Tham luận Hội Nhà báo - Truyền thông đa phương tiện | Học Viện Phụ Nữ Việt Nam

MỘT SỐ GIẢI PHÁP THU HÚT VÀ GIA TĂNG TƯƠNG TÁC CỦA
CÔNG CHÚNG THẾ HỆ Z (GEN Z) VỚI ỨNG DỤNG BÁO ĐIỆN TỬ
TRÊN THIẾT BỊ DI ĐỘNG TS. Nguyễn Thúy Hà
Trưởng ban Quản lý khoa học, Học viện Báo chí và Tuyên truyền
Sự ra đời của điện thoại di động và Internet đã làm thay đổi cách thức tiếp
nhận thông tin báo chí theo xu hướng ngắn gọn, cá nhân hóa và di động. Xu
hướng di động hóa là một hành vi xã hội, chịu sự ảnh hưởng mạnh mẽ từ công
nghệ truyền thông số và văn hóa tiêu dùng của nền kinh tế thị trường hiện nay.
Nó làm phong phú thêm môi trường truyền thông, khẳng định vị thế, quyền lực
của công chúng báo chí hiện đại và tạo ra xu hướng phát triển mới của báo chí.
Việc xây dựng các ứng dụng báo điện tử trên các thiết bị di động đã được
nhiều cơ quan báo chí, truyền thông tiến hành. Đây là một trong những hình
thức phát triển báo chí đa nền tảng trong kỷ nguyên số, với mục tiêu tăng khả
năng tiếp cận với công chúng. Giờ đây, chỉ với chiếc điện thoại thông minh trên
tay, người dùng có thể thỏa mãn mọi dịch vụ mà một tờ báo có thể cung cấp cho
độc giả. Thậm chí, những ứng dụng này còn mang đến nhiều tính năng mới giúp
cho trải nghiệm người dùng được tốt hơn.
Tuy nhiên, báo chí hiện đại đang phải giải quyết bài toán thu hút một thế
hệ độc giả mới với các đặc điểm tâm lý, môi trường phát triển khác biệt rất lớn
với các thế hệ đi trước – Thế hệ Z (Gen Z). Trong bối cảnh đó, việc phát triển
ứng dụng báo điện tử trên thiết bị di động đang được kỳ vọng sẽ phục vụ tốt hơn
nhu cầu đọc báo của thế hệ Z, mở ra cánh cửa để các cơ quan báo chí truyền
thông tiếp cận gần hơi với “tệp” độc giả đặc biệt này.
1. Về “Thế hệ Z” (Gen Z)
Các cơ quan báo chí hiện nay đang nỗ lực nhắm đến đối tượng độc giả
đầy tiềm năng là thế hệ Z (Gen Z) – thuật ngữ chỉ những người trẻ sinh ra trong
giai đoạn từ năm 1997 đến 2006 (một số tài liệu cho rằng từ năm 1997 đến 2012). 1
Thế hệ Z là một thế hệ đông đảo, đa dạng và khác biệt nhất từ trước đến
nay. Được tiếp xúc và sử dụng công nghệ từ nhỏ : Thế hệ Z là thế hệ đầu tiên
của thế giới chưa từng biết đến thời kỳ không có Internet. Với lợi thế nổi trội
này, các bạn trẻ Thế hệ Z thông thạo và dễ dàng bắt kịp những xu hướng mới
nhất của công nghệ ngay cả khi không có trình độ kỹ thuật số quá cao. Điều này
khác với các thế hệ phía trước khi những người am hiểu kỹ thuật số thường có trình độ chuyên môn cao.
Dựa theo số liệu được Appota công bố trong bài khảo sát, cho thấy 39%
các bạn trẻ Gen Z yêu thích sử dụng ứng dụng trên điện thoại di đông thay cho
phiên bản web trực tuyến. Có thể thấy, đây là thế hệ được lớn lên trong thời đại
công nghệ và Internet được phát triển mạnh mẽ, một trong những thiết bị công
nghệ luôn được ưu tiên với Gen Z là điện thoại thông minhi.
Thích các nội dung tương tác: Khác với các thế hệ trước hưởng ứng
truyền thông 1 chiều như đọc báo,truyền hình thì thế hệ Z dành sự thích thú
cho các nội dung 2 chiều mang tính tương tác để có thể tự do chia sẻ, cảm xúc,
bình luận. Các nội dung kỹ thuật số như livestream, các hoạt động nhiều người
tham gia luôn được yêu thích.
