Tiểu luận kết thúc học phần tư tưởng Hồ Chí Minh

MỞ ĐẦU
1.Lý do chọn đề tài
Hồ Chí Minh có một hệ thống quan điểm toàn diện và sâu sắc về
những vấn đề cơ bản của Cách mạng Việt Nam, là kết quả của sự vận
dụng và phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác-Lênin vào điều kiện cụ thể
của nước ta, kế thừa và phát triển các truyền thống tốt đẹp của dân tộc,
tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại. Trong đó, quan điểm cuả Hồ Chí
Minh về Đảng cầm quyền chiếm một vị trí lớn trong hệ thống tư tưởng
Hồ Chí Minh, đây cũng là một trong những vấn đề cốt lõi trong đường
lối Cách mạng của nước ta. Từ lý luận của chủ nghĩa Mác-Lênin, Đảng
ta và chủ tịch Hồ Chí Minh đã tiếp thu, vận dụng và phát triển vấn đề
trên vào thực tiễn Cách mạng nước ta để xây dựng, chỉnh đốn Đảng,
làm cho Đảng trong sạch vững mạnh , góp phần to lớn vào công cuộc
làm giàu mạnh nước nhà.
Quan điểm Hồ Chí Minh về Đảng cầm quyền vừa là sự kết hợp
của truyền thống văn hóa dân tộc Việt Nam, tinh hoa văn hóa nhân
loại và Chủ nghĩa Mác-Lênin , vừa thể hiện tinh thần độc lập, tự
chủ, sáng tạo của Người thông qua hoạt động trí tuệ và thực tiễn áp
dụng vào hoàn cảnh Việt Nam. Quan điểm này của Hồ Chí Minh
được coi là bước phát triển mới học thuyết Mác-Lênin về cách
mạng thuộc địa ở thời điểm các dân tộc bị áp bức vùng lên đấu
tranh cho độc lập, tự do; đáp ứng đòi hỏi của lịch sử dân tộc và
nhân loại trong thời đại mới.
Hiện nay, việc tiếp thu, nghiên cứu, phát triển và nâng cao nhận thức,
áp dụng vào thực tiễn của quan điểm Hồ Chí Minh về Đảng cầm quyền
rất quan trọng và cần thiết, là nhiệm vụ hàng đầu. Chính vì vậy, em đã
chọn đề tài “ Quan điểm Hồ Chí Minh về Đảng cầm quyền và sự
vận dụng vào việc xây dựng, chỉnh đốn Đảng hiện nay” làm đề tài cho bài tiểu luận.
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
* Mục đích nghiên cứu
• Phân tích làm rõ những cơ sở khoa học, những nội dung cơ bản của
quan điểm Hồ Chí Minh về Đảng cầm quyền.
• Củng cố kiến thức về quan điểm Hồ Chí Minh về Đảng cầm quyền.
• Chỉ ra và phân tích những luận điểm sáng tạo của Hồ Chí Minh về vấn
đề này và vận dụng nội dung của quan điểm vào công cuộc xây dựng,
chỉnh đốn Đảng hiện nay.
• Hệ thống hóa những giá trị lý luận và thực tiễn của quan điểm Hồ Chí
Minh về Đảng cầm quyền phục vụ cho việc học tập và nghiên cứu về
vấn đề này. Liên hệ đến thực tiễn nước nhà, liên hệ cá nhân.
* Nhiệm vụ nghiên cứu
Để đạt được mục đích trên, cần thực hiện tốt các nhiệm vụ sau:
• Thứ nhất, cần phân tích làm rõ các cơ sở lý luận, những nội dung cơ
bản của quan điểm Hồ Chí Minh về Đảng cầm quyền.
• Thứ hai, cần phân tích làm rõ những quan điểm sáng tạo của Chủ tịch
Hồ Chí Minh về vấn đề này và ý nghĩa của sự vận dụng sáng tạo đó.
• Thứ ba, cần nêu rõ sự áp dụng, phát triển, bổ sung quan điểm Hồ Chí
Minh trong thực tiễn công cuộc xây dựng và chính đốn Đảng hiện nay; liên hệ đến cá nhân.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
* Đối tượng nghiên cứu
• Quan điểm Hồ Chí Minh về Đảng cầm quyền, một quan điểm quan
trọng, cơ bản cũng là chủ đạo trong hệ thống quan điểm của Hồ Chí
Minh luôn quan tâm đến: độc lập cho dân tộc, tự do và hạnh phúc cho nhân dân.
• Những nội dung cơ bản của tư tưởng Hồ Chí Minh về Đảng cầm quyền.
• Những luận điểm sáng tạo của Chủ tịch Hồ Chí Minh về vấn đề này
và thực tiễn áp dụng quan điểm Hồ Chí Minh về Đảng cầm quyền
vào xây dựng và chỉnh đốn Đảng hiện nay.
* Phạm vi nghiên cứu
• Tiểu luận được nghiên cứu trong khoảng thời gian học tập môn Tư
tưởng Hồ Chí Minh tại Học viện Báo chí và Tuyên truyền. Nội dung
nghiên cứu chủ yếu của đề tài là tư tưởng Hồ Chí Minh về cách
mạng giải phóng dân tộc. • Phạm vi:
- Những tài liệu lịch sử cụ thể về vấn đề này
- Hệ thống tư liệu về tư tưởng Hồ Chí Minh, cụ thể là về vấn đề
cách mạng giải phóng dân tộc.
4. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu
* Cơ sở lý luận
Tiểu luận được xây dựng trên cơ sở lý luận của hệ tư tưởng Hồ Chí Minh
nói chung và tư tưởng Hồ Chí Minh về cách mạng dân tộc nói riêng; các công
trình nghiên cứu có tính logic, khái quát cao, có tính biện chứng và được luận
giải ở nhiều góc độ…
Các tài liệu nổi bật đó là:
- Nguyễn Quốc Bảo, Doãn Thị Chín ( đồng chủ biên ) :” Giáo trình tư
tưởng Hồ Chí Minh “ ( NXB Lý luận chính trị, Hà Nội )
- Bộ Giáo dục và Đào tạo :” Giáo trình tư tưởng Hồ Chí Minh “ ( NXB
Chính trị quốc gia, Hà Nội )
- Võ Nguyên Giáp :” Tư tưởng Hồ Chí Minh và con đường cách mạng
Việt Nam “ ( NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội )
- Song Thành :” Hồ Chí Minh nhà tư tưởng lỗi lạc “ ( NXB Lý luận chính trị, Hà Nội )
* Phương pháp nghiên cứu
Đề tài này được nghiên cứu trên cơ sở phương pháp luận chung, đồng
thời có sự kết hợp của các phương pháp cụ thể sau:
- Phương pháp lịch sử và logic.
- Phương pháp phân tích, chứng minh, so sánh…
- Phương pháp thu thập, tổng hợp, phân tích tài liệu.
5. Ý nghĩa phương pháp luận và thực tiễn
Theo quan điểm Hồ Chí Minh, có xây dựng và chỉnh đốn Đảng mới
có được những người cách mạng chân chính, được huấn luyện tư tưởng
hẳn hoi và trình độ chính trị không lệch lạc, giúp nắm vững chính sách
trường kỳ kháng chiến, tự lực cánh sinh
Trong thế kỷ XX, nhân dân Việt Nam, dưới sự lãnh đạo của Chủ tịch
Hồ Chí Minh và Đảng Cộng sản Việt Nam, đã tiên phong trong công cuộc
dựng xây nền văn minh tiến bộ nước nhà. Tuy Nhiên, xây dựng, chỉnh
đốn để giữ sự trong sạch vững mạnh của Đảng vẫn là mục tiêu phấn đấu ở
thế kỷ XX. Và có thể nói sự nghiệp tiếp tục đổi mới, cải cách, chỉnh đốn
Đảng vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn
minh do Đại hội IX nêu lên là sự vận dụng và phát triển quan điểm Hồ Chí
Minh trong điều kiện mới, thời kỳ mới.
6. Kết cấu của tiểu luận
Đề tài gồm có 2 chương:
- Chương I: Những nội dung cơ bản và quan điểm sáng tạo của Hồ
Chí Minh về Đảng cầm quyền
- Chương II: Vận dụng quan điểm Hồ Chí Minh về Đảng cầm quyền
vào công cuộc xây dựng, chính đốn Đảng hiện nay NỘI DUNG
Chương 1: Những nội dung cơ bản và quan điểm của
Hồ Chí Minh về Đảng cầm quyền
1.1. Khái niệm Đảng cầm quyền 1.1.1. Đảng cầm quyền
“Đảng cầm quyền” là một khái niệm của khoa học chính trị, có
nội dung xác định, cho biết đảng chính trị nào là lực lượng nắm
chính quyền, quản lý đất nước, điều hành mọi hoạt động của xã hội
phù hợp với lợi ích của giai cấp mình.
1.1.2. Lý luận về Đảng cầm quyền
Lý luận về Đảng cầm quyền của giai cấp vô sản là một vấn đề
còn mới mẻ. C.Mác và Ph.Ăngghen đã đề cập về việc giai cấp vô
sản mỗi nước muốn hoạt động với tư cách giai cấp, phải thành lập
một chính đảng độc lập của mình, tiến hành cách mạng bạo lực.
Điều đó có nghĩa, “trước hết phải giành lấy chính quyền, phải tự
vươn lên thành giai cấp dân tộc, phải tự mình trở thành dân tộc”.
Trong tư tưởng của Hồ Chí Minh về Đảng và xây dựng Đảng,
đảng cầm quyền là vấn đề được Người đặc biệt quan tâm. Hồ Chí
Minh thường dùng thuật ngữ “đảng cầm quyền” và các thuật ngữ
khác có nội hàm tương đương ,thống nhất như “đảng nắm chính
quyền” , “đảng lãnh đạo chính quyền” .Theo Người điều kiện và
cũng là đặc trưng để một đảng cộng sản vốn hoạt động bất hợp pháp,
trở thành một đảng cầm quyền là lãnh đạo cách mạng toàn thành
công, giành lấy chính quyền . Tại đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ
II tháng 2 năm 1951, Hồ Chí Minh đã khẳng định: “Chẳng những
giai cấp lao động và nhân dân Việt Nam ta có thể tự hào ,mà giai
cấp lao động và những dân tộc bị áp bức nơi khác cũng có thể tự hào
rằng : lần này là lần đầu tiên trong lịch sử cách mạng của các dân
tộc thuộc địa và nửa thuộc địa , một Đảng mới 15 tuổi đã thành đã
lãnh đạo cách mạng thành công và đã làm chính quyền toàn quốc”.
