bài giảng Nhập môn Truyền thông đa phƣơng
tiện, nhóm tác giả đã tiếp cận và tham khảo nhiều tài liệu về báo chí – truyền thông
trong nƣớc và quốc tế; đồng thời cũng thể hiện những nhận thức, quan điểm riêng ở
một số vấn đề/khía cạnh trình bày. Mặc dù đã nghiêm túc, nỗ lực trong quá trình
biên soạn tập bài giảng theo yêu cầu của Học viện Phụ nữ Việt Nam, tuy nhiên,tập
bài giảng sẽ không tránh khỏi những hạn chế nhất định. Để tập bài giảng đƣợc tiếp
tục hoàn thiện, nhóm biên soạn rất mong nhận đƣợc những ý kiến đóng góp của các
nhà nghiên cứu, các cán bộ giảng viên, đồng nghiệp và bạn đọc. Mọi đóng góp xin
gửi về địa chỉ: Khoa Truyền thông Đa phƣơng tiện – Học viện Phụ nữ Việt Nam, 68
Nguyễn Chí Thanh, Đống Đa, Hà Nội hoặc địa chỉ email : huyenltm@vwa.edu.vn. Xin chân thành cảm ơn!
Hà Nội, tháng 5 năm 2021 5
CHƢƠNG 1: ĐỐI TƢỢNG, NỘI DUNG, P HƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
VÀ TỔNG QUAN VỀ TRUYỀN THÔNG ĐA PHƢƠNG TIỆN Mục tiêu chương:
Chương 1 giới thiệu chung về đối tượng, nội dung, phương pháp nghiên cứu
học phần Nhập môn truyền thông đa phương tiện. Ngoài ra, chương 1 trình bày các
khái niệm, phân tích vai trò của truyền thông đa phương tiện trong xã hội và các
ứng dụng của nó tới một số ngành/lĩnh vực. Với những thông tin, kiến thức được
cung cấp, người học sẽ có kiến thức nền tảng, tổng quát về Truyền thông đa phương
tiện và phương pháp luận để tiếp cận học phần, cũng như tiếp cận ngành học Truyền
thông đa phương tiện.
1.1. Đối tƣợng, nội dung và phƣơng pháp nghiên cứu của học phần nhập môn
Truyền thông đa phƣơng tiện
1.1.1. Đối tượng nghiên cứu
Truyền thông đa phƣơng tiện là một ngành khoa học ứng dụng, trang bị hệ
thống kiến thức chuyên ngành và kĩ năng làm việc chuyên nghiệp, tác nghiệp của
các phóng viên, nhà báo, nhà truyền thông (blogger, YouTube, nhà báo "công
dân"…) nhằm phát huy tối đa tiềm năng để sáng tạo ra các sản phẩm truyền thông
phục vụ nhu cầu thông tin, trải nghiệm của công chúng trong các lĩnh vực của đời sống xã hội.
Truyền thông đa phƣơng tiện trƣớc hết là một ngành khoa học, do đó học phần
Nhập môn Truyền thông đa phƣơng tiện có đối tƣợng nghiên cứu đặc thù riêng.
Đồng thời, truyền thông đa phƣơng tiện là nghề nghiệp chuyên môn, hoạt động thực
tiễn nên có đối tƣợng tác động cụ thể.
Đối tƣợng nghiên cứu của Truyền thông đa phƣơng tiện thuộc về nhiều lĩnh
vực khác nhau nhƣ: Công nghệ thông tin, Mỹ thuật, Báo chí - truyền thông (Sách,
báo chí, dữ liệu, phát thanh, truyền hình, điện ảnh và Internet marketing…). Đây là
ba thành tố đƣợc liên kết, tƣơng tác, hỗ trợ, bổ sung để sản xuất ra các sản phẩm
truyền thông đa phƣơng tiện.
+ Công nghệ thông tin: nghiên cứu các phần mềm công nghệ phù hợp, hiệu
quả, ứng dụng để sáng tạo ra các sản phẩm truyền thông đa phƣơng tiện.
+ Mỹ thuật: Những nguyên lý cơ bản trong sử dụng màu sắc, tạo hình, thiết
kế… Tuy nhiên, yếu tố mỹ thuật là một trong những phạm trù rộng mang tính thẩm
mĩ nên trong học phần Nhập môn Truyền thông đa phƣơng tiện không thể bao quát 6
đƣợc. Vì vậy, yếu tố này đã đƣợc cụ thể hóa trong các học phần nhƣ: Cơ sở tạo hình,
mỹ thuật cơ bản, nghệ thuật đồ họa chữ, ...
+ Báo chí – truyền thông: các vấn đề lý luận và thực tiễn của báo chí - truyền
thông nhƣ: công chúng truyền thông, thông điệp truyền thông, các nguyên tắc, quy
trình sáng tạo sản phẩm truyền thông: sản xuất phim quảng cáo, sản xuất tác phẩm
báo chí đa phƣơng tiện, kỹ năng viết cho truyền thông, sản xuất sản phẩm truyền thông đa phƣơng tiện…
Trên cơ sở tích hợp ba thành tố cơ bản này, ngƣời làm truyền thông sẽ nghiên
cứu, vận dụng, sáng tạo, sản xuất ra các sản phẩm truyền thông đa phƣơng tiện đáp ứng nhu cầu công chúng.
1.1.2. Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu truyền thông đa phƣơng tiện dựa trên nền tảng kiến thức và phƣơng
pháp nghiên cứu đa ngành, liên ngành trong khoa học xã hội, kỹ thuật, nghiên cứu về
bản chất và hiệu quả của truyền thông đa phƣơng tiện đối với các cá nhân và xã hội,
cũng nhƣ phân tích những nội dung truyền thông và các sản phẩm truyền thông; sử
dụng các phƣơng pháp và lý thuyết của các ngành khoa học khác nhƣ báo chí -
truyền thông, xã hội học, nghiên cứu văn hoá, tâm lý học, mỹ thuật, công nghệ thông tin.
Các phƣơng pháp phân tích trong nghiên cứu truyền thông đa phƣơng tiện:
Phân tích kiểm soát: đây là phƣơng pháp đƣợc sử dụng khi nghiên cứu một
mô hình truyền thông. Phân tích kiểm soát tập trung làm rõ các câu hỏi: Cơ quan/tổ
chức truyền thông này chịu sự quản lý của ai? Mục đích? Tôn chỉ? Vai trò chính trị?
Cách thức tổ chức? Hoạt động?... Việc phân tích kiểm soát giúp định hình thông
điệp, mục đích truyền thông, cách thức tổ chức sản xuất và thể hiện các sản phẩm
truyền thông của mô hình đó.
Phân tích nội dung: Nghiên cứu về các thông điệp đƣợc gọi là phân tích nội
dung của sản phẩm truyền thông. Phân tích nội dung trong nghiên cứu truyền thông
đa phƣơng tiện liên quan đến sự thể hiện của các thông điệp đó trên các phƣơng tiện
truyền thông nhƣ thế nào. Ví dụ, trên các phƣơng tiện truyền thông đại chúng nhƣ
báo chí hay truyền hình, những ngƣời phụ nữ bị bạo hành, bị mua bán đƣợc thể hiện
nhƣ thế nào trên các sản phẩm đa phƣơng tiện? Các mối quan hệ gia đình đƣợc thể
hiện ra sao trong các bộ phim truyền hình, phim quảng cáo?... Về mặt định lƣợng,
phân tích nội dung thƣờng liên quan đến việc đếm các tần xuất xuất hiện của các sự 7
kiện đƣợc nghiên cứu và tiến hành các so sánh để đƣa ra những nhận định khách quan.
Phân tích hình thức biểu đạt: phân tích hình thức biểu đạt của sản phẩm truyền
thông và sự tích hợp “đa phƣơng tiện” trong sản xuất các sản phẩm truyền thông.
Chỉ ra hiệu quả của việc sáng tạo ra sản phẩm truyền thông đa phƣơng tiện hiện đại,
có sức biểu đạt cao khi tích hợp các yếu tố công nghệ thông tin, mỹ thuật và báo chí
- truyền thông trong một sản phẩm đa phƣơng tiện. Nghiên cứu, phân tích ƣu điểm,
hạn chế của các phần mềm/ứng dụng phù hợp; với các nguyên lý thiết kế mỹ thuật,
đồ họa; kết hợp các nội dung thông điệp; … trong sản phẩm truyền thông đa phƣơng
tiện và chỉ ra mối liên hệ giữa chúng trong việc tăng cƣờng sức biểu đạt.
Phân tích phƣơng tiện truyền thông: Là phân tích kênh truyền tin (phát thanh,
truyền hình,…) và các nền tảng công nghệ truyền tin di dộng nhƣ điệnt hoại thông
minh, máy tính bảng, máy tính xách tay… Phân tích phƣơng tiện truyền thông luôn
phải thấy đƣợc những ƣu điểm và hạn chế của các phƣơng tiện truyền thông đối với
các sản phẩm đa phƣơng tiện, từ đó lựa chọn các phƣơng tiện phù hợp đối với thông
điệp truyền thông và công chúng truyền thông.
Phân tích khán giả (công chúng truyền thông): trong quá trình truyền thông, để
thông điệp đến đƣợc và đầy đủ tới ngƣời nhận, chúng ta cần có nghiên cứu về khán
giả (nhu cầu, thị hiếu, khả năng nhận thức, các yếu tố nhân khẩu có liên quan…).
Khi có đƣợc hiểu biết sâu sắc về khán giả, chúng ta mới có thể đƣa những thông điệp
đến họ một cách có hiệu quả. Khán giả đƣợc phân tích trong các vai trò là công
chúng (ngƣời tiếp nhận sản phẩm truyền thông), thị trƣờng (nơi bán các sản phẩm
truyền thông), là nạn nhân (khi bị lừa ả
đ o, biến chất bởi các sản phẩm truyền thông).
Phân tích hiệu quả: Truyền thông đa phƣơng tiện xuất phát từ mục đích hƣớng
đến đạt hiệu quả của quá trình truyền thông. Để có thể phân tích đƣợc hiệu quả,
chúng ta cần biết sự phản hồi của quá trình ấy. Nếu sản phẩm truyền thông đƣa ra có
phản hồi tiêu cực, không nhƣ ý muốn của ngƣời truyền tin, điều đó có nghĩa rằng cần
phải có sự thay đổi nhất định nào đó để cải thiện hiệu quả của quá trình truyền thông.
Các phƣơng pháp nghiên cứu và phân tích trong ngành Truyền thông đa
phƣơng tiện phong phú, đa dạng, bao gồm cả hai loại: nghiên cứu định tính (phân
tích tài liệu thứ cấp, quan sát, phỏng vấn sâu, nghiên cứu diễn ngôn, nghiên cứu nội
dung…) và nghiên cứu định lƣợng (khảo sát bảng hỏi, thống kê toán học…). 8
1.1.3. Nội dung và tầm quan trọng của học phần
1.1.3.1. Nội dung của học phần
Học phần Nhập môn Truyền thông đa phƣơng tiện gồm 5 chƣơng.
Chƣơng 1: Ngoài giới thiệu đối tƣợng, nội dung, phƣơng pháp nghiên cứu,
Chƣơng 1 còn tập trung vào lịch sử ra đời và phát triển truyền thông đa phƣơng tiện,
một số khái niệm cơ bản về truyền thông, truyền thông đa phƣơng tiện, vai trò và
ứng dụng truyền thông đa phƣơng tiện.
Chƣơng 2 tập trung vào đặc trƣng truyền thông đa phƣơng tiện. Chƣơng này
không chỉ đi sâu tìm hiểu về các yếu tố đa phƣơng tiện mà còn phân tích tính tức
thời, phi định kỳ, khả năng tƣơng tác cao, tính toàn cầu và tính cá thể hóa.
Chƣơng 3 bàn về báo chí đa phƣơng tiện - một trong những loại hình truyền
thông đa phƣơng tiện đƣa thông tin chính thống, khách quan, chân thật nhất so với
các loại hình truyền thông đa phƣơng tiện khác. Ngoài ra, còn giới thiệu quy trình
sáng tạo tác phẩm báo chí đa phƣơng tiện và những yêu cầu cần có của một phóng
viên báo chí đa phƣơng tiện.
Chƣơng 4 giới thiệu các phần mềm công nghệ ứng dụng trong sản xuất sản
phẩm truyền thông đa phƣơng tiện. Trong đó giới thiệu các phần mềm chuyên
nghiệp và các phần mềm ứng dụng trên các thiết bị di động để sản xuất sản phẩm
truyền thông đa phƣơng tiện một cách nhanh chóng, đáp ứng đƣợc nhu cầu thông tin nhanh của công chúng.
Chƣơng 5 bàn về xu hƣớng phát triển của truyền thông đa phƣơng tiện trong xã
hội hiện đại. Bao gồm các chuyên đề: Truyền thông xã hội, truyền thông trên thiết bị
di động, truyền thông trên website. Phân tích những ƣu điểm, hạn chế và những lƣu
ý khi truyền thông trên các nền tảng này.
1.1.3.2. Tầm quan trọng của học phần
Nhập môn truyền thông đa phƣơng tiện là học phần thuộc khối kiến thức cơ sở
ngành và đƣợc bố trí vào kỳ 2, năm thứ nhất. Học phần này cung cấp những kiến
thức cơ bản, bao quát nhất về truyền thông đa phƣơng tiện. Đây là cơ sở giúp sinh
viên có cái nhìn tổng quan về ngành truyền thông đa phƣơng tiện. Từ đó, sẽ tích lũy
kiến thức nền tảng để theo học các học phần chuyên ngành và học phần chuyên
ngành sâu ở các kỳ học tiếp theo. Do đó, học phần Nhập môn Truyền thông đa
phƣơng tiện có ý nghĩa quan trọng đối với ngành truyền thông đa phƣơng tiện vì một số lý do sau: 9
Thứ nhất: Là kiến thức cơ sở ngành giúp ngƣời học hiểu, nhận diện về ngành
truyền thông đa phƣơng tiện. Từ đó, so sánh đƣợc sự khác biệt giữa truyền thông đa
phƣơng tiện và truyền thông truyền thống, những ƣu thế của truyền thông đa phƣơng
tiện trong xã hội ngày nay.
Thứ hai: Với những kiến thức tổng quan về truyền thông đa phƣơng tiện, bƣớc
đầu ngƣời học có thể hiểu và vận dụng những kiến thức chung cũng nhƣ những lƣu ý
khi truyền thông trên một số nền tảng mạng xã hội, thiết bị di động, nền tảng web để
hoạt động truyền thông hiệu quả, đảm bảo đúng nguyên tắc và đúng pháp luật.
Thứ ba: Công nghệ đa phƣơng tiện gắn liền với sự phát triển của truyền thông
đa phƣơng tiện, do vậy việc ứng dụng các phần mềm công nghệ trong sản xuất sản
phẩm truyền thông đa phƣơng tiện cũng là một trong những yêu cầu đối với ngƣời
theo học ngành truyền thông đa phƣơng tiện. Vì vậy, học phần này cũng giới thiệu
tổng quan về các phần mềm công nghệ ứng dụng trong sản xuất các sản phẩm truyền
thông đa phƣơng tiện để ngƣời học có thể nhanh chóng vận dụng, bƣớc đầu xây
dựng một sản phẩm truyền thông đa phƣơng tiện.
Thứ tƣ: Trên cơ sở các kiến thức sinh viên tích lũy đƣợc sau khi học xong học
phần, kết hợp với các kiến thức ở các học phần khác thuộc cơ sở ngành và chuyên
ngành, sinh viên sẽ phát hiện, bồi dƣỡng và trau dồi những sở trƣờng, năng khiếu
của mình để từ đó lựa chọn và quyết định hƣớng đi theo chuyên ngành sâu một cách
phù hợp sau khi hết năm thứ hai.
