Tiểu luận về đề tài "Giá trị thẩm mỹ của nghệ thuật tạo dáng trên gốm Phùng Nguyên"

lOMoARcPSD| 10435767
PHẦN 1 : KHÁI QUÁT VỀ ĐỀ TÀI 1. Tên đề tài:
Giá trị thẩm mĩ của nghệ thuật tạo dáng trên gốm Phùng Nguyên 2.
Lí do chọn đề tài
Việt Nam là một quốc gia có nền văn hóa gốm đặc sắc, xuất hiện ở khu vực miền Bắc
Việt Nam cách đây 10.000 năm, là một loại vật dụng, trong xây dựng công trình, dinh thự
và ngay cả máng nước, vật gia dụng... từ sau khi con người phát minh ra lửa và rời hang núi
hốc đá, cất nhà ở để định cư. Đồ gốm liên tục biến đổi và phát triển cho tới ngày nay.
Đồ gốm đóng vai trò quan trọng trong hầu hết lĩnh vực đời sống vật chất và tinh thần
của người Việt, với nhiều nền văn hóa gốm tiền và sơ sử như Hoa Lộc, Phùng Nguyên,
Đồng Đậu, Gò Mun, Bàu Tró… Trong đó, văn hóa Phùng Nguyên được coi là nổi bật bởi
khả năng chế tác đồ gốm đạt đến đỉnh cao về kỹ thuật và nghệ thuật, được phân bố ở các địa
điểm mà hiện nay thuộc Phú Thọ, Vĩnh Phúc, Hà Tây, Bắc Ninh, tập trung nhiều nhất ở lưu
vực sông Đà, sông Hồng, sông Lô, sông Thao. Hơn 50 năm qua, công cuộc nghiên cứu về
văn hóa Phùng Nguyên đã đạt được những thành tựu xuất sắc. Việc phát hiện và n ghiên
cứu văn hóa Phùng Nguyên không chỉ làm sống dậy một nền văn hóa sơ kỳ thời đại kim khí
phát triển rực rỡ suốt nhiều thập kỷ mà còn chứng minh được cội nguồn bản địa của văn hóa
Đông Sơn nổi tiếng. Đặc biệt, công cuộc này do chính các nhà khảo cổ học Việt Nam thực
hiện, chứ không phải nhờ từ người Pháp, những người đặt nền móng cho việc nghiên cứu
khảo cổ học hiện đại Việt Nam.Trong những năm gần đây, chưa có đồ gốm thời tiền và sơ
sử nào ở Việt Nam được các nhà nghiên cứu quan tâm nhiều như đồ gốm giai đoạn Phùng
Nguyên. Điều này chứng tỏ đồ gốm Phùng Nguyên có những giá trị độc đáo, đặc sắc, trong
đó nghệ thuật tạo dáng đóng vai trò then chốt.
Tôi chọn đề tài cho đề cương nghiên cứu lần này là: Giá trị thẩm mĩ của nghệ thuật
tạo dáng trên gốm phùng nguyên 3.
Lịch sử nghiên cứu
Một số tài liệu nghiên cứu về nghệ thuật tạo dáng trên gốm liên quan đến đề tài có thể tìm được gồm:
Nguyễn Quang Hưng (2018), Tìm hiểu văn hóa Phùng Nguyên, Tạp chí VHNT số
409,trang 99. Tạp chí trình bày khá chi tiết và công phu về nghệ thuật tạo dáng trên gốm
Phùng Nguyên tuy nhiên chưa đề cập sâu về chất liệu gốm.
Hán Văn Khẩn (2005) Văn hóa Phùng Nguyên , NXB Đại học quốc gia Hà Nội . Sách
ghi chép những số liệu cụ thể về các bộ phận của gốm cũng như sơ lược về hoa văn đặc trưng trên gốm.