Khi đã nắm chính quyền thì đương nhiên Đảng phải có trách
nhiệm lãnh đạo , ngay cả trong hoàn cảnh phức tạp, khó khăn khi mà
Đảng phải tuyên bố “tự giải tán”, nhưng thực chất Đảng vẫn phải
cầm quyền, “vẫn lãnh đạo chính quyền và nhân dân”. Đảng cộng sản
Việt Nam trở thành “đảng cầm quyền “đã lãnh đạo hai cuộc kháng
chiến thần thánh và đã giành thắng lợi vẻ vang. Đảng tiếp tục lãnh
đạo công cuộc xây dựng đất nước, đổi mới toàn diện, hướng tới mục
tiêu đưa Việt Nam cơ bản trở thành nước công nghiệp theo hướng hiện đại vào năm 2020.
Như vậy, ở nước ta, “đảng cầm quyền” không những chỉ là Đảng
lãnh đạo, chính quyền là còn là Đảng lãnh đạo cả hệ thống chính trị và toàn xã hội.
Tóm lại, “đảng cầm quyền” là khái niệm chỉ thời kỳ đang nắm
giữ chính quyền và đang sử dụng chính quyền như là một công cụ
của giai cấp nhằm thực hiện thắng lợi mục tiêu chính trị của giai cấp.
1.1.3. Đảng cộng sản cầm quyền
Đảng cộng sản cầm quyền là khái niệm để chỉ một giai đoạn
mới, một thời kỳ mới của cách mạng. Đó là thời kỳ mà chủ nghĩa xã
hội đã không còn đơn thuần chỉ là một mục đích, cương lĩnh, học
thuyết nữa, mà đã trở thành công việc phấn đấu hằng ngày của
Đảng. Đó là thời kỳ nhiệm vụ chiến lược hàng đầu, chủ yếu và trọng
tâm là tổ chức xây dựng đất nước, nhiệm vụ bảo vệ tổ quốc là nhiệm
vụ chiến lược quan trọng.
Khái niệm đảng cầm quyền và đảng lãnh đạo chính quyền gắn
bó chặt chẽ với nhau thống nhất nhưng không đồng nhất , không thể
thay thế cho nhau. “Đảng cầm quyền” có nội hàm rộng và bao quát
hơn . Đảng cầm quyền có nghĩa là Đảng phải chi phối , điều khiển,
sử dụng được chính quyền. Không lãnh đạo được chính quyền thì
đảng không cầm quyền được.
Đảng cộng sản Việt Nam trở thành đảng cầm quyền là do: Đảng
đi tiên phong trong sự nghiệp đấu tranh của nhân dân của dân tộc,
lật đổ chế độ cũ, giành lấy chính quyền , Đảng có được sự tín nhiệm,
ủng hộ của quần chúng nhân dân mà nòng cốt là liên minh giữa các
giai cấp dân tộc, nông dân và đội ngũ trí thức.
Đảng cộng sản Việt Nam cầm quyền trong thực chất cũng là
nhân dân nắm quyền, “mọi quyền hành và lực lượng đều ở nơi
dân” .Đảng được nhân dân tín nhiệm giao trọng trách lãnh đạo nhà nước và toàn xã hội.
Mục đích cầm quyền của Đảng là lãnh đạo sự nghiệp cách mạng
nhằm mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh,
vững bước tiến lên xã hội chủ nghĩa.
1.2. Vị trí, vai trò của Đảng cầm quyền
1.2.1. Tính tất yếu trong vai trò lãnh đạo của Đảng cộng sản
Trong tác phẩm Đường cách mệnh (1927), Hồ Chí Minh khẳng
định: Cách mạng trước hết phải có “đảng cách mệnh để trong thì vận
động và tổ chức dân chúng ngoài thì liên lạc với dân tộc bị áp bức
và vô sản giai cấp mọi nơi. Đảng có vững, cách mệnh mới thành
công ,cũng như người cầm lái có vững thuyền mới chạy”.
Khẳng định đảng cộng sản “như người cầm lái” cho con thuyền
là quan điểm nhất quán của Hồ Chí Minh về vai trò lãnh đạo của
đảng cộng sản Việt Nam trong suốt cả quá trình cách mạng, cả trong
cách mạng dân tộc, dân chủ nhân dân và cả trong cách mạng dân chủ
xã hội chủ nghĩa. Như vậy, sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt
Nam là một tất yếu, vai trò lãnh đạo của Đảng cũng là một tất yếu.
Điều đó xuất phát từ từ yêu cầu phát triển của dân tộc Việt Nam.
Thực tế, quá trình cách mạng Việt Nam vận dụng và phát triển tư
tưởng Hồ Chí Minh đã nói lên rằng, sự bảo đảm phát huy vai trò
lãnh đạo của đảng cộng sản Việt Nam trong suốt tiến trình phát triển
của đất nước theo mục tiêu chủ nghĩa xã hội là một nguyên tắc vận
hành của xã hội Việt Nam từ khi có Đảng.
