Tiểu luận phân tích lý luận của phép biện chứng duy vật về nguồn gốc, động lực của sự vận động và phát triển, môn triết học Mác – Lê nin–Trường Đại học kinh tế thành phố Hồ Chí Minh

ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH TIỂU LUẬN
BỘ MÔN TRIẾT HỌC MÁC - LÊNIN
Đề tài: Anh (Chị) hãy phân tích lý luận của phép biện chứng duy vật
về nguồn gốc, động lực của sự vận động và phát triển, đồng
thời vận dụng lý luận này vào hoạt động nhận thức và thực
tiễn của bản thân.
Giảng viên hướng dẫn: TS. Bùi Xuân Thanh
Họ và tên
: Lữ Thị Kim Ngân MSSV : 31221021672 STT : 27
TP Hồ Chí Minh, ngày 22 tháng 3 năm 2023 Mục lục
1/ Phân tích lý luận của phép biện chứng duy vật về nguồn gốc, động lực của sự
vận động và phát triển ..................................................................................... 1
2/ Vận dụng lý luận này vào hoạt động nhận thức và
thực tiễn của bản thân… .................................................................................. 3
Tài liệu tham khảo ............................................................................................. 5 Nội dung
1/ Phân tích lý luận của phép biện chứng duy vật về nguồn gốc, động lực của sự
vận động và phát triển
Quy luật thống nhất và đấu tranh của các mặt đối lập thể hiện bản chất, là hạt nhân của
phép biện chứng duy vật, bởi quy luật đề cập tới vấn đề cơ bản và quan trọng nhất của
phép biện chứng duy vật – vấn đề nguyên nhân, động lực của sự vận động và phát triển
* Khái niệm mặt đối lập và mâu thuẫn biện chứng
Mặt đối lập là những mặt, những thuộc tính, những khuynh hướng vận động trái ngược
nhau nhưng là điều kiện, tiền đề tồn tại của nhau trong một sự vật, trong một quan hệ.
Mâu thuẫn biện chứng là khái niệm dùng để chỉ mối quan hệ thống nhất, đấu tranh và
chuyển hóa giữa các mặt đối lập của mỗi sự vật, hiện tượng hoặc giữa các sự vật, hiện tượng với nhau
Khác với mâu thuẫn logic ( là mâu thuẫn của các tư tưởng sai lầm ) mâu thuẫn biện
chứng có tính chất: khách quan, phổ biến và tính đa dạng, phong phú. Tính khách
quan, phổ biến của mâu thuẫn biểu hiện ở chỗ mọi sự vật, hiện tượng thuộc mọi lĩnh
vực trong thế giới đều chứa đựng trong mình các mặt đối lập, chúng tạo thành mâu
thuẫn vốn có của sự vật, hiện tượng đó, tồn tại một cách khách quan, không phụ thuộc
vào ý thức của con người. Tính đa dạng, phong phú của mâu thuẫn biểu hiện ở chỗ,
mỗi sự vật, hiện tượng, quá trình đều có thể bao hàm nhiều loại mâu thuẫn khác nhau,
biểu hiện khác nhau trong những điều kiện lịch sử, cụ thể khác nhau; chúng giữ vị trí,
vai trò khác nhau đối với sự tồn tại, vận động và phát triển của sự vật. Trong các lĩnh
vực khác nhau cũng tồn tại những mâu thuẫn với những tính chất khác nhau.
Thống nhất giữa các mặt đối lập là khái niệm dùng để chỉ sự liên hệ giữa chúng và được thể hiện:
+ Thứ nhất, các mặt đối lập cần đến nhau, nương tựa vào nhau, làm tiền đề cho nhau
tồn tại, không có mặt này thì không có mặt kia;
+Thứ hai, các mặt đối lập tác động ngang nhau, cân bằng nhau 1
+Thứ ba, giữa các mặt đối lập có sự tương đồng, đồng nhất do trong các mặt đối lập
còn tồn tại những yếu tố giống nhau.
Còn về đấu tranh giữa các mặt đối lập là khái niệm dùng để chỉ sự tác động qua lại
theo hướng bài trừ, phủ định lẫn nhau giữa chúng. Đấu tranh giữa các mặt đối lập có
tính tuyệt đối, còn thống nhất giữa chúng chỉ có tính tạm thời, tương đối, có điều kiện.
* Quá trình vận động của mâu thuẫn
Trong mỗi mâu thuẫn, các mặt đối lập vừa thống nhất với nhau, vừa đấu tranh với nhau.
Thống nhất của các mặt đối lập là sự liên hệ, ràng buộc, không tách rời nhau, quy định
lẫn nhau của các mặt đối lập, mặt này lấy mặt kia làm điều kiện, tiền đề cho sự tồn tại của chính mình.
