Tạp chí di sản: Khám phá di sản văn hóa Việt Nam môn Cơ sở văn hóa Việt Nam | Học viện Phụ nữ Việt Nam

I.
Giới thiệu về di sản văn hoá
- Di sản văn hoá là gì? Theo Điều 1 Luật Di sản văn hoá 2001 thì di sản văn hoá là sản
phẩm tinh thần, vật chất có giá trị lịch sử, văn hoá, khoa học, được lưu truyền từ
thế hệ này qua thế hệ khác ở nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam.
- Di sản văn hoá được chia làm mấy loại?
Theo Điều 1 Luật Di sản văn hoá 2001 và Điều 2 Nghị định 98/2010/NĐ-CP thì di sản văn hoá gồm 02 loại như sau:
*Di sản văn hoá vật thể: Theo khoản 2 Điều 4 Luật Di sản văn hoá 2001 thì di sản văn hoá vật
thể là sản phẩm vật chất có giá trị lịch sử, văn hoá, khoa học, bao gồm di tích lịch sử - văn hoá,
danh lam thắng cảnh, di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia.
Di sản văn hoá vật thể bao gồm:
+ Di tích lịch sử - văn hóa, danh lam thắng cảnh; + Di
vật, cổ vật, bảo vật quốc gia.
*Di sản văn hoá phi vật thể:
Theo khoản 1 Điều 4 Luật Di sản văn hoá 2001 (sửa đổi 2009) thì di sản văn hoá phi vật thể là
sản phẩm tinh thần gắn với cộng đồng hoặc cá nhân, vật thể và không gian văn hóa liên quan, có
giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học,
Thể hiện bản sắc của cộng đồng, không ngừng được tái tạo và được lưu truyền từ thế hệ này
sang thế hệ khác bằng truyền miệng, truyền nghề, trình diễn và các hình thức khác.
- Di sản văn hoá phi vật thể bao gồm: + Tiếng nói, chữ viết; + Ngữ văn dân gian;
+ Nghệ thuật trình diễn dân gian;
+ Tập quán xã hội và tín ngưỡng;
+ Lễ hội truyền thống; + Nghề
thủ công truyền thống; + Tri thức dân gian. II.
Tìm hiểu về một số di sản văn hoá vật thể
1. Quần thể di tích cố đô Huế
- Vị trí và năm UNESCO công nhận: nằm dọc hai bên bờ sông Hương thuộc
thành phố Huế và một vài vùng phụ cận thuộc tỉnh Thừa Thiên Huế.
Thành phố Huế là trung tâm văn hoá, chính trị, kinh tế của tỉnh, là cố đô
của Việt Nam thời phong kiến dưới triều nhà Nguyễn, từ 1802 đến 1945.
Và được UNESCO công nhận là Di sản Văn hoá Thế giới vào ngày 11 tháng 12 năm 1993.
- Giới thiệu về quá trình hình thành và tồn tại: Quần thể di tích Cố đô Huế hay
Quần thể kiến trúc cố đô Huế là những di tích lịch sử - văn hóa do triều
Nguyễn chủ trương xây dựng trong khoảng thời gian từ đầu thế kỷ 19 đến
nửa đầu thế kỷ 20 trên địa bàn kinh đô Huế xưa; nay thuộc phạm vi thành
phố Huế, Việt Nam. Phần lớn các di tích này nay thuộc sự quản lý của Trung
tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế Giá trị nổi bật:
• Quy hoạch – kiến trúc:
Được quy hoạch theo phong thủy phương Đông: núi “ngự” như mành che phía sau, sông
Hương như lớp thủy nghiêm. Cấu trúc ba vòng – Kinh thành, Hoàng thành, Tử Cấm
Thành – phản ánh mô hình cung đình có ảnh hưởng từ Bắc Kinh nhưng mang bản sắc Việt.
• Công trình tiêu biểu:
• Cổng Ngọ Môn – lối vào chính trang nghiêm, kiến trúc hai tầng với tầng bát úp mô phỏng nguyệt lầu.
• Điện Thái Hòa – nơi làm việc và đón tiếp đại thần, quý khách. Tử Cấm Thành –
nơi ở riêng của hoàng tộc, cách biệt nghiêm ngặt.
• Khiên Trung Điện – lâu đài mới khôi phục dành cho vua Khải Định – Bảo Đại,
mở cửa tham quan từ năm 2024.