Đảng cộng sản Việt Nam do Hồ Chí Minh sáng lập và rèn luyện
đảng chính trị tồn tại và phát triển theo những quan điểm của
V.I,Lênin về đảng kiểu mới của giai cấp vô sản
Hồ Chí Minh là người trung thành với học thuyết Mác-Lênin,
trong đó có lý luận của V.I.Lênin về đảng kiểu mới của giai cấp vô
sản, đồng thời vận dụng sáng tạo và phát triển lý luận đó vào điều
kiện cụ thể của Việt Nam .Trên thế giới, nói chung, sự ra đời của
một đảng cộng sản là sản phẩm của sự kết hợp chủ nghĩa xã hội
khoa học với phong trào công nhân. Còn đối với Việt Nam, Hồ Chí
Minh cho rằng : Sự ra đời của đảng cộng sản Việt Nam là kết quả
của sự kết hợp chủ nghĩa Mác-Lênin với phong trào công nhân và
phong trào yêu nước . Như vậy so với học thuyết Mác-Lênin thì Hồ
Chí Minh đã đưa thêm yếu tố thứ ba nữa, đó là phong trào yêu nước.
Quan điểm của Hồ Chí Minh trên đây là hoàn toàn phù hợp với
xã hội thuộc địa và phong kiến như Việt Nam, khi mọi giai cấp tầng
lớp trừ tư sản mại bản và đại địa chủ, còn đều có mâu thuẫn dân
tộc.Đó là mâu thuẫn cơ bản giữa toàn thể nhân dân Việt Nam với
các thế lực đế quốc và tay sai. Trong thực tế, những phong trào đấu
tranh của công nhân đã kết hợp được rất nhân nhuyễn với phong trào
yêu nước. Một số người Việt Nam yêu nước lúc đầu đi theo xu
hướng dân chủ tư sản, nhưng qua thực tế, được sự tác động của chủ
nghĩa Mác-Lênin, đã dần dần tiến theo xu hướng cộng sản, rõ nhất là
từ năm 1925 trở đi. Hàng loạt tổ chức yêu nước ra đời, trong đó nổi
rõ nhất là tổ tổ chức Hội Việt Nam Cách mệnh Thanh niên do Hồ
Chí Minh lập ra. Đấu tranh giai cấp quyện chặt với đấu tranh dân
tộc. Thật khó mà tách bạch mục tiêu cơ bản giữa những phong trào
đó, tuy lực lượng, phương thức, khẩu hiệu đấu tranh có khác nhau,
nhưng mục tiêu chung là: Giành độc lập, tự do cho dân tộc. Đảng
cộng sản Việt Nam ra đời, tồn tại và phát triển chính là nhu cầu tất
yếu của xã hội Việt Nam từ đầu năm 1930 trở đi. Đảng đã được toàn
dân tộc trao cho sứ mệnh lãnh đạo đất nước trong sự nghiệp giải
phóng dân tộc và đi lên chủ nghĩa xã hội.
1.2.2. Vị trí, vai trò của Đảng cầm quyền
Bước sang giai đoạn cách mạng mới - xây dựng chủ nghĩa xã
hội, Đảng không chỉ đội tiên phong chính trị của giai cấp công
nhân ,mà còn là đội tiên phong chính trị của toàn xã hội, là lực
lượng lãnh đạo toàn bộ quá trình xây dựng và bảo vệ đất nước. Đây
là sự thay đổi căn bản vị trí, vai trò của Đảng Cộng sản cầm quyền
đối với xã hội trong điều kiện chính có chính quyền.
Trong xã hội xã hội chủ nghĩa, Đảng, Nhà nước và các đoàn thể
nhân dân hợp thành hệ thống chính trị của xã hội. Trong hệ thống
chính trị Đảng là một bộ phận, nhưng với vị trí, vai trò của mình
trong xã hội, Đảng còn là lực lượng lãnh đạo, là bộ phận hạt nhân,
chịu trách nhiệm trước giai cấp công nhân, nhân dân lao động và
dân tộc thực hiện sứ mệnh lãnh đạo toàn bộ hệ thống chính trị. Vị
trí, vai trò, trách nhiệm đó của Đảng Cộng sản cầm quyền xuất phát
từ sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân, từ chính sự thống nhất cơ
bản về lợi ích giai cấp công nhân và nhân dân lao động và dân tộc .
Khi chính quyền đã là của giai cấp công nhân, nhân dân lao động và
đất nước đi lên chủ nghĩa xã hội thì vai trò lãnh đạo của Đảng đối
với hệ thống chính trị , với toàn xã hội là điều tất yếu khách quan,
không phải do ý muốn chủ quan, càng không phải do sự áp đặt của những người cộng sản.