Hoàng Xuân Chinh, Trần Anh Dũng (2003), Vĩnh Phúc - Gốm và nghề gốm truyền thống,
Sở VHTT - TT Vĩnh Phúc xuất bản phân tích Kĩ Thuật chế tạo đồ gốm và chất liệu gốm.
Các tài liệu nghiên cứu khá rõ ràng chi tiết về từng phương diện của gốm Phùng Nguyên. 4.
Mục tiêu nghiên cứu
Nghiên cứu tìm hiểu về giá trị thẩm mĩ của nghệ thuật tạo dáng trên gốm Phùng Nguyên. 1 lOMoARcPSD| 10435767 5.
Phạm vi nghiên cứu
26 địa điểm ở tỉnh Phú Thọ có dấu tích thuộc văn hóa Phùng Nguyên, điển hình như
Phùng Nguyên, Gò Ghẹ, Gò Dạ, Đồi Giàm, Gò Thành Dền, Chùa Rần, Gò Bông, Gò Mồng, Xóm Rền… 6. Mẫu khảo sát
-Thố gốm Phùng Nguyên được Nguyễn Kim Dung và Tăng Chung phát hiện năm 2002 tại di chỉ Xóm Rền, Phú Thọ
-Nồi gốm đen Phùng Nguyên các nhà khảo cổ còn khai quật được nhiều vạn mảnh gốm các
loại (ở mỗi di chỉ) và may mắn còn thấy một ít đồ gốm gần như nguyên vẹn -Bình gốm Phùng Nguyên - Bát bồng Phùng Nguyên 7.
Câu hỏi nghiên cứu
Nghệ thuật tạo dáng trên gốm Phùng Nguyên tạo nên những giá trị thẩm mĩ như thế nào ? 8.
Giả thuyết khoa học
Giá trị thẩm mĩ của nghê thuật tạo hình trên gốm Phùng Nguyên như sau:
Việc nghiên cứu và tìm ra bí quyết, kỹ thuật làm gốm nhằm phục vụ cho đời sống sinh
hoạt là một thành tựu đột phá của người Việt cổ trong giai đoạn văn hóa Phùng Nguyên.
Cho tới ngày nay, nghề làm gốm vẫn kế thừa những kỹ thuật cổ truyền ấy. Sự thay đổi mạnh
mẽ về kỹ thuật tạo dáng trên gốm Phùng Nguyên đã mở đường cho gốm Đồng Đậu, Gò
Mun học hỏi, tiếp thu và là nền móng cho sự xuất hiện của đồ gốm Đông Sơn sau này…
Có thể nói, gốm Phùng Nguyên chiếm vị trí đặc biệt quan trọng trong sự phát triển của lịch
sử gốm Việt. Nhiều nguồn tài liệu nghiên cứu cho thấy, văn hóa gốm thời kỳ này đã phát
triển trong những điều kiện độc lập và ổn định, nó được biểu hiện ở nhiều nhóm di tích khác
nhau nhưng chung một nền tảng, một nguồn gốc. 9.
Phương pháp chứng giả thuyết khoa học
Để làm rõ luận điểm, trong đề cương nghiên cứu, tôi đã sử dụng các phương pháp nghiên cứu sau:
- Phương pháp nghiên cứu tài liệu: tổng hợp từ một số nguồn chính thống về các đề tài
có liên quan: các công trình nghiên cứu, các bài viết trên tạp chí, đặc san chuyên ngành,các
bài viết trên các trang thông tin điện tử… để có những thông tin toàn diện làm cơ sở nghiên cứu.
- Phương pháp phỏng vấn sâu, hỏi ý kiến chuyên gia: đánh giá về tạo hình, tính thẩm
mỹ của các nghệ thuật tạo hình.
- Phương pháp quan sát: đánh giá vai trò và giá trị của từng loại hình dáng gốm chất
liệu gốm đem lại cho 1 tác phẩm gốm.