• Thế Miếu và Cửu Đỉnh – đền thờ tổ tiên và bộ lu lớn đúc thời Minh Mạng. - Hiện trạng bảo tồn
• Tàn tích chiến tranh: Quần thể chịu nhiều tổn thất trong chiến tranh lịch sử, đặc
biệt là chiến dịch Tết Mậu Thân năm 1968.
• Công tác phục hồi: Từ sau 1993, đã có hơn 170 dự án tu bổ lớn với hơn 1.1
nghìn tỷ đồng đầu tư, trong đó điện Thái Hòa và Cửu Đỉnh là những công trình tiêu biểu.
• Không gian lễ hội & quảng bá: Tái hiện lễ đàn Nam Giao, tổ chức Festival Huế,
hướng đến bảo tồn và phát triển di sản bền vững.
- Gợi ý trải nghiệm văn hoá và du lịch
• Tham quan thực tế: Đi qua cổng Ngọ Môn, chiêm ngưỡng cảnh tráng lệ ở Điện
Thái Hòa, tản bộ trong Tử Cấm Thành, tham quan Khiên Trung Điện và chiêm
ngưỡng Cửu Đỉnh – Thế Miếu.
• Tham vấn sâu: Tham gia tour đêm, nghe thuyết minh lịch sử, trải nghiệm sông
Hương ngắm hoàng hôn, lễ đàn Nam Giao tái dựng.
• Trải nghiệm văn hóa: Đi lễ Festival Huế, thưởng thức Nhã nhạc cung đình, sáng
tác tranh đá cẩm thạch hoặc viết thơ tại kinh thành 2. Phố cổ Hội An
- Vị trí và năm UNESCO công nhận:
• Vị trí: Hạ lưu Sông Thu Bồn, thành phố Hội An, tỉnh Quảng Nam — cách Đà Nẵng khoảng 30 km về phía Nam
• UNESCO công nhận: 1999 (hạng mục Di sản Văn hóa Thế giới)
- Giới thiệu về quá trình hình thành và tồn tại
Hội An chính là bức tranh sống động về một đô thị phát triển mạnh trong giao thương quốc
tế từ thế kỷ 15 đến 19. Nhờ sự tụt hậu trong phát triển sau đó, phố cổ vẫn giữ được khung
cảnh nguyên vẹn qua thời gian—những ngôi nhà gỗ lát ngói, con đường lát đá, ngõ nhỏ như
dẫn lối ngược về quá khứ . Đô thị cổ còn là nơi giao thoa tinh hoa văn hóa Việt – Trung –
Nhật – phương Tây, thể hiện rõ qua từng di tích như Chùa Cầu, nhà sinh hoạt cộng đồng, hội quán, đình miếu… ‒ Giá trị nổi bật:
• Kiến trúc & quy hoạch đô thị lịch sử: Hơn 1.100 công trình gỗ truyền thống nằm
sát nhau, kết nối theo mạng lưới hẻm phố song song và vuông góc, tạo nên cấu trúc
đô thị tiêu biểu cho cảng buôn Đông Nam Á
• Biểu tượng lịch sử: Chùa Cầu (Cầu Nhật Bản) là biểu tượng đặc trưng, kiến trúc
“nhà trên cầu” độc đáo, từ thế kỷ 18, vẫn được lưu giữ trang nghiêm đến hôm nay
• Giao thoa văn hóa: Kiến trúc, phong tục, lễ hội, món ăn—tất cả đều đan xen tinh tế
từ nhiều nền văn hóa khác nhau
‒ Hiện trạng bảo tồn:
• Trong 25 năm qua, hơn 400 di tích đã được phục dựng với ngân sách 150 tỷ VND từ
ngân sách và cộng đồng, như Chùa Cầu, các làng nghề truyền thống: gốm Thanh Hà,
mộc Kim Bồng, rau Trà Quế…
• Thành phố đã áp dụng các chính sách hiện đại: khu vực không ô tô, hạn chế rác thải
nhựa và du lịch xanh, vừa giảm tải cho di sản vừa gắn kết cộng đồng
• Hội An đã được vinh danh là thành phố sáng tạo trong lĩnh vực thủ công mỹ nghệ
vào năm 2023, với mạng lưới nhiều làng nghề truyền thống đang hoạt động và các