Mỗi xã hội đều gắn liền với bản chất giai cấp nhất định , do bản
chất của giai cấp thống trị xã hội đó quyết định. Xã hội tư bản chủ
nghĩa, không tách rời với bản chất giai cấp của giai cấp tư sản, còn
xã hội xã hội chủ nghĩa gắn liền với bản chất của giai cấp công
nhân. Với bản chất giai cấp cách mạng xã hội chủ nghĩa , tất yếu đòi
hỏi chỉ duy nhất vào Đảng Cộng sản lãnh đạo. Không thể có “đa
nguyên”, “đa đảng” lãnh đạo đất nước đi lên chủ xã hội.
Tuy nhiên, khi trở thành lực lượng duy nhất lãnh đạo hệ thống
chính trị và toàn xã hội, Đảng phải luôn đề phòng bệnh mất dân chủ,
chuyên quyền, độc đoán, tránh cả hai khuynh hướng hoặc là bao
biện làm thay, “dắt tay ,chỉ việc”, “lấn sân”, hoặc là “khoán trắng”
buông lỏng sự lãnh đạo. Đảng Cộng sản Việt Nam cầm quyền là lực
lượng lãnh đạo định hướng đưa đất nước đi lên chủ nghĩa xã hội . Là
đảng cầm quyền, Đảng có quyền lực, quyền lực của đảng là quyền
lực chính trị. Đó là quyền lực nhân dân ra số đáng ghi nhận trong
Điều 4 của Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam
được Quốc hội khoa XIII thông qua kỳ họp thứ sáu, ngày 28-11- 2013.
Đảng lãnh đạo hệ thống chính trị và toàn bộ xã hội, trong hệ
thống chính trị, chính quyền là bộ phận chủ yếu. Đảng có quyền lực
chính trị nhưng Đảng không có quyền lực nhà nước. Đảng lãnh đạo,
chính quyền, nhưng Đảng không làm thay công việc của chính
quyền nhà nước mà Đảng định hướng cho sự hoạt động của chính
quyền bằng các chủ trương chính sách, thông qua đội ngũ cán bộ,
đảng viên của Đảng hoạt động trong Quốc hội, trong Hội đồng nhân
dân ,thông qua các thành viên trong các Ban cán sự đảng cũng như
thông qua các tổ chức đảng được thành lập trong các cơ quan nhà
nước , trong các đoàn thể nhân dân trong hệ thống chính trị được
xây dựng từ cơ sở đến Trung ương trên phạm vi cả nước.
Đảng lãnh đạo Nhà nước bằng đường lối, quan điểm, các nghị
quyết được thể chế hóa, cụ thể hóa thành Hiến pháp, pháp luật . Để
sự lãnh đạo của đảng có hiệu lực, Đảng phải không ngừng nâng cao
nhận thức về nền dân chủ xã hội chủ nghĩa cho đội ngũ cán bộ ,
đảng viên. Đảng phải chăm lo công tác cán bộ và thường xuyên
kiểm tra, giám sát việc tổ chức thực hiện, phải xây dựng cơ chế hoạt
động của cả hệ thống chính trị, làm rõ chức năng, nhiệm vụ, quyền
hạn và mối quan hệ đúng đắn giữa các tổ chức trong hệ thống chính
trị, trước hết là chức năng, nhiệm vụ và mối quan hệ đúng đắn của
Đảng và Nhà nước. Nghị quyết đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ 9
của đảng chỉ rõ, đổi mới phương thức lãnh đạo của đảng đối với hệ thống chính trị.
1.3. Nội dung và phương thức lãnh đạo của Đảng Cộng sản trong
điều kiện Đảng cầm quyền
Những đặc điểm của Đảng Cộng sản cầm quyền nói trên là
những yếu tố chi phối nội dung và phương thức lãnh đạo của Đảng
ta hiện nay. Trong hệ thống chính trị, Đảng đóng vai trò là hạt nhân
lãnh đạo. Do đó, Đảng phải xác định rõ nội dung và phương thức
hoạt động đảm bảo, vừa giữ vững vai trò lãnh đạo của Đảng, đồng
thời phát huy được hiệu lực quản lý, điều hành của Nhà nước và
hoạt động có hiệu quả của các đoàn thể nhân dân
1.3.1. Nội dung lãnh đạo của Đảng Cộng sản trong điều kiện đảng cầm quyền.
Đảng phải lãnh đạo toàn diện đối với các lĩnh vực của đời sống
xã hội và toàn bộ hệ thống chính trị, các đoàn thể nhân dân, các tổ
chức xã hội hợp pháp. Không một tổ chức, một lĩnh vực nào của đời
sống xã hội mà Đảng không lãnh đạo, không phải chịu trách nhiệm.
Đảng và chịu trách nhiệm trước nhân dân trước dân tộc. Tuy nhiên,
do đã có Nà nước và các đoàn thể nhân dân thực hiện các công việc
quản lý và hoạt động theo chức năng của mỗi tổ chức, cho nên.Đảng
tập trung thực hiện tốt các nội dung lãnh đạo chủ yếu sau:
1.3.1.1. Xây dựng chủ trương và đường lối.
Đảng đề ra cương lĩnh chính trị, chiến lược, đường lối, chính
sách lớn trên các lĩnh vực như kinh tế, văn hóa, xã hội, khoa học
giáo dục, an ninh quốc phòng, v.v. Đây được coi là những quan
điểm, nguyên tắc tư tưởng chỉ đạo của Đảng để Nhà nước và các
tổ chức khác trong hệ thống chính trị vận dụng, thể chế hóa thành
Hiến pháp, pháp luật, chính sách, cụ thể hóa chương trình, kế
hoạch công tác và tổ chức thực hiện phù hợp với chức năng của
từng tổ chức. Đảng tôn trọng tính độc lập, sáng tạo và quy chế
hoạt động của từng tổ chức.