1.2. Lịch sử ra đời và phát triển của truyền thông đa phƣơng tiện
1.2.1. Trên thế giới
Lịch sử của ngành truyền thông đa phƣơng tiện ở thời kỳ sơ khai đã xuất hiện
rất sớm và đƣợc đánh dấu bằng sự chuyển động của hình ảnh vào năm 60 của thế kỷ
thứ XVI. Với sự chuyển động nhanh của hình ảnh, thì mắt ngƣời không thể nào quan
sát kỹ và lƣu lại đƣợc và họ mong muốn có một thiết bị để chụp lại, ghi lại những
khoảng khắc đó. Chính vì vậy mà nhiều nhà phát minh đã tìm tòi để sáng tạo ra
những chiếc máy ảnh sơ khai nhất.
Năm 1568, Danielo Barbaro đã chế tạo ra chiếc máy ảnh có khả năng thay đổi
đƣờng kính để ảnh đƣợc rõ nét hơn. Năm 1802, Gamphri Devid và Tomas Edward
dùng cách in tiếp xúc đã tạo ra bức ảnh trên một loại giấy đặc biệt, nhƣng độ bền của
chúng khá kém. Năm 1816, Zozep Nips đã chế tạo đƣợc một chiếc máy ảnh kiểu hộp
có thể thu đƣợc ảnh âm bản. Năm 1835, ông William Talbot là ngƣời đầu tiên làm
đƣợc dƣơng bản từ ảnh âm, đồng thời những bức ảnh thu đƣợc cũng rất nét. Năm 10
1839, Luis Dage công bố phát minh về quá trình định vị ảnh lên các miếng bạc. Thời
gian tiếp theo, rất nhiều ngƣời đóng góp công sức và ý tƣởng trong quá trình hoàn
thiện chiếc máy ảnh. Cuối cùng, cho đến năm 1888 chiếc máy ảnh hiện đại của hãng
Eastman Dry Play and Film xuất hiện trên thị trƣờng. Nó đƣợc nạp sẵn phim rộng 6
cm với khả năng chụp 100 kiểu ảnh.
Thời kỳ sơ khai của truyền thông đa phƣơng tiện cũng phải kể đến các thiết bị
truyền tín hiệu phát thanh không dây. Ở thời kỳ này, trong quá trình nghiên cứu về
lĩnh vực truyền tín hiệu không dây, hàng loạt các thí nghiệm đã đƣợc tiến hành kể từ
đầu thế kỷ 19 nhằm nghiên cứu sự liên quan giữa điện và từ tính dựa vào những dự
đoán trƣớc đó. Tiêu biểu là vào năm 1800, Alessandro Volta đã phát triển những
phƣơng pháp để tạo ra dòng điện. Tiếp theo là Gian Domenico Romagnosi với
nghiên cứu về sự liên quan giữa dòng điện và từ tính nhƣng nghiên cứu của ông
chƣa đƣợc công nhận. Mãi đến năm 1829, Hans Christian Orsted đã đƣa ra một thí
nghiệm để chứng minh thuộc tính từ của dòng điện, đó là dòng điện chạy trong một
cuộn dây làm chệch hƣớng của kim la bàn đặt gần. Chính thí nghiệm của Orsted đã
khơi mào cho André-Marie Ampère phát triển lý thuyết về điện từ và kế đó là
Francesco Zantedeschi với nghiên cứu về sự liên quan giữa ánh sáng, điện và từ
trƣờng. Năm 1831, Michael Faraday đã thực hiện một loạt các thí nghiệm để chứng
minh sự tồn tại của hiện tƣợng cảm ứng điện từ. Mối quan hệ này đã đƣợc ông xây
dựng thành một mô hình toán học của định luật Faraday. Theo đó, lực điện từ có thể
lan toả ra vùng không gian xung quanh các dây dẫn.
Dựa trên các nghiên cứu trƣớc đó, Joseph Henry đã thực hiện một thí nghiệm
chứng minh đƣợc lực từ có thể tác động từ độ cao 61m vào năm 1832. Ông cũng
chính là ngƣời đầu tiên tạo ra dòng điện xoay chiều dao động với tần số cao. Trong
thí nghiệm, ông nhận ra rằng dòng điện xoay chiều sẽ tạo ra một lực dao động với
tần số giảm dần cho đến khi nó trở về trạng thái cân bằng.
Từ năm 1861 đến năm 1865, dựa trên những nghiên cứu của Faraday và các
nhà khoa học khác, James Clerk Maxwell đã phát triển một học thuyết mang tên
thuyết sóng điện từ đƣợc đăng tải trên tạp chí khoa học hoàng gia với tựa đề "thuyết
động lực của điện trƣờng". Ông chính là ngƣời thống nhất các khái niệm quan trọng
của vật lý hiện đại là điện, từ trƣờng và ánh sáng bằng 4 phƣơng trình Maxwell nổi
tiếng. Dù ông không phải là ngƣời phát minh ra sóng radio, nhƣng chính học thuyết
này đã đặt một nền móng vững chắc cho sự ra đời của sóng radio cũng nhƣ máy phát thanh ngày nay. 11
Khi nền khoa học máy tính bắt đầu xuất hiện thì đây cũng là yếu tố đặt nền
móng cho sự phát triển của truyền thông đa phƣơng tiện. Năm 1936, Alan Turing,
nhà toán học ngƣời Anh đã lên ý tƣởng một cỗ máy vạn năng, sau này gọi là cỗ máy
Turing, có khả năng tính toán bất cứ thứ gì có thể tính đƣợc. Ý tƣởng của Alan
Turing là nền tảng cho máy tính hiện đại ngày nay.
Năm 1937, Bộ phim hoạt hình đầu tiên đƣợc công chiếu có tên "Nàng Bạch
Tuyết và bảy chú lùn" do hãng Walt Disney sản xuất. Bộ phim đã sử dụng công nghệ
làm hoạt hình truyền thống là sử dụng hình hoạt họa. Có nghĩa là vẽ tay các hoạt
cảnh, nhân vật rồi sau đó sử dụng công nghệ ghép các hình lại với nhau với tốc độ
nhanh để tạo nên kỹ xảo hình ảnh chuyển động.
Đến năm 1981, IBM mới cho ra mắt chiếc máy vi tính đầu tiên trong một cuộc
họp báo ở Waldorf Astoria, New York. Lúc đó, chiếc máy tính nặng 21 pound
(khoảng 9,5 kg) giá bán 1.565 USD. Một số đặc điểm của chiếc máy tính IBM đời
đầu là bộ nhớ chỉ có 16k, có khả năng kết nối với tivi, chơi game và xử lý văn bản.
Có thể nói, chính IBM đã châm ngòi cho sự bùng nổ máy tính cá nhân và sự phát
triển của IBM cũng phần nào thể hiện những bƣớc tiến dài của nền tin học toàn cầu.
Sau này, truyền thông đa phƣơng tiện chỉ thực sự đƣợc ghi nhận là tồn tại và
đánh dấu mốc khi sự xuất hiện của Internet, trình duyệt web. Khi ấy các phƣơng tiện
truyền thông nhƣ âm thanh, hình ảnh, đồ họa, văn bản … làm tiền đề cho sự phát
triển của truyền thông đa phƣơng tiện nhƣ ngày nay.
World Wide Web đƣợc phát minh vào năm 1989 bởi nhà Khoa học máy tính
Sir Tim Berners – Lee ngƣời Anh (Ông còn đƣợc biết đến với tên gọi TimBL). Nó
bắt nguồn từ việc ông nghiên cứu để tìm ra một phƣơng pháp giúp các nhà khoa dễ
dàng chia sẻ dữ liệu hay các kết quả nghiên cứu của mình. Vào thời điểm ấy, thể
thức siêu văn bản cùng Internet đã có mặt trên thị trƣờng nhƣng chƣa có ai nghĩ rằng
sẽ sử dụng nó trong việc chia sẻ dữ liệu. Sau đó, TimBL đề xuất sử dụng 3 công
nghệ chính để toàn bộ các máy tính có thể “hiểu” lẫn nhau, đó là thuật ngữ HTML,
URL, HTTP. Đến nay, cả 3 công nghệ này vẫn còn đƣợc sử dụng rộng rãi. Ngoài ra,
nhà Khoa học máy tính TimBL cũng chính là “cha đẻ” phát triển trình duyệt web
cùng web server đầu tiên của thế giới.
Chỉ sau 10 năm (từ năm 1991-2000) đã ra đời và phát triển nhiều bộ tiêu
chuẩn mã hóa tín hiệu hình ảnh, âm thanh, video, xuất hiện các ngôn ngữ lập trình
web mới, đa dạng các trình duyệt web đƣợc ra mắt cụ thể nhƣ: 12
Năm 1991, sự ra đời của MPEG – đây là một định dạng cho file video xuất
hiện trên Internet. Ở thời gian đầu phiên bản đầu tiên là MPEG 1, sau này đƣợc cải
tiến và nâng cấp lên các phiên bản MPEG 2, MPEG 3 và hiện nay là MPEG 4.
Năm 1993, trình duyệt web đồ họa đầu tiên trên thế giới đƣợc công bố.
Năm 1994, trình duyệt Netscape đƣợc ra đời do Jim Clark và Marc Andressen
tại Mỹ sáng lập đã mở ra một kỷ nguyên Internet mới cho cả nhân loại.
Hình 1.1. Netscape phiên bản 1.0
Nguồn: https://ictnews.vietnamnet.vn/cuoc-song-so/
Năm 1995, trình duyệt web Internet Explore của hãng phần mềm Microsoft
chính thức ra mắt. Sau đó, các phiên bản Internet Explore cũng đƣợc nâng cấp và cải
tiến liên tục. Năm 2013, Internet Explore đã nâng cấp lên phiên bản 11.
Say này là hàng loạt các trình duyệt web ra đời nhƣ Opera, Arachne (web
Browser), Amaya, Mozilla, Safari, … trong đó nổi bật nhất là Google Chrome ra mắt
năm 2008 và Microsoft Edge năm 2015. Những năm trở lại đây thị trƣờng trình
duyệt web có nhiều thay đổi với sự xuất hiện và mất đi của nhiều tên tuổi. Theo Bảo
Nhi (2020): Trang web thống kê Netmarketshare công bố báo cáo thị phần thị trƣờng
trình duyệt và hệ điều hành, tính đến tháng 10/2020 thì Google Chrome chiếm
69,25% và đang dẫn đầu thị phần thị trƣờng.
Sự phát triển của công nghệ thông tin, đã khiến các trình duyệt web liên tục
đƣợc nâng cấp lên phiên bản mới để có thể tích hợp các tính năng truyền thông đa
phƣơng tiện. Điều đó tạo điều kiện cho truyền thông đa phƣơng tiện ngày càng phát
triển mạnh mẽ. Các cơ quan báo chí truyền thông trên thế giới chuyển dần sang xu
hƣớng tích hợp đa phƣơng tiện, hội tụ nội dung kỹ thuật số để bắt kịp với nhu cầu
thông tin của công chúng hiện đại và dành thị phần trong cuộc chạy đua truyền
thông. Tiêu biểu cho xu hƣớng này là công ty phát hành báo chí truyền thông lớn
nhƣ New York Times Co. (www.nyt.com) và Tribune Co., Chicago Tribune 13
(www.tribune.com) đều chuyển tin chủ yếu qua mạng Internet. Các kênh truyền hình
khác nhƣ CBS, KNS, CNN, FOX… cũng mở thêm kênh trên mạng Internet. 1.2.2. Tại V ệ i t Nam
Cho dù truyền thông đa phƣơng tiện xuất hiện tại Việt Nam muộn hơn so với
thế giới nhƣng nền tảng tạo tiền đề cho truyền thông đa phƣơng tiện ra đời phải kể
đến sự xuất hiện của các phƣơng tiện nhƣ: phát thanh (radio), truyền hình và đặc biệt là mạng Internet.
Ở Việt Nam, 2/9/1945 là ngày đánh dấu mốc sự ra đời của chƣơng trình phát
thanh đầu tiên đƣợc truyền thử tại Quảng trƣờng Ba Đình. Chƣơng trình đã đƣợc
phát bằng máy phát sóng trung 300W và truyền bằng dây trần, song do hạn chế về
máy móc kỹ thuật nên âm thanh bị nhiễu và hạn chế vùng phủ song, nên chỉ một số nơi nghe đƣợc.
Bên cạnh đó, sự xuất hiện của truyền hình vào những năm 70 của thế kỷ XX đã
tạo ra một luồng thông tin mới - thông tin bằng hình ảnh và âm thanh sống động, hấp
dẫn, chân thực. Ngày 29/4/1975 đánh dấu sự ra đời của Đài truyền hình đầu tiên tại
Việt Nam với công nghệ đen trắng.
Chỉ hai năm sau khi ra đời Altair 8800 Computer - chiếc máy vi tính đầu tiên
của Mỹ, năm 1977, Việt Nam đã chế tạo thành công VT80 - chiếc máy vi tính đầu
tiên mà không hề thua kém Altair và Việt Nam chính thức trở thành nƣớc thứ ba chế
tạo ra máy vi tính (chỉ sau hai cƣờng quốc là Mỹ và Pháp). Nhóm tác giả chế tạo
thuộc cán bộ kỹ thuật Viện Khoa học Tính toán và Điều khiển (nay là Viện Công
nghệ Thông tin) do Tiến sĩ Nguyễn Chí Công làm trƣởng nhóm.
Khi Việt Nam chính thức kết nối Internet tức ngày 19/11/1997 cũng là thời cơ
để truyền thông đa phƣơng tiện tại Việt Nam chính thức bƣớc vào một một tầm cao
mới. Việc tích hợp các phƣơng tiện truyền thông đã đem lại cảm giác mới lạ, hấp
dẫn và độc đáo, thú vị cho ngƣời trải nghiệm tin tức.
Tháng 9/2004, Công ty Cổ phần Vina Game (VNG) chính thức "dấn thân"
trong lĩnh vực kinh doanh sản phẩm truyền thông đa phƣơng tiện. Đây là công ty
tiên phong trong phát hành game online với game nổi tiếng nhƣ "Võ lâm truyền kỳ".
Chỉ trong vòng một tháng game này đã tạo ra một cơn sốt trong giới trẻ với lƣợng
ngƣời truy cập tại cùng một thời điểm lên tới 20.000 máy tính. Ngoài ra, VNG còn
phát triển và mở rộng thị trƣờng hoạt động thƣơng mại điện tử vào tháng 6/2006 với
web 123mua và công cụ thanh toán điện tử Zing Pay; kinh doanh giải trí nghe và tải
nhạc trên Zing MP3 hay trò chuyện trực tuyến Zing Chat, Zing Me, Zalo. Đặc biệt,
VNG đã chính thức mở thêm dịch vụ kinh doanh tin tức với sự góp mặt của Zing 14
News. Đến nay, VNG đã và đang trở thành một trong những tập đoàn truyền thông
đa phƣơng tiện có vị trí và chỗ đứng bền vững trên hệ thống các tập đoàn, công ty
truyền thông đa phƣơng tiện tại Việt Nam.
Sau VNG thì Tổng Công ty Truyền thông đa phƣơng phƣơng tiện – VTC cũng
là một trong những đội ngũ tiên phong trong hoạt động truyền thông đa phƣơng tiện
tại Việt Nam, kinh doanh với nhiều mảng lĩnh vực nhƣ: Truyền hình kỹ thuật số,
phát hành trò chơi trực tuyến, sản xuất trò chơi trực tuyến, thanh toán điện tử, tin
tức, trung tâm đào tạo thiết kế và lập trình, …
Sự ra đời của truyền thông đa phƣơng tiện khiến cho các cơ quan báo chí
truyền thông truyền thống nhƣ báo in, đài phát thanh - truyền hình cũng phải tự
chuyển mình để bắt kịp với xu hƣớng phát triển và đáp ứng nhu cầu công chúng hiện
đại và mở rộng phạm vi ảnh hƣởng. Đi đầu cho hoạt động chuyển đổi này đƣợc kể
đến báo Lao động cho ra đời Lao động điện tử, báo Nhân dân cho ra đời Nhân dân
điện tử, đài Tiếng nói Việt Nam ra đời VOV News năm 1999. Sau đó là toàn bộ các
cơ quan báo chí, các đài phát thanh – truyền hình trong cả nƣớc, các cơ quan, tổ
chức chính trị - xã hội cũng lần lƣợt cho ra đời các phiên bản thông tin điện tử, các
cổng thông tin điện tử.