Khả năng tự học tập, sáng tạo: Được tiếp xúc với nhiều nguồn tài liệu từ
sớm nên có khả năng tìm kiếm thông tin tốt, đặc biệt là với việc học ngoại ngữ.
Bên cạnh, họ cũng được tiếp thu từ môi trường để phân loại và kết hợp những
kiến thức với tư duy sáng tạo để tạo ra nội dung tốt, độc đáo.
Tuy nhiên, xuất phát từ sự quá tải thông tin do nền tảng công nghệ,
mạng xã hội mang lại, Gen Z cũng hình thành những đặc điểm rất “khó chiều”
như khả năng tập trung chỉ 8 giây, yêu thích sự đơn giản và hiếm có khả năng
trung thành với bất kỳ thương hiệu nào. Đây vừa là cơ hội vừa là thách thức
cho những người làm truyền thông khi cần xác định, nắm bắt rõ những điều mà
công chúng thế hệ Z cần và muốn để tạo ra lợi thế cho phía doanh nghiệp.
Tại Việt Nam, thế hệ Gen Z đang chiếm hơn
⅙ dân số với khoảng 14,4
triệu người. PwC cho biết, “Theo số liệu từ Tổng cục Thống kê Việt Nam, số
lượng thế hệ Z trong độ tuổi lao động (15-24 tuổi) là khoảng 13 triệu người 2
vào năm 2019, chiếm khoảng 19% số người trong độ tuổi lao động. Dự báo
đến năm 2025, nhóm này sẽ chiếm gần ⅓ dân số trong độ tuổi lao động của Việt Nam”. (PwC)ii.
2. Một số giải pháp thu hút và gia tăng tương tác của công chúng thế
hệ Z (Gen Z) với ứng dụng báo điện tử trên thiết bị di động
Thứ nhất, giải pháp truyền thông
Các cơ quan báo chí, truyền thông phát triển ứng dụng trên thiết bị di
động đẩy mạnh quảng bá thương hiệu và quảng bá ứng dụng của mình hướng
đến đối tượng là công chúng trẻ tuổi thông qua các chiến dịch truyền thông bài
bản, có sức hút mạnh mẽ và đánh trúng tâm lý của những độc giả trẻ tuổi.
Trước khi bàn đến chuyện gia tăng tương tác với các ứng dụng báo điện
tử trên thiết bị di động, điều đầu tiên mà ta phải tính đến là thuyết phục các Gen
Z… tải app. Đây không phải là một việc dễ dàng, vì nhiều bạn trẻ luôn cảm thấy
dung lượng trên máy di động hay máy tính bảng của mình chưa bao giờ là đủ.
Minh chứng là chỉ cần sau một buổi đi chơi với bạn bè, những chiếc điện thoại
lại được lấp đầy bởi hàng trăm tấm ảnh, video mới. Bên cạnh đó, quá nhiều ứng
dụng học tập, giải trí, tương tác thú vị đang ra mắt hàng ngày, hàng giờ, trở
thành những lựa chọn vô cùng hấp dẫn khiến các bạn trẻ có thể “say đắm” cả
ngày lẫn đêm. Làm thế nào để những app tin tức báo chí có một “chỗ đứng”
trong máy điện thoại của Gen Z quả thật là một vấn đề nan giải.
Những hoạt động truyền thông sẽ giúp các ứng dụng có thể thông tin về
lợi thế sản phẩm, qua đó thuyết phục độc giả tải ứng dụng xuống thiết bị. Các
chiến dịch truyền thông cần có sự sáng tạo, giúp người dùng cảm thấy thú vị,
giúp cho công chúng mục tiêu cảm thấy thân thuộc và có thêm tình yêu đối với
thương hiệu, từ đó chuyển hóa thành hành động “tải app”.
Về nội dung truyền thông, các cơ quan báo chí truyền thông cần xây dựng
thương hiệu của mình như một nơi cung cấp các thông tin nhanh chóng, trung
thực và khách quan, đặc biệt là các tin tức xã hội nóng bỏng, các tin tức được
giới trẻ quan tâm. Việc truyền tải các thông điệp phù hợp tới công chúng sẽ góp
phần gia tăng độ nhận diện, thiết lập sự nhận thức và thái độ đối với ứng dụng. 3
Bên cạnh đó, hoạt động truyền thông cũng cần phải giúp công chúng xác nhận
được giá trị lợi ích của bản thân khi sử dụng ứng dụng, hình dung về giao diện
và tính năng đa dạng của các ứng dụng.
Về cách thức tiến hành, truyền thông đa nền tảng, đa phương tiện là một
trong những xu hướng không thể bỏ qua, giúp cho các nhà phát triển có thể tiếp
cận được nhiều công chúng mục tiêu hơn. Đặc biệt đối với thế hệ Z luôn tò mò
với điều mới mẻ, yêu thích trải nghiệm thì việc kết hợp đa dạng các hình thức
càng quan trọng. Đặc biệt, cần chú ý tận dụng các công cụ truyền thống số, nhất
là mạng xã hội để quảng bá cho thương hiệu và ứng dụng của mình.
Bên cạnh đó, các cơ quan, doanh nghiệp phát triển ứng dụng tin tức cũng
cần chú trọng truyền thông hai chiều để cung cấp các dịch vụ chăm sóc phù hợp,
bởi công chúng thế hệ Z có yêu cầu tương đối cao về việc được “lắng nghe” và “chăm sóc”.
Thứ hai, giải pháp về nội dung và hình thức báo chí
Một là, đa dạng hóa nội dung phù hợp với thị hiếu giới trẻ.
Hiện nay, các ứng dụng báo điện tử của cơ quan báo chí xuất hiện ngày
càng nhiều. Tuy nhiên, nếu chỉ hoạt động với mục tiêu truyền tải tin tức giống
như hình thức báo mạng điện tử thì khó có thể thuyết phục độc giả sử dụng ứng
dụng. Nhất là công chúng trẻ đang có nhiều cách thức thú vị hơn để nắm bắt tin
tức, mà tiêu biểu nhất là thông qua mạng xã hội. Tình trạng “báo hóa” mạng xã
hội đang ngày càng trở thành vấn đề hóc búa đặt ra đối với các cơ quan thông tấn
báo chí, dù chúng ta vẫn nắm giữ lợi thế là “đầu tàu” tin tức đáng tin cậy.
Chính vì vậy, việc đa dạng hóa nội dung trên các tờ báo là vô cùng quan
trọng, là sự thay đổi về chất để không chỉ thu hút độc giả trẻ tải và sử dụng ứng
dụng, mà còn để “giữ chân” khách hàng trong thời gian dài.
Thế hệ Z dễ dàng tiếp cận các luồng thông tin khác nhau, đồng thời nhận
được sự giáo dục sát với thực tiễn, cho không gian tự phát triển nên các bạn có
cái nhìn đa chiều, cởi mở và bị thu hút đối với những tư tưởng mới. Các bạn đặc
biệt quan tâm đến các vấn đề xã hội như nhân quyền, bình đẳng giới, hay các
vấn đề an ninh phi truyền thống (như an ninh lương thực, biến đổi khí hậu...). 4
GenZ cũng có xu hướng tìm đọc hoặc sở hữu những tác phẩm thể hiện
quan điểm phong cách sống như một cách khẳng định bản thân. Không ngại thể
hiện cái tôi của bản thân, dám khác biệt cũng như vạch trần những điều mà
những thế hệ đi trước cho là những điều xấu hổ hay có xu hướng né tránh khi
nhắc tới. Đây là những nội dung mới mà các cơ quan báo chí, truyền thông có thể khai thác.
Tuy nhiên, thế hệ Z cũng là thị trường khó tính và khó nắm bắt nhất. Họ là
một thế hệ sinh ra trong nền kinh tế phát triển với sự cạnh tranh ngày càng gay
gắt, yêu thích sự độc đáo và có tư duy độc lập nên luôn có yêu cầu cũng như sự
đòi hỏi cao hơn đối với sản phẩm, dịch vụ mà họ sử dụng. Thế hệ Z không ngừng
tiếp thu những giá trị tri thức mới của nhân loại, không ngừng bắt kịp, sáng tạo xu
hướng nhưng cũng vô cùng hoài niệm về những thứ xưa cũ, cởi mở với trào lưu
quốc tế nhưng vẫn có tự định hình gu thẩm mỹ riêng, và vì tiếp nhận lượng thông
tin khổng lồ nên họ cũng có thể thay đổi bất cứ lúc nào.
Thực tế, GenZ tiếp cận và tiêu thụ thông tin nhanh và nhiều hơn (tuy nhiên
việc xử lý thông tin cũng vì vậy mà được dành ít thời gian hơn). Thói quen làm
việc đa nhiệm, và tốc độ dẫn đến văn hóa đọc lướt tăng, đọc nghiền ngẫm đi
xuống. Phong cách đọc của Gen Z hầu như chỉ lướt qua tít, list, sapô của tin, bài,
nếu không thấy có sự kiện ấn tượng, nổi bật, khó có thể đòi hỏi họ click "chuột"
vào các trang trong cũng như tiếp tục sử dụng về lâu dài. Do đó đối với các bài tin
tức, đảm bảo thông tin tức thời, ngắn gọn, cô đọng, khái quát cao tính chất của sự
việc. Song song với đó, cũng cần gia tăng về chiều sâu nội dung trong các bài viết
để nâng cao chất lượng, kết hợp sản xuất nội dung “viral”, phù hợp với thị hiếu của giới trẻ.
Hai là, thay đổi hình thức thông tin.
Thay vì các bài viết truyền thống, giờ đây các hình thức mới như magazine,
video ngày càng được ưa chuộng và tỏ ra hấp dẫn Gen Z hơn. Theo thống kê năm
2019, mỗi độc giả Gen Z đăng ký tới 14 kênh online, nhưng chủ yếu là những
kênh tin tức phát video. “Gen Z thích xem tin tức qua video (57%) hơn là qua bài
viết (43%)”, theo YPulse. Sự chênh lệch ở đây không phải là quá nhiều, nhưng 5
điều đó chứng tỏ Gen Z vẫn muốn “nạp” tin tức, thậm chí sẵn sàng trả tiền cho tin
tức, nhưng là không chỉ theo những định dạng truyền thống nữa.
Mặc dù vậy, theo Học viện Nghiên cứu Báo chí Reuters của ĐH Oxford
(Anh), trong những cuộc phỏng vấn của họ, giới trẻ cũng vẫn không muốn các
phương tiện truyền thống biến mất, hoặc bị lãng quên, hoặc thay đổi hoàn toàn
chỉ để thu hút độc giả. Vì vậy, điều quan trọng là báo chí phải đa dạng hóa các
phương thức thể hiện thông tin, với cả nội dung viết (trên giấy và trên mạng), cả
video, cả bản tin bằng âm thanh (podcast chẳng hạn)…iii
Thứ ba giải pháp về ứng dụng ,
Một là, gia tăng trải nghiệm người dùng thông qua tích hợp thêm các tính
năng cho ứng dụng báo điện tử.
Hiện nay, mô hình diễn đàn trên các ứng dụng báo điện tử đang ngày càng
chứng minh độ hiệu quả. Nói cách khác, những ứng dụng tin tức có thể tham
vọng trở thành một loại mạng xã hội, nơi các độc giả trẻ được bày tỏ ý kiến,
quan điểm cá nhân, tranh luận và phản biện một cách có văn minh, đúng pháp
luật. Cần chú ý đến các biện pháp để đảm bảo tính “văn minh” này như kiểm tra,
kiểm duyệt nội dung, tránh tối đa những mặt trái của mạng xã hội len lỏi vào các diễn đàn báo chí.
Ngoài ra, có thể phát triển thêm một số tính năng trên ứng dụng phù hợp
với nhu cầu giới trẻ như: tính năng tìm kiếm và tra cứu thông tin, tính năng blog,
tính năng giải trí (kết bạn, chơi game, đọc báo tích điểm nhận quà, xem tử vi, cung hoàng đạo…).
Hai là, tích cực ứng dụng công nghệ để nâng cao chất lượng trải nghiệm của người dùng.
Với điều kiện tiếp cận được nhiều công nghệ hiện đại từ rất sớm, các Gen
Z luôn đặt ra yêu cầu tương đối cao về trải nghiệm công nghệ, ví dụ như tốc độ
tải, lướt phải nhanh, hình ảnh, video clip phải sống động, sắc nét... Nếu như
không thể làm hài lòng công chúng ở điểm này, các bạn trẻ hoàn toàn có thể đổi
sang sử dụng các ứng dụng khác.
Ba là, thường xuyên thay đổi “bộ mặt” của ứng dụng báo điện tử. 6
Việc thay đổi giao diện luôn đem đến “sức sống” tươi mới cho ứng dụng,
đỡ cảm giác nhàm chán và lặp đi lặp lại mỗi khi mở app. Đây là một trong
những yếu tố có thể giữ chân các độc giả trẻ vốn luôn cần những năng lượng và
nguồn cảm hứng mới. Ví dụ, các ứng dụng có thể thay đổi giao diện theo chủ đề
mỗi tháng, hoặc khi có những sự kiện quan trọng (như các ngày lễ, Tết…)
Bốn là, cá thể hóa trải nghiệm người dùng.
Cá thể hóa là việc dựa trên sự tương tác, hành động của khách hàng mà cơ
quan, tổ chức đã thu thập được nhằm điều chỉnh, thay đổi sản phẩm, dịch vụ (mà
cụ thể ở đây là ứng dụng tin tức trên thiết bị di động) hoặc chiến lược tiếp cận,
quảng bá khác phù hợp hơn, mang tính cá biệt hơn. Điều này sẽ định vị được
thương hiệu, niềm tin trong lòng công chúng, mang đến trải nghiệm sử dụng ứng
dụng tuyệt vời hơn, kích thích sự hào hứng tương tác, xây dựng và kết nối lòng
trung thành của độc giả cũng như tối ưu hóa các chi phí cho mục đích quảng
cáo, chăm sóc độc giả. Bên cạnh đó, độc giả sẽ cảm nhận được sự quan tâm và
tôn trọng từ phía các cơ quan báo chí truyền thông. Đây là xu thế chung của
nhiều ngành hàng, lĩnh vực, và cũng phù hợp với tâm lý tôn sùng chủ nghĩa cá
nhân của nhiều bạn trẻ hiện nay.
Một trong những bước quan trọng để cá thể hóa là phải xác định được
phân khúc độc giả. Nếu xét về mặt độ tuổi, đối tượng hướng đến ở đây đã được
xác định rõ ràng là công chúng thế hệ Z (sinh ra từ năm 1997 đến 2012). Tuy
nhiên, còn rất nhiều yếu tố khác cần được tính đến như giới tính, thu nhập, nghề
nghiệp, hôn nhân, khu vực vùng miền, sở thích, lối sống, quan điểm, tính cách,
hành vi đọc báo… Đây là những yếu tố mà các cơ quan báo chí cần tính đến khi
xây dựng tiêu chí cá thể hóa.
Việc cá thể hóa có thể bắt đầu từ những vấn đề đơn giản như cho phép
người dùng tự thiết kế giao diện ứng dụng theo sở thích của mình, từ chủ đề,
màu sắc, font chữ, cỡ chữ… Hoặc cho phép độc giả tự lựa chọn những chuyên
mục yêu thích với tần suất xuất hiện nhiều hơn và ưu tiên hơn, cho phép gửi
thông báo về thiết bị di động khi có tin tức mới liên quan đến chuyên mục đó. 7
Một số độc giả trẻ có thể hứng thú với báo hình, báo nói, magazine hơn là báo viết truyền thống.
Các ứng dụng báo điện tử trên thiết bị di động đang cho thấy những hiệu
quả nhất định trong việc tiếp cận công chúng nói chung và công chúng thế hệ Z
nói riêng, thể hiện sự nhạy bén, năng động và tận dụng tốt lợi thế của cuộc cách
mạng khoa học công nghệ hiện nay trong các cơ quan báo chí. Tuy nhiên, để
thỏa mãn nhu cầu đọc báo và “giữ chân” được công chúng thế hệ Z sử dụng các
ứng dụng này đòi hỏi sự song hành và liên tục đổi mới của các cơ quan báo chí,
của các nhà báo phóng viên, các nhà sản xuất nội dung, nhà thiết kế ứng dụng,
phù hợp với tinh thần “tin tức tìm đến công chúng”, “tin tức phục vụ công chúng”. 8 iTÀI LIỆU THAM KHẢO
Hồng Lam (2019): 7 đặc điểm khiến thế hệ Gen Z Việt Nam, dù chưa kiếm ra nhiều
tiền, vẫn đủ sức mạnh thay đổi các ngành từ kinh doanh đến công nghệ, giải trí, từ
https://cafebiz.vn/7-dac-diem-khien-the-he-gen-z-viet-nam-du-chua-kiem-ra-nhieu-
tien-van-du-suc-manh-thay-doi-cac-nganh-tu-kinh-doanh-den-cong-nghe-giai-tri-
20190304172707078.chn, truy cập ngày 8-2-2023. ii PwC:
Thế hệ Z đã sẵn sàng cho kỷ nguyên số, từ:
https://www.pwc.com/vn/vn/publications/2021/pwc-vietnam-digital-readiness-genz-
vn.pdf, truy cập ngày 8-2-2023.
iii Tiền Phong: Thu hút độc giả Gen Z: Thách thức của báo chí hiện đại,
https://tienphong.vn/thu-hut-doc-gia-gen-z-thach-thuc-cua-bao-chi-hien-dai-
post1347537.tpo, truy cập ngày 8-2-2023.