1.3.1.2. Lãnh đạo xây dựng nhà nước
Đảng lãnh đạo nhà nước trong sạch, vững mạnh, đủ năng lực
và hoạt động có hiệu quả, thực sự là nhà nước của dân, do dân và
vì dân, chăm lo xây dựng và củng cố các đoàn thể nhân dân đủ
sức tập hợp được rộng rãi quân chúng nhân dân và phát huy
quyền làm chủ của nhân dân trên các lĩnh vực của đời sống xã
hội. Trên lĩnh vực này, sự lãnh đạo của Đảng thể hiện ở việc đề
ra các quan điểm, nguyên tắc, tư tưởn chỉ đạo việc xây dựng tổ
chức và hoạt động của các tổ chức, giúp đỡ các tổ chức này xác
định mục tiêu, chức năng, nhiệm vụ trong thế kỷ mới. Đảng
không can thiệp vào công việc cụ thể, quy tắc, quy chế hoạt động
của các thành viên khác trong hệ thống chính trị.
1.3.1.3. Lãnh đạo công tác quản lý cán bộ.
Đảng thống nhất, lãnh đạo công tác cán bộ và quản lý đội ngũ
cán bộ theo quy tắc theo nguyên tắc tập trung dân chủ, nhất là
cán bộ chủ chốt trong hệ thống chính trị. Trên lĩnh vực này nội
dung lãnh đạo của Đảng thể hiện ở việc đề ra các quan điểm, chủ
trương về công tác cán bộ từ khâu đào tạo, bồi dữơng, bố trí,
đánh giá, sử dụng, luân chuyển cán bộ, v.v. Đảng quyết định
những chính sách lớn về cán bộ, Đảng trực tiếp bố trí và quản lý
cán bộ của các tổ chức đảng trong các cơ quan nhà nước và các đoàn thể nhân dân.
1.3.1.4. Kiểm tra, giám sát đối với nhà nước và các tổ chức mang hệ thống chính trị
Đảng tiến hành kiểm tra, giám sát đối với Nhà nước và các
tổ chức trong hệ thống chính trị.Nội dung kiểm tra, giám sát của
Đảng chủ yếu tập trung vào việc quán triệt và tổ chức thực hiện
các quan điểm, nguyên tắc tư tưởng chỉ đạo của Đảng, việc chấp
hành pháp luật và tinh thần trách nhiệm trước dân nhân dân.
Đảng vừa trực tiếp kiểm tra, giám sát và tổ chức phối, kết hợp
hoạt động kiểm tra, giám sát của cả hệ thống kiểm tra, giám sát
của đảng, thanh tra nhà nước, kiểm tra, giám sát của các đoàn thể nhân dân.
1.3.2. Nguyên tắc trong hoạt động lãnh đạo của Đảng
1.3.2.1. Đảng lấy chủ nghĩa Mác-Leenin làm nền tảng tư tưởng và kim
chỉ nam cho hành động
Trong tác phẩm Đường cách mệnh (năm 1927), Hồ Chí
Minh khẳng định: “Đảng muốn vững thì phải có chủ nghĩa làm
cốt, trong đảng ai cũng phải hiểu, ai cũng phải theo chủ nghĩa ấy.
Đảng mà không có chủ nghĩa cũng như người không có trí khôn,
tàu không có bàn chỉ nam. Bây giờ học thuyết nhiều, chủ nghĩa
nhiều, nhưng chủ nghĩa chán chính nhất, chắc chắn nhất, cách
mệnh nhất chỉ có chủ nghĩa Lênin”
Hồ Chí Minh luôn luôn nhấn mạnh phải trung thành với
chủ nghĩa Mác-Lênin nhưng đồng thời phải luôn luôn sáng tạo,
vận dụng cho phù hợp với điều kiện hoàn cảnh, từng lúc, từng
nơi, không được phép giáo điều.
1.3.2.2. Tập trung dân chủ
Hồ Chí Minh đưa ra luận đề liên quan mật thiết với nhau:
Tập trung trên nền tảng dân chủ, dân chủ phải đi đến tập trung.
Như vậy, hàm lượng dân chủ càng cao, càng đậm đặc bao nhiêu
trong hoạt động của Đảng thì tập trung trong Đảng càng đúng đắn
bấy nhiêu. Hồ Chí Minh nhấn mạnh rằng, phải làm cho tất cả mọi
đảng viên bày tỏ hết ý kiến của mình trong Đảng, tức là khơi dậy
tinh thần trách nhiệm và tích cực, chủ động trong tất cả đảng
viên. Khi đã thảo luận, bày tỏ ý kiến rồi thì đến tập trung, tức là
đề cập ý chí, thống nhất hành động thống nhất như thế mới có
sức mạnh. Và nói như Hồ Chí Minh, lúc ấy quyền tự do của đảng
viên trở thành quyền phục tùng chân lý, mà chân lý là những điều
có lợi cho dân, cho nước. Điều kiện tiên quyết khi thực hiện
nguyên tắc này là tổ chức Đảng phải trong sạch, vững mạnh.