Ngày nay đã có hàng loạt các tổng công ty, công ty, doanh nghiệp, cơ quan báo
chí truyền thông đã chuyển đổi phƣơng thức truyền thông truyền thống và kinh
doanh sang truyền thông đa phƣơng tiện và từ đ y
â nhu cầu nguồn nhân lực cho
ngành truyền thông đa phƣơng tiện đã tăng cao. Vì vậy, các trƣờng đại học, cao đẳng
có xu hƣớng và nhu cầu đào tạo ngành này nhƣ: trƣờng Đại học FPT, Học viện Bƣu
chính viễn thông, Học viện Báo chí và Tuyên truyền, Đại học Khoa học xã hội và
nhân văn, Học viện Thanh thiếu niên và Học viện Phụ nữ Việt Nam cũng không nằm ngoài xu hƣớng đó. 1.3. Khái niệm
1.3.1. Truyền thông
Trong thời đại công nghệ 4.0, nhu cầu truyền thông của con ngƣời ngày càng
trở nên quan trọng và trở thành thiết yếu của toàn xã hội. Với sức mạnh vốn có,
truyền thông đang nắm giữ những thế mạnh riêng mà không gì có thể phủ nhận
đƣợc. Truyền thông đã phá vỡ khoảng cách về không gian, thời gian, địa lý giữa con
ngƣời với con ngƣời. Đồng thời cung cấp thông tin trên toàn cầu ở mọi lúc, mọi nơi.
Truyền thông và con ngƣời giống nhƣ hai thực thể sống cậy nhờ và gắn bó
khăng khít không tách rời nhau. Từ thủa xa xƣa, con ngƣời trong xã hội nguyên thủy
sống thành các thị tộc, bộ lạc, chƣa có tiếng nói và chữ viết, các thành viên trong xã 15
hội đã trao đổi thanh tin (truyền thông) bằng các phƣơng tiện ký hiệu, tín hiệu ngôn
ngữ nhƣ: đốt lửa, tiếng hú, dùng đá khắc trên những thân cây, … để thông báo cho
nhau biết nơi săn bắt, hái lƣợm, cách thức phát hiện những con mồi, đƣờng đi hay
thông báo khi có kẻ đến xâm phạm lãnh thổ. Đến khi có tiếng nói và chữ viết thì
hoạt động truyền thông – giao tiếp đã phát triển lên một nấc thang mới từ truyền
thông đơn giản đến truyền thông hiện đại.
Truyền thông là hoạt động trao đổi, tƣơng tác qua lại với mục đích: giao tiếp,
thông báo, truyền thông tin, …
Theo tiếng Latinh Truyền thông có từ gốc là “communicare”. Đƣợc dịch nghĩa
là “chung” hay “cộng đồng”. Xét về nội hàm thì truyền thông có thể hiểu là phƣơng
tiện, cách thức, con đƣờng để chia sẻ và truyền tải thông tin giữa con ngƣời với con
ngƣời, con ngƣời và xã hội. Truyền thông chính là quá trình chuyển hóa những kiến
thức, kỹ năng, kinh nghiệm, suy nghĩ, tình cảm, thông tin… từ ngƣời này sang ngƣời
khác, nhóm ngƣời này sang nhóm ngƣời khác hay từ một ngƣời tới cộng đồng, xã
hội thông qua các phƣơng tiện biểu đạt nhƣ: văn bản, video, hình ảnh, đồ họa hoặc tín hiệu khác…
Các nhà nghiên cứu truyền thông trên thế giới đã tiếp cận truyền thông ở nhiều
góc độ khác nhau, từ đó đã đƣa ra các ị đ nh nghĩa khác nhau:
Theo tác giả Frank Dace (đƣợc trích bởi Dƣơng Xuân Sơn, 2016), Truyền
thông đƣợc nhìn nhận nhƣ sau: "Truyền thông là quá trình làm cho cái trƣớc đây là
độc quyền của một vài ngƣời trở thành cái chung của hai hay nhiều ngƣời".
Nhƣ vậy, truyền thông đã khiến thông tin trở thành của chung, mọi ngƣời đều
đƣợc sở hữu chứ không còn độc quyền của một vài cá nhân. Điều đó đồng nghĩa với
việc thông tin đƣợc lan tỏa rộng rãi.
Theo Gerald Miler (1966), bản chất của truyền thông là tác động tới sự thay đổi
hành vi của công chúng. Trong đó quá trình truyền thông sẽ đƣợc bắt đầu từ nguồn
phát, có nghĩa là nguồn phát sẽ truyền nội dung thông điệp đến công chúng với mục
đích tác động nhằm thay đổi hành vi.
Sự phát triển của xã hội loài ngƣời đã tạo cơ hội cho truyền thông ra đời và
đƣợc coi là yếu tố song hành, tác động con ngƣời. Xét thực tế ở Việt Nam, các nhà
nghiên cứu cũng đƣa ra nhiều định nghĩa về truyền thông dƣới mọi góc nhìn và rất đa dạng:
Theo Nguyễn Văn Dững và Đỗ Thị Thu Hằng (2017):
Truyền thông là hoạt động trao đổi thông tin giữa các cá thể trong xã hội về các
lĩnh vực của đời sống xã hội, nhằm tích lũy vốn kiến thức, tăng kỹ năng và kinh 16
nghiệm. Giá trị của hoạt động truyền thông đƣợc đo bằng kết quả của sự thay đổi về
nhận thức, thái độ, sự chuyển biến trong hành vi của mỗi cá cá thể trong xã hội. Từ
đó, công chúng có thể đáp ứng nhu cầu phát triển bền vững của cộng đồng.
Qua những phân tích, nhận định và thực tiễn của hoạt động truyền thông, có thể
đƣa ra khái niệm truyền thông nhƣ sau: Truyền thông là quá trình giao tiếp, ở đó các
cá thể trong xã hội liên tục truyền thông tin qua lại lẫn nhau. Thông tin có thể là:
tâm tư, tình cảm, quan điểm hay tin tức thời sự,…. Từ đó tác động vào suy nghĩ,
nhận thức và hướng tới điều chỉnh hành động cho phù hợp với nhu cầu phát triển
của các cá thể và xã hội.
Truyền thông là quá trình giao tiếp nhằm chia sẻ những hiểu biết, tình cảm,
kinh nghiệm, kiến thức,… Để quá trình truyền thông diễn ra một cách suôn sẻ và
hiệu quả cần các thành tố cơ bản đƣợc thể hiện qua mô hình sau: Thông Thông Thông Nguồn Mã hóa Kênh Giải mã điệp điệp điệp Nhiễu Thông điệp Phản hồi Đối tƣợng tiếp nhận
Mô hình truyền thông hai chiều mềm dẻo của Claude Shannon
Có rất nhiều các học giả đƣa ra mô hình truyền thông, tuy nhiên mô hình truyền
thông hai chiều của Claude Shannon vẫn là một mô hình hoàn hảo nhất và đƣợc áp
dụng cho đến ngày nay. Các thành tố trong mô hình truyền thông này bao gồm:
- Nguồn (ngƣời gửi): Đây là chủ thể của quá trình truyền thông, là các cá nhân,
tổ chức, cơ quan báo chí, truyền thông nơi nắm giữ nội dung thông tin và thực hiện quá trình truyền thông.
- Thông điệp: là toàn bộ thông tin đƣợc ngƣời gửi truyền đến đối tƣợng tiếp
nhận. Thông điệp có thể là những tin tức, tri thức, chia sẻ kinh nghiệm, quan điểm,
tình cảm,… và đƣợc thể hiện trên các phƣơng tiện: Lời nói, chữ viết, âm thanh, hình
ảnh, đồ họa,… để đối tƣợng tiếp nhận có khả năng giải mã và hiểu đƣợc thông điệp.
- Kênh truyền thông: Là con đƣờng, cách thức, phƣơng tiện để chuyển tải nội
dung thông điệp từ nguồn đến đối tƣợng tiếp nhận. Các kênh truyền thông cụ thể 17
nhƣ: truyền thông trực tiếp: mặt đối mặt; truyền thông gián tiếp: Sách, báo, Internet, truyền hình, …
- Đối tƣợng tiếp nhận (công chúng truyền thông): Là cá nhân, nhóm ngƣời,
cộng đồng ngƣời trong xã hội. Những ngƣời này là thành viên tham gia trong quá
trình truyền thông, họ giữ vai trò là ngƣời tiếp nhận thông tin.
- Sự tƣơng tác phản hồi: Đây là quá trình thông tin đƣợc thực hiện ngƣợc lại từ
đối tƣợng tiếp nhận tới nguồn phát. Trong quá trình truyền thông luôn có sự tƣơng
tác hai chiều, sự tƣơng tác trở lại của công chúng khi đó sẽ đồng nghĩa với việc họ
trở thành ngƣời truyền thông điệp (nguồn). Sự tƣơng tác hai chiều nhằm giúp cho
thông tin luôn đảm bảo tính chính xác, khách quan, đa chiều. Sự thay đổi tích cực
của đối tƣợng tiếp nhận là thƣớc đo hiệu quả của quá trình truyền thông.
- Nhiễu: Là các yếu tố bên trong và bên ngoài tác động trong quá trình truyền
thông khiến cho thông tin đó có thể bị sai lệch đi ít nhiều (do yếu tố tâm lý, tiếng ổn, kỹ thuật…).
Có rất nhiều quan điểm phân chia các dạng thức truyền thông. Trong khuôn
khổ tập bài giảng này, nhóm tác giả dựa trên các tiêu chí để phân chia các dạng thức
của truyền thông nhƣ sau:
Dựa vào số lượng người tham gia: Chia thành truyền thông cá nhân (1-1),
truyền thông liên cá nhân - truyền thông nhóm (1 ngƣời - nhóm ngƣời) hay (nhiều
ngƣời với nhiều ngƣời).
Dựa vào hình thức thực hiện (kênh chuyển tải thông điệp): Bao gồm: truyền
thông trực tiếp (mặt đối mặt) và truyền thông gián tiếp: Thông qua các phƣơng tiện
truyền thông đại chúng nhƣ: sách, báo, radio, truyền hình, băng đĩa nhạc, phim ảnh,
quảng cáo; Truyền thông đa phƣơng tiện nhƣ: Mạng xã hội, báo chí đa phƣơng tiện,
website, các phần mềm trên các ứng dụng công nghệ, …
1.3.2. Đa phương tiện
Ngày nay, cụm từ đa phƣơng tiện đƣợc con ngƣời nhắc ế đ n nhiều và đa phƣơng
tiện đang đƣợc ứng dụng trong rất nhiều các lĩnh vực của đời sống xã hội nhƣ: giáo
dục, y tế, văn hóa, khoa học công nghệ,… Đa phƣơng tiện đang dần phổ biến dùng
để chỉ nhiều loại sản phẩm, phần mềm khác nhau trên máy vi tính, mạng Internet.
Đó có thể là các video, trò chơi điện tử, sàn thƣơng mại điện tử, thƣ điện tử có kèm
hình ảnh và âm thanh, giáo dục từ xa – dạy trên sóng phát thanh – truyền hình, trên
Internet, học trực tuyến (e-learning),… Sức mạnh của đa phƣơng tiện đã khiến cho
xã hội phát triển ngày càng đa dạng và hiện đại hơn. 18
Theo từ điển Oxford của Anh, multimedia - đa phƣơng tiện là sử dụng nhiều
phương tiện, trong đó nhấn mạnh đến việc sử dụng kết hợp các phƣơng tiện tác động
vào nhiều giác quan của công chúng để đạt hiệu quả truyền thông.
“Đa phƣơng tiện” theo cách hiểu thông thƣờng đó là nhiều phƣơng tiện. Tuy
nhiên, trong những bối cảnh cụ thể thuật ngữ này đƣợc gọi tên, khai thác, sử dụng
một cách khác nhau. Năm 1965, buổi trình diễn có tên “Exploding Plastic
Inevitable” – đƣợc coi là khởi nguồn cho thuật ngữ đa phƣơng tiện bởi buổi biểu
diễn đã sử dụng và sự kết hợp của các phƣơng tiện, phƣơng thức trình diễn khác
nhau nhƣ: Nhạc rock, chiếu bóng, ánh sáng và trình diễn nghệ thuật. Trong nhiều
lĩnh vực ngƣời ta cũng sử dụng cụm từ đa phƣơng tiện với nhiều ý nghĩa khác nhau.
Đa phƣơng tiện cũng đƣợc ứng dụng trong việc trình chiếu các slide kết hợp giữa
hình ảnh và âm thanh thông qua hệ thống máy tính, máy chiếu vào cuối thập kỷ 70
của thế kỷ XX. Cho đến nay, nhiều loại hình sản phẩm xuất hiện dƣới hình thức đa
phƣơng tiện nhƣ: phầm mềm công nghệ, chƣơng trình game,… trên các thiết bị di
động, máy tính kết nối Internet.
Khi Internet ra đời đã xuất hiện hàng loạt các trang web nhƣng các webisite này
mới chỉ tồn tại dƣới dạng đơn giản với ngôn ngữ lập trình HTML đƣợc xây dựng
trên nền tảng World Wide Web. Tuy nhiên, công nghệ ngày càng phát triển, trình độ
của các lập trình viên đƣợc nâng cao, khả năng tích hợp đa phƣơng tiện trong thiết
kế web đƣợc ứng dụng khiến cho website trở nên sinh động và hấp dẫn.
Ngày nay nhiều ngành nghề, lĩnh vực trong đời sống xã hội đã ứng dụng đa
phƣơng tiện để đổi mới và nâng cao chất lƣợng, chính vì vậy mà đa phƣơng tiện
đƣợc nhìn nhận dƣới nhiều góc độ khác nhau.
Theo Đỗ Trung Tuấn (2007): Xét trên góc độ bƣu chính viễn thông thì đa
phƣơng tiện chính là các dữ liệu multimedia. Ở đó tập hợp các yếu tố: văn bản (text),
hình ảnh tĩnh, hình ảnh động, âm thanh và video, các chƣơng trình tƣơng tác. Các
yếu tố này có sự hỗ trợ bổ sung, kết hợp với nhau tạo thành một sản phẩm đa
phƣơng tiện. Có thể hiểu, đa phƣơng tiện chính là số hóa các dữ liệu đƣợc sử dụng
đồng thời để chuyển tải thông tin tới công chúng và ngƣợc lại (từ công chúng tới
nguồn phát) thông qua máy tính, thiết bị di động kết nối Internet.
Nhƣ vậy để có thể đƣợc coi là đa phƣơng tiện cần các yêu cầu sau: 1. Sử dụng
các dữ liệu đa phƣơng tiện: Hình ảnh, âm thanh, văn bản, video… 2. Thông tin phải
đƣợc số hóa trên nền tảng Internet. 3. Công chúng sử dụng máy tính, thiết bị di động
để tiếp nhận thông tin. 4. Tƣơng tác phản hồi thông qua các chƣơng trình tƣơng tác. 19
Nói về khái niệm đa phƣơng tiện, Nguyễn Văn Dững (2011) cho rằng: Đây
chính là khả năng kết hợp các đơn phƣơng tiện truyền thông nhƣ: Văn bản, video,
hình ảnh, âm thanh,… đƣợc sử dụng ở nhiều mức độ khác nhau nhằm gây sự chú ý
và nâng cao hiệu quả thông điệp.
Theo Nguyễn Thị Trƣờng Giang (2017): Đa phƣơng tiện là sự tích hợp đa mã
ngôn ngữ biểu đạt (Văn bản, hình ảnh, âm thanh, video, đồ họa,…) dựa trên sự
tƣơng tác (tƣơng tác trực tiếp, đồng thời, đa chiều, liên tục, trong mọi thời điểm,
không gian) thông qua kỹ thuật công nghệ (hội tụ và ứng dụng tối đa các tính năng kỹ thuật mới).