Đấu tranh của các mặt đối lập là sự tác động qua lại, bài trừ, phủ định nhau của các
mặt đối lập. Hình thức đấu tranh của các mặt đối lập rất phong phú, đa dạng, tùy thuộc
vào tính chất, mối quan hệ và điều kiện cụ thể của sự vật, hiện tượng.
Trong quan hệ giữa các mặt đối lập, sự đấu tranh gịữa chúng là tuyệt đối, còn sự thống
nhất giữa chúng là tương đối, có điều kiện, tạm thời. Quá trình thống nhất và đấu tranh
của các mặt đối lập tất yếu dẫn đến sự chuyển hóa giữa chúng. Sự chuyển hóa giữa các
mặt đối lập diễn ra hết sức phong phú, đa dạng, tùy thuộc vào tính chất của các mặt
đối lập cũng như tùy thuộc vào những điều kiện lịch sử, cụ thể. Sự tác động qua lại
dẫn đến chuyển hóa giữa các mặt đối lập là một quá trình. Lúc mới xuất hiện, mâu
thuẫn thể hiện ở sự khác biệt và phát triển thành hai mặt đối lập. Khi hai mặt đối lập
của mâu thuẫn xung đột với nhau gay gắt và điều kiện đã chín muồi thì chúng sẽ
chuyển hóa lẫn nhau, mâu thuẫn được giải quyết. Mâu thuẫn cũ mất đi, mâu thuẫn mới
được hình thành, và quá trình tác động, chuyển hóa giữa hai mặt đối lập lại tiếp diễn,
làm cho sự vật, hiện tượng luôn luôn vận động và phát triển. Như vậy, sự liên hệ, tác
động và chuyển hóa giữa các mặt đối lập là nguồn gốc, động lực của sự vận động và
phát triển trong thế giới.
* Ý nghĩa phương pháp luận của quy luật 2
- Thứ nhất, vì mâu thuẫn là nguồn gốc, động lực của sự phát triển, cho nên, trong hoạt
động thực tiễn phải thừa nhận tính khách quan của mâu thuẫn; từ đó nhận thức và giải
quyết mâu thuẫn một cách đúng đắn, phù hợp với điều kiện khách quan cụ thể. Muốn
phát hiện mâu thuẫn, cần tìm ra các mặt đối lập tồn tại trong thể thống nhất bên trong sự vật, hiện tượng.
- Thứ hai, trong quá trình phân tích mâu thuẫn, cần phải biết phân tích cụ thể một mâu
thuẫn cụ thể để đề ra được phương pháp giải quyết mâu thuẫn đó cho phù hợp. Đối với
từng loại mâu thuẫn cụ thể, cần có giải pháp giải quyết cụ thể, phù hợp.
- Thứ ba, phải nắm vũng nguyện tắc giải quyết mâu thuẫn bằng đấu tranh giữa các mặt
đối lập, không điều hoà, thủ tiêu, xóa nhòa mâu thuẫn; song cũng không nóng vội, chủ
quan, tuyệt đối hóa đấu tranh của hai mặt đối lập mà bỏ qua sự thống nhất vốn có của
chúng. Trong thực tiễn, cần chủ động, mềm dẻo, linh hoạt và sáng tạo trong giải quyết
từng mâu thuẫn cụ thể trong những điều kiện cụ thể, nhất là có thể và cần phải biết
khai thác và vận dụng hiệu quả phương pháp giải quyết mâu thuẫn bằng biện pháp kết
hợp biện chứng các mặt đối lập.
2/ Vận dụng lý luận này vào hoạt động nhận thức và thực tiễn của bản thân.
Đối với bản thân tôi, khi còn là 1 sinh viên đang ngồi trên ghế nhà trường thì học đóng
vai trò rất quan trọng đối với bản thân tôi nói riêng và với tất cả các bạn sinh viên nói
chung, đồng thời nó còn là một quá trình phát triển tri thức, tư duy và áp dụng chúng
vào trong đời sống thực tế. Vậy nên quá trình học cũng tồn tại sự thống nhất và đấu
tranh giữa các mặt đối lập để tạo nên những cái mới, những kiến thức nhằm phát triển năng lực mỗi cá nhân.
Quy luật mâu thuẫn không cho phép chúng ta nghĩ mình đã có đầy đủ tri thức để giải
quyết mọi vấn đề: Bất kỳ sự vật hiện tượng nào cũng đều có sự vận động biến đổi
không ngừng. Tri thức của nhân loại cũng không đứng im hay nằm ngoài quy luật này.