Đối với tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách, có lúc Hồ Chí
Minh coi tập thể lãnh đạo là dân chủ, cá nhân phụ trách là tập
trung. Để nhấn mạnh tính chất này, Hồ Chí Minh lưu ý hai điều
cần phải tránh cho hoạt động của Đảng: một là độc đoán, chuyên
quyền, coi thường tập thể; hai là dựa dẫm tập thể, không dám
quyết đoán. Hai về tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách luôn luôn đi đôi với nhau.
1.3.2.3. Tự phê bình và phê bình
Hồ Chí Minh coi tự phê bình và phê bình là việc làm thường
xuyên, “như mỗi ngày phải rửa mặt”. Người viết trong Di chúc :
“ Trong đảng thực hành dân chủ rộng rãi, thường xuyên và
nghiêm chỉnh, tự phê bình và phê bình là cách tốt nhất để củng cố
sự đoàn kết và thống nhất của Đảng”. Người cho rằng tự phê bình
và phê bình là “thang thuốc” tốt nhất để cho phần tốt trong mỗi tổ
chức và mỗi con người nảy nở như hoa mùa xuân và phần xấu bị
mất dần đi; tự phê bình và phê bình phải trung thực, kiên quyết,
đúng người, đúng việc, phải có văn hóa. Trong Đảng “phải có
tình đồng chí thương yêu lẫn nhau”.
1.3.2.4. Kỷ luật nghiêm minh tự giác
Hồ Chí Minh nhấn mạnh: “Đảng tổ chức rất nghiêm khắc với
các đảng phái khác và các hội quần chúng. Trong Đảng chỉ kết
nạp những phần tử hăng hái nhất, cách mạng nhất. Đảng có
những điều kiện kỷ luật bắt buộc đảng viên phải theo. Không có
kỷ luật sắt, không có Đảng. Đã vào Đảng thì phải theo tư tưởng
của Đảng. Đảng đã chỉ thị nghị quyết là phải làm. Không làm thì
đuổi ra khỏi Đảng”. Sức mạnh của một đảng cộng sản bắt nguồn
từ kỷ luật, muôn người như, cùng một ý chí và hành động. Hồ
Chí Minh cho rằng Đảng ta tuy đông người nhưng khi tiến hành
chỉ như một người. Điều đó là nhờ trong Đảng có kỷ luật, Hồ Chí
Minh nhấn mạnh rằng: “Đảng phải giữ kỷ luật rất nghiệm từ trên
xuống dưới. Kỉ luật này tư tưởng phải nhất trí hành động và nhất
trí”. Kỷ luật của Đảng là kỷ luật tự giác.
1.3.2.5. Đảng phải thường xuyên tự chỉnh đốn
Quyền lực của đảng là do giai cấp công nhân, nhân dân lao
động và toàn dân tộc giao phó. Đảng phải không ngừng tự chỉnh
đốn bản thân mình. Hồ Chí Minh cho rằng đã không có mục đích
tự thân, Đảng không phải là tổ chức để làm quan phát tài mà
Đảng từ trong xã hội mà ra, hoạt động vì Tổ quốc giàu mạnh,
đồng bào sung sướng. Thường xuyên tự chỉnh đốn, do đó, trở
thành một nhiệm vụ cực kỳ quan trọng trong xây dựng Đảng.
Điều này càng đặc biệt quan trọng hơn khi đang đứng trước
những thách thức lớn trong quá trình hoạt động. Chẳng hạn, Hồ
Chí Minh nêu ý kiến rằng, ngay sau khi cầu chống Mỹ cứu nước
của nhân dân Việt Nam hoàn thành thắng lợi, “việc cần phải làm
trước tiên là chỉnh đốn lại Đảng, làm cho mỗi đảng viên, mỗi
đoàn viên, mỗi chi bộ đều ra sức làm tròn nhiệm vụ đảng giao
phó cho mình, toàn tâm toàn ý phục vụ nhân dân. Làm được như
vậy thì dù công việc to lớn, mấy khó khăn mấy, chúng ta cũng
nhất định thắng lợi”. Khi viết về tư cách của đảng chân chính,
cách mạng trong tác phẩm Sửa đổi lối làm việc, Hồ Chí Minh nêu
lên 12 điều, trong đó, Điều 9: “Đảng lựa chọn làm người rất trung
thành và hăng hái”, Điều số 10: “Đảng phải luôn luôn tẩy bỏ
những phần tử hủ hóa ra ngoài”. Nếu thực hiện được như thế,
Đảng sẽ luôn luôn lớn mạnh cả về số lượng và chất lượng.
