Tập trung tư bản là gì? Vai trò và ý nghĩa của tập trung tư bản

Tập trung tư bản là gì? Vai trò và ý nghĩa của tập trung tư bản
Tập trung tư bản là gì và có vai trò gì trong sự phát triển của chủ nghĩa tư bản? Hãy cùng Luật Minh Khuê tìm hiểu nhé!
1. Tập trung tư bản là gì?
Tập trung tư bản là sự tăng thêm quy mô của tư bản cá biệt bằng cách hợp nhất những tư bản cá biệt có
sẵn trong xã hội thành một tư bản cá biệt khác lớn hơn, từ đó thủ tiêu tính độc lập riêng biệt của chúng. Ví dụ: tư bản A 1000 USD Tư bản B 3000 USD
Tư bản A và tư bản B hợp lại thành một tư bản C 4000 USD
Có thể nhận thấy rằng, ở trong quá trình hoạt động sản xuất của tư bản chủ nghĩa, quy mô của tư bản cá
biệt cũng có sự tăng lên rõ ràng nhờ vào sự hoạt động của tập trung tư bản. Trong quá trình hình thành tập
trung tư bản, cạnh tranh và đối kháng giữa các chủ thể cũng được coi là những đòn bẩy lớn nhất giúp thúc
đẩy sự hình thành của tập trung tư bản bởi vì trên thực tế quá trình cạnh tranh cũng sẽ giúp tạo nên sự liên
kết và sáp nhập giữa các chủ thể là những nhà tư bản cá biệt.
Tập trung tư bản có đặc điểm là được thực hiện bằng cách tập trung hóa sản xuất và tập trung tư bản thì
thường diễn ra bằng hai phương pháp:
Phương pháp thứ nhất là phương pháp cưỡng ép, tức là trong quá trình cạnh tranh các nhà tư bản lớn thôn
tính các nhà tư bản nhỏ phá sản.
Phương pháp thứ hai là phương pháp tự nguyện, tức là trong quá trình cạnh tranh, các nhà tư bản không
phân thắng bại, họ liên hiệp lại và tổ chức các công ty cổ phần để tránh khỏi sự phá sản và có đủ sức mạnh
cần thiết cho cạnh tranh trên phạm vi mới.
Từ đó tạo ra kết quả là tập trung tư bản làm tăng nguồn vốn tập trung, là cơ sở để xây dựng được những
công ty, xí nghiệp lớn và sử dụng được công nghệ kỹ thuật hiện đại.
2. Vai trò của tập trung tư bản
Trong quá trình cạnh tranh, để có đủ sức mạnh đứng vững trên thị trường thì các nhà tư bản cần phải có
tiềm năng lớn mạnh về nguồn vốn để mua tư liệu sản xuất, thuê nhân công, mở rộng quy mô sản xuất. Tập
trung tư bản đã làm tăng nguồn vốn tập trung, có thể biến quá trình sản xuất rời rạc thủ công thành quá
trình sản xuất phối hợp theo quy mô lớn, nhờ đó mà các công ty, xí nghiệp lớn được hình thành. Có thể nói
tập trung tư bản có vai trò rất lớn trong việc chuyển từ sản xuất nhỏ lên sản xuất vừa và lớn. Đây là quá
trình chuyển từ chủ nghĩa tư bản giai đoạn thấp sang chủ nghĩa tư bản giai đoạn cao. Bên cạnh đó, tập
trung tư bản còn làm tăng cấu tạo hữu cơ của tư bản, từ đó năng suất lao động tăng lên nhanh chóng. Vì
vậy người ta thường gọi tập trung tư bản là đòn bẩy mạnh mẽ của tích lũy tư bản.
Như vậy tập trung tư bản đã làm cho chủ nghĩa tư bản phát triển cả về chiều rộng lẫn chiều sâu. Chúng
không những thúc đẩy lực lượng sản xuất phát triển mà còn xã hội hóa nền sản xuất ngày càng cao. Đồng
thời quá trình tập trung tư bản ngày càng tăng dần dẫn đến sản xuất tư bản chủ nghĩa trở thành sản xuất xã
hội hóa cao độ, làm cho mâu thuẫn kinh tế cơ bản của chủ nghĩa tư bản ngày càng sâu sắc hơn.
3. Ý nghĩa của tập trung tư bản
Đối với nền kinh tế, vốn có vai trò vô cùng quan trọng để thực hiện quá trình ứng dụng những tiến bộ khoa
học kỹ thuật, phát triển cơ sở hạ tầng, dịch cơ cấu và đẩy nhanh tốc độ tăng trưởng kinh tế. Vì vậy vấn đề
nghiên cứu tập trung tư bản có vai trò mật thiết trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội. Trong quá trình
phát triển từ nền kinh tế tập trung bao cấp sang nền kinh tế thị trường, nhờ có sự nhận thức đúng đắn về
quá trình tập trung vốn mà các nước đã thu được những thành tựu đáng kể trong quá trình phát triển. Nhờ
có tập trung vốn tốt mà ngành công nghiệp không ngừng được đổi mới công nghệ, ngành nông nghiệp
không ngừng được ứng dụng những thành tựu khoa học vào sản xuất. Vì vậy có thể nói tập trung tư bản
chính là nền tảng cho việc phát triển quy mô sản xuất của nền kinh tế.
4. Tích tụ tư bản là gì?
Tích tụ tư bản là sự tăng thêm quy mô của tư bản cá biệt bằng cách tư bản hóa giá trị thặng dư trong một xí
nghiệp nào đó. Đây là kết quả trực tiếp của tích lũy tư bản. Tích lũy tư bản xét về mặt làm tăng thêm quy mô
của tư bản cá biệt là tích tụ tư bản. Tích tụ tư bản một mặt là yêu cầu của tái sản xuất mở rộng, của sự ứng
dụng các tiến bộ kỹ thuật. Đồng thời tích tụ tư bản cũng là sự tăng lên của khối lượng giá trị thặng dư trong
quá trình phát triển của sản xuất tư bản chủ nghĩa tạo khả năng hiện thực cho tích tụ tư bản. Tích tụ tư bản
luôn phụ thuộc vào khối lượng giá trị thặng dư trong doanh nghiệp và diễn ra nhanh trong thời kỳ cạnh tranh tự do. Ví dụ: Tư bản A 1000 USD
Năm thứ nhất có được giá trị thặng dư là 5.000 USD
Năm thứ hai có được giá trị thặng dư là 550 USD
Như vậy quy mô của tư bản A đã tăng thành 5900 USD.
5. Mối liên hệ giữa tích tụ tư bản và tập trung tư bản
Tích tụ tư bản và tập trung tư bản có quan hệ mật thiết với nhau, tác động thúc đẩy nhau nhưng không
đồng nhất với nhau. Tích tụ tư bản làm tăng thêm quy mô và sức mạnh của tư bản cá biệt, do đó cạnh tranh
sẽ gay gắt hơn, dẫn đến tập trung nhanh hơn. Ngược lại, tập trung tư bản tạo điều kiện thuận lợi để tăng
cường bóc lột giá trị thặng dư nên đẩy nhanh tích tụ tư bản. Ảnh hưởng quan lại giữa tích tụ tư bản và tập
trung tư bản đã làm cho tích lũy của tư bản tăng, thúc đẩy xã hội hóa sản xuất.
Như vậy Tích tụ tư bản và tập trung tư bản có mối quan hệ biện chứng với nhau. Nhìn chung tích tụ tư bản
và tập trung tư bản đều làm tăng quy mô của tư bản cá biệt, nâng cao sức cạnh tranh. Tuy vậy chúng cũng
có nhiều điểm khác nhau như:
- Nếu như tích tụ tư bản làm tăng quy mô của tư bản cá biệt, đồng thời cũng làm tăng quy mô tư bản xã hội
thì tập trung tư bản chỉ làm tăng quy mô tư bản cá biệt, còn tư bản xã hội thì không hề thay đổi.
- Tích tụ tư bản phản ánh mối quan hệ trực tiếp giữa tư bản và lao động trong từng xí nghiệp tư bản, còn
tập trung tư bản phản ánh mối quan hệ xã hội, quan hệ giữa các nhà tư bản với nhau.
- Tích tụ tư bản có giới hạn vì nó phụ thuộc vào khối lượng giá trị thặng dư của từng nhà tư bản, trong khi
đó tập trung tư bản có quy mô và khả năng rất lớn, nó tùy thuộc vào từng tư bản cá biệt trong xã hội.
- Tích tụ tư bản là một quá trình thường xuyên, diễn văn liên tục đối với từng nhà tư bản, còn tập trung tư
bản chỉ diễn ra ở một thời điểm nhất định đối với từng nhà tư bản. Có thể nói, tích tụ tư bản và tập trung tư
bản dẫn đến tích tụ tập trung sản xuất, sản xuất quy mô lớn ra đời. Quá trình này diễn ra thông qua cạnh
tranh, trong đó tín dụng giữ vai trò đòn bẩy để thúc đẩy tập trung sản xuất. Tín dụng tư bản chủ nghĩa là
phương tiện để tập trung các khoản tiền nhàn rỗi trong xã hội vào tay các nhà tư bản.
Trên đây là toàn bộ kiến thức liên quan đến tập trung tư bản và vai trò của tập trung tư bản. Hi vọng bài viết
này đã đem đến cho bạn những thông tin bổ ích. Xin chân thành cảm ơn!