Nhƣ vậy, từ những ý kiến, nhận định và nghiên cứu trên đây, có thể hiểu: Đa
phương tiện là sự kết hợp của nhiều loại phương tiện chuyển tải thông tin (ngôn ngữ
văn tự và phi văn tự) gồm: Văn bản (text), hình ảnh tĩnh (still image), hình ảnh động
(animation), đồ họa (infograpphic), âm thanh tổng hợp (audio), video và các chương
trình tương tác (interactive program) nhằm gây sự chú ý, tăng độ hấp dẫn, đảm bảo
tính tin cậy, chân thực, khách quan và nâng cao tính thuyết phục của thông điệp.
Các phương tiện này phải được số hóa trên nền tảng Internet.
1.3.3. Truyền thông đa phương tiện
Truyền thông đa phƣơng tiện đang là một trong những xu hƣớng phát triển
quan trọng của truyền thông đại chúng hiện đại. Sự phát triển đó đã khiến cho những
nhà nghiên cứu đƣa ra các quan niệm về truyền thông đa phƣơng tiện dƣới nhiều góc nhìn đa dạng.
Theo tác giả Tony Cawkell (đƣợc trích dẫn bởi Nguyễn Thị Trƣờng Giang,
2017) đƣa ra khái niệm đa phƣơng tiện dƣới góc độ hình thức thể hiện nhƣ sau:
Truyền thông đa phƣơng tiện là quá trình xử lý và thể hiện thông tin dƣới hai hay
nhiều dạng truyền thông (media). Ở đó, các máy vi tính có khả năng mã hóa dữ liệu,
kết hợp văn bản cùng với hình ảnh. Nhƣ vậy cũng có thể coi là những chiếc “máy
tính đa phƣơng tiện”. Tuy nhiên, có rất nhiều thuộc tính bổ sung đã đƣợc phát triển
và đến nay thì thuật ngữ multimedia mang ý nghĩa là xử lý thông tin dƣới dạng văn
bản, đồ họa, hình ảnh, âm thanh.
Mark Deuze (2004) đã đƣa ra hai góc độ khi định nghĩa về truyền thông đa
phƣơng tiện nhƣ sau: Thứ nhất: Có thể ví truyền thông đa phƣơng phƣơng tiện nhƣ
một sản phẩm khoa học đƣợc đăng tải trên Internet, mà ở đó sử dụng ít nhất hai hay
nhiều dạng ngôn ngữ (văn bản, âm thanh, hình ảnh động và tĩnh, đồ họa, video,
tƣơng tác). Thứ hai: truyền thông đa phƣơng tiện nhƣ là một loại hình truyền thông 20
mà thông qua đó có các loại phƣơng tiện: website, các phần mềm công nghệ, thƣ
điện tử, tin nhắn, … trên nền tảng Internet.
Theo Tony Feldman (1998), có nhắc lại định nghĩa của Patrick Gabbins:
“Truyền thông đa phƣơng tiện là sử dụng nhiều công cụ chuyển tải thông tin bao
gồm: text, hình ảnh, âm thanh, video, … và đƣợc số hóa thông qua trên môi trƣờng Internet”.
Jonasses (1999) lại đƣa ra một khái niệm: “Truyền thông đa phƣơng tiện là sự
tích hợp của hơn một dạng truyền thông trong việc thông tin… Nói một cách chung
nhất, thuật ngữ này hƣớng đến sự tích hợp của các dạng truyền thông nhƣ: chữ viết,
âm thanh, đồ họa, hình ảnh, ảnh động, video và các hình khối không gian khác trong
một hệ thống máy tính”.
Theo tác giả Nguyễn Thị Trƣờng Giang (2017), đã khái quát: Truyền thông đa
phƣơng tiện là hình thức truyền tải thông tin, sử dụng nhiều phƣơng tiện biểu đạt
nhƣ: văn bản, hình ảnh tĩnh, hình ảnh động, video, âm thanh, đồ họa… có khả năng
tác động vào nhiều giác quan của con ngƣời. Trong đó ứng dụng công nghệ thông tin
(các phần mềm công nghệ, máy tính) để sáng tạo, thiết kế, sản xuất và truyền đi
những thông điệp của chủ thể truyền thông.
Nhƣ vậy, quan điểm, định nghĩa về truyền thông đa phƣơng tiện của các tác giả
trên đều nhắc đến các phƣơng tiện chuyển tải thông tin gồm: văn bản, hình ảnh tĩnh,
hình ảnh động, video, âm thanh, đồ họa, các chƣơng trình tƣơng tác. Điều này tạo
nên sự khác biệt giữa truyền thông đa phƣơng tiện với truyền thông đại chúng. Từ
đây, có thể đƣa ra khái niệm về truyền thông đa phƣơng tiện một cách bao quát nhất nhƣ sau:
Truyền thông đa phương là hình thức truyền thông điệp tới công chúng bằng sự
kết hợp của hai hay nhiều phương tiện như: văn bản, hình ảnh tĩnh, hình ảnh động,
video, âm thanh, đồ họa, các chương trình tương tác và sử dụng công nghệ thông tin
trong sáng tạo, thiết kế, sản xuất nội dung, sau đó được "xuất bản" trên mạng
Internet toàn cầu.
Truyền thông đa phƣơng tiện đang tồn tại dƣới các dạng thức sau: Mạng xã hội,
báo chí đa phƣơng tiện, đồ họa đa phƣơng tiện, sàn thƣơng mại điện tử, phim ảnh,
quảng cáo trực tuyến, sách trực tuyến… Các sản phẩm truyền thông đa phƣơng tiện
đang đƣợc ứng dụng trong nhiều lĩnh vực trong đời sống xã hội nhƣ: Báo chí, giáo
dục (các phần mềm học trực tuyến, …); kinh doanh, du lịch, giải trí: (các trò chơi
điện tử, phim ảnh, hoạt hình,…). 21
1.4. Vai trò của truyền thông đa phƣơng tiện 1.4.1. Tạo nên hệ t ố
h ng thông tin đa dạng, đa lớp, đa chiều
Truyền thông đa phƣơng tiện đang là một trong những xu hƣớng phát triển
quan trọng của truyền thông đại chúng hiện đại. Việc kết hợp đa dạng các phƣơng
tiện truyền tải nhằm đáp ứng nhu cầu không chỉ về lƣợng thông tin mà còn cả hình
thức tiếp nhận và những tiện ích phù hợp với lối sống hiện đại của công chúng. Đó
chính là yếu tố sống còn trong cuộc đua, cạnh tranh thông tin ngày càng khốc liệt
trong thế giới truyền thông ngày nay.
Khác với truyền thông truyền thống chỉ đơn thuần cung cấp thông tin cho công
chúng bằng các ngôn ngữ truyền thông đơn lẻ nhƣ: Chữ in, hình ảnh tĩnh, audio,
video thì truyền thông đa phƣơng tiện lại mang đến cho công chúng sự đa dạng trong
một sản phẩm truyền thông bao gồm: Văn bản, hình ảnh, ảnh động, audio, video, đồ
họa, các chƣơng trình tƣơng tác,… Công chúng đƣợc “thƣởng thức” thông tin một
cách trực quan và sinh động thông qua nhiều giác quan và điều này khiến cho công
chúng thỏa mãn nhu cầu thị hiếu của mình. Chính vì vậy mà thông tin trở nên đa dạng.
Đối với công chúng khi nghe các chƣơng trình phát thanh, xem các chƣơng
trình truyền hình truyền thống, họ phải chờ đợi qua khung giờ phát sóng. Mọi thông
tin công chúng khó có quyền lựa chọn. Tuy nhiên, với truyền thông đa phƣơng tiện,
công chúng sẽ có cơ hội trải nghiệm, chủ động tìm kiếm và “thƣởng thức” thông tin
qua nhiều lớp khác nhau. Khi công chúng truy cập vào bất cứ một trang thông tin
hay một trang báo mạng điện tử thì lớp đầu tiên (trang chủ) sẽ xuất hiện và họ
thƣờng xem lƣớt một cách tổng quát. Ở phần tổng quát này là các tin, bài mang tính
chất khái quát bao gồm: Tiêu đề, sa pô hay nội dung tóm tắt thông qua đồ họa, hình
ảnh động, … Tuy nhiên, khi tiếp nhận thông tin cụ thể hơn thì hành động tiếp theo là
tìm đến nội dung chi tiết, mô tả nội dung chính của bài, xem hình ảnh, video để hiểu
đƣợc toàn bộ thông tin tác phẩm chuyển tải.
Bên cạnh đó, cùng một thông tin, công chúng muốn tiếp cận bằng nhiều cách
thức khác nhau nhƣ: Xem đơn thuần video, đọc văn bản kết hợp với hình ảnh, video,
xem đồ họa,… và có thể xem thông tin đó trên nhiều trang thông tin khác nhau với
nhiều góc phân tích, nhìn nhận đa chiều.
Để chứng minh yếu tố đa lớp thông tin trong sản phẩm truyền thông đa phƣơng
tiện, xem xét qua ví dụ sau: Khi vào website hvpvvn.edu.vn, công chúng có thể thấy
nhiều tiêu đề các bài viết. Từ đây, họ có thể lựa chọn một bài viết bất kỳ bằng cách 22
bấm (click) vào bài viết đó, ví dụ có thể là bài “Thông báo tuyển sinh thạc sỹ năm
2021”, ngay lập tức một trang mới đƣợc xuất hiện với toàn bộ nội dung thông tin.
Nếu có nhiều thời gian, công chúng có thể đọc toàn bộ văn bản, xem toàn bộ ảnh,
click vào các link liên kết để đọc chi tiết. Nếu không có thời gian sẽ lƣớt qua và nắm
thông tin tổng quát. Tiếp đó, có thể lƣớt xuống phía dƣới để đọc các thông tin cùng
chủ đề hoặc các gợi ý liên kết đến bài viết khác.
Hình 1.2. Trang chủ website hvpnvn.edu.vn và tác phẩm truyền thông đa phương
tiện “Học viện Phụ nữ Việt Nam tuyển sn inh thạc sỹ” ngày 14.6.2021.
Tít của mỗi tác phẩm xuất hiện trên timeline tƣơng ứng với một tin tức, đồng
nghĩa với một lớp (một địa chỉ riêng biệt trên website). Nhƣ vậy để thấy rằng thông
tin trên truyền thông đa phƣơng tiện luôn đa lớp.
Yếu tố đa chiều trong truyền thông đa phƣơng tiện là một trong những “biến
đổi vƣợt bậc’’ của hoạt động truyền thông. Ở đó, công chúng và cơ quan truyền
thông, có thể thực hiện tƣơng tác, bằng cách bình luận quan điểm của mình về nội
dung tác phẩm, hay ấn nút Like, Share, Dislike dƣới mỗi tác phẩm. Đây là tƣơng tác
qua lại nhiều chiều, tƣơng hỗ. Những tƣơng tác này có thể đƣợc thực hiện trên 2 mối
quan hệ: Thứ nhất: công chúng – cơ quan truyền thông; Thứ hai: Công chúng với công chúng.
Với đặc tính dễ tƣơng tác, trao đổi, phản hồi, khiến công chúng sẵn sàng đóng
góp ý kiến một cách thẳng thắn, tích cực góp phần nâng cao hiệu quả truyền thông. 23
Hình 1.3. Công chúng thể hiện quan điểm của mình bằng các bình luận.
Nguồn: https://www.youtube.com/watch?v=x8OyyHUUJmg
1.4.2. Sự tương tác đa chiều
Khi công chúng tiếp nhận các sản phẩm truyền thông truyền thống, họ luôn bị
động trong quá trình tiếp nhận thông tin. Nếu là báo in phải đợi thời gian ra báo, nếu
là phát thanh, truyền hình thì phải đợi đến khung giờ phát sóng. Điều này có nghĩa
họ thụ động trong việc nhận thông tin. Tuy nhiên, với sự phát triển của Internet cùng
với đó là truyền thông đa phƣơng tiện, công chúng không còn thụ động mà chủ động
hơn về hoạt động tiếp nhận thông tin, đồng thời là ngƣời truyền (phát) thông tin.
Công chúng chủ động tiếp nhận thông tin: điều này dễ dàng nhận thấy bởi nhu
cầu tiếp nhận thông tin của mỗi công chúng là khác nhau. Họ có thể bố trí thời gian
thuận tiện để xem, đọc, nghe các tin tức thời sự, văn hóa, giải trí… khi nào muốn mà
không cần phải đợi chờ nhƣ cách tiếp cận những sản phẩm truyền thông truyền
thống. Giờ đây, mọi thông tin đƣợc xuất bản trong môi trƣờng Internet toàn cầu và
đƣợc lƣu trữ với mã nguồn mở. Do đó, công chúng dễ dàng có thể lựa chọn không
gian, thời gian tiếp nhận thông tin hoặc tra cứu thông tin theo chủ đề, nhu cầu cá
nhân. Các nội dung tin tức cũng sẽ luôn đƣợc cập nhật một cách nhanh nhất dù ở bất
cứ đâu, bất cứ khi nào và công chúng chỉ cần có thiết bị hỗ trợ kết nối mạng Internet.
Công chúng chủ động chuyển tải, chia sẻ thông tin trên các trang mạng xã hội
một cách hào hứng. Với xu hƣớng sử dụng các trang mạng xã hội mà công chúng 24
đang lựa chọn nhƣ Facebook, TikTok, Zalo,… nhằm kết nối cộng đồng thì công
chúng còn thƣờng xuyên, chủ động đăng tải nội dung thông tin trên tài khoản cá
nhân của mình về mọi lĩnh vực của đời sống xã hội. Những thông tin ấy có thể là
chia sẻ, trao đổi về kỹ năng sống, nấu ăn, chăm sóc con, các mẹo vặt, … hay cả
những tin tức thời sự.
Hình 1.4A. Công chúng hào hứng chia sẻ những kinh nghiệm cá nhân trên mạng
xã hội. Nguồn: https://www.facebook.com/groups/groupyeubep;
Hình 1.4B. Công chúng hào hứng chia sẻ những kinh nghiệm cá nhân trên mạng
xã hội. Nguồn: https://www.youtube.com/channel/UCZFX6pLjhPr96Wo5tlxuJOg 25
Ví dụ nhƣ vào 21h42 ngày 21/6/2021, khi có một vụ cháy xảy ra tại Xã Nghĩa
Hƣơng – Huyện Quốc Oai – Hà Nội, sự việc xảy ra nhà báo, phóng viên chƣa có mặt
thì công chúng nơi đó đã trở thành nguồn tin, họ là những “phóng viên” nghiệp dƣ
truyền tải thông tin bằng video phát trực tiếp trên nền tảng mạng xã hội để đƣa đến
cho công chúng thông tin một cách chân thực nhất. Nhƣ vậy, công chúng đã trở
thành nguồn tin và dễ dàng, sẵn sàng, chủ động đăng tải thông tin bất cứ ở đâu, bất
cứ khi nào chỉ với một thiết bị di động kết nối Internet.
Hình 1.5. Tài khoản Facebook Hiếu Trung phát trực tiếp vụ cháy tại Xóm 7 -
Nghĩa Hương – Quốc Oai – Hà Nội lúc 21h42 ngày 21/6/2021
Nắm bắt đƣợc xu hƣớng truyền thông cá nhân của công chúng trên các trang
mạng xã hội, nhiều nhà truyền thông, phóng viên đã sử dụng các trang mạng xã hội
để nắm bắt thông tin và tìm kiếm đề tài. Họ chú ý và quan tâm đến những tâm tƣ,
phản ánh, ... những trào lƣu của công chúng, từ đó hình thành ý tƣởng cho các sản
phẩm truyền thông đa phƣơng tiện. Nhƣ vậy lúc này nhà truyền thông đã trở thành
ngƣời tiếp nhận thông tin từ công chúng và vị trí đã đƣợc hoán đổi. Vì vậy, các
thông tin đƣợc phản ánh một cách kịp thời, sát thực hơn và đáp ứng đƣợc nhu cầu
ngày càng cao của công chúng so với truyền thông truyền thống.
Nhƣ vậy vị trí của công chúng (nguồn nhận) và nhà truyền thông (nguồn phát)
trong hoạt động truyền thông đa phƣơng tiện đang đan xen, hoán đổi vị trí cho nhau 26
tùy thuộc vào từng bối cảnh. Đây là mối quan hệ tƣơng tác hai chiều, tạo điều kiện
cho tin tức, thông tin đa phƣơng tiện luôn đa đạng, phong phú và đa chiều.