Do đó học tập phải là một quá trình lâu dài không ngừng nghỉ nhằm phát triển tư duy
và trau dồi tri thức, đồng thời áp dụng tri thức ấy vào thực tiễn cuộc sống vì thế đối với
bản thân tôi phải không ngừng học hỏi để có tri thức mới tiến bộ hơn. 3
Trong quá trình học tập, những kiến thức được học trên giảng đường đôi khi chưa
được áp dụng vào thực tế hoặc nó chưa đủ để tôi có thể làm việc ngoài thực tế . Đó
chính là mâu thuẫn giữa kiến thức được học và kiến thức thực tế trong cuộc sống nên
tôi cần học tập tự giác hơn, chủ động và linh hoạt tìm hiểu những kiến thức bên ngoài
sách vở. Tham gia những hoạt động ngoại khóa, đi làm thêm hay đi thực tập để tích
lũy kinh nghiệm và kiến thức thực tế trong xã hội. Việc nghiên cứu lý luận phải liên hệ
thực tiễn, học phải đi đôi với hành.
Khi gặp bất cứ vấn đề nào, sợ hãi và lẩn trốn sẽ không giúp được gì cho chúng ta, vậy
nên ta không thể tránh né mâu thuẫn mà phải xem xét, phân tích cụ thể nó để tìm ra
phương án giải quyết. Từ đó tôi có thêm kinh nghiệm để phát triển bản thân.
Trong việc học cũng vậy, khi gặp một bài toán khó hoặc những bài tập không thể giải
được, tôi thường nỗ lực tìm tòi trên các trang mạng, các diễn đàn học tập hoặc trực tiếp
hỏi giảng viên, anh chị, bạn bè cách làm. Việc không từ bỏ trước khó khăn giúp tôi có
thể nâng cao vốn kiến thức, biết được mình nên làm gì nếu gặp lại dạng bài đó và hình
thành thói quen tìm tòi, học hỏi cho bản thân. Đồng thời tôi luôn cố gắng, tìm tòi, đổi
mới sáng tạo trong tri thức, tiếp thu kiến thức một cách có hệ thống, luôn sàn lọc coi
kiến thức đó có thực sự tốt cho mình không thì mới tiếp thu. Như vậy, việc vận dụng
nhuần nhuyễn quy luật mâu thuẫn vào đời sống nói chung và việc học tập nói riêng là
cực kì quan trọng đối với sinh viên. Điều đó giúp tôi xác định được năng lực bản thân,
lập ra kế hoạch để hoàn thành mục tiêu mình đặt ra. Để có thể ngày càng phát triển bản
thân và thành công trong cuộc sống, tôi sẽ cố gắng áp dụng những điểm có lợi của quy
luật thống nhất và đấu tranh giữa các mặt đối lập.
Ngoài ra, tôi còn vận dụng quy luật mâu thuẫn vào đời sống cá nhân của mình như:
Tôi đã từng xảy ra mâu thuẫn với người khác. Ở trường hợp đó, nếu như cả hai đều
không hạ cái tôi xuống thì sẽ xảy ra cãi nhau to tiếng, dùng những lời lẽ không hay,
thậm chí là nhục mạ. Vì thế nhờ quy luật mâu thuẫn mà tư duy bên trong tôi có sự
khác hơn. Khi mâu thuẫn điều đầu tiên cần có chính là sự bình tĩnh, vì thế mà tôi tập
bản thân trở nên bình tĩnh trong mọi trường hợp, bắt đầu tôn trọng ý kiến cá nhân của
nhau, ngồi lại cùng nhau xem xét cái đúng cái sai của từng người rồi chọn lọc ra
những cái tốt và hợp lí rồi cùng đi đến hướng giải quyết chung. Hay như khi tôi bị
điểm kém vì một bài kiểm tra hay kì thi thì đây là lúc bản thân tôi xảy ra mâu thuẫn. 4
Tại sao lại như vậy? Đây là lúc tôi phải tự ngồi xuống nhìn nhận lại bản thân mình.
Tôi đã đặt ra vô số câu hỏi cho bản thân như: Tôi có thực sự cố gắng chưa ? Tôi có
dành nhiều thời gian với môn học này chưa ? …. Thì khi đó là lúc tôi nhận ra
bản thân tôi đã không làm được, tôi chưa cố gắng, tôi còn sự xao nhãn, còn
lướt mạng xã hội quá nhiều, mà cái cần ưu tiên và quan trọng hơn là việc học bài
và ôn tập cho bài kiểm tra. Qua nhiều lần tự hỏi và phê bình bản thân tôi đã thấy
được mặt hạn chế cũng như mâu thuẫn của bản thân (muốn điểm cao nhưng lại
lười biếng) vì thế mà tôi có động lực, có cái để sửa sai và rút kinh nghiệm trong những bài kiểm tra sau.
Tài liệu tham khảo
1/ Tài liệu hướng dẫn ôn tập môn Triết học Mác - LêNin - Khoa Lý luận Chính
trị - Trường Đại học Kinh tế TPHCM
2/ Vận dụng quy luật mâu thuẫn vào hoạt động rèn luyện của SV - 123doc
3/ Bài thu hoạch Quy luật thống nhất giữa các mặt đối lập - Studocu 5 6