1.3.2.6. Đoàn kết, thống nhất trong Đảng
Đoàn kết trong Đảng là điều kiện để xây dựng khối đại đoàn
kết dân tộc, đoàn kết, thống nhất trong Đảng trước hết là trong
cấp ủy, trong những cán bộ lãnh đạo chủ chốt; đoàn kết trên cơ
sở chủ nghĩa Mác-Lênin, trên cơ sở cương lĩnh, đường lối, quan
điểm, nghị quyết của Đảng. Trong Di chúc, Hồ Chí Minh nhấn
mạnh; “Nhờ đoàn kết chặt chẽ, một lòng một dạ phục vụ giai cấp,
phục vụ nhân dân, phục vụ Tổ quốc, cho nên từ ngày thành lập
đến nay, Đảng ta đã đoàn kết, tổ chức lãnh đạo nhân dân ta hăng
hái đấu tranh tiến từ thắng lợi này đến thắng lợi khác. Đoàn kết là
một truyền thống cực kỳ quý báu của Đảng và của dân tộc ta. Các
đồng chí từ Trung ương cho đến các chi bộ cần phải giữ gìn sự
đoàn kết, nhất trí của Đảng như giữ gìn con người của mắt mình”.
1.3.2.7. Đảng phải liên hệ mật thiết với nhân dân
Đảng Cộng sản Việt Nam là một bộ phận của toàn thể dân tộc
Việt Nam. Vấn đề mối quan hệ giữa Đảng Cộng sản – Giai cấp
công nhân- Nhân dân Việt Nam là mối quan hệ khăng khít, máu
thịt. Mỗi một thành tố đều có chức năng, nhiệm vụ riêng nhưng
tất cả những thành tố đó có cũng như sự hoạt động, sự tưởng tác
của chúng đều có tính hướng đích: Độc lập dân tộc và với chủ
nghĩa xã hội, là xây dựng một nước Việt Nam dân giàu, nước
mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh theo ham muốn tột bậc của
Hồ Chí Minh là ai cũng có cơm ăn áo mặc, ai cũng được học
hành, cũng như theo mong muốn cuối cũng của Hồ Chí Minh đã
ghi trong Di chúc : Xây dựng một nước Việt Nam hòa bình,
thống nhất, độc lập, dân chủ và giàu mạnh, góp phần xứng đáng
vào sự nghiệp cách mạng thế giới.
1.3.2.8. Đoàn kết quốc tế
Đảng phải chú trọng giữ vững và tang cường mối quan hệ
quốc tế trong sáng. Điều này xuất phát từ tính chất quốc tế của
giai cấp công nhân mà C.Mác, Ph.Ăngghen, V.I.Lênin đã đề cập
nhiều lần. Đối với nguyên tắc này, Hồ Chí Minh coi cách mạng
Việt Nam là một bộ phận khăng khít của cách mạng thế giới và
trong Di chúc, Người mong Đảng “sẽ ra sức hoạt động, góp phần
đắc lực vào việc khôi phục vào khối đại đoàn kết giữa các đảng
an hem trên nền tảng chủ nghĩa Mác-Lênin và chủ nghĩa quốc tế vô sản, có lý có tình
1.3.3. Phương thức lãnh đạo của Đảng Cộng sản trong điều kiện đảng cầm quyền
Phương thức lãnh đạo của đảng là các hình thức, phương
pháp, biện pháp, quy trình lề lối làm việc, tác phong công tác mà
đảng sử dụng để tác động vào đối tượng nhằm thực hiện tốt nội dung lãnh đạo.
1.3.3.1. Lãnh đạo bằng cương lĩnh, chiến lược, chủ trường, đường lối
Đảng xây dựng các cương lĩnh chính trị, đường lối, quan
điểm, chủ trường, các nghị quyết có tính nguyên tắc nhằm giải
quyết các vấn đề lớn, có ý nghĩa chính trị quan trọng.
Đảng lãnh đạo Nhà nước thông qua phương thức này, làm
cho hệ tư tưởng, đường lối, chủ trường, nghị quyết của Đảng
được thể chế hóa thành luật pháp và chính sách. Mọi hoạt động
của Nhà nước phải thể hiện được đường lối chính trị của Đảng
Bằng các chủ trường, nghị quyết, quan điểm Đảng xây dựng,
Nhà nước sẽ thể chế hóa thành các kế hoạch chương trình phát
triển kinh tế- xã hội 10 năm, 5 năm v.v… Các kế hoạch kinh tế-
xã hội hằng năm, kế hoạch phát triển từng ngành, từng lĩnh vực đời sống xã hội.
Với Mặt trân và các tổ chức chính trị-xã hội, Đảng lãnh đạo
bằng chính việc hoạch định được đường lối, chủ trường quyết
định định hướng cho phong trào hoạt động của Mặt trận và các tổ
chức chính trị-xã hội, lãnh đạo, cụ thể hóa các chủ trường, quyết
định đó. Để làm cho Mặt trận và các tổ chức chính trị-xã hội phải
thực sự đoàn kết, tập hợp lực lượng, gây dựng các phong trào xã
hội để thực hiện nghị quyết của Đảng, chấp hành luật pháp của
Nhà nước, phát huy quyền làm chủ của dân.
Đảng lãnh đạo nhưng Đảng không áp đặt, không bao biện làm
thay, nhất là không can thiệp tùy tiện vào các hoạt động của
chính quyền, đoàn thể, không trái với luật pháp.
1.3.3.2. Lãnh đạo bằng giáo dục thuyết phục