1.4.3.Thay đổi phương thức thu thập và xử lý thông tin của nhà truyền thông
Yếu tố đa phƣơng tiện của truyền thông đã tác động mạnh mẽ tới sự phát triển
của truyền thông truyền thống. Nói đúng ra đó là sự canh tranh vƣơn mình thích nghi
trong thời đại công nghệ 4.0. Nhƣ vậy, để không bị “bỏ lại phía sau” hay "đào thải",
các cơ quan báo chí truyền thông, các nhà báo, phóng viên, nhà truyền thông đã phải
thay đổi phƣơng thức thu thập và xử lý thông tin. Từ đó, sản xuất ra các sản phẩm
truyền thông đáp ứng thị hiếu, nhu cầu của công chúng, đồng thời vừa bắt kịp xu
hƣớng của truyền thông hiện đại.
Trong truyền thông truyền thống, mỗi phóng viên, nhà báo, kỹ thuật viên là một
mắt xích trong quy trình sản xuất tác phẩm - sản phẩm báo chí - truyền thông, điều
đó thể hiện sự chuyên môn hóa trong từng khâu công việc. Điều này cho thấy một hệ
thống sản xuất cồng kềnh, mất nhiều thời gian, nhiều nhân công mà chƣa chắc đã
đem lại chất lƣợng cao. Với thời đại công nghệ hiện đại nhƣ ngày nay, truyền thông
đa phƣơng tiện lại đòi hỏi nhà báo, phóng viên, nhà truyền thông phải là ngƣời đa
năng (“n trong 1”). Ngoài kỹ năng sáng tạo tác phẩm truyền thông truyền thống, họ
còn phải biết xử lý hình ảnh, video, âm thanh,… biết tƣ duy và ứng dụng các phƣơng
tiện ngôn ngữ biểu đạt để trình bày nội dung thông tin một cách đa dạng và độc đáo,
thu hút sự quan tâm của công chúng.
Với sự cạnh tranh khốc liệt giữa các phƣơng tiện truyền thông truyền thống với
truyền thông hiện đại, để có đƣợc những tác phẩm, sản phẩm truyền thông có sức tác
động lớn, đòi hỏi đội ngũ nhà truyền thông phải có kỹ năng khai thác, xử lý, kiểm
chứng và chắt lọc thông tin trong bối cảnh “mớ hỗn độn thật – giả”. Bên cạnh đó,
nhà truyền thông không chỉ biết sử dụng mạng xã hội mà còn biết khai thác các dữ
liệu đa dạng để phục vụ cho hoạt động của mình nhằm thu hút công chúng, khéo léo
để kéo công chúng tham gia vào các diễn đàn, bình luận thể hiện quan điểm của họ
để nâng cao hiệu quả truyền thông.
Mỗi tác phẩm đa phƣơng tiện cần đƣợc chuyển tải tới công chúng thông qua
nhiều phƣơng tiện biểu đạt nhƣ: văn bản, hình ảnh, âm thanh, video, đồ họa, các
chƣơng trình tƣơng tác, ... Do đó, đòi hỏi nhà truyền thông phải nắm bắt, làm chủ
đƣợc công nghệ. Biết sử dụng máy tính, sử dụng thành thạo các thiết bị ghi hình,
chụp ảnh, các phần mềm chuyên dụng để xử lý hình ảnh, âm thanh, … Nhƣ vậy, nhà 27
truyền thông mới có thể xử lý công việc ở mọi lúc, mọi nơi, cập nhật thông tin một cách nhanh nhất.
1.4.4. Nâng cao hiệu quả truyền thông
Sự ra đời của truyền thông đa phƣơng tiện giống nhƣ một lực hút “thôi miên”
công chúng về phía mình bởi các ƣu thế vƣợt trội về phƣơng tiện chuyển tải thông
tin. Điều đó khẳng định hiệu quả truyền thông đƣợc nâng cao rõ rệt và biểu hiện cụ
thể thông qua các khía cạnh sau:
Thông tin luôn hấp dẫn, thu hút và gây sự chú ý với công chúng. Với đặc trƣng
về sự kết hợp đa dạng của nhiều phƣơng tiện mà trong đó có hình ảnh chuyển động,
âm thanh, đồ họa đã đem lại cho công chúng cơ hội tiếp nhận những thông tin hấp
dẫn. Đặc biệt Video là một trong những phƣơng ti n
ệ đã gây sự chú ý và thu hút công
chúng bằng các hình ảnh và âm thanh sinh động, trực quan nhất. Những phƣơng tiện
này khiến cho công chúng tập trung hơn và đặc biệt là khả năng ghi nhớ thông tin một cách nhanh chóng.
Thông tin luôn cập nhật, dễ hiểu, dễ tiếp nhận.
Cập nhật: Với đặc tính không bị gò ép bởi thời gian phát sóng nhƣ truyền hình
và phát thanh, hay tính định kỳ của báo in, sách, … truyền thông đa phƣơng tiện có
thể cập nhật thông tin bất cứ khi nào nhằm đƣa thông tin đến đƣợc với công chúng
nhanh nhất bằng cách “xuất bản” trên Internet. Vì vậy, các thông tin đăng tải trên
truyền thông đa phƣơng tiện luôn nóng hổi, thời gian cập nhật đƣợc tính theo phút,
thậm chí thông tin còn đƣợc cập nhật trực tuyến, trực tiếp tại thời điểm truyền thông.
Dễ hiểu: Công chúng tiếp nhận thông tin trên truyền thông đa phƣơng tiện là
thông qua câu chuyện đƣợc kể bằng hình ảnh, âm thanh, video, đồ họa, văn bản.
Những phƣơng tiện trực quan, sinh động này đã giúp họ hiểu toàn vẹn nội dung đang
diễn ra mà không cần bất cứ lời giải thích nào. Họ không phải tƣởng tƣợng nhƣ đọc
báo in, sách hay nghe phát thanh mà họ còn đƣợc tiếp nhận thông tin với minh
chứng mắt thấy tai nghe nhƣ đang chứng kiến sự việc. Do đó khiến cho công chúng
dễ dàng hiểu và nắm bắt thông tin nhanh chóng.
Dễ tiếp nhận: Chỉ với thiết bị di dộng cá nhân (điện thoại di dộng, ipad,…) hay
máy tính kết nối Internet cùng với các thao tác đơn giản, cộng với các phƣơng tiện
chuyển tải trực quan sinh động: văn bản, hình ảnh, âm thanh, video, … công chúng
truyền thông đa phƣơng tiện đã có thể tiếp nhận thông tin một cách dễ dàng ở mọi nơi mọi lúc. 28
1.5. Ứng dụng truyền thông đa phƣơng tiện
Công chúng trong xã hội hiện đại luôn có những tiêu chuẩn khắt khe về việc
lựa chọn và tiếp nhận thông tin. Đi đôi với đó là nhu cầu đƣợc cập nhật thông tin
một cách nhanh chóng, tức thời, ở mọi nơi, mọi thời điểm và thông qua nhiều
phƣơng tiện. Điều này cũng dễ lý giải cho việc vì sao các kênh truyền hình, các
website đã nắm bắt đƣợc nhu cầu công chúng và có những biến đổi về mặt hình thức
thể hiện trong việc cung cấp thông tin thể hiện cụ thể nhƣ: sử dụng ngôn ngữ đa
phƣơng tiện: Hình ảnh, đồ họa, âm thanh, text, video, các chƣơng trình tƣơng tác,
các liên kết … Với sức mạnh đa phƣơng tiện, truyền thông đa phƣơng tiện đã đƣợc
ứng dụng trong rất nhiều các trong các cơ quan báo chí - truyền thông, các ngành,
lĩnh vực của đời sống xã hội nhƣ: Giáo dục, du lịch, y tế, thƣơng mại, …
1.5.1. Các cơ quan báo chí - truyền thông
Báo chí thế giới thay đổi vƣợt bậc từ khi có sự ra đời của Internet. Báo chí
truyền thống bị “đè bẹp” và dƣờng nhƣ “thoi thóp” trong kỷ nguyên số. “Tin tức xã
hội” lên ngôi, báo chí truyền thông truyền thống bị tác động và ảnh hƣởng rất nhiều,
đặc biệt là sự sụt giảm về số lƣợng công chúng.
1.5.1.1. Thay đổi cách sản xuất sản phẩm báo chí – truyền thông
Với báo chí truyền thông truyền thống, công chúng tiếp cận thông tin một cách
thụ động, một chiều, đơn điệu thì ngày nay với sự xuất hiện của truyền thông đa
phƣơng tiện, công chúng đã chuyển sang chủ động tiếp nhận thông tin đa chiều và
hấp dẫn. Trong thực tế, báo chí truyền thông truyền thống thƣờng đƣa tin chậm hơn
và truyền thông đa phƣơng tiện đã vƣợt trội về tốc độ đƣa tin. Ngoài ra, nhu cầu của
công chúng trong việc chia sẻ và tiếp nhận thông tin trên Internet ngày càng lớn đã
khiến số lƣợng công chúng đa phƣơng tiện tăng mạnh, vƣợt trội gấp hàng trăm, hàng
nghìn lần so với công chúng truyền thông truyền thống. Các tin tức trên báo chí
truyền thông truyền thống không mấy đƣợc quan tâm, tin tức trên truyền thông đa
phƣơng tiện trở nên chiếm lĩnh "thị trƣờng truyền thông". Do đó, những giá trị thông
tin của tin tức đƣợc “sản xuất” một cách chuyên nghiệp bởi các cơ quan báo chí
truyền thông truyền thống dần bị xóa nhòa và giờ đây họ phải ứng dụng để đổi mới
cho phù hợp với thực tiễn nhu cầu của công chúng truyền thông hiện đại.
1.5.1.2. Thêm phiên bản báo chí đa phương tiện
Trƣớc sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ, các cơ quan báo chí truyền thống
phải thích ứng và chuyển đổi số thành một sản phẩm báo chí truyền thông Internet 29
(báo mạng điện tử ra đời và nay đƣợc gọi là báo chí đa phƣơng tiện) phát hành song
song với báo chí truyền thông truyền thông. Chỉ với chiếc điện thoại thông minh
(smartphone) hoặc các thiết bị điện tử nghe - nhìn kết nối Internet, công chúng có thể
truy cập thông tin ở mọi lĩnh vực của đời sống xã hội trên toàn cầu. Cùng với khả
năng sử dụng nhiều phƣơng tiện (hình ảnh, âm thanh, văn bản, hình ảnh động, …),
khả năng tƣơng tác đa chiều đã hình thành một loại hình báo chí mới đầy sức hấp
dẫn. Với thông tin sống động, tác động vào nhiều giác quan, công chúng chủ động
trong hoạt động tiếp nhận, khả năng ghi nhớ cao đã tạo ra cho báo chí đa phƣơng
tiện một vị thế “soái ngôi” trong hệ thống báo chí hiện đại.
Theo Hà Huy Phƣợng (2013), nhờ có sự phát triển vƣợt bậc của kỹ thuật – công
nghệ, đặc biệt là công nghệ thông tin, Internet kết nối thông tin toàn cầu mà đa
phƣơng tiện phát triển. Đa phƣơng tiện ứng dụng trong lĩnh vực báo chí có thể hiểu,
đó là khả năng hội tụ, tích hợp đa loại hình sản phẩm truyền thông – báo chí trong
một tòa soạn. Nó có khả năng chuyển tải đồng thời dữ liệu bằng đa mã ngôn ngữ
(text, ảnh, đồ họa, audio clip, video clip) và sự tƣơng tác đa chiều. Mặt khác, nó
đƣợc vận dụng tối đa sự tiến bộ của công nghệ vào sản xuất sản phẩm cũng nhƣ
quản trị toàn bộ tòa soạn, quy trình sản xuất sản phẩm báo chí. Khi hình thành tòa
soạn hội tụ truyền thông đa phƣơng tiện sẽ hình thành mô hình nhà báo đa năng, tức
là nhà báo đó có khả năng thích ứng tạo ra các tác phẩm và sản phẩm theo từng loại
hình báo chí. Điều này, cách thức làm báo “đơn năng” sẽ không đáp ứng đƣợc. Đây
cũng chính là sự đòi hỏi các nhà báo tác nghiệp theo phong cách truyền thống phải
thay đổi, đáp ứng đƣợc tính chất làm báo hiện đại, đa phƣơng tiện hiện nay.
1.5.1.3. Xây dựng và phát triển mô hình hội tụ truyền thông, tòa soạn hội tụ
Trƣớc những thách thức của truyền thông đa phƣơng tiện, các cơ quan báo chí
truyền thống phải tìm lối đi mới để bắt kịp thời kỳ hội nhập, đồng thời giữ lại “tính
mạng” của mình trong thế giới báo chí truyền thông mới. Các cơ quan báo in, phát
thanh - truyền hình lần lƣợt cho ra đời trang thông tin điện tử hay báo điện tử, các
kênh truyền hình trực tuyến, phát thanh trực tuyến. Báo chí truyền thông hiện đại
đang và sẽ theo xu hƣớng chung là hội tụ tất cả các phƣơng tiện biểu đạt (văn bản,
hình ảnh, âm thanh, đồ họa, video, …). Bên cạnh đó, việc bố trí, phân phối thông tin
đến công chúng phải có cấu trúc để công chúng có thể tiếp nhận nhanh, chất lƣợng
và phù hợp với từng nhóm công chúng riêng lẻ.
Nội hàm của khái niệm hội tụ truyền thông (media convergence) khá rộng và
đƣợc nhìn dƣới nhiều góc độ khác nhau. Tuy nhiên nhìn chung có thể bao quát nhƣ 30
sau: 1. Hội tụ về hình thức tổ chức cơ quan báo chí truyền thông. 2. Sự kết hợp của
các loại hình truyền thông truyền thống. 3. Sự kết hợp các phƣơng tiện truyền thông.
Hội tụ truyền thông đƣợc coi là sự phát triển tất yếu của báo chí hiện đại, đƣợc nhận
định còn tiếp tục phát triển và sẽ xuất hiện nhiều hình thức mới hơn.
Hiện nay, khái niệm hội tụ truyền thông không còn xa lạ với giới báo chí, các
nhà báo và nhà nghiên cứu báo chí truyền thông, tuy nhiên vì quá trình hội tụ truyền
thông vẫn đang ở những bƣớc đi đầu tiên, nên các học giả trong và ngoài nƣớc vẫn
còn một số ý kiến trái chiều xung quanh vấn đề này.
Theo Nguyễn Đức Dũng (2013): Hội tụ truyền thông là sự sáp nhập các loại
hình truyền thông truyền thống trong một tổ chức hoạt động. Sự kết hợp giữa các
phƣơng tiện cũ, mới cùng sự hỗ trợ của công nghệ đã tạo ra cho truyền thông đa
phƣơng tiện một diện mạo mới đầy hấp dẫn và lôi cuốn công chúng.
Nhiều ngƣời cho rằng Internet giống nhƣ một những "chú ong chăm chỉ" đi thụ
phấn cho các bông hoa để tạo ra những trái ngọt. Thực tiễn cho thấy sự kết hợp giữa
báo in và mạng Internet cho ra đời báo mạng điện tử, giữa truyền hình và Internet
cho ra đời truyền hình giao thức (IPTV); giữa phát thanh và Internet tạo ra phát
thanh trực tuyến (Podcasting). Nhƣ vậy, hội tụ truyền thông đã mang lại mở ra một
tƣơng lai mới cho các loại hình truyền thông truyền thống.
Nói đến hội tụ truyền thông còn đồng nghĩa với tòa soạn hội tụ. Theo Nguyễn
Thành Lợi (2014), tòa soạn hội tụ gồm 03 y u
ế tố sau: Hội tụ về không gian làm việc;
Hội tụ phƣơng thức tác nghiệp của nhà truyền thông; Hội tụ về nội dung tin tức.
Sự ra đời của các công cụ và phƣơng thức truyền thông mới là kết quả mà cuộc
cách mạng công nghệ 4.0 cung cấp cho ngành báo chí truyền thông hiện đại. Với nền
tảng Internet, các phƣơng tiện truyền thông mới đã phá vỡ nguyên nguyên tắc vốn có
của truyền thông truyền thông đã gây dựng trƣớc đó (nhƣ tính định kỳ) để tạo ra một
không gian mới là phi định định kỳ và toàn cầu hóa.
Thực tiễn hiện nay cho thấy, tính năng hội tụ của các phƣơng tiện truyền thông
trên mạng Internet không ngừng nâng cao, cách thức, hình thức tiếp nhận và truyền
phát thông tin ngày càng đa dạng và phong phú. Sự phát triển mạnh mẽ của công
nghệ và thời đại Internet 3G, 4G, 5G khiến báo chí truyền thông di động phát triển
mạnh mẽ. Có thể thấy, mạng Internet và thiết bị di động đã làm thay đổi cuộc sống
của con ngƣời, đồng thời cũng làm thay đổi “môi trƣờng sinh thái” của các phƣơng
tiện truyền thông, khiến cách thức tổ chức của các phƣơng tiện truyền thông mới và
cũ có nhiều thay đổi. Sự thay đổi về hình thức và phƣơng thức truyền thông mới
khiến cách thức hợp nhất và tái tạo nội dung truyền thông ngày càng trở nên khó 31
khăn hơn. Đặc biệt, các phƣơng tiện truyền thông mới đã phá bỏ “biên giới cứng” về
không gian, thời gian của các phƣơng tiện truyền thông truyền thống vốn tồn tại đơn
lẻ trƣớc đây nhƣ: Báo in, Phát thanh và truyền hình.
Do đó, trong môi trƣờng hội tụ truyền thông, sự tác động của các phƣơng tiện
truyền thông mới đã khiến cho các phƣơng tiện truyền thông truyền thống luôn phải
đối mặt với những thách thức chƣa từng có mong để giữ lại "tính mạng" của mình.
Theo Martin Emmer (2013) cho rằng: Internet là một thế giới rộng lớn tồn tại
bên cạnh thế giới thực, nó là tác nhân tạo ra các phƣơng tiện truyền thông mới mà ở
đó công chúng truyền thông có thể tiến hành mọi hoạt động nhƣ bên ngoài đời sống thực.
Ở Việt Nam hiện nay có rất nhiều các cơ báo chí truyền thông đang trong quá
trình định hình, xây dựng phát triển theo xu hƣớng hội tụ truyền thông nhƣ: Đài Phát
thanh và truyền hình cấp tỉnh, các toàn soạn báo in, … Tuy nhiên bên cạnh đó cũng
đã có các cơ quan báo chí truyền thông đã kiện toàn tổ chức mô hình hội tụ truyền
thông nhƣ: Trung tâm truyền thông tỉnh Quảng Ninh, Thông tấn xã Việt Nam, Toàn
soạn báo điện tử Vietnamnet, VietnamPlus, Dantri, Vnexpress,…
1.5.1.4. Sử dụng mạng xã hội là kênh quảng bá thông tin, tương tác với công chúng
Sự phát triển của công nghệ số đã sản sinh các phƣơng tiện truyền thông mới
mà trong đó phải kể đến mạng xã hội hay truyền thông xã hội. Mạng xã hội đã, đang
và ngày càng có chỗ đứng trong cuộc sống thƣờng ngày của con ngƣời. Nhiều ngƣời
sẽ coi mạng xã hội nhƣ một "thành viên" trong gia đình mà không thể “không gặp” hàng ngày.
Mạng xã hội là một công cụ kết nối, chia sẻ nhanh và dễ dàng bất cứ nội dung
nào, bất cứ ở đâu, khi nào. Bên cạnh đó mạng xã hội còn có sức mạnh to lớn, có thể
tạo nên những thay đổi tích cực, không chỉ ở phạm vi cá nhân mà còn cả ở khu vực
và thế giới. Theo Datareportal (2021) thống kê, tính đến tháng 01/2021, có 4,2 tỉ
ngƣời trên thế giới sử dụng mạng xã hội (chiếm 53,6% dân số). Trong đó, ở Việt
Nam có 72 triệu ngƣời (chiếm 73,7% dân số) t n
ă g 7 triệu ngƣời so với cùng kỳ năm
2020. Nhƣ vậy có thể thấy, số lƣợng ngƣời sử dụng mạng xã hội ngày càng đông đảo. 32
Hình 1.6. Thống kê số người sử dụng mạng xã hội trên thế giới và Việt Nam
tháng 01/2021. Nguồn: https://datareportal.com/reports/digital-2021
Nắm bắt đƣợc thị hiếu của công chúng, các cơ quan báo chí truyền thông đã
tóm lấy cơ hội này để nối dài cánh tay của mình bằng cách sử dụng mạng xã hội là
một kênh thông tin. Qua các chƣơng trình tƣơng tác, liên kết đính kèm, mạng xã hội
đã giúp báo chí truyền thông có thêm những trải nghiệm mới trên nền tảng độc đáo.
Các tin bài đƣợc đăng tải, chia sẻ trên mạng xã hội là cơ hội để tiếp cận thêm công
chúng, tạo dựng và duy trì uy tín của tác giả, tòa soạn.
Tất cả các cơ quan báo chí truyền thông đều quảng bá nội dung thông tin trên
mạng xã, họ thực hiện chiến lƣợc nhằm khai thác mạng xã hội để thu hút, gia tăng
ngƣời truy cập bằng cách tạo lập các trang fanpage, tạo tài khoản YouTube,
TikTok,… chủ động đăng tải thông tin và nhận đƣợc hàng triệu lƣợt theo dõi. Khi
một thông tin mới, họ sẽ tiến hành đăng tải trên mạng xã hội trƣớc tiên, thời gian sau
đó sẽ hoàn thiện để đăng tải.
Hình 1.7. Fanpage của một số các cơ quan báo chí truyền thông tại Việt Nam
thu hút được hàng triệu người theo dõi
Nguồn: https://www.facebook.com/VTVtoiyeu;https://www.facebook.com/thanhnien; 33
Ngoài ra, nhiều công chúng có thói quen sau khi đọc, xem các thông tin trên
này trên mạng xã hội thấy hay, hấp dẫn họ sẽ nhanh chóng chia sẻ tiếp trên trang cá
nhân của mình hoặc trên các hội nhóm (group). Vì vậy, thông tin sẽ đƣợc biết đến
(tiếp cận) theo cấp số nhân, đồng nghĩa với việc số lƣợt ngƣời truy cập truy cập cũng tăng lên.
Trên thế giới, các cơ quan, tập đoàn truyền thông lớn nhƣ: Walt Disney (Mỹ),
Twenty-FirstCentury Fox, Inc (Mỹ), CBS (Mỹ), CNN, BBC, NewYork Time đều có
những bƣớc đi quyết liệt chủ động để quảng bá nội dung trên mạng xã hội. Họ yêu
cầu các phóng viên của mình phải hội nhập để lắng nghe và từ đó có sự hiểu biết hơn
về công chúng – ngƣời tạo nên thƣơng hiệu cho họ. Tại Việt Nam, các cơ quan báo
chí truyền thông cũng không nằm ngoài chiến lƣợc này. Trên các website chính thức
của cơ quan báo chí đã tích hợp thêm các công cụ hỗ trợ độc giả thực hiện các hoạt
động Like, Share bài báo mình vừa đọc lên mạng xã hội một cách dễ dàng.
Hơn thế nữa, các cơ quan báo chí truyền thông còn có thể sử dụng mạng xã hội
để giao lƣu trực tuyến với công chúng, khiến sự tƣơng tác không chỉ dừng lại ở việc
phản hồi thông tin đơn giản mà còn đi sâu vào cấp độ giao lƣu về tình cảm, tăng sự
thân thiện, tạo mối liên hệ khăn khít giữa cơ quan truyền thông và công chúng. Đổi
lại, công chúng sẽ tin yêu và sử dụng sản phẩm truyền thông của cơ quan, đồng thời
tích cực tham gia vào quá trình sản xuất, truyền phát nội dung thông tin.
Các trang mạng xã hội của cơ quan báo chí truyền thông mặc dù không phải là
trang website chính thức nhƣng lại là một kênh truyền thông một cách hiệu quả. Tuy
nhiên chƣa đƣợc quản lý một cách chặt chẽ nhƣ các kênh báo chí truyền thông chính
thống, do vậy sẽ có rất nhiều những điều không hay có khả năng xảy ra nhƣ: bị làm
giả, mạo danh… Vì vậy, cần có những quy định, chế tài từ các cơ quan quản lý nhà
nƣớc để các kênh truyền thông mới này hoạt động một cách hiệu quả.
1.5.2. Các lĩnh vực đời sống xã hội
1.5.2.1. Lĩnh vực giáo dục
Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4 đã và đang tác động mạnh mẽ tới lĩnh
vực giáo dục và mang đến sự chuyển biến và thay đổi lớn trong hình thức, phƣơng
pháp dạy và học. Việc ứng dụng công nghệ đa phƣơng tiện vào bài giảng, đã và đang
đƣợc thực hiện ở hầu hết tất cả các bậc học trên thế giới và trong đó có Việt Nam.
Với phƣơng pháp sử dụng công cụ học tập hiện đại phục vụ cho quá trình dạy
học ngày một nhiều nhƣ: cơ sở vật chất, phƣơng tiện dạy học, thiết bị dạy học, dụng
cụ học tập, tài liệu, học liệu mở, tài nguyên ảo, ứng dụng thực tế ảo, … Việc tích 34
hợp công nghệ dựa trên nền tảng đổi mới phƣơng pháp dạy học thay cho dạy học
truyền thống đã mang lại sự đổi mới mạnh mẽ cho ngành giáo dục. Một trong những
phần mềm phổ biến hỗ trợ việc dạy và học là chƣơng trình Powerpoint, Pdf, ....
Ngoài ra còn rất nhiều phần mềm khác nhƣ: Mona ELMS, UPM, Storyline, Lecture
market, … Trong phƣơng pháp học đa phƣơng tiện, từ lời nói, tai nghe và mắt thấy
giúp cho học sinh, sinh viên hiểu thấu các nội dung bài giảng nhanh hơn và trực quan hơn.
Ứng dụng phƣơng tiện công nghệ vào dạy học, hƣớng đến đổi mới phƣơng
pháp giảng dạy, hỗ trợ lớn cho giảng viên khi đảm bảo tiết dạy đƣợc sinh động,
thuận tiện, chính xác. Giảng viên đƣợc giảm bớt sức lao động nhƣng hiệu quả dạy
học lại đƣợc nâng cao. Còn với ngƣời học, phƣơng tiện công nghệ tạo sự hứng thú
tham gia vào quá trình học tập, ngƣời học dễ dàng lĩnh hội kiến thức một cách đầy
đủ, toàn diện nhất. Giúp ngƣời học không còn sợ, chán ghét cách học viết, thay vào
đó là sự say mê, tìm tòi, học hỏi, nhiệt tình trong học tập, tăng cƣờng trí nhớ, thỏa
sức sáng tạo, hình thành và rèn luyện các kĩ năng, kĩ xảo, cung cấp thêm kiến thức,
kinh nghiệm trực tiếp liên quan đến thực tiễn xã hội và môi trƣờng sống.
Từ cuối năm 2019 đến nay (2021), bệnh viêm phổi cấp - Covid 19 lan rộng trên
thế giới, khiến cho hoạt động giáo dục đào tạo bị ảnh hƣởng. Trƣớc tình hình phức
tạp của dịch bệnh và nắm bắt xu hƣớng thời đại, các cơ sở giáo dục đã chuyển sang
hình thức dạy học trực tuyến, đào tạo từ xa (E-learning) nhƣng vẫn đảm bảo đƣợc
chất lƣợng và thời gian đào tạo. Với việc sử dụng công cụ dạy và học thông quá máy
tính, điện thoại thông minh kết nối Internet, ngƣời học đã đƣợc tiếp cận nội dung học
tập một cách sinh động bằng nhiều phƣơng tiện trực quan nhƣ: Hình ảnh, video,
audio và các hoạt động tƣơng tác… Từ đó, tạo ra cho ngƣời học sự chủ động, hứng
thú bỏ đi cảm giác đối phó với môn học.
Hiện nay, phƣơng pháp giáo dục đa phƣơng tiện không chỉ đƣợc phát huy tối
ƣu trong dạy và học ngoại ngữ ở Việt Nam mà còn ứng dụng trong tất cả các môn
học: Toán, Văn học, Lịch sử, Địa lý, Khoa học, Vật lý…Ngƣời học cũng có thể vừa
học vừa chơi bằng chính các sản phẩm truyền thông đa phƣơng tiện trên Internet. Có
hàng trăm các website, ứng dụng phần mềm hƣớng về học tập, ngƣời học tham gia
vào các dự án tƣơng tác đƣợc thiết kế thành các câu đố, trò chơi thú vị, khiến họ
không cảm thấy căng thẳng, áp lực, các phần mềm hỗ trợ dạy và học trực tuyến. Ví
dụ nhƣ: website violympic.vn tổ chức các cuộc thi giải toán, tập làm văn trên mạng
dành cho các học sinh từ lớp 1 đến lớp 9; website ioe.vn tổ chức các cuộc thi tiếng
anh cho học sinh từ lớp 3 đến hết 12; các phần mềm học toán cho trẻ em nhƣ: Đậu 35
lém, HocTot, PhotoMath, Maths Solver, Socratic…; phần học tiếng anh bằng hoạt
hình: Momkey Junior, Lingokids, Dualingo…; các phần mềm hỗ trợ dạy trực tuyến
nhƣ: Zoom Meeting, Microsoft Teams, Edubit.vn, Skype, Hangouts meet…
Hình 1.8 - Một số các phần mềm để dạy, học trực tuyến
Nguồn: https://voip24h.vn/; https://www.office365vietnam.info/,
http://thtantrieu.edu.vn/; https://vi.duolingo.com/mobile
Ứng dụng truyền thông đa phƣơng tiện trong giáo dục còn khiến cho ngƣời học
không bị hạn chế bởi không gian, khoảng cách, họ có thể học ở bất kỳ đâu, bất cứ
khi nào, tạo nên một môi trƣờng học tập đa dạng, thỏa mãn nhu cầu tự học, tự nghiên cứu của mỗi ngƣời.
1.5.2.2. Lĩnh vực y tế
Ngày nay, công nghệ truyền thông đa phƣơng tiện trong đó có thực tế ảo với
việc mô phỏng hình ảnh 3D đã đƣợc ứng dụng rộng rãi trong các chuyên ngành y
khoa khác nhau. Bao gồm các liệu pháp tâm lý, phục hồi chức năng, thực hành kỹ
năng, phẫu thuật, nha khoa…
Việc sử dụng thực tế ảo trong phẫu thuật trƣớc đây không đƣợc đánh giá
cao. Nhƣng hiện tại, việc ứng dụng công nghệ này giúp tiến hành các thủ thuật xâm
lấn một cách chính xác. Các hoạt động nhƣ: thủ thuật xâm lấn thực sự đƣợc thực
hiện bởi một robot, dƣới sự điều khiển bởi một bác sĩ phẫu thuật, chăm sóc sức khỏe
dựa trên thực tế ảo cho phép bác sĩ phẫu thuật nhìn thấy mọi thứ, sử dụng một thiết
bị nhỏ cho phép “nhìn thấy”, đƣa ra quyết định ngay lập tức và thực hiện chính
xác. Hơn nữa, thiết bị cho phép điều chỉnh áp suất để sử dụng trong khi vận
hành. Điều này giúp phẫu thuật viên thực hiện các hoạt động tinh vi với ít rủi ro hơn cho ngƣời bệnh.
Ngoài ra thực tế ảo còn có khả năng giúp ngƣời bệnh giảm cảm giác đau. Ví dụ
nhƣ trong quá trình phục hồi chức năng sau chấn thƣơng và bỏng nặng, ngƣời
bệnh luôn luôn phải trải qua cảm giác đau đớn kéo dài. Để giảm thiểu các cơn đau, 36
đặc biệt là trong quá trình thay băng, băng bó, bác sĩ có thể kê các liều thuốc giảm
đau. Điều này có thể làm cho các thao tác dễ chịu hơn. Nhƣng chăm sóc sức khỏe
thực tế ảo thì có thể đem lại nhiều hơn thế. Không giống nhƣ thuốc giảm đau, nó có
thể ảnh hƣởng đến sức khỏe của ngƣời bệnh, thực tế ảo hoàn toàn an toàn và có tác
động tích cực đến tâm lý của ngƣời bệnh. Ngƣời bệnh phải đeo tai nghe có mắt kính,
thực tế ảo sẽ mang đến cho họ một thế giới hoàn toàn khác. Ngƣời bệnh sẽ thích thú
khi tham quan cảnh vật nhƣ xem: Đỉnh núi tuyết, hồ trên núi, đền cổ, ... Ứng dụng
thực tế ảo hoạt động nhƣ một tác nhân phân tâm. Ngƣời bệnh có thể tập trung vào
việc tham quan chứ không phải là nỗi đau. Do đó, cảm giác đau sẽ thấp hơn nhiều
mà không gây hại cho sức khỏe.
Hình 1.9 - Sử dụng thực tế ảo trong phẫu thuật y học.
Nguồn: https://tourzy.vn/chia-se/thuc-te-ao-trong-y-te
1.5.2.3. Lĩnh vực du lịch
Phát triển ngành du lịch là một trong những định hƣớng phát triển không chỉ
của Việt Nam mà còn là định hƣớng phát triển của các nƣớc có nền công nghiệp nhẹ.
Phát triển du lịch đồng nghĩa với việc quảng bá hình ảnh quốc gia tới bạn bè quốc tế.
Hoạt động quảng cáo nhằm thu hút du khách và nâng cao sự cạnh tranh. Để đẩy
mạnh phát triển du lịch đòi hỏi ứng dụng các phƣơng tiện truyền thông trong hoạt
động truyền thông là yếu tố quyết định tới thành công của ngành công nghiệp không khói này.
Trên Internet nói chung và truyền thông đa phƣơng tiện nói riêng đã có nhiều
các website quảng bá du lịch một cách bài bản, xây dựng các chuyên trang, chuyên
mục, chuyên đề, bản tin, thƣờng xuyên tuyên truyền, phổ biến, nâng cao nhận thức
và kiến thức về phát triển du lịch; tuyên truyền về các loại hình du lịch đặc trƣng của
Việt Nam nhƣ: du lịch di sản, du lịch văn hóa lịch sử, du lịch biển, du lịch nghỉ 37
dƣỡng, du lịch sinh thái…; nhiều các ấn phẩm du lịch bao gồm ấn phẩm in và ấn
phẩm điện tử dịch nhiều thứ tiếng; sản xuất các thƣớc phim, các phóng sự, video clip
cung cấp hình ảnh trực quan, sống động và dễ thu hút sự quan tâm của khách du lịch;
truyền thông du lịch trên các công cụ tìm kiếm google, tăng cƣờng hình ảnh và tốc
độ hiển thị nhanh nhất của điểm đến Việt Nam trên công cụ tìm kiếm nhằm quảng bá
về thƣơng hiệu du lịch Việt Nam một cách hiệu quả nhất.
Ngày nay với Big Data (Dữ liệu lớn), Internet of Things (Vạn vật kết nối),
Artificial Intelligence (Trí tuệ nhân tạo), sẽ tác động mạnh mẽ tới trải nghiệm du lịch
của khách hàng, cũng nhƣ chiến lƣợc marketing của công ty du lịch. Vì vậy, việc sử
dụng và ứng dụng mạng xã hội Facebook, Instagram, Twitter, YouTube và các nền
tảng trực tuyến khác để tiếp cận khách hàng và nhận đánh giá phản hồi cũng là một
trong những phƣơng pháp thích hợp để đẩy mạnh sự phát triển của ngành du lịch
cũng nhƣ thu hút khách hàng tiềm năng.
1.5.2.4. Lĩnh vực giải trí
Từ khi truyền thông đa phƣơng tiện xuất hiện, giải trí trên các phƣơng tiện
truyền thông đại chúng khác dần bị “quay lƣng” mà trong đó phải kể đến là các
chƣơng trình giải trí trên truyền hình. Sự hấp dẫn của truyền thông đa phƣơng tiện đã
kéo cho công chúng về phía mình, lựa một phƣơng tiện giải trí mới hấp dẫn, đa dạng và chủ động hơn.
Sự độc đáo, sống động trong chuyển tải hình ảnh, âm thanh và các yếu tố đa
phƣơng tiện, làm cho công chúng cảm thấy thỏa mãn nhu cầu giải trí của mình. Đặc
biệt là sự xuất hiện của các mạng xã hội đã thay đổi tƣ duy hƣởng thụ giải trí của
công chúng so với trƣớc đây. Với kết nối Internet, công chúng chủ động, lựa chọn và
tiếp nhận những nội dung giải trí phù hợp với nhu cầu của cá nhân.
Trên mạng xã hội, ngƣời dùng chỉ cần đăng ký một tài khoản là có thể tham gia
vào mạng lƣới giải trí rộng khắp, liên kết toàn cầu. Ngƣời dùng có thể nghe nhạc,
xem phim miễn phí, chơi các trò chơi điện tử trực tuyến trong kho dữ liệu mở với
nhiều thể loại đa dạng. Chắc chắn trong lịch sử văn minh loài ngƣời, chƣa bao giờ
công chúng lại đƣợc giải trí dễ dàng, thuận tiện và thoải mái nhƣ hiện nay.
Bên cạnh đó, công chúng của truyền thông đa phƣơng tiện không chỉ đƣợc chủ
động lựa chọn phƣơng thức giải trí của mình mà còn có thể trở thành những ngƣời
sáng tạo nội dung giải trí để thu hút những công chúng khác và mang lại thu nhập từ
đây. Lý giải cho điều này chính là sự xuất hiện của các blogger, youTuber nổi tiếng
nhƣ: Trấn Thành, Vlog 1977,… đã tạo sức hút giải trí cho công chúng bằng các nội
dung phong phú với phong cách thể hiện trẻ trung, mới lạ. Chính vì vậy có nhiều nhà 38
nghiên cứu truyền thông cho rằng lĩnh vực giải trí là con ngỗng đẻ trứng vàng của
truyền thông mạng xã hội nói riêng và truyền thông đa phƣơng tiện nói chung. Sự
biến đổi này đã tạo ra những thành tựu cho lĩnh vực giải trí nhƣng cũng là thách thức
lớn đối với các cơ quan báo chí truyền thống đang hoạt động trong lĩnh vực giải trí.
Hình 1.10. Kênh YouTube giải trí
Nguồn: https://www.youtube.com/watch?v=pBJB_LL_lSo
1.5.2.5. Lĩnh vực dịch vụ - Thương mại
Sự phát triển của công nghệ và truyền thông đa phƣơng tiện đã khiến cho hoạt
động thƣơng mại trở nên sôi động hơn bao giờ hết. Các sản phẩm đƣợc quảng bá tới
khách hàng một cách sinh động bằng nhiều phƣơng tiện: Video trực tiếp
(livestream), đồ họa, catalogue, hình ảnh, flash quảng cáo,… trên mạng xã hội, trang
website và đặc biệt là sự ra đời của các sàn thƣơng mại điện tử. Nhờ có chiến lƣợc
truyền thông phù hợp mà bài toán lợi nhuận, thƣơng hiệu công ty đƣợc giải mã một
cách thoả đáng, lấy yếu tố con ngƣời và chất lƣợng sản phẩm, dịch vụ làm trọng.
Ông Trần Tuấn Anh – Giám đốc điều hành sàn thƣơng mại điện tử Shopee đã
từng chia sẻ trên kênh brandcom.vn: Riêng tỉ trọng đầu tƣ về kênh truyền thông
digital là chiến lƣợc rất trọng yếu của Shopee Việt Nam. Khách hàng của công ty là
ngƣời trẻ vì thế việc đầu tƣ này chiếm tỉ trọng rất lớn với ngân sách của marketing.
Dùng thuật ngữ Always on for digital advertising (luôn luôn tập trung vào quảng cáo
kỹ thuật số). Khách hàng ngày nay càng thông minh, đầu tiên họ tìm kiếm trên
Google, 65% khách hàng tìm kiếm thông tin trên mạng trƣớc khi mua hàng. Do đó,
công ty luôn mở những phƣơng thức tìm kiếm để khách hàng có thể dễ tìm. 39
Chúng tôi vào Việt Nam tháng 8.2016, nên ít ngƣời biết đến. Thách thức với
một startup nhƣ Shopee ở Việt Nam là làm sao để vào thị trƣờng nhanh nhất và kinh
tế nhất. Phƣơng thức tiếp cận hợp lý nhất là nhắm vào nhóm khách hàng đã quen với
thƣơng mại điện tử. Qua phân tích, mua bán trên Facebook hay các mạng xã hội tại
Việt Nam rất nhiều, chứng tỏ nhu cầu mua bán trực tuyến trên mạng xã hội khá cao
nhƣng chƣa có đơn vị bắt đúng nhu cầu để đáp ứng. Chúng tôi chọn giải pháp thu hộ
tiền và miễn phí vận chuyển với nhóm đối tƣợng này, do đó là hai vấn đề lớn nhất
mà ngƣời bán đang phải đối mặt. Bên cạnh đó, chúng tôi tạo ra các công cụ tƣơng
tác, bình luận để ngƣời bán có thể lan truyền thông tin về các tính năng mới trên
Shopee. Nhờ vậy, chi phí để có khách hàng mới của chúng tôi rất thấp. Trong hai
năm đầu, chúng tôi chỉ tập trung làm marketing trên digital nhƣ vậy. Mãi đến gần
đây, chúng tôi mới làm các video quảng bá (TVC), với Sơn Tùng – MTP làm hình
mẫu quảng bá. Clip quảng bá của Sơn Tùng cho Shopee có hơn 108 triệu lƣợt xem.
Là ngƣời mới, nên chúng tôi chọn ứng dụng trên di động trong 18 tháng đầu, dễ
nhìn, dễ xem, đáp ứng đúng thị hiếu của ngƣời dùng đang sử dụng điện thoại di động
ngày một nhiều hơn. Xét về phân bổ cơ cấu, chúng tôi làm tiếp thị trực tuyến 100%.
Giờ đây, để trở thành chủ nhân của một shop thời trang online, một trang thông
tin điện tử, hay một nhà truyền thông nổi tiếng trên mạng xã hội … thật đơn giản.
Chỉ với vài thao tác đơn giản trên máy tính hay trên điện thoại di dộng là mong
muốn ấy đã trở thành hiện thực. Với các phần mềm công nghệ nhƣ Facebook, Zalo,
Intasgram, shopee, lazada, Tiki… công chúng có thể đăng tải và cập nhật thông tin
về sản phẩm để tiếp cận khách hàng và đẩy mạnh các hoạt động tƣơng tác, chăm sóc
khách hàng. Chƣa bao giờ hoạt động giao dịch thƣơng mại trực tuyến phát triển nhƣ
ngày nay. Chỉ cần ngồi ở nhà cùng với thiết bị di động kết nối Internet là khách hàng
đã có thể mua bất kỳ sản phẩm mong muốn.
Hình 1.11. Kinh doanh thương mại điện tử
Nguồn: https://tapchitaichinh.vn/tai-chinh-kinh-doanh/ 40
Thấy đƣợc sức mạnh của truyền thông đa phƣơng tiện nên các cá nhân, các
công ty đều xúc tiến dịch vụ - thƣơng mại nhằm quảng cáo, tiếp thị các sản phẩm
kinh doanh trên nền tảng số, trong đó đẩy mạnh phát triển trên các mạng xã hội. Đây
là “mảnh đất màu mỡ” để sản phẩm, thƣơng hiệu tiếp cận tới khách hàng một cách
nhanh chóng, tiện lợi và hiệu quả nhất mà không mất chi phí hoặc chỉ với chi phí thấp. CÂU HỎI ÔN TẬP
1. Trình bày khái niệm truyền thông đa phƣơng tiện?
2. So sánh ƣu điểm, nhƣợc điểm truyền thông đa phƣơng tiện với truyền thông đại chúng.
3. Lấy ví dụ và phân tích ứng dụng của truyền thông đa phƣơng tiện trong xã hội? 41
CHƢƠNG 2. ĐẶC TRƢNG TRUYỀN THÔNG ĐA PHƢƠNG TIỆN
Mục tiêu chương:
Chương hai trình bày đặc trưng truyền thông đa phương tiện, giúp người học
nhận diện được các phương tiện chuyển tải thông tin trên truyền thông đa phương
tiện và những ưu điểm của truyền thông tin đa phương tiện so với các loại hình
truyền thông truyền thống. Từ đó, vận dụng vào thực tiễn để phân tích, đánh giá hiệu
quả của các sản phẩm truyền thông đa phương tiện.
2.1. Các phƣơng tiện chuyển tải
Đúc kết từ thực tiễn cho thấy, bất kỳ một sản phẩm truyền thông đa phƣơng
tiện nào cũng luôn đƣợc tích hợp ít nhất 2 trong số các phƣơng tiện chuyển tải sau:
văn bản (text), hình ảnh tĩnh (still image), hình ảnh động (animation), đồ họa
(infographic), âm thanh (audio), video và các chƣơng trình tƣơng tác (interactive
program) - phƣơng tiện tích hợp sẵn có của truyền thông đa phƣơng tiện.
2.1.1. Văn bản (text)
Đây là yếu tố không thể thiếu đối với bất cứ một tác phẩm, sản phẩm truyền
thông đa phƣơng tiện, thậm chí có thể nói đây là một trong những thành tố chính
chiếm diện tích lớn nhất trong đó.
Văn bản có chức năng truyền tải đầy đủ và trọn vẹn nội dung thông tin của tác
phẩm. Đa phần văn bản là phƣơng tiện chính dùng để thể hiện nội dung. Ngoài ra,
văn bản còn kết hợp với hình ảnh tĩnh, đồ họa, video, audio, video… để tăng tính
hấp dẫn, chân thực, khách quan của thông tin. Bên cạnh đó, văn bản còn đƣợc dùng
để chú thích, bổ trợ, làm rõ nội dung thông tin cho các đoạn video, hình ảnh, đồ họa. 42
Hình 2.1. Văn bản thể hiện nội dung chính trong sản phẩm truyền thông đa phương
Nguồn: http://www.hvpnvn.edu.vn/
Hình 2.2. Văn bản dùng để chú thích, bổ trợ làm rõ cho hình ảnh, video.
Nguồn: http://www.hvpnvn.edu.vn/
Bên cạnh đó, văn bản còn có một sức mạnh trong tự thân vốn có đó là cách
biểu hiện kiểu chữ, kích cỡ chữ, màu sắc chữ,… Điều này làm tăng tính hấp dẫn của
văn bản. Kiểu chữ dùng trong một tác phẩm thƣờng đồng nhất, thông dụng (Time
New Roman, Arial, Cambria…) và có sẵn trong máy tính trên bất cứ hệ điều hành,
đảm bảo cho công chúng có thể xem đƣợc nội dung văn bản trên bất cứ thiết bị nào
(máy tính, ipad, điện thoại di dộng…). Cỡ chữ trong văn bản đƣợc sử dụng đa dạng
vừa tạo ra sự chú ý của công chúng, vừa nhằm phân biệt các thành phần trong nội 43
dung của một tác phẩm truyền thông đa phƣơng tiện nhƣ: Tít, mào đầu, chính văn,
chú thích ảnh… Tuy nhiên, việc sử dụng kiểu chữ, cỡ chữ trong từng đoạn, nội dung
tác phẩm ra sao còn phụ thuộc vào ý đồ của nhà thiết kế, tác giả tính toán sao cho tác
phẩm đạt hiệu quả truyền thông tốt nhất.
Hình 2.3. Kiểu chữ, màu chữ được thể hiện đa dạng trong sản phẩm truyền thông
đa phương tiện. Nguồn: https://www.phunuonline.com.vn/
2.1.2. Hình ảnh tĩnh (still image)
Đây là hình chụp và hình họa. Hình ảnh tĩnh đƣợc dùng nhiều trong các tác
phẩm truyền thông đa phƣơng tiện. Hình ảnh tĩnh là chụp lại một lát cắt của sự vật,
sự kiện, hiện tƣợng, con ngƣời trong một khoảnh khắc nhất định. Một bức ảnh đƣợc
chụp đúng khoảnh khắc sẽ lột tả đƣợc cảm xúc, thông tin quan trọng, có giá trị đôi
khi bằng nghìn lời nói. Thực tế việc tiếp nhận thông tin qua ảnh sẽ giúp công chúng
nhanh chóng nắm bắt thông tin một cách dễ dàng và hấp dẫn hơn qua văn bản. Chỉ
cần lƣớt xem những bức ảnh đi kèm với văn bản, công chúng đã phần nào tƣ duy
đƣợc nội dung bài viết. Từ đó, họ sẽ quyết định dừng lại để đọc chi tiết thông tin hay
lƣớt qua để lựa chọn bài viết khác.
Ảnh tĩnh trên truyền thông đa phƣơng tiện có thể đứng độc lập hoặc cũng có
thể kết hợp với các yếu tố khác, hoặc đƣợc dùng để làm đƣờng dẫn vào các phần nội
dung khác. Bên cạnh đó, ảnh không chỉ là yếu tố làm tăng tính xác thực của thông 44
tin mà còn là một “công cụ” giúp mắt ngƣời đọc đƣợc nghỉ ngơi, thoải mái hơn khi
tiếp nhận những tác phẩm có nội dung dài. Việc bố trí những bức ảnh xen kẽ giữa
các nội dung bằng văn bản hay video, đồ họa, … làm cho công chúng cảm thấy linh
hoạt khi tiếp nhận thông tin.
Hình 2.4. - Một số hình ảnh tĩnh dùng đan xen cùng văn bản trong tác phẩm truyền
thông đa phương tiện. Nguồn: http://www.hvpnvn.edu.vn/
Thông thƣờng dung lƣợng ảnh đƣợc sử dụng trong tác phẩm truyền thông đa
phƣơng tiện từ vài chục đến vài trăm Kb, kích thƣớc vài trăm pixels. Dung lƣợng
này phù hợp với việc truyền tải và trình chiếu trên môi trƣờng Internet, đảm bảo độ
hiển thị ảnh nhanh với chất lƣợng tƣơng đối tốt. Tuy nhiên, tùy theo tính chất, thông
tin chuyển tải mà một số ảnh trong tác phẩm truyền thông đa phƣơng tiện có dung
lƣợng lên tới hàng Mb và kích thƣớc lớn hàng nghìn pixels. Những định dạng ảnh
này là GIF (Graphics Interchanger Format), PNG và JPEG (Joint Photographic
Expert Group). Hầu hết dƣới mỗi bức ảnh đều có lời chú thích những thông tin liên
quan trực tiếp hoặc gián tiếp xuất hiện phía trƣớc (trên đầu) hoặc phía dƣới ảnh.
2.1.3. Hình ảnh động (animation)
Bản chất của hình ảnh động chính là hình ảnh tĩnh đƣợc sử dụng kỹ thuật tạo
thành chuyển động cơ học, có nghĩa là tạo thành trình diễn ảnh (slideshow) và hoạt họa (animation).
Trình diễn ảnh: là hình thức trình diễn của tập hợp các ảnh tĩnh đƣợc sắp xếp
lại với nhau theo ý đồ của tác giả. Kỹ thuật viên dùng phần mềm xử lý để tạo ra hiệu
ứng chuyển động ảnh, các hình ảnh sẽ tự động hiển thị nối tiếp nhau trên màn hình 45
giao diện nhằm diễn đạt những nội dung thông tin của tác phẩm. Tùy theo thiết kế
của từng tác phẩm truyền thông đa phƣơng tiện mà các slideshow ảnh, giao diện trình diễn khác nhau.
Có thể chia thành 03 loại trình diễn ảnh nhƣ sau:
Thứ nhất: Slideshow kết hợp cùng âm thanh (audioshow) và văn bản. Với cách
kết hợp sử dụng nhạc nền lồng vào slideshow tạo cảm xúc thông qua các bức ảnh
trên nền nhạc và xuất hiện văn bản chú thích hoặc bình luận bổ sung thông tin.
Trong slideshow, mỗi bức ảnh đƣợc dừng lại ở một khoảng thời gian, tạo điều kiện
để công chúng theo dõi khoảnh khắc đó lâu hơn, kỹ hơn, sâu hơn. Từ đó, tác động
lên nhận thức, cảm xúc của công chúng tốt hơn.
Hình 2.5. Slideshow kết hợp cùng văn bản, nhạc nền trong tác phẩm “Cập nhật
thông tin về diễn biến tình hình dịch Covid-19 ngày 14/7/2021”.
Nguồn: https://www.youtube.com/watch?v=B6BKfVkL9xw
Thứ hai: Slideshow dùng kết hợp cùng văn bản, âm thanh lời bình cung cấp
thông tin một cách đầy đủ cho ảnh. Đây là hình thức văn bản xuất hiện trên ảnh thể
hiện lại thông tin trong lời bình đã có. Từ đó, công chúng có thể vừa nghe và vừa
đọc lại những gì mà lời bình phát ra. 46
Hình 2.6 - Slideshow dùng kết hợp cùng văn bản, âm thanh lời bình trên kênh
YouTube FBNC Vietnam ngày 26/6/2021.
Nguồn: https://www.youtube.com/user/FBNCVietnam
Thứ ba: Slideshow chỉ kết hợp cùng âm thanh lời bình. Đây là cách kết hợp
thƣờng gặp nhất trong các tác phẩm đa phƣơng tiện xuất hiện trên YouTube.
Hình 2.7. Slideshow chỉ kết hợp cùng âm thanh lời bình trên kênh YouTube Báo
Tuổi trẻ ngày 15/7/2021. Nguồn: https://www.youtube.com/watch?v=X_xaDSiTn3I
Hình hoạt họa (animation): Đây là loại hình ảnh đƣợc tạo ra từ sự kết hợp
nhiều hình ảnh tĩnh trên góc độ mỹ thuật (vẽ), giống với nguyên lý làm phim hoạt
hình. Ảnh động dạng hoạt họa là những ảnh đƣợc vẽ riêng lẻ sau đó sử dụng kỹ thuật 47
phần mềm công nghệ để chỉnh sửa, lắp ghép các chi tiết với nhau trong từng bối
cảnh hoàn chỉnh, tạo nên sự chuyển động mềm mại và liền mạch với tốc độ cao nhƣ một bộ phim.
Hình 2.8. Hình hoạt họa trong bộ phim hoạt hình Gà lừa chuột.
Nguồn: https://www.youtube.com/watch?v=azFOHNWPnhA
2.1.4. Đồ họa (Infographic)
Đồ họa đƣợc coi là một phƣơng tiện trong các yếu tố đa phƣơng tiện nhằm
chuyển tải thông tin bằng đồ thị, biểu đồ, bảng biểu, lƣợc đồ, sơ đồ, … bằng việc
thiết kế và trình bày một cách khoa học, sinh động, đồ họa đã giúp công chúng tiếp
nhận thông tin một cách bao quát nhất về nội dung thông điệp. Nói về sự độc đáo
của thông tin đồ họa, tác giả Hà Huy Phƣợng (2000) nhận định: Với cách sử dụng
ngôn ngữ riêng biệt, khả năng biểu đạt các chi tiết một cách hài hòa, độc đáo về nội
dung, ngắn gọn về hình thức, thông tin bằng đồ họa đã giúp cho công chúng tiếp
nhận thông tin nhanh, ấn tƣợng, dễ hiểu, dễ nhớ một cách có hệ thống và khoa học.
Thông tin đồ họa là một sản phẩm kết hợp giữa báo chí, mỹ thuật và công nghệ.
Với cách trình bày ấn tƣợng và độc đáo, các thông tin đều đƣợc đơn giản hóa,
chắc hẳn công chúng sẽ cảm thấy hứng thú hơn khi thông tin đƣợc trình bày bằng
những hình ảnh thú vị. Công chúng không cần mất thời gian suy nghĩ mỗi khi đọc tài
liệu nhƣng vẫn có thể nắm bắt thông tin chính xác với Infographic. Tất cả thông tin
phức tạp đƣợc trình bày qua hàng nghìn trang giấy sẽ khiến ngƣời xem nhàm chán 48
và lƣời đọc. Rất ít ngƣời kiên nhẫn ngồi hàng giờ đồng hồ để nghiền ngẫm hết các số
liệu trong đó nhƣng khi dùng Infographic, thời gian của họ đƣợc tiết kiệm khá nhiều.
Ví dụ: Nhìn vào Infographic dƣới đây, công chúng có thể nắm đƣợc toàn bộ
quy trình làm sổ đỏ lần đầu của hộ gia đình, cá nhân. Quy trình đƣợc khái quát thông
qua 5 bƣớc. Những thông tin này đƣợc thể hiện một ngắn gọn, khoa học, sinh động
giúp công chúng dễ hiểu, dễ nhớ. Từ đ ,
ó công chúng sẽ ứng dụng trong thực tiễn đời
sống, qua đó thấy đƣợc hiệu quả truyền thông.
Hình 2.9 – Infographic. Nguồn: https://hdmotion.vn/thiet-ke-infographic.html
Đồ thị cũng là một trong những dạng thức của Infographic. Đây là thông tin phi
văn tự và đƣợc sử dụng nhiều trong báo chí, truyền thông đa phƣơng tiện. Đồ thị
biểu đạt mức độ giá trị của nội dung thông tin một cách trực quan nhất. Đồ thị xuất
hiện nhiều trong nội dung thông tin về các lĩnh vực kinh tế, đô thị, môi trƣờng, thủy
văn, … đã đem lại hiệu quả tác động cao, giúp công chúng có đƣợc những thông tin khách quan, rõ ràng. 49
Hình 2.10 - Đồ thị đ ợ
ư c dùng trong tác phẩm truyền thông đa phương tiện "Xu thế
biến đổi lượng mưa tại tỉnh Lâm Đồng thời kỳ từ 1980 – 2018" - Bản tin
KHCN&HTQT Quý II năm 2020.
Nguồn: http://vnmha.gov.vn/ban-tin-quy-khcnhtqt-135/
Ngoài ra, biểu đồ cũng là một dạng Inforgraphic và xuất hiện với tần suất lớn,
giúp công chúng thấy đƣợc sự tƣơng quan giữa các số liệu hơn là việc phải ghi nhớ
các con số diễn giải dài dòng.
Có một số dạng biểu đồ nhƣ sau: Biểu đồ hình cột (cột ngang, cột dọc), biểu đồ
hình tròn. Mỗi dạng biểu đồ có những ý nghĩa thông tin khác nhau. Tùy thuộc vào
mục đích thông tin mà nhà truyền thông lựa chọn dạng biểu đồ nào cho phù hợp nhất.
Hình 2.11. Infographic - Bức tranh toàn cảnh nền kinh tế 86.000 tỷ USD của thế giới.
Nguồn: https://andrews.edu.vn/ 50
Hình 2.12. Infographic - Mức sống dân cư Việt Nam thay đổi như thế nào qua các
năm sử dụng biểu đồ cột ngang. Nguồn: http: vtv.vn ngày 8/6/2021.
Ngoài ra, bản đồ cũng là một trong những hình thức tồn tại của Infographic.
Bản đồ xuất hiện trên truyền thông đa phƣơng tiện đƣợc thể hiện dƣới 2 hình thức:
Bản đồ tĩnh và bản đồ động.
Bản đồ tĩnh: Công chúng khi tiếp nhận sẽ thấy thông tin đƣợc hiện ra toàn bộ
trên trang. Ví dụ hình 2.13.
Bản đồ động: Khi công chúng tiếp nhận thông tin đến khu vực nào thì trên bản
đồ sẽ dịch chuyển đến khu vực đó. Việc thực hiện này đƣợc điều chỉnh bằng sự dịch
chuyển của thanh công cụ trên máy tính hoặc hành động lƣớt lên, xuống của ngƣời
dùng trên màn hình cảm ứng của thiết bị di động. Đây là một trong những cách thể
hiện độc đáo mà hiện nay một số báo chí truyền thông thế giới đang sử dụng. Ví dụ hình 2.14. 51
Hình 2.13. Infogaphic - Bản đồ tĩnh.
Nguồn: https://cungcau.vn
Hình 2.14. Infograpfic - Bản đồ chuyển động.
Nguồn: https://www.nytimes.com/newsgraphics/2013/10/13/russia/index.html
Hiện nay Infographic đã trở thành xu hƣớng truyền thông đƣợc nhiều cơ quan
báo chí truyền thông sử dụng. Ngoài ra Infographic còn đƣợc sử dụng để thể hiện
content quảng cáo, bởi ngƣời dùng có nhu cầu tìm đến các nội dung ngắn gọn súc
tích và chứa đựng nhiều yếu tố mới mẻ. Mặt khác, việc lƣớt web từ những thiết bị di
động có màn hình nhỏ đã hạn chế khả năng đọc những bài viết, nội dung phân tích chuyên sâu. 52
2.1.5. Âm thanh (Audio)
Bên cạnh các phƣơng tiện nhƣ: text, văn bản, đồ họa,… thì âm thanh cũng là
một trong những phƣơng tiện quan trọng trong hệ thống đa phƣơng tiện. Âm thanh
bao gồm các thành tố: Lời nói, tiếng động và âm nhạc. Âm thanh có tác dụng tạo nên
sự gần gũi với công chúng bởi có sự xuất hiện của tiếng nói trong tác phẩm.
Hiện nay, âm thanh sử dụng trên truyền thông đa phƣơng tiện tồn tại dƣới các hình thức sau:
Chương trình phát thanh độc lập: Đây là các chƣơng trình phát thanh trên
website, YouTube, chƣơng trình phát thanh phát lại từ các đài Phát thanh huyện, đài
Phát thanh - truyền hình cấp tỉnh.
Âm thanh đọc toàn bộ nội dung được đính kèm phía trên tác phẩm chứa văn
bản đầy đủ: Với dạng này, thay vì việc công chúng đọc tác phẩm qua văn bản thì giờ
đây họ có thêm một lựa chọn là nghe toàn bộ tác phẩm này bằng định dạng audio.
Họ chỉ cần bấm audio để nghe toàn bộ nội dung, thú vị hơn là công chúng còn có
quyền lựa chọn giọng đọc là nam hay nữ phù hợp với vùng miền yêu thích.
Hình 2.15. Âm thanh được sử dụng trong tác phẩm “Tòa án Mỹ chặn lệnh cấm
TikTok của ông Trump ngay trước “giờ G". Nguồn: https://dantri.com.vn/
Sách nói (audiobook): với sự xuất hiện hàng loạt của các trang sách nói, các
kênh YouTube đọc truyện khiến cho công chúng có nhiều cơ hội lựa chọn hơn. Thay
bằng việc công chúng phải đọc sách, truyện, tác phẩm nhƣ truyền thống thì giờ đây
họ chỉ cần nghe và tiếp nhận nội dung thông tin qua giọng đọc của phát thanh viên. 53

Tập bài giảng nhập môn truyền thông đa phương tiện - Học viện phục nữa Việt Nam

Thông tin :

Tài liệu liên quan:

Thuyết minh đề tài nghiên cứu khoa học của sinh viên- truyền thông đa phương tiện | Học Viện Phụ Nữ Việt Nam

Bài thuyết trình về thiết bị đo ô nhiễm nguồn nước - truyền thông đa phương tiện | Học Viện Phụ Nữ Việt Nam

Mẫu đề cương kiến tập cho sinh viên tham khảo mới nhất - truyền thông đa phương tiện | Học Viện Phụ Nữ Việt Nam

Để cương chi tiết cuối học phần kỳ 1 môn Truyền thông đa phương tiện | Học Viện Phụ Nữ Việt Nam

Kịch bản video kĩ thuật ghi hình - Truyền thông đa phương tiện | Học Viện Phụ Nữ Việt Nam