10. Dự kiến luận cứ
10.1. Luận cứ lí thuyết
- Khái niệm của nghệ thuật tạo dáng nói chung , và nghệ thuật tạo dáng trên gốm nói riêng: 2 lOMoARcPSD| 10435767 + Nghệ thuật tạo dáng:
Nghệ thuật tạo dáng là từ dùng để chỉ các loại hình nghệ thuật tạo nên những hình tượng
mang tính tạo hình trực tiếp bằng hệ thống ngôn ngữ tạo hình. Tác phẩm tạo hình mang tác
động trực tiếp vào thị giác của người thưởng thức bằng hình khối, màu sắc, bố cục… So với
các loại hình nghệ thuật khác ta sẽ thấy rõ đặc điểm của nghệ thuật tạo hình. Nghệ thuật tạo
dáng là một trong những loại hình nghệ thuật ra đời sớm nhất của loài người, nó bao gồm
nhiều ngành có cùng chung một phương tiện biểu đạt, tạo nên các mối quan hệ không gian và
tác động đến người xem bằng cảm hứng thị giác. Vì vậy nghệ thuật tạo dáng còn được gọi là
nghệ thuật thị giác hay mỹ thuật.
+Nghệ thuật tạo dáng trên gốm:
Kỹ thuật tạo dáng là một trong những kỹ thuật cơ bản nhất của một sản phẩm gốm. Các
phường thợ gốm xưa đều thấm nhuần câu: nhất dáng, nhì xương, tam men, tứ trí, để đánh giá
chất lượng của một đồ gốm. Như vậy, có thể nhận thấy rằng, nghệ thuật tạo dáng đứng vị trí
hàng đầu, là cái cốt lõi của sản phẩm. Nghệ thuật tạo dáng của gốm là sự kết hợp của đường
nét và mảng khối trong nghệ thuật tạo hình, dựa trên không gian ba chiều, thông qua chất liệu
đã được nhào nặn kỹ lưỡng, đó là sự kết hợp của khối và nét trong điêu khắc nhằm khơi gợi
đường nét, khi chúng kết hợp với nhau sẽ tạo ra hình dáng.
Gốm sứ thường được làm bằng cách lấy hỗn hợp đất sét, các nguyên tố đất, bột và
nước và định hình chúng thành các dạng mong muốn. Khi gốm đã được định hình, nó được
nung trong lò nhiệt độ cao được gọi là lò nung. Thông thường, gốm được phủ trong các chất
trang trí, không thấm nước, giống như sơn được gọi là men.
Chọn đất nguyên liệu: Đất sét hay đất sình nhiều mùn được xem như nguyên liệu chủ
yếu để làm gạch. Đất thường được thu, lọc trong nước dư để loại rác rến, sạn đá... và hong
cho ráo bớt nước đến thủy phần 55 - 65 ppm để dễ tạo hình. 3 lOMoARcPSD| 10435767 Hình 1.1: Đất sét
https://www.wikiwand.com/vi/%C4%90%E1%BA%A5t_s%C3%A9t
+Nghệ thuật tạo hình gốm Phùng Nguyên:
Người Phùng Nguyên chủ yếu làm nghề nông nghiệp, chăn nuôi gia súc, gia cầm, đan
lát, dệt vải, đánh cá, săn bắt… với các công cụ bằng đá, đồ trang sức bằng đá, ngoài ra cư dân
Phùng Nguyên đã biết chế tạo đồ gốm. Đồ gốm thời kỳ này độc đáo từ khâu làm đất, tạo dáng
đến trang trí hoa văn. Do sinh sống ở ven sông, nơi có nguồn nguyên liệu đất sét dồi dào nên
nghề làm gốm của người Phùng Nguyên phát triển khá mạnh, đạt trình độ kỹ thuật cao. Người
thợ gốm Phùng Nguyên đã biết dùng bàn xoay để tạo dáng gốm, đây là kỹ thuật mới mà trước
nó hầu như chưa xuất hiện. Sự thống nhất về mặt kỹ thuật và phong cách chứng tỏ đồ gốm
được sản xuất bởi những người thợ lành nghề. Xương gốm được lọc rất kỹ, ngoài những gốm
rất mịn ra còn có loại gốm mịn và gốm thô pha cát. Một số đồ gốm được thực hiện trên bàn
xoay, một số khác lại được nặn bằng tay. Nhiều đồ gốm thời kỳ này thực sự là những tác
phẩm có kiểu dáng độc đáo, giàu tính thẩm mỹ mà hiện tại, chúng ta chưa định danh chúng
một cách chính xác do chưa chắc chắn được về công năng sử dụng tương ứng với hoàn cảnh xã hội đương thời.
Đồ gốm Phùng Nguyên được chia làm ba loại chính: đồ đựng, đun nấu như nồi, vò, hũ,
bình...; đồ phục vụ sinh hoạt gồm âu, đĩa, bát, mâm bồng...; đồ dùng sản xuất như dọi xe chỉ,
chì lưới đánh cá, chạc gốm... Đặc điểm chung là gốm thô và gốm nung, xương gốm mỏng,
đều đặn, bên ngoài bề mặt của gốm được tạo một lớp áo mịn đen gần như miết bóng; kỹ thuật
tạo chất liệu này hầu như chưa xuất hiện trước và sau Phùng Nguyên, tạo ra sự khác biệt với 4 lOMoARcPSD| 10435767
các loại gốm khác... Người thợ gốm Phùng Nguyên đã tạo dáng những đồ có kích thước lớn,
phức tạp. Các bộ phận như miệng, cổ, thân, đáy, đế… được thể hiện trên bàn xoay, chờ khô
cho đủ độ cứng, sau đó được ghép các bộ phận lại với nhau để tạo thành sản phẩm hoàn chỉnh.
Kỹ thuật tạo hình theo bốn khâu cơ bản: tạo dáng miệng, cổ, thân thành một khối, thực hiện
một lần; tạo chân đế riêng rẽ; chắp gắn phần miệng, cổ, thân với phần chân đế thành một khối;
đắp gắn thêm phần miệng cho đủ độ loe và dày. Người Phùng Nguyên rất thích tạo dáng các
loại miệng loe, miệng đứng. Hầu hết các sản phẩm từ to đến nhỏ như bình, thạp, chum, vại,
bát, đĩa, cốc… đều được người thợ thực hiện trên bàn xoay.
Gốm Phùng Nguyên được chia làm ba giai đoạn. Ở giai đoạn sớm, thuộc các di chỉ gò
Bông, gò Hện, gò Đồng Chỗ…, gốm được tạo dáng với kích thước nhỏ, thành mỏng, mịn.
Sang đến giai đoạn điển hình, thuộc các di chỉ Phùng Nguyên, xóm Dền, An Đạo, gốm được
tạo dáng đặc trưng với đất sét tương đối mịn, miệng gốm được đắp dày hơn giai đoạn sớm,
thành miệng phẳng, dáng miệng loe, đứng hoặc khum, kích thước đồ gốm bắt đầu có những
thay đổi lớn hơn giai đoạn trước. Trong giai đoạn muộn, thuộc di chỉ Lũng Hòa, tỉnh Vĩnh
Phúc, gốm có thành mỏng, mịn, độ kỹ lưỡng và chau chuốt của các thời kỳ trước hầu như bị
quên lãng mà thay vào đó là các chất liệu thô, xù xì hơn, màu sắc xám mốc là chủ đạo, với
các loại miệng loe và cong đơn giản chiếm ưu thế chủ đạo. Chính gốm Đồng Đậu đã tiếp thu
những nền tảng của gốm Phùng Nguyên về kỹ thuật làm gốm, tuy nhiên có cải biến trong
cách tạo hình, như giảm chiều cao, miệng loe, cổ ngắn, bụng nở rộng, bẻ xiên, vát mỏng.
Với kinh nghiệm phong phú và đôi bàn tay khéo léo kết hợp bàn xoay, người Phùng Nguyên
tạo ra nhiều hình dạng gốm điển hình.
+Một số tác phẩm gốm tiêu biểu của thời kì này có thể kể đến là:
-Thố gốm Phùng Nguyên được Nguyễn Kim Dung và Tăng Chung phát hiện năm 2002
tại di chỉ Xóm Rền, Phú Thọ
-Nồi gốm đen Phùng Nguyên các nhà khảo cổ còn khai quật được nhiều vạn mảnh gốm
các loại (ở mỗi di chỉ) và may mắn còn thấy một ít đồ gốm gần như nguyên vẹn -Bình gốm Phùng Nguyên
+Sự cân đối và hài hòa trong nghệ thuật tạo dáng trên gốm Phùng Nguyên:
Trong thiết kế tạo dáng gốm, có thể nói những dáng gốm Phùng Nguyên cho thấy sự
cân đối làm nên vẻ đẹp chỉn chu, tỉ mỉ. Tất cả đều được tạo dáng trên bàn xoay nên có được
sự tròn trịa của khối hình.
Sự cân đối của nghệ thuật tạo dáng trên gốm Phùng Nguyên thể hiện qua tính thống nhất
trong chỉnh thể. Sự hài hòa luôn là cái đích để người Phùng Nguyên hướng tới, có nhiều yếu
tố tạo ra sự hài hòa của một sản phẩm, như tỉ lệ kích thước giữa chiều cao và chiều rộng, độ
lớn của thân gốm so với các bộ phận khác, tỉ lệ giữa đường kính của miệng và của đáy… Tính
đa dạng trong tạo dáng được thể hiện rõ nét ở cách tạo hình trên miệng gốm với ba dạng cơ
bản là loe, đứng và khum. Các loại miệng trên đều có cấu tạo mép viền miệng với độ dày
mỏng khác nhau. Một số đồ vật được tạo dáng chủ yếu với thân cong dạng cầu và đáy tròn,
mô phỏng hình dáng quả bưởi, quả bí, quả cam… Có dạng nồi cấu trúc tròn như quả bưởi
hoặc mô phỏng đường cong của tang trống, có dạng bình chân đế cao và choãi ra phía ngoài. 5 lOMoARcPSD| 10435767
Để đạt đến độ hài hòa trong tạo dáng gốm, người thợ Phùng Nguyên đã biết cách tìm tòi
chắt lọc nhiều kiểu dáng khác nhau để cho ra đời những sản phẩm gốm hoàn thiện, cân xứng.
Ở đây ta thấy một số đồ gốm, điển hình là bát bồng, có sự hài hòa được thể hiện thông qua sự
cân bằng của khối hình, với bố cục khá gọn ghẽ, phần trên là một nửa khối cầu cong được
đứng vững bởi khối trụ thẳng trên, phần chân đế loe ra làm trụ vững, khiến cho các mảng khối
cùng tạo nên sự uyển chuyển sống động khi kết hợp lại.
Như vậy có thể thấy, nghệ thuật tạo dáng trên gốm Phùng Nguyên có đặc điểm chính là
dáng thanh, thành mỏng, thường phát triển theo chiều cao, các loại đồ đựng thường có dáng
tròn đều, cân đối, gọn gàng, hài hòa về tỉ lệ giữa các bộ phận miệng, cổ, thân, đế. Chúng thuộc
loại dáng hình đẹp thanh thoát nổi bật đáng chú ý.
Các giá trị thẩm mĩ mà tác phẩm gốm đem lại:
Giúp ta hiểu một cách khái quát sự bừng nở đẹp đẽ về nghệ thuật ở thuở sơ khai bước đầu đi vào quy củ.
Góp phần làm nền móng vững chắc cho sự phát triển của ngành gốm nói riêng và nghệ
thuật tạo dáng nói chung.
10.2 Luận cứ thực tiễn
-Thố gốm Phùng Nguyên được Nguyễn Kim Dung và Tăng Chung phát hiện năm
2002 tại di chỉ Xóm Rền, Phú Thọ.
Hình 1.2: Thố gốm Phùng Nguyên
https://mythuatms.com/hoc-ve-nghe-thuat-gom-phung-nguyen-d1770.html
Thố gốm Phùng Nguyên cao 20cm, đường kính miệng 24cm, đường kính đáy 16cm và
bản vẽ giải trình đường nét hoa văn. Nguyễn Kim Dung và Tăng Chung phát hiện năm 2002
tại di chỉ Xóm Rền, Phú Thọ. Gốm Phùng Nguyên có các màu nâu xám, đỏ nhạt, xám đen.
Có những bình gốm tạo được hiệu quả đậm nhạt mạnh rất ấn tượng do cách kết hợp vẽ hoa 6 lOMoARcPSD| 10435767
văn bằng nét với các mảng được miết láng bóng đậm. Kỹ thuật miết láng cho thấy nghệ nhân
thời Phùng Nguyên rất kỳ công chăm chút vẻ đẹp của gốm và có gu thẩm mỹ đặc biệt. Đôi
khi các hoa văn gốm còn được xoa một thứ bột đất sét trắng, điền đầy các nét lõm, tạo hiệu
quả đường nét nổi bật rất bắt mắt.
Khi chiêm ngưỡng thố gốm Phùng Nguyên, không ít người phải thán phục trước tài nghệ
tạo dáng của người thợ gốm. Dáng một chiếc thố đựng thông thường có hình trụ, loe phần
miệng nhưng người thợ gốm Phùng Nguyên đã tạo cho chúng sự cân bằng thanh thoát hiếm
có, thực sự vượt ra khỏi những đồ gia dụng hàng ngày bởi chính kiểu dáng tạo hình với đáy
nhỏ, miệng loe lớn nhằm tạo ra sự thay đổi về cấu trúc. Dáng hình của khối trụ thu nhỏ về
đáy, cả khối thố được tạo dáng tỉ mỉ từng phần một cách rõ nét, bắt đầu từ phần miệng, thân
đáy rồi đến từng chi tiết như vành miệng, vành đáy, tất cả đều được thể hiện khéo léo, nuột
nà, sắc sảo, thuần thục.
-Nồi gốm đen Phùng Nguyên các nhà khảo cổ còn khai quật được nhiều vạn mảnh
gốm các loại (ở mỗi di chỉ) và may mắn còn thấy một ít đồ gốm gần như nguyên vẹn.
Hình 1.3: Nồi gốm đen Phùng Nguyên 7 lOMoARcPSD| 10435767
Hình 1.4: Nồi gốm đen Phùng Nguyên
Nhu cầu tiến bộ cuộc sống đã thúc đẩy người Phùng Nguyên kết hợp đất với lửa mà
tạo ra đồ gốm dùng để đựng, đun nấu, ăn uống, sinh hoạt. Họ từng nặn và nung được các
bình, vò, nồi lớn với đường kính miệng lên tới 50-60cm nhưng cũng làm được các cốc,
chén, bát… có đường kính chỉ 5-10cm. Về kỹ thuật, người Phùng Nguyên đã có bàn xoay
để tạo ra gốm miệng tròn hoàn chỉnh, tương đối mỏng đều và căng đều ngoài mặt. Họ nung
gốm ngoài trời với nhiệt độ tối đa khoảng 600 – 800 độ C. Họ từng sản xuất ra một số lượng
dồi dào các sản phẩm gốm để đến ngày nay các nhà khảo cổ còn khai quật được nhiều vạn
mảnh gốm các loại (ở mỗi di chỉ) và may mắn còn thấy một ít đồ gốm gần như nguyên vẹn.
Hình dáng nồi được thể hiện với nhiều kiểu dáng khác nhau rất phong phú và đa dạng.
Có loại to, loại nhỏ, có loại nông, sâu, loại miệng loe, miệng khum, miệng thành dày, thành
mỏng, loại bụng dẹt, bụng tròn. Dáng nồi được vuốt tạo hình với phần thân phình căng tròn,
có đáy lồi hoặc hơi phẳng, hơi thắt phần cổ, miệng vuốt loe thẳng với thân. Cách này khá
đơn giản bởi nó luôn tạo nên sự cân đối, hình dáng nồi chắc, khỏe, vững. Ngoài ra còn một
số loại nồi có chân đế cao hoặc thấp.
Người Phùng Nguyên có cuộc sống gắn liền với thiên nhiên, mọi sinh hoạt đều hòa
quyện với thiên nhiên. Do vậy, ta thấy các nghệ nhân nguyên thủy, khi tạo dáng, thường chú
ý đến hình hài kết cấu bên ngoài, nó phù hợp với đời sống sinh hoạt như đựng chứa được
nhiều, miệng rộng dễ cho đồ vào cũng như dễ lấy ra, phần miệng hơi cao nhằm tránh cho
việc tràn đồ ăn ra ngoài khi đun nấu, tạo ra nét đặc trưng vùng miền rất riêng biệt. Giữa cách
tạo dáng của nồi gốm Đồng Đậu và Phùng Nguyên có những khác biệt, chẳng hạn như một
số dạng cổ nồi Đồng Đậu cong vòng chữ U lên thành miệng, nó thắt mạnh phần cổ mà
không thuôn cong vuốt hình chữ V mềm mại như nồi Phùng Nguyên; dáng nồi Đồng Đậu
trông cục mịch, thiên về công năng chứa đựng nhiều hơn, dáng thân và bụng không thanh
thoát như nồi Phùng Nguyên. Bên cạnh đó, có thể thấy thêm là nồi gốm Hoa Lộc thì miệng
cong lõm hình lòng máng ở phía trong, miệng mép hơi cụp vào phía trong, phần dưới cong
nhỏ dần vế phía đế. Nồi Sa Huỳnh có miệng đã được khép nhỏ hơn rất nhiều, mép viền hơi
cụp vào phía trong, phần dưới cong bẹp to dần về phía đế.
-Bình gốm Phùng Nguyên 8 lOMoARcPSD| 10435767
Hình 1.5 : Bình gốm Phùng Nguyên
Bình miệng vuông, phần miệng bình tạo thành bốn cạnh vuông, giữa hơi võng xuống.
Phần thân trang trí in văn ô vuông, khắc vạch kết hợp chấm dải. Đây là loại bình có hình
dáng lạ, phát hiện trong mộ táng di chỉ Lũng Hòa, chưa phát hiện thêm được ở bất kỳ địa
điểm nào của văn hóa Phùng Nguyên.
Hình 1.6: Bình gốm Phùng Nguyên
http://plateformevn.canalblog.com/.../08/02/30349795.html
Cổ vật này do Charles Schefer, một nhà sưu tầm người Pháp gửi cho Augustus
Wollaston Franks, nhà quản lý bảo tàng Anh vào năm 1892. Franks với mạng lưới quan hệ
rộng rãi của mình với các quan chức thuộc địa, các nhà khảo cổ, sưu tầm..., đã sử dụng nó 9 lOMoARcPSD| 10435767
để đem những cổ vật từ khắp nơi trên thế giới về bảo tàng của mình, trong đó có cổ vật thời
văn hoá này, được tìm thấy tại vùng đồng bằng sông Hồng, miền Bắc Việt Nam. Một hiện
vật tương tự được khai quật tại tỉnh Phú Thọ (hiện đang nằm trong bảo tàng lịch sử Hà Nội),
được xác định thuộc về văn hoá Phùng Nguyên sau những cuộc khai quật vào năm 1959 tại
di chỉ Phùng Nguyên, tỉnh Phú Thọ.
Đây là một trong những loại đồ gốm có nhiều kiểu dáng khác nhau, được chế tác tỉ mỉ
và cẩn thận nhất, một loại đồ đựng có hình dáng đặc biệt kỳ lạ nhưng rất phổ biến như bình
miệng loe, có cổ, đáy tròn, bình dạng lẵng hoa, với tỉ lệ cân bằng hợp lý giữa phần chiều cao
và phần chiều ngang lớn nhất. Thông thường, bình gốm Phùng Nguyên có ba phần chính là
miệng, thân và đế, được tạo dáng cầu kỳ, cẩn thận với đặc điểm cơ bản là vành miệng có
hình tròn, mép miệng bình thường có độ dày đều đặn, miệng và cổ thường không có sự phân
biệt rõ ràng, từ mép miệng được chuốt cho cong vòng xuống và choãi rộng phình ra phía
thân và thu hẹp dần xuống phía đáy.
Các loại bình gốm Phùng Nguyên đều có dáng vẻ xinh xắn, thanh thoát, đây chính là
đặc điểm nổi bật, tạo ra sự riêng biệt cho thể loại này. Tùy vào bàn tay người thợ và đặc
điểm công năng của bình gốm mà nó được tạo hình với dáng vẻ mảnh mai, thanh thoát hay
to, thô, chắc khỏe, vững chãi. Một số mẫu bình gợi liên tưởng đến các loại hoa quả, củ, trái
cây trong thiên nhiên. Đây là thủ pháp tạo hình được người thợ gốm Phùng Nguyên thích
thú thể hiện bởi cùng một lúc có thể tái hiện được nhiều dáng hình trên khuôn mẫu bình.
PHẦN 2: DỰ KIẾN BÀI BÁO CÁO PHẦN 1: KHÁI QUÁT VỀ ĐỀ TÀI 1. Tên đề tài. 2. Lý do chọn đề tài. 3. Lịch sử nghiên cứu. 4. Mục tiêu nghiên cứu. 5. Phạm vi nghiên cứu. 6. Mẫu khảo sát. 7. Câu hỏi nghiên cứu. 8. Giả thuyết khoa học.
9. Phương pháp chứng giả thuyết khoa học.
PHẦN 2: NỘI DUNG Chương 1: Cơ sở mang tính lí luận để nghiên cứu đề tài. 1.1.
Khái niệm “nghệ thuật tạo dáng trên gốm”.
1.1.1. Khái niệm “nghệ thuật tạo dáng”.
1.1.2. Khái niệm về “ngành gốm”.
1.1.3. Khái niệm tạo dáng trên gốm.
Chương 2: Giá trị thẩm mĩ ẩn sau mỗi tác phẩm gốm thời kì Phùng Nguyên
2.1. Giới thiệu về các loại tạo hình gốm.
2.1.1. Thố gốm Phùng Nguyên.
2.1.2. Nồi gốm Phùng Nguyên.
2.1.3. Bình gốm Phùng Nguyên.
2.2. Giá trị thẩm mĩ của nghệ thuật tạo hình các tác phẩm gốm. 10 lOMoARcPSD| 10435767
TÀI LIỆU THAM KHẢO Tài liệu Tiếng Việt:
1.Nguyễn Kim Dung, Hai hệ thống gốm sớm trong thời đại đá ở Việt Nam, Tạp chí Khảo cổ
học số 1 – 1983, tr.22-35.
2.Bùi Thị Thu Phương, Hoa văn và kỹ thuật tạo hoa văn đồ gốm di chỉ Xóm Rền (Phú Thọ),
Luận văn Thạc sĩ Khảo cổ học, Tư liệu Viện Khảo cổ học, 2005.
3.Hoàng Xuân Chinh, Nguyễn Ngọc Bích, Di chỉ khảo cổ học Phùng Nguyên, Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội, 1978.
4.Hán Văn Khẩn 1996. Đồ gốm tiền sử và sơ sử ở Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ Việt Nam: Loại
hình, hoa văn và kỹ thuật chế tạo, Tư liệu khoa Lịch Sử, trường Đại học KHXH & NV. 11