sáng kiến sáng tạo đáng chú ý như “Mộc Kim Bồng” và lễ hội đèn lồng quốc tế
• Thành phố đang thực hiện kế hoạch phục hồi và bảo tồn đến 2030 (tầm nhìn 2035),
mục tiêu phục hồi 100% di tích suy thoái, mở rộng vùng đệm bảo vệ, triển khai số
hóa di sản và phát triển du lịch sinh thái bền vững
- Gợi ý trải nghiệm văn hoá và du lịch:
• Dạo phố về đêm: Đèn lồng lung linh phản chiếu mặt nước sông Hoài, không khí thơ
mộng như bước vào giấc mộng Thuở xưa—thời điểm và khung cảnh lãng mạn nhất
• Ẩm thực địa phương: Thưởng thức cao lầu, cơm gà, bánh bao trắng, bánh mì
Phượng… là những món ăn có hương vị đặc trưng mê hoặc mọi thực khách
• Tour khám phá độc đáo: Trải nghiệm phố cổ bằng xe Vespa đường phố, chèo thuyền
trên sông Hoài hoặc tour thủ công mỹ nghệ tại làng mộc – làng gốm  Tham gia lễ
hội đèn lồng: Lễ hội diễn ra vào mỗi đêm trăng rằm, nơi người dân thả đèn, hoa và
nến, tạo không khí linh thiêng, đẹp như cổ tích 3. Hoàng thành Thăng Long
‒ Vị trí và năm UNESCO công nhận:
‒ Giới thiệu về quá trình hình thành và tồn tại: ‒ Giá trị nổi bật:
‒ Hiện trạng bảo tồn và hoạt động quảng bá: 4. Thành nhà Hồ
‒ Vị trí và năm UNESCO công nhận:
‒ Giới thiệu về quá trình hình thành và tồn tại: ‒ Giá trị nổi bật:
‒ Hiện trạng bảo tồn và hoạt động quảng bá: 5. Thánh địa Mỹ Sơn
‒ Vị trí và năm UNESCO công nhận:
‒ Giới thiệu về quá trình hình thành và tồn tại: ‒ Giá trị nổi bật:
‒ Hiện trạng bảo tồn và hoạt động quảng bá: 6. Vịnh Hạ Long
‒ Vị trí và năm UNESCO công nhận:
‒ Giới thiệu về quá trình hình thành và tồn tại: ‒ Giá trị nổi bật:
‒ Hiện trạng bảo tồn và hoạt động quảng bá: III.
Tìm hiểu về một số di sản văn hoá phi vật thể
1. Nhã nhạc cung đình Huế
‒ Vị trí và năm UNESCO công nhận:
‒ Giới thiệu về quá trình hình thành và tồn tại: ‒ Giá trị nổi bật:
‒ Hiện trạng bảo tồn và hoạt động quảng bá:
2. Dân ca quan họ Bắc Ninh
‒ Vị trí và năm UNESCO công nhận:
‒ Giới thiệu về quá trình hình thành và tồn tại: ‒ Giá trị nổi bật:
‒ Hiện trạng bảo tồn và hoạt động quảng bá:
3. Hát ví – dặm Nghệ Tĩnh
‒ Vị trí và năm UNESCO công nhận:
‒ Giới thiệu về quá trình hình thành và tồn tại: ‒ Giá trị nổi bật:
‒ Hiện trạng bảo tồn và hoạt động quảng bá:
4. Không gian văn hoá cồng chiêng
‒ Vị trí và năm UNESCO công nhận:
‒ Giới thiệu về quá trình hình thành và tồn tại: ‒ Giá trị nổi bật:
‒ Hiện trạng bảo tồn và hoạt động quảng bá:
5. Nghệ thuật bài chòi Trung bộ
‒ Vị trí và năm UNESCO công nhận:
‒ Giới thiệu về quá trình hình thành và tồn tại: ‒ Giá trị nổi bật:
‒ Hiện trạng bảo tồn và hoạt động quảng bá:
6. Tín ngưỡng thờ Mẫu tam phủ
‒ Vị trí và năm UNESCO công nhận:
‒ Giới thiệu về quá trình hình thành và tồn tại: ‒ Giá trị nổi bật:
‒ Hiện trạng bảo tồn và hoạt động quảng bá: