Tiểu luận "Vị trí, vai trò của thị trường chứng khoán trong nền kinh tế thị trường"

lOMoAR cPSD| 35883770
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG
KHOA LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ *** TIỂU LUẬN KINH TẾ CHÍNH TRỊ
VỊ TRÍ, VAI TRÒ CỦA THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN
TRONG NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG
Họ và tên sinh viên: Bùi Việt Hoàng Lớp: TRI115
Lớp hành chính: K61 – Anh 03 – KTĐN Khối: 2 Khóa: K61
Mã sinh viên: 2211110134
Giáo viên hướng dẫn: ThS. Đinh Thị Quỳnh Hà Hà nội, năm 2022 lOMoAR cPSD| 35883770
Họ tên: Nguyễn Lê Hiền Thu Lớp: TRI115.9 MSV: 2114310091 MỤC LỤC
MỞ ĐẦU .......................................................................................................................... 3
NỘI DUNG CHÍNH ........................................................................................................ 4
Chương 1. Lý luận chung về thị trường chứng khoán và những vấn đề cơ bản về
thị trường chứng khoán Việt Nam ................................................................................ 4
1.1. Lý luận chung về thị trường chứng khoán ...................................................... 4 1.1.1.
Khái niệm .................................................................................................... 4
1.2. Những vấn đề cơ bản về thị trường chứng khoán Việt Nam .......................... 8 1.2.1.
Cơ cấu của thị trường chứng khoán Việt Nam ........................................... 8 1.2.2.
Mục tiêu của thị trường chứng khoán Việt Nam ...................................... 11
Chương 2. Nền kinh tế thị trường và vị trí, vai trò của thị trường chứng khoán
trong nền kinh tế thị trường ........................................................................................ 12
2.1. Khái niệm và đặc trưng phổ biến của nền kinh tế thị trường ....................... 12 2.1.1.
Khái niệm .................................................................................................. 12 2.1.2.
Đặc trưng phổ biến của nền kinh tế thị trường ......................................... 12
2.2. Vị trí, vai trò của thị trường chứng khoán trong nền kinh tế thị trường ..... 13 2.2.1.
Vị trí của thị trường chứng khoán trong nền kinh tế thị trường. ............... 13 2.2.2.
Vai trò của thị trường chứng khoán trong nền kinh tế thị trường. ............ 13
Chương 3. Giải pháp phát triển thị trường chứng khoán Việt Nam .................... 14
KẾT LUẬN .................................................................................................................... 16
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................................ 16
Tiểu luận Kinh tế chính trị Trang 2 lOMoAR cPSD| 35883770
Họ tên: Nguyễn Lê Hiền Thu Lớp: TRI115.9 MSV: 2114310091 MỞ ĐẦU
Thị trường chứng khoán vô cùng tiềm năng và đang trên đà phát triển mạnh
mẽ, vượt trội. Năm 2021 vừa qua là một dấu mốc đầy thăng hoa với những
con số kỷ lục ấn tượng mà trước nay chưa từng có. Trải qua hơn 25 năm hình
thành và phát triển, thị trường chứng khoán đã trở thành một trong những
yếu tố quan trọng, là nguồn động lực lớn trong công cuộc công nghiệp hoá –
hiện đại hoá của đất nước. Đồng thời, thúc đẩy và huy động vốn, góp phần
phát triển nền kinh tế nước nhà. Bên cạnh đó, trong quá trình toàn cầu hoá,
số hoá và thời đại tri thức, nhờ vào sự tác động đến từ thị trường chứng
khoán, chế độ doanh nghiêp được cải cách theo hướng kinh tế thị trường,
dẫn đến sự chuyển biến mới đầy tích cực trong quá trình cổ phần hóa doanh nghiệp Nhà nước.
Trong nền kinh tế thị trường, sự quan trọng của vị trí cũng như vai trò mà thị
trường chứng khoán đem lại là không thể phủ nhận. Tuy nhiên, sự khủng
hoảng và sụp đổ của thị trường vốn vô cùng tiềm năm ấy vào năm 2008 đã
dẫn đến những định kiến tiêu cực và suy nghĩ sai lệch. Với mong muốn tìm
hiểu và có được cái nhìn rõ hơn về thị trường chứng khoán, em đã làm tiểu
luận với đề tài: “Vị trí, vai trò của thị trường chứng khoán trong nền kinh
tế thị trường”. Với đề tài này, em sẽ chỉ rõ và phân tích vị trí cũng như vai
trò của sàn chứng khoán đối với nền kinh tế thị trường chung để từ đó, đưa
ra những cách thức, giải pháp phát triển thị trường tiềm năng này.
Tuy nhiên, trong quá trình nghiên cứu và tìm hiểu không thể tránh khỏi
những sai sót. Em rất mong sự góp ý từ cô để hoàn thành tốt bài tiểu luận
của mình cũng như có cái nhìn toàn diện, sâu sắc hơn đối với đề tài mà em
đã chọn. Em xin chân thành cảm ơn sự giảng dạy, hướng dẫn và định hướng
kĩ lưỡng của cô Đinh Thị Quỳnh Hà trong quá trình em tìm hiểu và nghiên
cứu cách thức thực hiện đề tài này.
Tiểu luận Kinh tế chính trị Trang 3 lOMoAR cPSD| 35883770
Họ tên: Nguyễn Lê Hiền Thu Lớp: TRI115.9 MSV: 2114310091 NỘI DUNG CHÍNH
Chương 1. Lý luận chung về thị trường chứng khoán và những vấn đề
cơ bản về thị trường chứng khoán Việt Nam
1.1. Lý luận chung về thị trường chứng khoán 1.1.1. Khái niệm 1.1.1.1. Chứng khoán
Chứng khoán là tên gọi chung của chứng chỉ có thể chuyển đổi thành tiền,
chứng khoán bao gồm các loại trái phiếu như cổ phiếu, trái phiếu, chứng chỉ
quỹ...Hay đơn giản là một loại hàng hóa đặc biệt có thể thỏa thuận và thay
thế được, đại diện cho một giá trị tài chính. Chứng khoán có thể là hình thức
bút toàn ghi sổ, chứng chỉ hay dữ liệu điện tử.
Một người khi sở hữu chứng khoán trong tay thì có thể là chủ sở hữu một
phần công ty (cổ phiếu) hoặc là chủ nợ của công ty đó (trái phiếu). Chứng
khoán được phát hành để huy động vốn cho doanh nghiệp và chính phủ và
toàn bộ các dữ liệu giao dịch chứng khoán được lưu lại tại Trung tâm lưu ký
Chứng Khoán Việt Nam do nhà nước quản lý.
1.1.1.2. Thị trường chứng khoán
Thị trường chứng khoán hay sàn chứng khoán là nơi phát hành giao dịch
mua bán, trao đổi các loại cổ phiếu chứng khoán và được thực hiện chủ yếu
tại sở giao dịch chứng khoán hoặc thông qua các công ty môi giới chứng khoán.
Thị trường chứng khoán là nơi tập trung và phân phối các nguồn vốn tiết
kiệm. Tập trung các nguồn vốn tiết kiệm để phân phối lại cho những ai muốn
sử dụng các nguồn tiết kiệm đó theo giá mà người sử dụng sẵn sàng trả và
theo phán đoán của thị trường về khả năng sinh lời từ các dự án của người
sử dụng. Chuyển từ tư bản sở hữu sang tư bản kinh doanh.
Tiểu luận Kinh tế chính trị Trang 4 lOMoAR cPSD| 35883770
Họ tên: Nguyễn Lê Hiền Thu Lớp: TRI115.9 MSV: 2114310091
Thị trường chứng khoán là nơi định chế tài chính trực tiếp: cả chủ thể cung
và cầu vốn đều tham gia thị trường một cách trực tiếp. Ngược với cách tài
trợ gián tiếp được thực hiện thông qua các trung gian tài chính, những người
có vốn tự có khi có đủ điều kiện về môi trường tài chính, pháp lý, … sẽ trực
tiếp đầu tư vào sản xuất, kinh doanh không cần qua trung gian tài chính mà
chuyển vốn thông qua thị trường chứng khoán, một thị trường dẫn vốn trực
tiếp từ người có vốn sang người cần vốn theo nguyên tắc đầu tư.
Với việc đầu tư qua các trung gian tài chính, các chủ thể đầu tư không thể
theo dõi, kiểm tra, quản lý vốn đầu tư của họ, do đó làm cho quyền sở hữu
và quyền sử dụng vốn tách rời nhau, làm giảm động lực tiềm năng trong quản
lý. Trái lại, với việc đầu tư qua thị trường chứng khoán, kênh dẫn vốn trực
tiếp, các chủ thể đầu tư đã thực sự gắn quyền sử dụng và sở hữu vốn, nâng
cao tiềm năng quản lý vốn.
Nói cách khác, thị trường chứng khoán là nơi mua bán các quyền sở hữu về
tư bản, là hình thức phát triển cao của nền sản xuất hàng hóa.
Thị trường chứng khoán được chia thành 2 loại đó là thị trường sơ cấp và thị
trường thứ cấp. Thị trường sơ cấp là nơi cổ phiếu lần đầu phát hành từ công
ty để hút một nguồn vốn đầu tư, điều này giúp họ có thể huy động một số
vốn trên thị trường chứng khoán. Phần lớn những người mua trên thị trường
sơ cấp là các tổ chức lớn hay quỹ đầu tư.
Các nguyên tắc hoạt động cơ bản của thị trường chứng khoán
Thị trường chứng khoán vận hành dựa trên 3 nguyên lí cơ bản: nguyên tắc
trung gian, nguyên tắc đấu giá và nguyên tắc công khai. - Nguyên tắc trung gian:
Mọi hoạt động giao dịch, mua bán chứng khoán trên thị truờng chứng khoán
đều đuợc thực hiện thông qua các trung gian (broker), hay còn gọi là các nhà
môi giới. Các nhà môi giới thực hiện giao dịch theo lệnh của khách hàng,
các nhà kinh doanh chứng khoán và được huởng hoa hồng. Ngoài ra, nhà Tiểu luận Trang 5 lOMoAR cPSD| 35883770
Họ tên: Nguyễn Lê Hiền Thu Lớp: TRI115.9 MSV: 2114310091
môi giới còn có thể cung cấp các dịch vụ khác như cung cấp thông tin và tu
vấn cho khách hàng trong việc đầu tư...
Theo nguyên tắc trung gian, các nhà đầu tư không thể trực tiếp thoả thuận
với nhau để mua bán chứng khoán. Họ đều phải thông qua các nhà môi giới
của mình để đặt lệnh. Các nhà môi giới sẽ nhập lệnh vào hệ thống để khớp lệnh - Nguyên tắc đấu giá:
Giá chứng khoán đuợc xác định thông qua việc đấu giá giữa các lệnh mua
và các lệnh bán. Tất cả các thành viên tham gia thị truờng đều không thể can
thiệp vào việc xác định giá này
Căn cứ vào các hình thức đấu giá, có các loại đấu giá sau:
• Đấu giá trực tiếp: hình thức đấu giá trong đó các nhà môi giới chứng
khoán gặp nhau trực tiếp thông qua người trung gian (một chuyên gia
chứng khoán) tại quầy giao dịch để thương lượng giá.
• Đấu giá gián tiếp: hình thức đấu giá thông qua hệ thống mạng máy
tính nối giữa máy chủ của sở giao dịch với hệ thống máy của các công
ty chứng khoán thành viên. Các lệnh mua – bán được gửi đến máy
chủ, máy chủ sẽ khớp lệnh các lệnh mua – bán phù hợp và thông báo
kết quả cho những công ty chứng khoán có lệnh đặt hàng được thực hiện.
Căn cứ vào các phương thức đấu giá, có các loại đấu giá sau:
• Đấu giá định kỳ: hệ thống trong đó các giao dịch chứng khoán được
tiến hành tại một mức giá duy nhất bằng cách tập hợp tất cả đơn hàng
mua và bán trong một khoảng thời gian nhất định. Đây là phương thức
xác định mức giá cân bằng giữa cung và cầu. Phương thức đấu giá này
rất có hiệu quả trong việc hạn chế biến động giá cả quá mức phát sinh
từ việc phối hợp những đơn đặt hàng được chuyển tới thị trường một
cách bất thường như trong trường hợp đấu giá liên tục. Tuy nhiên,
phương thức này không phản ánh kịp thời thông tin về thị trường và
Tiểu luận Kinh tế chính trị Trang 6 lOMoAR cPSD| 35883770
Họ tên: Nguyễn Lê Hiền Thu Lớp: TRI115.9 MSV: 2114310091
hạn chế tính cấp thời của các giao dịch. Do vậy, phương thức này phù
hợp với thị trường chứng khoán ít khách hàng, khối lượng giao dịch
nhỏ, nhịp độ giao dịch không sôi động.
• Đấu giá liên tục: hệ thống trong đó các giao dịch chứng khoán được
tiến hành liên tục bằng cách phối hợp các đơn đặt hàng ngay khi có
thể phối hợp được. Đặc điểm của đấu giá liên tục là giá cả được xác
định qua sự phản ứng tức thời của thông tin và các nhà đầu tư có thể
nhanh chóng phản ứng lại trước những thay đổi trên thị trường.
Phương thức đấu giá này thích hợp với những thị trường có khối lượng giao dịch lớn. - Nguyên tắc công khai
Tất cả các hoạt động trên thị truờng chứng khoán đều phải đảm bảo tính công
khai. Sở giao dịch chứng khoán công bố các thông tin về giao dịch chứng
khoán trên thị trường. Các tổ chức niêm yết công bố công khai các thông tin
tài chính định kỳ hàng năm của công ty, các sự kiện bất thuờng xảy ra đối
với công ty, nắm giữ cổ phiếu của giám đốc, nguời quản lý, cổ đông đa số.
Các thông tin càng được công bố công khai minh bạch, thì càng thu hút đuợc
nhà đầu tư tham gia vào thị trường chứng khoán.
Các nguyên tắc trên đây nhằm đảm bảo cho giá cả chứng khoán đuợc hình
thành một cách thống nhất, công bằng cho tất cả các bên giao dịch. Do đó, ở
hầu hết các nuớc trên thế giới hiện nay, mỗi nước chỉ có một Sở giao dịch
chứng khoán duy nhất (tuy nhiên, người dân mọi miền đất nuớc đều có thể
tiếp cận thị trường thông qua các phòng giao dịch của công ty chứng khoán
mở tới các điểm dân cư).
Một số nước khác còn tồn tại vài Sở giao dịch chứng khoán do lịch sử để lại
thì đều nối mạng với nhau hoặc giao dịch những chứng khoán riêng biệt. Tiểu luận Trang 7 lOMoAR cPSD| 35883770
Họ tên: Nguyễn Lê Hiền Thu Lớp: TRI115.9 MSV: 2114310091
1.2. Những vấn đề cơ bản về thị trường chứng khoán Việt Nam
1.2.1. Cơ cấu của thị trường chứng khoán Việt Nam
Cơ cấu thị trường chứng khoán được cấu tạo căn cứ theo các phương thức sau:
- Căn cứ vào phương thức giao dịch: Thị trường chứng khoán bao gồm
thị trường giao ngay và thị trường tương lai.
• Thị trường giao ngay (Cash market/Spot market): Còn gọi là thị
trường thời điểm, có nghĩa là thị trường giao dịch mua bán theo giá
của ngày hôm đó. Việc thanh toán và giao hoán tài sản/hàng hóa sẽ
diễn ra tiếp theo sau đó 02 ngày.
Ở Việt Nam, thị trường giao ngay bao gồm thị trường giao dịch chính
quy như các sàn giao dịch chứng khoán (HOSE, HNX, UPCOM) và
các sàn giao dịch không chính quy OTC (over-the-counter). OTC là
thị trường chứng khoán phi tập trung, hoạt động giao dịch của thị
trường OTC được diễn ra tại các quầy (sàn giao dịch) của các ngân
hàng và các công ty chứng khoán.
• Thị trường tương lai (Future market): Là thị trường mua bán chứng
khoán theo những hợp đồng mà giá cả được thỏa thuận ngay trong
ngày giao dịch nhưng việc thanh toán và giao hàng hóa sẽ diễn ra trong
một kỳ hạn nhất định ở tương lai (có thể là 1 tháng, 6 tháng hay 1
năm). Thông qua các hợp đồng tương lai, các nhà đầu tư sẽ bảo vệ
được tài sản của mình khỏi những rủi ro biến động về giá.
Ở Việt Nam, hoạt động giao dịch hợp đồng tương lai về bản chất là
hoạt động đầu cơ và bạn có thể tham gia thị trường tương lai bằng cách
mua hợp đồng tương lai tham chiếu chỉ số cơ sở VN30 – Top 30 cổ
phiếu giao dịch trên sàn HOSE có giá trị vốn hóa thị trường và thanh khoản cao nhất.
Tiểu luận Kinh tế chính trị Trang 8 lOMoAR cPSD| 35883770
Họ tên: Nguyễn Lê Hiền Thu Lớp: TRI115.9 MSV: 2114310091
- Căn cứ vào tính chất các chứng khoán được giao dịch: Thị trường
chứng khoán bao gồm thị trường cổ phiếu, thị trường trái phiếu và thị
trường các chứng khoán phái sinh.
• Thị trường cổ phiếu (Stock market): Là thị trường nơi các cổ phiếu
được phát hành và giao dịch. Cổ phiếu xác định rõ quyền sở hữu và
lợi ích hợp pháp của người sở hữu cổ phiếu với tài sản hoặc vốn của
công ty cổ phần. Chủ thể phát hành trái phiếu gồm các công ty cổ phần
trên thị trường. Thị trường cổ phiếu gồm có thị trường cổ phiếu sơ cấp
và thị trường cổ phiếu thứ cấp.
Thị trường này luôn hấp dẫn các nhà đầu tư, đặc biệt là các nhà đầu tư
cá nhân. Tính đến cuối năm 2020, tỷ lệ tài khoản mới mở của các nhà
đầu tư cá nhân trong nước chiếm 98.96% tổng số tài khoản mới mở trong năm.
Năm 2020 là một năm đầy thăng trầm của thị trường cổ phiếu khi phải
gánh chịu những tác động tiêu cực của đại dịch Covid-19. Bất chấp
điều đó, thị trường đã chứng kiến mức tăng trưởng ấn tượng của chỉ
số VNIndex (thể hiện xu hướng biến động giá của tất cả các cổ phiếu
niêm yết và giao dịch tại HOSE), với mức tăng 15% lên 1,103.87 điểm trong năm.
Theo Vietstock, top 3 cổ phiếu có ảnh hưởng tích cực lên chỉ số
VNIndex trong năm 2020 theo thứ tự là cổ phiếu GVR của Tập đoàn
Công nghiệp Cao su Việt Nam, cổ phiếu HPG của Tập đoàn Hòa Phát
và cổ phiếu CTG của Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam (VietinBank).
• Thị trường trái phiếu (Bond market): Là thị trường nơi các trái phiếu
được phát hành và giao dịch. Trái phiếu là loại chứng khoán xác nhận
quyền và lợi ích hợp pháp của người sở hữu đối với một phần vốn nợ
của tổ chức phát hành. Chủ thể phát hành trái phiếu gồm chính phủ và
chính quyền địa phương, công ty và các tổ chức tài chính. Thị trường Tiểu luận Trang 9 lOMoAR cPSD| 35883770
Họ tên: Nguyễn Lê Hiền Thu Lớp: TRI115.9 MSV: 2114310091
trái phiếu bao gồm thị trường trái phiếu sơ cấp và thị trường trái phiếu
thứ cấp. Thời gian thanh toán trái phiếu là sau 01 ngày làm việc.
Hiện nay, thị trường trái phiếu ở Việt Nam chưa phát triển như các
kênh huy động vốn khác. Cơ cấu trái phiếu doanh nghiệp (TPDN)
trong năm 2020 phần lớn là từ các doanh nghiệp trong ngành tài chính
như trái phiếu ngân hàng và công ty chứng khoán. Tuy nhiên, mức
tăng trưởng của ngành này lại thấp hơn các ngành khác. Cụ thể, nhóm
các doanh nghiệp gia tăng phát hành trái phiếu trong năm 2020 bao
gồm doanh nghiệp bất động sản (+47,2%), năng lượng (+207%) và
các doanh nghiệp khác (nhóm Vingroup, Masan, Sovico…).
• Thị trường chứng khoán phái sinh (CKPS) (Derivatives Market): Là
thị trường nơi các chứng khoán phái sinh được phát hành và giao dịch.
Thị trường chứng khoán phái sinh bao gồm thị trường các hợp đồng
tương lai, các hợp đồng quyền chọn. Mục đích của các hợp đồng này
là để giảm thiểu rủi ro biến động giá của hàng hóa giao dịch trong tương lai.
Ở Việt Nam, bạn có thể tham gia thị trường này bằng cách giao dịch
hợp đồng tương lai (HĐTL) chỉ số VN30 và HĐTL trái phiếu chính
phủ kỳ hạn 5 năm. Số liệu năm 2020 cho thấy thị trường CKPS đang
chứng kiến sự dịch chuyển giữa nhà đầu tư cá nhân và nhà đầu tư tổ
chức. Ngày càng nhiều NĐT tổ chức tham gia vào thị trường, với tỷ
trọng tăng từ 7.03% năm 2019 lên 13.29% năm 2020.
- Căn cứ vào sự luân chuyển các nguồn vốn: Thị trường chứng khoán
bao gồm thị trường sơ cấp và thị trường thứ cấp.
• Thị trường sơ cấp (Primary Market): Là thị trường mua bán chứng
khoán mới được phát hành. Sự hoạt động của thị trường sơ cấp tạo ra
một “kênh” thu hút, huy động nguồn tiền nhàn rỗi của công chúng
chuyển thành vốn đầu tư cho nền kinh tế. Thông qua thị trường sơ cấp,
Tiểu luận Kinh tế chính trị Trang 10 lOMoAR cPSD| 35883770
Họ tên: Nguyễn Lê Hiền Thu Lớp: TRI115.9 MSV: 2114310091
nhà phát hành thực hiện được việc bán các chứng khoán mới cho nhà
đầu tư thu được tiền về, tăng thêm được một lượng vốn mới để đầu tư.
• Thị trường thứ cấp (Secondary market): Là nơi giao dịch các chứng
khoán đã được phát hành trên thị trường sơ cấp. Sự hoạt động của thị
trường thứ cấp tạo ra khả năng chuyển đổi chứng khoán thành tiền mặt
dễ dàng, thuận tiện. Trên thị trường này diễn ra việc mua bán chứng
khoán giữa các nhà đầu tư, tiền thu được từ việc bán chứng khoán
không thuộc về nhà phát hành mà thuộc về nhà đầu tư bán chứng
khoán, nhượng lại quyền sở hữu chứng khoán cho nhà đầu tư khác.
1.2.2. Mục tiêu của thị trường chứng khoán Việt Nam
Thị trường chứng khoán Việt Nam hướng tới những mục tiêu cố định. Bài
tiểu luận này sẽ đề cập đến ba mục tiêu chính:
- Hoạt động có hiệu quả:
Giá cả trên thị trường phải là giá cân bằng giữa cung và cầu. Thị trường phản
ánh được tức thời các yếu tố có thể ảnh hưởng đến giá cả. Điều quan trọng
nhất là phải thiết lập được một cơ chế giao dịch nhạy bén có khả năng xác
định giá cả thị trường của các chứng khoán một cách chính xác nhất.
Chi phí giao dịch tối thiểu hóa, không ảnh hưởng đến quyền lợi của các nhà đầu tư khi giao dịch. - Điều hành công bằng:
Thiết lập các quy chế đảm bảo cạnh tranh tự do, bình đẳng trên thị trường.
Mọi giao dịch không bình đẳng đều bị cấm.
Đảm bảo quyền lợi nhà đầu tư, chống lại các thủ đoạn nhằm lũng đoạn thị
trường và bóp méo giao dịch.
- Phát triển ổn định thị trường chứng khoán:
Đảm bảo thị trường chứng khoán hoạt động ổn định, giảm nguy cơ mất khả
năng thanh toán hoặc biến động giá cả quá lớn.
Thiết lập quy chế giao dịch ổn định và các tổ chức tài trợ chứng khoán hỗ trợ thị trường. Tiểu luận Trang 11 lOMoAR cPSD| 35883770
Họ tên: Nguyễn Lê Hiền Thu Lớp: TRI115.9 MSV: 2114310091
Chương 2. Nền kinh tế thị trường và vị trí, vai trò của thị trường chứng
khoán trong nền kinh tế thị trường
2.1. Khái niệm và đặc trưng phổ biến của nền kinh tế thị trường 2.1.1. Khái niệm
Nền kinh tế thị trường là nền kinh tế được vận hành theo cơ chế thị trường.
Đó là nền kinh tế hàng hóa phát triển cao, ở đó mọi quan hệ sản xuất và trao
đổi đều được thông qua thị trường, chịu sự tác động, điều tiết của các quy luật thị trường.
2.1.2. Đặc trưng phổ biến của nền kinh tế thị trường
Các nền kinh tế thị trường có đặc điểm chung bao gồm:
- Có sự đa dạng các chủ thể kinh tế, nhiều hình thức sở hữu. Các chủ
thể kinh tế bình đẳng trước pháp luật.
- Thị trường đóng vai trò quyết định trong việc phân bổ các nguồn lực
xã hội thông qua các hoạt động của các thị trường bộ phận.
- Giá cả được hình thành theo nguyên tắc thị trường, cạnh tranh vừa là
môi trường, vừa là động lực thúc đẩy sản xuất hoạt động sản xuất kinh
doanh; động lực trực tiếp của các chủ thể sản xuất kinh doanh là lợi
nhuận và lợi ích kinh tế - xã hội khác; nhà nước là chủ thể thực hiện
chức năng quản lý, chức năng kinh tế; thực hiện khắc phục những
khuyết tật của thị trường, thúc đẩy những yếu tố tích cực, đảm bảo sự
bình đẳng xã hội và sự ổn định của toàn bộ nền kinh tế.
- Nền kinh tế mở, thị trường trong nước quan hệ mật thiết với thị trường quốc tế.
Tiểu luận Kinh tế chính trị Trang 12 lOMoAR cPSD| 35883770
Họ tên: Nguyễn Lê Hiền Thu Lớp: TRI115.9 MSV: 2114310091
2.2. Vị trí, vai trò của thị trường chứng khoán trong nền kinh tế thị trường
2.2.1. Vị trí của thị trường chứng khoán trong nền kinh tế thị trường.
Thị trường chứng khoán là thị trường bộ phận của nền kinh tế thị trường,
trong đó phản ánh việc phân bổ các nguồn lực xã hội, tác động lên nền kinh tế thị trường.
Thị trường chứng khoán thực chất là quá trình vận động của tư bản tiền tệ.
Các chứng khoán mua bán trên thị trường chứng khoán có thể đem lại thu
nhập cho người nắm giữ sau một thời gian nhất định và được lưu thông trên
thị trường chứng khoán theo giá cả thị trường nên bề ngoài là tư bản hàng hóa.
2.2.2. Vai trò của thị trường chứng khoán trong nền kinh tế thị trường.
Tạo tính thanh khoản cho các chứng khoán: Nhờ có thị trường chứng khoán,
các nhà đầu tư có thể chuyển đổi các chứng khoán họ sở hữu thành tiền mặt
hoặc các loại chứng khoán khác khi họ muốn. Khả năng thanh khoản (khả
năng chuyển đổi thành tiền mặt) là một trong những đặc tính hấp dẫn của
chứng khoán đối với người đầu tư.
Đánh giá hoạt động của các doanh nghiệp: Thông qua giá chứng khoán, hoạt
động của các doanh nghiệp được phản ánh một cách tổng hợp và chính xác,
giúp cho việc đánh giá và so sánh hoạt động của các doanh nghiệp được
nhanh chóng và thuận tiện, từ đó cũng tạo ra được một môi trường cạnh tranh
lành mạnh nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng vốn, kích thích áp dụng công
nghệ mới, cải tiến sản phẩm.
Hỗ trợ và thúc đẩy các công ty cổ phần ra đời và phát triển: Thị trường chứng
khoán hỗ trợ chương trình cổ phần hóa cũng như việc thành lập và phát triển
của công ty cổ phần qua việc quảng bá thông tin, định giá doanh nghiệp, bảo
lãnh phát hành, phân phối chứng khoán một cách nhanh chóng, tạo tính thanh Tiểu luận Trang 13 lOMoAR cPSD| 35883770
Họ tên: Nguyễn Lê Hiền Thu Lớp: TRI115.9 MSV: 2114310091
khoản cho chúng và như thế thu hút các nhà đầu tư đến góp vốn vào công ty cổ phần.
Ngược lại, chính sự phát triển của mô hình công ty cổ phần đã làm phong
phú và đa dạng các loại hàng hóa trên thị trường chứng khoán, thúc đẩy sự
phát triển sôi động của thị trường chứng khoán. Có thể nói thị trường chứng
khoán và công ty cổ phần là hai loại định chế song hành hỗ trợ nhau cùng phát triển.
Thu hút vốn đầu tư nước ngoài: Thị trường chứng khoán không những thu
hút các nguồn vốn trong nội địa mà còn giúp chính phủ và doanh nghiệp có
thể phát hành trái phiếu hoặc cổ phiếu công ty ra thị trường vốn quốc tế để
thu hút thêm ngoại tệ. Việc thu hút vốn đầu tư nước ngoài qua kênh chứng
khoán (FPI) là an toàn và hiệu quả, vì các chủ thể phát hành được toàn quyền
sử dụng vốn huy động cho mục đích riêng mà không bị ràng buộc bởi bất kỳ
điều kiện nào của các nhà đầu tư nước ngoài.
Chương 3. Giải pháp phát triển thị trường chứng khoán Việt Nam
Thứ nhất, tăng cường hợp tác và hội nhập quốc tế. Hợp tác quốc tế trên các
phương diện: tư vấn xây dựng các chính sách phát triển và quản lý thị trường,
xây dựng khuôn khổ pháp luật cho thị trường chứng khoán, đào tạo đội ngũ
cán bộ; từng bước mở cửa thị trường chứng khoán phù hợp với biến động của đại dịch.
Thứ hai, tiếp tục đẩy mạnh công tác cổ phần hóa, thoái vốn của các doanh
nghiệp nhà nước gắn với việc niêm yết và đăng ký giao dịch. Triển khai cơ
chế tạo lập thị trường, phát hành Bộ nguyên tắc quản trị công ty (CG code);
nghiên cứu triển khai nghiệp vụ giao dịch trong ngày và thanh toán chứng khoán chờ về...
Thứ ba, đa dạng hóa các sản phẩm chứng khoán, các sản phẩm liên kết đầu
tư, sản phẩm cơ cấu; triển khai các sản phẩm chứng khoán phái sinh hợp
đồng tương lai trên một số chỉ số mới và hợp đồng tương lai trái phiếu Chính
Tiểu luận Kinh tế chính trị Trang 14 lOMoAR cPSD| 35883770
Họ tên: Nguyễn Lê Hiền Thu Lớp: TRI115.9 MSV: 2114310091
phủ; triển khai sản phẩm chứng quyền có bảo đảm; phát triển thêm các chỉ
số cơ sở để làm tài sản cơ sở cho phái sinh.
Thứ tư, hoàn thiện và phát triển thị trường trái phiếu bằng cách đa dạng hóa
các sản phẩm trái phiếu Chính phủ. Phát triển hệ thống thành viên đấu thầu
trái phiếu chính phủ; triển khai đề án phát triển trái phiếu doanh nghiệp; hoàn
thiện phương án tổ chức thị trường trái phiếu doanh nghiệp và công tác chuẩn
bị để có thể đưa thị trường giao dịch trái phiếu doanh nghiệp vào hoạt động trong năm 2018.
Thứ năm, phát triển và đa dạng hóa cơ sở nhà đầu tư và cải thiện sức cầu,
như tiếp tục triển khai thực hiện các giải pháp nâng hạng thị trường chứng
khoán Việt Nam từ hàng Frontier market lên hạng Emerging market trên bảng xếp hạng MSCI.
Thứ sáu, phát triển, nâng cao năng lực cho hệ thống các tổ chức trung gian
thị trường, tiếp tục tái cấu trúc hệ thống các tổ chức kinh doanh chứng khoán
để giảm số lượng và nâng cao chất lượng dịch vụ; phát triển hệ thống thành
viên đấu thầu trái phiếu chính phủ.
Thứ bảy, tiếp tục thực hiện nhiệm vụ tái cơ cấu thị trường chứng khoán theo
chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ với 4 nội dung trọng tâm là: tái cơ cấu tổ
chức thị trường; tái cấu trúc hàng hóa; tái cơ cấu về cơ sở nhà đầu tư và tái
cơ cấu các tổ chức trung gian.
Thứ tám, tiếp tục nâng cao hiệu quả quản lý, giám sát thị trường chứng khoán
và xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm.
Thứ chín, đẩy mạnh các giải pháp giúp nâng hạng thị trường chứng khoán
Việt Nam từ thị trường cận biên lên thị trường mới nổi. Trong đó, tập trung
vào các giải pháp như tăng quy mô đầu tư cho các nhà đầu tư nước ngoài
thông qua việc gia tăng số lượng các công ty có vốn hóa lớn, thúc đẩy và tạo
điều kiện cho doanh nghiệp huy động vốn... Tiểu luận Trang 15 lOMoAR cPSD| 35883770
Họ tên: Nguyễn Lê Hiền Thu Lớp: TRI115.9 MSV: 2114310091 KẾT LUẬN
Những kết quả và nghiên cứu trên giúp ta có thể khẳng định rằng thị trường
chứng khoán Viêt Nam đang vô cùng tiềm năng và trên đà phát triển mạnh
mẽ trong tương lai gần sắp tới. Thị trường chứng khoán hứa hẹn sẽ được khai
thác và thúc đẩy một cách toàn diện trong tương lai, góp phần nâng cao và
đóng góp cho sự phát triển chung của nền kinh tế nước nhà. Bên cạnh đó,
dựa vào những nghiên cứu được nêu ra phía trên, ta có thể khẳng định và rút
ra những phương hướng khắc phục những khuyết điểm, khó khăn hiện thời
để tập trung đẩy mạnh thị trường chứng khoán Việt Nam.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. PGS.TS Ngô Tuấn Nghĩa, C. t. (2019). Giáo trình Kinh tế chính trị Mác
- Lê Nin (không chuyên lý luận chính trị). Hà Nội: Bộ Giáo dục và Đào tạo.
2. Tìm hiểu thị trường chứng khoán cơ bản (12/08/2019)
https://www.ssi.com.vn/tin-tuc/tin-tuc-chung/thi-truong-chung-khoan- co-nhung-loai-nao.
3. T/H, H. D. (2021). Lạm phát ảnh hưởng thế nào đến thị trường chứng
khoán năm 2021? Retrieved from Kinh tế chứng khoán Việt Nam:
https://kinhtechungkhoan.vn/lam-phat-anh-huong-the-nao-den-thi-
truong-chung-khoan-nam-2021-89044.html.
4. 10 Sự kiện tiêu biểu của thị trường chứng khoán Việt Nam trong năm 2021 (28/01/2022) http://www.ssc.gov.vn
5. Kiến tạo cho thị trường chứng khoán Việt Nam (30/1/2022) http://www.sggp.org.vn
Tiểu luận Kinh tế chính trị Trang 16